ئالدىنقى تېماكىيىنكى تېما

مەزكۇر يازما 67 قېتىم كۆرۈلدى

تېما: قەلەمنىڭ يىلتىزى ئانا تۇپراقتا

كۆچۈرۈش | ساقلىۋېلىش | چىقىرىش

arman

دۇنيا بىر كۈندۇر ئۇ بولسىمۇ بۈگۈن.

دەرىجە: باشقۇرغۇچى

دوستلۇققا قوشۇش ئارخىپ ئۇچۇر يوللاش

ئەزا ئۇچۇرى

تىزىم نۇمۇرى: 3881

جىنسى: يىگىت
ئۇنۋان:قەلىبداش ?????????703????
ئۆسۈش: دەرىجىسى:تۆھپىكار ئەزايوللانمىسى: 703/10000 7.03%ئۇنۋان ئۆسۈشكە كېتىدىغان تىما ئىنكاس جەمئىي سانى...9297 تىما ۋە ئىنكاس 7.03%
نادىر تىما: 2

يوللانما: 703

شۆھرىتى: 870 قېتم

مۇنبەر پۇلى: 7584 يۈەن

تۆھپە: 741 قېتم

ياخشى باھا: 140 قېتىم

مۇنبەردىكى ۋاقتى: 2207سائەت

ھالىتى:

تىزىم:2011-01-16

كىرىشى: 2011-05-13

باش تىما |يوللانغان ۋاقت: 2011-05-06 13:56

| ئاپتۇرنىڭكىنىلا | كىچىك ئوتتۇرا چوڭ

قەلەمنىڭ يىلتىزى ئانا تۇپراقتا


	قەلەمنىڭ يىلتىزى ئانا تۇپراقتا (ئوسمان زاھىر ) 2}>jq8Y47 5Fm.] / vGO-a2Z LYNd^} }rsD$ Ek(.[" ئوسمان زاھىر eX7Ev'(H q$e2x=? 5#s?rA%u -}1S6dzr X\|t?{.p 4%~$A`7 X{\>TOk يېقىنقى يىللاردىنبۇيان كىشىلەر ئارىسىدا نوقۇل ھالدىكى ئەدەبىي ئەسەرلەردىن ئىجتىمائىيخاراكتىرلىق ، تارىخىي تېمىدىكى ئەسەرلەرگە يۈزلىنىش خاھىشى كۆرۈلدى. ئىلگىرىكىھەجمى چوڭ ئەسەرلەرنى، مۇھەببەت ئاساسىي لىنىيە قىلىنغان يەككە سىيۇژىتلىقئەسەرلەرنىئوقۇشتىن، ئوقۇرمەننى تەپەككۇر قىلىشقا يېتەكلەيدىغان، ھەم تارىخىي ھەم ئەدەبىيقىممەتكە ئىگە ئەسەرلەرگە ئېغىش يۈزلىنىشى بىر قەدەر گەۋدىلىك بولدى. بۇمۇئەلۋەتتە بۈگۈنكى رېتىمى تېز تۇرمۇش مۇھىتىدا ئۆسۈپ يېتىلىۋاتقان يېڭى بىرتۈركۈم ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئەسەر تاللاش ئېڭى. « ئۆزىنى ئىزدەش بوسۇغۇسىدا » ناملىقئەسەر نەشىر قىلىنغاندىن كېيىنئىجتىمائىي بۇرۇلۇش دەۋرىدە تۇرىۋاتقان خەلقىمىزنىڭ زور ئالقىشىغا سازاۋەر بولدى. قايتا نەشىر قىلىندى. يىراق ئوكيان مىللىتى بىلەن تەكلىماكان باغرىدىكى ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ روھىيەت ئېقىنلىرىدىكى پەرقلەر ھەققىدە نۇرغۇن ھېكمەتلەر مۇجەسسەملەنگەن بۇ كىتاپ نۇرغۇن كىشىنىڭ قەلب تارىنى چەكتى. 0[TZ$<v" !OekN,6 ئەينى چاغدا ئەختەم ئۆمەرنىڭ « يىراق قىرلاردىن ئانا يەرگەسالام» ناملىقئەدەبىي خاتىرىسى ئېلان قىلىنغاندا زور غۇلغۇلا پەيدا قىلىپ، بارلىقتارقىتىش ۋاستىلىرىدا كەڭ تارقىتىلغان ئىدى. بۇ ئۆزنى تونۇش دولقۇنى قوزغاپ، ئۆزىمىزنىڭ رىئال ھالىتىمىزگە ئوبيېكتىپ باھا بېرىدىغان ئىجابىي يۈزلىنىشنىبارلىققا كەلتۈردى. +r f2\S p>h B&h «خوتەندىن خەت» ناملىق ئەدەبىي ئاخباراتنىڭ داغدۇغىسى، ئىجتىمائىي تەسىرى ھەرقانداق بىر ئېسىل روماندىن قېلىشمىدى.«بۇ يەردە كېيىنكىلەرنىڭمۇ ھەققى بار»، «قۇتۇلۇش يولى» ناملىق ئەدبىي ئاخباراتلار مۇشۇ زىمىندا نەپەسلەنگەن، مۇشۇ زىمىندا ئايىغى چىققان ھەر بىر ئۇيغۇرنىڭ تەقدىرىگە مۇناسىۋەتلىك مەسىلىلەرنى ئوتتۇرىغا قويالىغانلىقى ئۈچۈنلا بازارلىق ئەسەرلەردىن بولالىدى. ھازىر نەشرىيات ئورۇنلىرىمۇمۇشۇ خىلدىكى ئىجتىمائىي تېمىدىكى ئەسەرلەرنىنەشىر قىلىشنى خالايدىغان بولۇشتى. پوئىزىيە ئەسەرلىرى سوغۇق مۇئامىلىگە دۇچ كەلدى. خەلقىمىز ئەزەلدىن شېئىر ئوقۇپ كەلگەن. قىيىن شارائىتلاردا ھەتتا نادىر ئەسەرلەرنى يەر ئاستىغا كۆمۈپ ساقلىغان. ھېلىھەم ئۆتكۈر ئەپەندىنىڭ « ئىز» ناملىق نادىر شېئىرى ئۆيلەرنىڭ تۆرىدە رامكىغائېلىنىپ ساقلىنىۋاتىدۇ. روزى سايىتتەك خەلق سۆيگەن شائىرلار ئالتۇن ئۈزۈك بىلەن تارتۇقلانغان . نۆۋەتتە ياشلاردىن ئادىل تۇنىياز، غوجىمۇھەممەت مۇھەممەت ، ئوتتۇرا ياشلىقلاردىنمۇھەممەتجان راشىدىن قاتارلىقلارنىڭ شېئىرلىرىنىڭ خەلقىمىز ئىچىدە مۇقىمئوقۇرمەنلىرى بار. LF 7;a He^+>XIam تارىختىن بۇيان تالاي ئەسەرلەر يېزىلدى. ئىنسان ھاياتلا بولىدىكەن پىكىر يۈرگۇزۇشتىن توختىمايدۇ. يازغۇچى مەلۇم دەۋرگە تەۋە ئىنسان بولۇش سۇپىتى بىلەن ئۆزى ياشاۋاتقان زامان، ماكاننىڭ تاشقى ھەم ئىچكى پوستىدىكى تۇرلۇك ماددىي، مەنىۋىي مەۋجۇدلۇقلارنى يېزىق ئارقىلىق خاتىرىلەپ كېيىنكىلەرگە ئۇچۇر بېرىدۇ. بۇ مەنىدىن ئېيتقاندا يېزىقچىلىق قوش قاتلاملىق ۋەزىپىنى يەنى، تارىخىي ئۇچۇر ۋە مىللەتنىڭ ۋۇجۇدىدىكى مەنىۋىي ئۇچۇرلارنى يەتكۇزۇشنى ئۇستىگە ئالغان بولىدۇ. ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدا يېقىنقى يىللار مابەينىدە زور بىر تۇركۇم يىرىك ئەسەرلەر، جۇملىدىن رومانلار بارلىققا كەلدى. بۇنىڭ ئىچىدە كۆپ قىسمى كىشىلەرنىڭ ئېسىدىن كوتۇرۇلۇپ كەتكەن بولسىمۇ يەنە بىر قىسىم ئېسىل رومانلار ھازىرغا قەدەر قولدىن -قولغا ئوتۇپ، بەزىلىرى قايتا نەشىر قىلىنىش شەرىپىگە ئېرىشتى. بولۇپمۇ "ئىز"،"ئويغانغان زىمىن"، "ئانا يۇرت"، "قۇم باسقان شەھەر" لەر خەلقىمىزنىڭ يۇقىرى باھاسىغا ئېرىشتى. دېمەك، ئەسەر ياخشى بولسا ئوقۇرمەندىن ئەنسىرەشنىڭ ئورنى يوق. يۇقىرىقى ئەسەرلەرنى خەلقىمىزنىڭ ئالقىشىلىشىدىكى ئەڭ مۇھىم سەۋەپ قايسى؟ مېنىڭچە، بۇ ئەسەرلەر ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ ۋۇجۇدىدىكى روھىيەت تىندۇرمىلىرى، يىغا- كۇلكىلىرى، تارىخىي بۇرۇلۇش پەيتلىرىدىكى مۇرەككەپ روھىي ھالەتلىرىنى ياخشى ئىپادىلەپ بەرگەن. قەلەمگە ئەمەس قەلبكە مۇراجىئەت قىلىپ يېزىلغان. قايسىدۇر بىر ئەدىب "يېزىقچىلىق ۋىجدان ئىشى." دېگەن. ئەدىب ئابدۇقادىر جالالىدىنمۇ "ئەدەبىيات مىللەتنى گۇللەندۇرمەيدۇ، ساقلايدۇ، نېمىنى ؟ ھەقىقىي ئىنساننى." دەپ تولىمۇ ئوبرازلىق جاۋاپ بەرگەن. Kc_QxON4 %h 6?/ يېقىنقى يىللاردىن بۇيان ئەدەبىيات كوچىسىغا كىرگەن ھەۋەسكارلار ئارىسىدا نام- مەنپەئەت شەيتىنىنىڭ ۋەسۋەسىسىدە بالدۇرراق تونۇلۇش ئۇچۇن زەربىدارلىق بىلەن ئەسەر يازىدىغان قۇيۇن كوتۇرۇلدى. بۇلارنىڭ بىر قىسمى ھەقىقەتەنمۇ ئانا تۇپراقنى يىلتىز قىلغان، ئەنئەنىدىن كۆكلەپ چىققان ئەسەرلەر بولسىمۇ، بىر قىسمى ئۇ يەر بۇ يەردىن كۆچۈرۈلگەن ساختا مەھسۇلاتلار بولۇپ چىقتى. چەتئەل يازغۇچىلىرىنىڭ بىر ئەسەر ھەتتا بىر ھېكايە ئۇچۇن نەچچە ئايلاپ، يىللاپ ئويلىنىشى، ماتېرىيال كۆرۇشى نېمە ۋەجىدىن؟ ئاخىرقى ھېسابتا ۋىجداننىڭ سورىقىغا قېلىشتىن قورققانلىقتىن بولغان. ئەسەر يېزىلىپ جامائەتچىلىك بىلەن يۇز كۆرۈشكەن ئىكەن. ئۇ تۇغۇلۇپ بولغان پەرزەنتكە ئوخشاش بولىدۇ. ئۇنى خەلقنىڭ قولىدىن قايتۇرۇۋالالمايسىز. ئوتكۇر ئەپەندى "ئىز"،"ئويغانغان زىمىن" نى يېزىش ئۇچۇن، 5 شەھەر ، 12 تاغدا دەسسىمىگەن جايى قالمىغان ئىدى. شۇنىڭدەك بۇنىڭ ئۇچۇن 10 يىلدەك ماتېرىيال توپلىغان ئىدى. ئەسەر يېزىلىپ پۈتكەندىن كېيىن ئۇ ئۆكۈنمىدى. كوچا- كوچىلاردا بوۋاي، مومايلارنىڭ توپلىشىپ بۇ ئەسەرنى ئوقۇۋاتقانلىقىنى كورگىلى بولىدىغان ھالەت شەكىللەندى. qPuxYU &N GYV ھازىر قىسمەن ھەۋەسكارلاردا ھەتتا بەزى ئەدەبىي سۆزلەرنىڭ لۇغەت مەنىسىنى بىلمەي، دەبدەبىلىك قىلىش ئۇچۇن قوللىنىدىغان ناچار خاھىش بار. ھېچقانداق ئىشنى ئەپلەشتۇرەلمىگەن ئادەملەرمۇ ئەدەبىيات كوچىسىدا تەمتىرەپ يۇرىۋاتىدۇ. بىرەيلەننىڭ دېيىشىچە، ئۇ 6 روماننى يېزىپ بوپتۇ. يەنە بىرەيلەننىڭ دېيشىچە ، كۈنىگە مانچە پارچە شېئىر يازالايدىكەن. مىكىيان چېغىدا كۇنىگە بىرلا تۇخۇم تۇغىدۇ. كۆپ تۇغسا تېنىنىڭ يار بەرمەيدىغانلىقىنى، تەبئىي قانۇنىيەتكە خىلاپ بولىدىغانلىقىنى، تۇغقان تەقدىردىمۇ قۇۋۋىتىنىڭ كەم بولىدىغانلىقىنى ئوبدان بىلىدۇ. يەنە بەزىلەر شاگىرت بولۇش ئۇچۇن بەزى يازغۇچىلارنى ئەگىپ يۈرىدۇ. يېزىقچىلىق بىلەن ياغاچچىلىق پەرقلىنىدۇ. ئورۇندۇق ياساشنى ئۈچ كۇندە ئۇگىنىش مۇمكىن. شېئىر يېزىشنى بىر ئومۇر ئۇگىنەلمەسلىكىڭىز مۇمكىن. سىز قەلەم تۇتۇشنى، يازغۇچىنىڭ يېزىقچىلىق ئادىتىنى ئۇگىنىۋالالىغىنىڭىز بىلەن ئۇنىڭ قەلبىنى مەڭگۇ ئۇگىنەلمەيسىز. قەلب ئىجارىگە بەرگىلى بولمايدىغان بىردىنبىر قىممەتلىك مۈلۈككە ئايلانغان بۇگۇنكى كۈندە ئۆز قەلبىگە چۆكەلىگەن، تىل ماھارىتى بىلەن قەلبىنىڭ پىچىرلىشىنى ئىپادە قىلالىغان ئادەم يېزىقچىلىق كوچىسىدا پۇت تىرەپ تۇرالايدۇ. +b1(sk=4z &10vdAnBRC 2005- يىلى ، ئىستىداتلىق يازغۇچى مۇھەممەت باغراش پىچاندا ئېچىلغان «خانتەڭرى ئەدەبىياتى» مۇھاكىمە يىغىنى مەزگىلىدە تۇيۇق يېزىسىدىكى ساياھەت پۇرسىتىنى چىڭ تۇتۇپ پىشقەدەملەردىن تارىخ ئۈگەندى. دېھقان ئارىسىدا يۈرۈپ دېتال توپلىدى. دېھقان تىلىدا يوشۇرۇنۇپ ياتقان ھېكمەت- دۇردانىلەر ئۇنىڭ قەلىمى ئاستىدا تېخىمۇ جۇلالىنىپ، ئۇنىڭ ئەسەرلىرىگە ھۆسىن بەخش ئەتتى. 0vNEl3f'O Q]Q i ئەدەبىي ئەسەرىنىڭ ھاياتىي كۈچىمۇ دەل يازغۇچىنىڭ ئەسىرى ئۇچۇن قانچىلىك مەسئۇلىيەت بىلەن قەلەم تەۋرەتكەنلىكىدە، ئادىمىيلىكنىڭ قانچىلىك سالماقنى ئىگىلىگەنلىكىدە، مىللىي ئۆزلۇك ئېڭىنى ، زامانىۋىيلىق يالتىراقلىرى ئىچىدىكى ئەنئەنىنىڭ جۇلاسىنى قانچىلىك دەرىجىدە چاقنىتالىغانلىقىدا ئىپادىلىنىدۇ. [5,aBf)X gF? يېقىنقى يىللاردا ئەدەبىيات قەغەز يۈزىدىن ئېنتىرنېتقا يۈزلەندى. چەكلىمىلىك بۇزۇپ تاشلىنىپ، مىسلىسىز كەڭ بىر دۇنيا قەلەمكەشلىرىمىزگە قۇچاق ئاچتى. ئۆزۈممۇ ھەم تور يېشىمنىﻫېسابلىسام ئىككى يىلغابېرىپ قاپتۇ. ئەدەبىيات تور بەتلىرىدە نۇرغۇن ئېسىليازمىلارنى كۆرۈش شەرىپىگە مۇشەررەپبولدۇم. تالاي ئەخلەتيازمىلارنى ئۇچراتتىم. يەڭگىلتەكلىكلەرنى، دەقىقىلىق ﻫاياجانلارنى كۆردۈم. بىر- بىرىنى قايىل قىلىش ئۈچۈن يەردە يىلتىز، ئاسماندايۇلتۇزغىچە قايناشلار، بىلىمنى پەش قىلىپ تېرە تاراقشىتىشلار ، دېنىدىن سامىنىكۆپيازمىلار ئىچىدە ئېزىقىپ يۈرۈپ كامىل ۋىجدان ئىگىلىرىنى ، يۈرەكنىڭبېغىشىدىنقايناپ چىققان تەلقىنلەرنى ئىزدەشنى داۋام قىلدىم. بىراۋدىن مۇنداق بىرگەپنى ئاڭلىغان ئىدىم: يەكەندە بىرسورۇندا بىرنەچچەيلەن ئولتۇرۇپسورۇن ئەۋجىگەچىققاندا بىرەيلەن ئۆتكۈر ئەپەندىنىڭ «ئىز» نامىلىق يىگانە ئەسىرىنى دېكلىماتسىيە قىلماقچىبوپتۇ. ئارىدا بىرەيلەن:«بىز ﻫازىرﻫاراق ئىچتۇق. بۇبەدبۇي ئاغزىمىزبىلەن ئۆتكۈر ئەپەندىنىڭ ئەسىرىگە داغ تەككۈزمەيلى»دەپتۇ. بۇ گەپنىڭ قانچىلىكى راست. ئەمما مەن ئاڭلاپ تولىمۇ سۆيۈندۈم. ئۆزنى ﻫەم ئۆزگىلەرنى قەدىرلەش ئادىمىيلىكنىڭ مۇﻫىم بەلگىسى. نۇرغۇن ﻫەۋەسكار- يازغۇچىلارنىڭ يازمىلىرىشەخسىي ئىشق، مۇﻫەببەتتىن ﻫالقىمىدى.. 9V`/zq? wX@&Qv توم- توم كىتاپ چىقارغان بىلەن ۋۇجۇدىدا ﻫەق سۆيگۈسى يېلىنجىمىغان ئادەم ئوتۇندىنمۇ قەدىرسىز ئۆلۈپ كېتىدىكەن. كاللامغا ئۆتكۈر ئۇيغۇرنىڭ «ئېشەك ئىگىسىنى ئېلىپ مىڭ قېتىم ﻫەجگە ئېلىپ بارسىمۇ ئېشەكپېتىقايتىپ كېلىدۇ.»دېگەن پىكرى كېپقالدى. يالقۇن روزى بىر نەچچە يىلنىڭ ئالدىدا «ۋىجدانى بىلەن يېزىۋاتقان يازغۇچى بىرمىنىبۇسقىمۇ توشمايدۇ»دېگەنئىدى. ﻫازىرمۇ ﻫەم شۇ ﻫالەتتە دېگەن قاراشتىمەن. مېنىڭ «ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنى ئىخچاملاشزۆرۈر بولۇپ قالدى» دەپ چالما - كېسەككە قالغۇم يوق. ئەمما «ناچار يازمىلارنى ئىخچاملاش زۆرۈر بولۇپقالدى.» دەيمەن. يازغۇچىلىرىمىزنەزەر دائىرىسىنى بىر ئاز كېڭەيتسۇن. ئەدەبىيات ئېسىل ئىلىم. بىراق ئەدەبىيات ﻫەممە ئەمەس. پەرەڭلەر نوبىل ئەدەبىياتمۇكاپاتىغا ئېرىشىش بىلەن بىرگە ئاتومبومبىسىنىمۇ ياساپ چىقتى. تار قىسلچاققاقىسىلىۋالغانلار ئۆچەكتىنچىقسۇن. سازلىق پاقىسىدەك كاكىراش ئەمدى ئاقمايدىغاندەكتۇرىدۇ. «سۆزۋادىسىدا تىنەپ يۈرگۈچى» ئەمەس «تەپەككۇرقىلغۇچى ، ئىبرەت ئالغۇچى» قەۋملىكسۈپىتىگە ئىگە بولۇش ئاسان ئەمەس. ;0O3b &Z/aM? بەرﻫەق، ۋىجدان ﻫەققىدە تولا سۆزلەپقەلەم ، ئېغىزلار ئۇپرىدى. سىياﻫ قۇرىدى. قۇلاقلار يەنىمۇ ئېغىرلىشىشقا ، دىللار قەساۋەتلىشىشكە يۈز تۇتتى. يازغۇچى پەرىشتە ئەمەس. شۇ ۋەجى ئۇمۇخاتالىشىدۇ. بىراق، ئۆزى تەۋەئىتنىك توپنىڭ روﻫىي كەچۈرمىشلىرىنى ، ئۆزىنىڭروﻫ قاتلىمىدىكى پاكىز تۇيغۇلىرىنىقازغۇچى بولۇش سۈپىتى بىلەن ئەخلاقنىڭ كۇرسى چۈشكەن بۇ زاماندا ئىنسان سۈپىتىدە ياشىشى لازىم. بۇنىڭبىرىنچىشەرتى سەمىمىيەت، پاكىزە ئەقىدە . ئۇ تۇرمۇش ئۈگىنىمەن ، دېگەن چىرايلىققالپاقنى كىيىۋېېلىپ پاﻫىشىلەرنىڭ قۇچىقىداياشايدىغانلارنىمۇ، كەيپ سورۇنلىرىدائىشتەي قوشىقى توقۇيدىغانلارنىمۇ ياكى بايراملىق قوشاق زاۋۇتىنىئىشقاسالىدىغانلارنىمۇ تەرك ئېتىدۇ. پاكىزە بۇلاقسۈيى زىمىننىڭ چوڭقۇرىدىنسىرغىپ چىققىنىدەك بۇنداق «ئىپپەتلىك» يازغۇچىلارنىڭقەلىمىدىن سىرغىپ چىققىنمۇ كۆپﻫاللاردا ئۆزىدىن ئۇزۇن ئۆمۈر سۈرىدىغان ئەسەرلەرگە ئايلىنىدۇ. ﻫازىر يېنىدا تاماكا ئالىدىغان پۇلى تۈگەپ قالسىمۇ شاققىدە تۆت قىرلىققوشاقتىن نەچچە كۇبلېتنى توقۇپتەﻫرىر بۆلۈمگە يۈگۈرىدىغانلار بار. سىز قەلەم ساﻫىبىئىكەنسىز خەلقنىڭ تومۇرىدائېقىۋاتقان قاننىڭ ﻫارارىتىنى ئۆلچەپتۇرۇڭ. «سىز ﻫەرقانچە نوچى بولغان تەقدىردىمۇئىگىزلىكتە تاغلارغا تەڭلىشەلمەيسىز. بەقۇۋۋەتلىكتە زىمىننى تېشىۋېتەلمەيسىز.» خەلقتىن ئايرىلىپقېلىش كەچۈرگۈسىز پاجىئە. بىر دېﻬقانبىلەن بىر شائىر ياكى زىيالىينىڭ بىر ئورۇندا ئولتۇرۇپ ئازادە پىكىر ئالماشتۇرالماسلىقى ئۇيۇمنى مىللەت نامى قىلغان ئۇيغۇرنىڭ بۈگۈنكى ئورتاقپاجىئەسى. روﻫىي بىرلىك تاپالماسلىقنىڭنېگىزى ئېتىقاد بىرلىكى تاپالماسلىقتا. چۈنكى سىز ۋە بىز خەلقنىڭ نازۇك كۆڭۈلتارلىرىنىڭ ساداسىنى، پاكىزە تۇپراقنىڭ ئۈستىدەدەسسەپ تۇرغان، كۈلكىسى ﻫەم يىغىسىنىڭمېغىزى بار بىر خەلق ئىكەنلىكىنى ئېسىڭىزدىنچىقارغان. L0ig% Z0g3> iItM ئەسەرلەر يېزىلىۋاتىدۇ. «خەلق باﻫا بېرىدۇ» دېگەن چىرايلىق پەتىۋاغاكۆنگەنمىز. ئەرەپ ئالىملىرىدىنبىرىنىڭ ئالدىغا ئەينى چاغدا ئايىغى چىقمىغان بىر مەسىلىگە پەتىۋا بېرىشكە بىر نەچچە ئادەم كەلگەن ئىكەن. يەنى«قانجۇق ئېمىپ چوڭ بولغانپاخلان ﻫالال بولامدۇ ياكى ﻫاراممۇ؟» بۇ ئالىم مۇنداق مەشﻬۇر پەتىۋا نى بەرگەنئىكەن: «قوي چوڭ بولۇپمەرىسە ﻫالال بولىدۇ. قاۋىسا ﻫارام بولىدۇ.» K,bv\j;f DZ5%- يازغان يازمىلىرىمىز «قاۋامدۇ» ياكى «مەرەمدۇ» يەنىلا كۈتۈشكە مەجبۇرمىز. ئۇنۋېرستىت ياتىقىدا شۇنداق بىر چاقچاقبولۇنغانئىدى. خوتەنلىك بىر ساۋاقدىشىمبىلەن شېئىر ﻫەققىدە سۆزلىشىۋېتىپ «مەنشېئىر يازمىسام خەلقىمگە يۈز كېلەلمەيمەن.» دېگەنتىم. ئۇ «-سەن شېئىر يازمىساڭ ئاندىن خەلقىڭگە يۈز كېلەلەيسەن.»دېگەن. ئەينى چاغدا بۇ بىر چاقچاق تەرىقىسىدە ئۇنتۇلغان بولسىمۇ بۈگۈنكى كۈندە يازغان ﻫەميېزىۋاتقان شېئىرلىرىمنى ، ئوقۇۋاتقان شېئىرلارنى دەڭسەپ كۆرۈپ ساۋاقدىشىمنىڭ سۆزىنى چاقچاقتەرىقىسىدە ئەمەسﻫەقىقىي ئۆلچەمسۈپىتىدە تونۇشنىڭ زۆرۈرلىكىنى ﻫېس قىلىۋاتىمەن. v+f:VA H!Z=}>TN بىر مەسىلىدە ئۆز پىكرىمدەجاﻫىللارچەقالىمەن. ئۇ بولسمۇ «يازغۇچىمۇ بىر ئادەم . ئۇمۇ خاتالىقتىن خالىي ئەمەس.» پىكرىنىڭ ياقلىغۇچىلىرىغا دەيدىغىنىم:«يازغۇچى خاتالىق ئۆتكۈزىدۇ، لېكىن ئۇ ۋىجدانخاتالىقىبولماسلىقى كېرەك.» v Ic0V ,5V;7OR قەلەم ﻫەققىموچەنلەپ ﻫېسابلىنىدىغان بۇ دەۋردە يەنە شۇنچە يازغۇچى، شائىر ، ﻫەۋەسكارنىڭبۇكوچىدا يۈرىشىنىڭ ئۆزى قالتىسئىش. ﻫەۋەسكارلارمۇ يېزىپ باقسۇن. «ﻫەممە قويلار ئىلگىرى قوزا ئىدى » دېگەندەك بىزمۇئىلگىرى ﻫەۋەسكار ئىدۇق. گەپ نېمىنى يېزىشتىلا ئەمەس نېمىنى ئېلان قىلىشنى بىلىشتە. _fha9` J$u ئاپتونوم رايونىمىزدا شائىر، يازغۇچىلار قوشۇنى خېلى زور كۆلەمگە ئىگە بولدى. سەنئەت خۇرۇچى تۆكۈلۈپ تۇرغان بىر مىللەتكە نىسبەتەن بۇ مۇقەررەر نەتىجە بولسىمۇ، ھەقىقىي نادىر ئەسەرلەرنىڭ ئاز بولىشى يۈرىكىمىزنى سىلاپ بېقىشقا مەجبۇر قىلىدۇ. پىكىردىكى قاتماللىق، تىلدىكى ئېغىرلىق، ئىپادىلەشتىكى يۈزەلىك، تېمىدىكى تەكرارلىق نۆۋەتتىكى نۇرغۇن ئەسەرلىرىمىزنى بويۇن قىسىشقا مەجبۇر قىلماقتا. jnsV'@v8Nj BM!\U 6 قاپىيە لۇغىتىنىڭ نەشىر قىلىنغانلىقىنىڭ ئۆزىلا ئاچچىق قارا يۇمۇر. بارماق پۈكۈپ ئولتۇرىدىغان ھەۋەسكارلارنىڭ كۆپىيىشى كەلگۈسى شېئىرىيتىمىزنىڭ پاخاللىشىش تەقدىرىدىن بېرىلگەن بىشارەت. بازار ئىگىلىكى دەۋرىدىكى ئىقتىسادىي ئىمكانسىزلىق قىسماقلىرىدا قىسىلىۋاتقان قىسمەن شائىر- يازغۇچىلىرىمىز قورساق ھەلەكچىلىدە قەلەمنى قويۇپ تۇرۇشقا مەجبۇر بولدى. بۇ ئاقىلانە تاللاش. ئۇيغۇر شېئىرىيىتىنىڭ يېڭى دولقۇنى يېتىپ كېلىش ئالدىدىكى سۈكۈنات، دېيىش مۈمكىن. يازغۇچى، شائىرلىرىمىز ئويلاندى. رىئاللىق بىلەن روھىيەتنىڭ مۇناسىۋىتىنى ياخشى بىر تەرەپ قىلىش كېرەكلىكىنى ھېس قىلدى. پۇل ۋەسۋەسىسىدە قالغان قەلەمكەشتىن ئۆلمەس ئەسەر كۈتۈش قىيىن. شۇنىڭدەك، نامراتلىقىدىن نانغا زار ھالەتكە چۈشۈپ قالغان قەلەمكەشنىڭ ۋۇجۇدىدىن ئەسەر ئەمەس، مۇڭ تۆكۈلىدۇ. مەلۇم شائىرنىڭ تەرجىمىھالىدىن ئۇنىڭ تۇرمۇش قىيىنچىلىقى، شېئىرغا بولغان ئاشىقلىق سەۋەبىدىن بىر بالىنى يىتىم قىلىپ ئايالى بىلەن ئاجرىشىپ كەتكەنلىكىنى ئوقۇپ، چوڭقۇر خىياللارغا چۆكتۈم. شېئىرغا يۈز كېلەلىگەن شائىر ئائىلىسىگە يۈز كېلەلمىدى. بۇمۇ بىر خىل پاجىئە. رىئاللىقتىن قېچىشتەك پاسسىپ ئىدىيە تەسىرىدە شەكىللەنگەن ئىقتىسادىي ئۈزۈكچىلىك، پەرزەنتلەرنىڭ ئۆزى ئۈستىدىكى مەجبۇرىيىتىنى ئادا قىلماسلىق، ئائىلىنى گۈلىستانغا ئەمەس گۆرىستانغا ئايلاندۇرۇپ قويۇش ماھىيەتتە شائىرنىڭ بۇرچكارلىق تۇيغۇسى سۇسلۇقىنى دەلىللەيدۇ. مىڭ كۇبلىت پاساھەتلىك شېئىر يازغاندىن ئائىلىدىن ئىبارەت كىچىك ۋەتەن ئۈچۈن بىر مەررە گۈلخان بولۇپ كۆيۈپ بېقىڭ. سىز شائىر ئەمەس ئالدى بىلەن بىر ئەركەك بولۇڭ. ئەركەكلىك لەززىتىگە چۆمۈلگەن شائىردىن ئۆلمەس ئەسەرلەر تۇغۇلغۇسى. A\|1TE$ w~+5FSdH سىز ئۆزىڭىز بەرپا قىلغان باياۋاندا بىر نامسىز تاش بولۇپ تۇرىۋەرسىڭىز ھېچكىم نەزەرىنى سالمايدۇ. ئەل ئارىسىدا ياشاپ ، ئاشۇ ئۈزۈلمەس ئېقىندىن چەشمە سۈزگەن تالاي شائىرلىرىمىز ئۆتكەن. «سالغا تېشى»، «تاشقاتما»قاتارلىق ئۆلمەس شېئىرلارنىڭ ساھىبى، ئۇستاز شائىر بوغدا ئابدۇللا قۇمۇل سەپىرىدە نۇرغۇن دېھقان- چارۋىچىنىڭ ئائىلىسىدە قوندى. تۇرمۇش ئۈگەندى. ئۇنىڭ شېئىرلىرىدا دېھقانچە پەلسەپىگە باي پىكىرلەر، تەبىئەتنىڭ يۈرەك سوقۇشلىرى، تارىخ ئېقىنىنىڭ جىمجىت شاۋقۇنلىرى ئاڭلىنىپ تۇرىدۇ. شۇڭىمۇ ئۇ «شائىر بىر پارچە ساپال پۇچىقىدىنمۇ چاقناپ تۇرغان پىكىرلەرگە ئېرىشەلەيدۇ» دەيدۇ. ئالىي مەكتەپنىڭ شېئىرىيەت دەرسىنى ئۆتۈۋاتقان مەزگىللىرىدە شائىر قۇمۇل خەلق قوشاقلىرىدىكى يېڭىچە شېئىر ئېلمىنتلىرى ھەققىدە توختىلىپ:«يالغۇزۇم يالغۇز تېرەكنىڭ تۈۋىدە ياتۇرمۇسىز، مىڭ تىكەننىڭ دەردىنى بىر گۈل ئۈچۈن تاتۇرمۇسىز» ناملىق قوشاقنى تەھلىل قىلغان ۋە تەنھالىق يۈكسەك دەرىجىدە تىپىكلەشتۈرۈپ ئىپادە قىلىنغان شېئىر ،دەپ باھالىغان ئىدى. قۇمۇلنىڭ باغداش تېغىدا زىيارەتتە بولغاندا ئۆزگىلەر مەنزىلەرنى زىيارەت قىلىش بىلەن ھەلەك بولسا، ئۇ دېھقانلار بىلەن سىرداشتى. تاش قىسىلچىقىدىكى بىر كېلەرنى كۆرگەن شائىر دەرھاللا بىر پارچە شېئىر يېزىپ بىزگە ئوقۇپ بەرگەن ئىدى. ئۇنىڭدىكى تۇرمۇشقا بولغان ئەستايىدىللىق ۋە مۇھەببەت نەقمەيداندىكى ھەۋەسكارلارنى تولىمۇ قايىل قىلغان ئىدى. U1bhd}MoR 5A/8G}'XZ بوغدا ئابدۇللا بىر قېتىملىق سۆھبەتتە شۇنداق دەيدۇ: -ئاڭلىسام، ھازىر بىزدە 3000 دىن ئارتۇق ئادەم شېئىر يازىدىكەن. يەنە قىز- ئاياللارمۇ يېزىۋاتىدۇ. مەن بۇنىڭدىن بەك سۆيۈنىمەن. يەنە مېنى تولىمۇ خۇشال قىلىدىغىنى، ياشلاردىكى بىر خىل ياۋايى روھ. بۇ بولماي مۈمكىن ئەمەس. ئىلگىرى بىز ياۋايى بولغان، بىزنىڭ قېنىمىزدا ياۋايىلىق بار، مۇشۇ ياۋايىلىقنى تاشلاپ قويساق بولمايدۇ. dOh'9kk3 %5V!Fdb ئاقسۇدىكى قىرمىش ئاتام مازىرىدىكى ئاجايىپ سېھرىي كۈچكە تولغان مەنزىرىلەر ھەققىدە ئۇ بىر تۈركۈم ئېسىل شېئىرلارنى يېزىپ ئېلان قىلدى. ناۋادا ئۇ ئۆيىگە بېكىنىۋېلىپ مەۋجۇتسىز يارى ھەقىدە نەزمە تۈزۈپ ئولتۇرغان بولسا ئۇنىڭ شېئىرلىرىغا ئاتا قىلىۋاتقان روھتىن ئايرىلغان، ئۇنىڭ شېئىر توپلاملىرى توپا باسقان كىتابلار تىزىملىكىدە ئاللىقاچان بويۇن قىسقان بولاتتى. ئۇ ئىككى پۇتى بىلەن مېڭىپ يۈرۈپ رىئاللىقنى كۆزىتەلىدى. شائىر ئالاھىدە ئىنسان ئەمەس. ئۇنىڭ يۈرىكى ئالدى بىلەن ئادىمىيلىك بىلەيلىرىدە بىلىنىپ تۇرۇشى، ۋۇجۇدى ھەق سۆيگۈسىدە يالقۇنلاپ تۇرىشى كېرەك. شائىر شېئىر يېزىۋاتقاندا ئادەتتىكى ئادەملەرگە ئاسانلىقچە نېسىپ بولمايدىغان شېئىرىي كەيپىياتقا چۆمۈلىدۇ. لېكىن ئۇ پەيغەمبەر قەۋمىدىن ئەمەس بەلكى ئۇيغۇر قەۋمىدىن. شۇڭا ئۇنىڭدىن ئۇيغۇرنىڭ تىنىقلىرى كېلىپ تۇرسۇن. شائىرلىق دەۋاسى قىلىپ يۈرگەن بىر ھەۋەسكار بار ئىدى. ئۇنىڭ پۈتكۈل مۇددىئاسى ژۇرنالدا ئەسەر ئېلان قىلىش ئىدى. قايتا- قايتا تۈزىتىش ئارقىلىق ئۈچ پارچە رۇبائىيسى ژۇرنالدا ئېلان قىلىنغان بولدى. لېكىن، شۇندىن كېيىن ئۇ سۇغا چۈشكەن تاشتەك غايىب بولدى. كېيىن ئۇنىڭ ئاشۇ رۇبائىيلارنى يادلاپ، ژۇرنالنى قىزلارغا كۆرسىتىپ يۈز تاپماقچى ئىكەنلىكىنى بايقاپ قالدىم. ئۇنىڭ شائىرلىقى سودا تۈسىنى ئالغان ئىدى. ئۆزبېك ئەدىب ئابدۇللا قاھارنىڭ «ئەدەبىياتقا ئوغرى مۈشۈككە ئوخشاش تۈڭلۈكتىن چۈشىدىغانلارمۇ بولىدۇ...» دېگەن سۆزىنى ئەسلەپ قالدىم.ياغاچچىلىققا يارالغان بەزى ئادەملەر بىر ئۆمۈر ناۋايچىلىق قىلىمەن، دەپ يېرىم ئۆمرىنى بىھۇدە خورىتىدۇ. ھەممىلا ئادەمنىڭ شېئىر يېزىش، شائىر بولۇش مەجبۇرىيىتى يوق. ناخشىچى ئىززەتلىنىپ، ئالىم پەگاغا چۈشكەن، كىيىم قەدىرلىنىپ، روھ نەزەردىن ساقىت قىلىنغان جەمئىيەتتە بىر قىسىم ھەۋەسكارلار ئۇلۇغ ئەربابلاردىن بولۇش ئىستىكىنى شائىرلىقتىن ئىبارەت «ئاسان» كەسىپ ئارقىلىق قاندۇرماقچى بولغان. بۇ «نامخۇمار» سولتەك ھەۋەسكارلار قالدۇرغان يامان تەسىر ھېلىھەم شائىرغا ھەم شېئىرغا قارا سايە تاشلاپ تۇرماقتا. &cztUM( ["\|AD,$% شېئىرىيەت ئوبزورچىلىقىنىڭ يەنىلا ئاجىز ھالەتتە تۇرۇپ قېلىشى بۇرۇختۇم كەيپىياتنى پەيدا قىلدى. ياخشى شېئىرلار خېلى كۆپ يېزىلدى، شېئىر توپلاملىرى خېلى كۆپ نەشىر قىلىندى- يۇ بۇ ھەقتىكى تەتقىقات ماقالىلىرى كۆلەم شەكىللەندۈرەلمىدى. گەپنى يەتكۈزۈش مۇھىم ئەمەس، قانداق يەتكۈزۈش ئەڭ مۇھىم. بىر پارچە شېئىرنى قاتلاملار بويىچە تەھلىل قىلىپ ھەتتا شائىردىنمۇ يۈكسەك پىكىرلەرنى كۆتۈرۈپ چىقىش ئوبزورچىنىڭ دىتىغا باغلىق. ھەق- ناھەق مەيدانىغا باغلىق، ئەلۋەتتە. gQ4Qh; ?nJ7lLQA قەيسەر تۇرسۇن بىر قېتىملىق قىسقا سۆھبەت داۋامىدا: a)=WDRk :W(3<D7\ ......................... yPrp:%PS +6t<FH قولۇمغا قوش پىچاق ئېلىپ، wU,{5w .WM0x{t/ يۈرەكنى يارغۇدەك بولدۇم. CAyV#7[0 ^(y=DJ7 دېگەن خەلق ناخشىسىدىكى «قوش پىچاق»نىڭ مەنىسى ئۈستىدە ئۆز قارىشىنى بايان قىلىپ، ئاشىق قولىغا قوش پىچاق ئېلىپ بىرنى رەقىبىگە سالىدۇ. بىرنى ئۆزىگە سالىدۇ. چۈنكى ئۇ رەقىبىنىڭ قېنى بىلەن بۇلغانغان پىچاقنى ئۆزىگە سېلىشنى راۋا كۆرمەيدۇ، دېگەن ئىدى. «قوش پىچاق» ھەققىدىكى تەھلىل قەيسەر تۇرسۇنغىلا تەۋە بولسىمۇ ئۇ شېئىرىيەتنىڭ پايانسىز ساھىللىرىدا ئۆزىگە خاس رەڭگە ئىگە قۇلۇلىلەرنى تېرىپ بىزگە تەقدىم ئېتەلىگەن شائىرلارنىڭ بىرى. J.Mj76\_ e@'rY#:u ئادىل تۇنىياز سۈكۈتكە پاتتى. غوجىمۇھەممەت مۇھەممەت ھاياتقا قويغان سۇئال بەلگىسىنىڭ سايىسىدا كولدۇرمىنىڭ ئاخىرقى ساداسىنى ئىزدىمەكتە. بىرلا شائىر توختىمىدى. ئۇنىڭدا نە قاپىيە، نە سۆز تىزمىلىرى يوق. ئۇ چىن مىلودىيىلىرى بىلەن ھاياتنىڭ ھەر بىر ئاچاللىرىدا بىردىن ئابىدە تىكلەپ ماڭماقتا. ئۇ بولسىمۇ تەبىئەت. d2lOx\|jt cnr&%- ئادىل تۇنىياز «3- ئايغا كىرىش» ئارقىلىق دۇنيا شېئىرىيىتىنىڭ سۈرلۈك ئىشىكىنى چەككەن ئاشۇ دەقىقىلەردە بىز ئۆزىمىزگە تەۋە قايغۇنىڭ ئاللىقاچان دۇنيانىڭ قايغۇسىغا ئايلانغانلىقىنى ھېس قىلدۇق. لوپنۇر كۆلىنىڭ قۇرۇپ كېتىشى، باغراش كۆلىنىڭ بۇلغىنىشى ئۈچۈن شىۋىتسىيە ياكى ياپونىيىدىكى بىر شائىرمۇ ئوخشاشلا ھەسرەت چەكمەكتە ئىدى. نىل دەرياسىنىڭ يىغىسى تارىم دەرياسىنىڭ ئۆكسۈشىگە تومۇرداش ئىدى. دۇنياۋىي ھەسرەت شېئىرلارنى دۇنياۋىي ئوقۇرمەنلەرگە ئىگە قىلىدۇ. تارىم يولۋىسىنىڭ ئۆچكەن ئىزلىرى يوقالغان ئىنكا مەدەنىيىتىگە ئوخشاش قەلبلەرگە يىغا چىللايتتى. يۈكسەلگەن ماددىي توقچىلىق ئارقىسىدىكى پۇچۇلغان روھ ئاراشلىرىدا بىر ئاشىق ئاھ ئۇرۇپ كېلەتتى. ئۇنىڭ پۇتلىرى تىكەندە تىلغانغان، لېكىن ئۇ خۇشال ئىدى. ئۇ شائىر ئىدى. ئۇنىڭ مىسرالىرى يۇلغۇنلارنى سۈكۈتكە چىللىسا، كۇبلىتلىرى تاشلارغا ئېغىرلىق بېغىشلايتتى. ئاياغلىرىدىن ساقىغان قاندا دۇنيا پەرياد چېكەتتى. ھايات ھېچكىمنى ئالدىمىدى. ئەكسىچە بىز قەلبىمىزگە ئاسىيلىق قىلغان ئىدۇق. نارەسىدىلەرنىڭ كۆزلىرىدە مەڭگۈلۈك كېچىكىشنىڭ ئىزنالىرى يالتىراپ تۇراتتى. قوشنىدارچىلىقنىڭ سۇسلىشىشى، ئەنئەنىنىڭ يىراقلىشىشى، ئەيدىز ۋىرۇسى ۋە روھىيەت بوھرانىنىڭ كەلكۈندەك يوپۇرۇلۇپ كېلىشى ئۆزىمىز ياساپ چىققان ماددىي سەلتەنەت قورغانىنىڭ ھەيۋەتلىك تاملىرىنى زەيلەتمەكتە ئىدى. رىئاللىق چۆلىدە شاھ مەشرەپ كەبى كەزگەن مەرھۇم باتۇر روزىمۇ ئاخىرى: ^]c/hb\|X U;Z6o1G زەيلىدى، تام زەيلىدى، a7'.H] aiVd^( تامدىن ئۆتە جان زەيلىدى. .\|Y2'TWQ Nf8."EDUW دەپ پىغان چېكىپ، شائىرنىڭ روھىيەت بوھرانلىرى ئالدىدىكى ئامالسىزلىقلىرىنى ئاشكارىلىغان ئىدى. روھ چۆكۈۋاتاتتى. يەر ئاستى سۈيىمۇ چۆكۈۋاتاتتى. جاڭگاللارنىڭ ئىچكىرىسىگە قېچىپ كەتكەن بۇغا، ماراللار نەفسى ئۈچۈن ئەمدى بوسۇغىمىز تۈۋىدىن نېسىۋە ئىزدەيدىغان بولدى. بۆرىلەرنىڭ ھۇۋلاشلىرىدىن چەكسىز ۋەھىمىگە ۋە قورقۇنچ ئىچىدىكى لەززەتلىك ھاياجانغا چۆمۈلۈپ ئۆتكەن ئەجدادلارنىڭ شېئىرىي تۇيغۇغا باي سىماسى كۆزلىرىمىزدىن يۈتتى. پارنىك گازىنىڭ ئاتموسفىرانى بۇلغىشى، ئوزۇن قاتلىمىنىڭ تېشىلىشى قاتارلىق ئېكولوگىيىلىك مەسىلىلەر پورۇخ ھىدىغا تولغان دۇنيادا تىلغا ئېلىشقا ئەرزىمەيدىغان مەسىلىگە ئايلانغان ئىدى. كىشىلەر نېفىت باھاسىغا قىزىقىۋاتقان، ئالتۇننىڭ باھاسىغا كۆز تىكىۋاتقان مەئىشەت دۇنياسىدا شائىر ئىنساننى ئىنسان قىلىپ تۇرغان روھىيەت ھەققىدە جار سالالىغان ھەم جار سېلىشى زۆرۈر بولغان بىردىنبىر ئادەم. شائىرلار يانار تاغ ئۈستىدە مۇشائىرە قىلىپ ئولتۇرۇش قىسمىتىدىن قۇتۇلمايدىكەن، ئۇلار خارلىق باياۋانىنىڭ ئېتىبارسىز قامغىقىغا ئايلىنىدۇ. شېئىر ماددىيەتكە تەزىم قىلغان كۈن شېئىرنىڭ ھالاكەت كۈنىدۇر.قىسمەن روھى پۈچەك يازغۇچىلارنىڭ ئەمەل جاڭگاللىرىداپالاقشىپ يۈرىشى، چىرايلىق قىزلارنى دەسمايە قىلىپ ئىت يالىقىدەك ئەمەلگە ئېرىشىۋاتقانلىقىمۇ رىئاللىق. بىر ئاتالمىش شائىر ئۆز يۇرتىدىكى بىر ئەمەلدارنى ئەۋلىياغا تەڭلەشتۈرۈپ شېئىر يېزىپ، ئۇنىڭدىن ماددىي تارتۇققا ھەم ئىلتىپاتقا ئېرىشتى. قەدىمىي ئوردا شائىرلىرىنىڭ قېنىدىكى خۇشامەت گېنلىرى يەنە ئۆزىنى ئاشكارە قىلغان ئىدى. زەققۇمدەرىخىنىڭ مېۋىسىنى يېگەندەك ئازابلاندىم. شائىر سۈكۈتتىن ئىبارەت يۈكسەك نېمەت ئارقىلىق تاشتەك ئېغىر ۋەزىنگە ھەم ئادىمىيەت قىياسىغا يېقىنلىشىدۇ. شېئىرنىڭ نوپۇزىنى ئەمەل جاڭگاللىرىدا خامتالاش قىلىش شائىرنى توختىماي قاۋاپ تۇرىدىغان ئىتقا ئايلاندۇرۇپ قويىدۇ. ئىتنىڭ قاۋىشى خەسىدىنمۇ ئېتىبارسىزدۇر. شېئىر پاكىز قەلەم بىلەن ئاغدۇرۇپ تېرىلغان سېھىرلىك ئۇرۇق. ئۇنىڭ ھەر بىر بىخچىلىرىدا سۈپسۈزۈك بىر سەھەر يالتىراپ تۇرۇشى كېرەككى، ئاسىيلىق ۋە مۇناپىقانە كۈلۈمسىرەشنىڭ مانانلىرى ئۇنىڭغا يېقىن يولىمىسۇن، قارا كېچىدىكى قارا تەشتەك ئېغىر سۈكۈتى ئىچىگە قۇياشنىڭ پارلاقلىقى ۋە ئەتىنىڭ زىياسىنى مۇجەسسەم قىلسۇن. eUlF4l<] iTsmUq<b]l شېئىرىيەت تارىخىمىزغا نەزەر سالساق، يۈرەك دىئاگراممىسىدەك بىر ئۆرلەپ بىر پەسىيىشنى كۆرىمىز.بۇ دىئاگراممىنىڭ ھەر بىر ئۆرلەش نۇقتىلىرىدا بارماق پۈكۈپ سانىغۇدەك سەركە شائىرلارنى چېلىقتۇرىمىز. بۇ شائىرلار ئەركەكلىكنىڭ چىللاشلىرىدا ئۆزىنى ئىزدەپ تۇيغۇ جاڭگاللىرىدا ئۆزىگە خاس قەسىر قۇرۇپ چىققانلار، ئۇيغۇر مىللىي تۇپرىقىدىكى ھەر بىر تىنىق، يەر ئانىنىڭ ھاسىراشلىرى، تومۇرلارنىڭ كۆبجۈشلىرى، يېڭى ئەسىر ئالدىدىكى قىسقا ، ئەمما كۈچلۈك ھاياجانلار ئۇلارنىڭ يازمىلىرىغا سۈلكەت ئاتا قىلغان. بادام دوپپىنىڭ ھەسرىتى بىلەن ئەتلەسنىڭ جىلمىيىشلىرى سىڭىپ كەتكەن. ئۇنىڭدا شور تۇپراقنىڭ توزۇندىلىرى ئارىسىدا يۈكسەلگەن بىر روھ پارلاپ تۇرىدۇ. eq.K77El{J ,9<}V;( خۇددى جۇتاۋ ھازىرقى زامان ياش ئۇيغۇر شائىرلىرىنىڭ «سالغا تېشى» ناملىق شېئىرلار توپلىمىغا يازغان كىرىش سۆزىدە ئېيتىلغاندەك «خۇددى شائىر شۈجىمۇ تۇنجى قېتىم كۆزئەينەك تاقىغىنىدا ، كېچە ئاسمىنىغا بېقىپ ئاسماندا چاراقلاپ تۇرغان يۇلتۇزلارنىڭ ھەقىقەتەنمۇ شۇ قەدەر كۆپلىكىنى بايقىغاندەك ھاڭ تاڭ قالدىم...شۇنداق ئېيتىشقا بولىدۇكى، بۇ شېئىرلارنىڭ بەدئىي سەۋىيىسى دۆلەت ئىچىدىكى مۇتلەق كۆپ ساندىكى خەنزۇچە يېڭى شېئىرلارنىڭ سەۋىيىسىدىن ئۈستۈن تۇرىدۇ. سېلىشتۇرۇپ باقىدىغان بولساق، بۇ شېئىرلار ناھايىتى يۇقىرى شېئىرىي ساپا ۋە شېئىرىي گۈزەللىككە ئىگە بولۇپلا قالماي، شۇنىڭ بىلەن بىرگە قويۇق دىنىي تۇيغۇ ۋە تەبئىي ئىلھامغا ئىگە. مانا بۇ شېئىرنى ۋۇجۇدقا كەلتۈرىدىغان مۇھىم تەركىبلەر بولۇپ، دەل مۇشۇ تەركىبلەر بۇ شېئىرلار توپلىمىدا ناھايىتى گەۋدىلىك ئىپادىسىنى تاپقان...» >m='#x0>Y fkE4[X7f شائىر ئاشۇ قەدىمىي سەھرالاردىكى مويسىپىتلارنىڭ كۆزلىرىدە ئۆچەي دەپ قالغان ئەنئەنە چوغىنى پۈۋدىگۈچى، مۇھاجىرنىڭ قەلبىدىكى ۋەتەن سۆيگۈسىنى ئۇلغايتقۇچى، نىكاھنىڭ كۇرسى چۈشكەن زاماندىكى ئەر- ئاياللارنىڭ ۋۇجۇدىدا ئۇخلاپ قالغان مېھىر- ۋاپانى ئويغاتقۇچى كولدۇرما بولۇشى كېرەككى، غەپلەت باسقان قەلبلەر ئۇنىڭ ساداسىدا ئاپتاپ بەھرىگە چۆمۈلگەي، قاغجىراپ تۆكۈلۈش ئالدىدا تۇرغان ئەقىدە چېچەكلىرى باھار ئىللىقلىقىغا كۆمۈلگەي. 4zuM?Dp wY\|&qX, ئۇيغۇر قەلەمكەشلىرى ئۈچۈن شۇنداق ئەزىز بىر ماكان بەخشەندە قىلىنغانكى، بۇ جايدىن ئات تۇياقلىرىدىن كۆتۈرۈلگەن مانانلار، تەقۋادار زاھىدنىڭ ئىستىقامەتلىرى، توغراق كۆتەكلىرىدە ئۇيۇپ قالغان زىمىننىڭ تىنىقلىرىنى، قۇم بەرقىدە ئېچىلغان توزىماس چېچەكلەر، كارىز سۈيىدە يۇيۇنغان ئۇلۇغۋار بىر روھنى سۆيۈنۈپ تۇرۇپ ھېس قىلالايمىز. ئانىلارنىڭ ئەللەيلىرىدە مەڭگۈلۈككە سوزۇلغان ھايات ناخشىسى، كارۋان ئىزلىرىدا يىمىرىلمەس بىر قەۋمنىڭ مەۋجۇتلۇق مېلودىيىسى ياڭراپ تۇرىدۇ. تەبىئەتنىڭ كۆرۈنمەس دىئالوگلىرى بۇ قەۋمگە قانداق سۆيۈشنى ھەم سۆيۈلۈشنى ئۈگەتكەن. تونۇر بېشىدا چۆچەك ئاڭلىمىغان، مۇقام سېھرىدە يۈرىكى سۇ بولمىغان، تېنى تېنىگە تېگىشىپ تۇرغان يۇرتداش، قېرىنداشلىرىنىڭ يىغىسىغا تەڭ يىغلىمىغان بىرمۇ ئۇيغۇر يوق. ئەقلى نورمال بولغانلىكى ھەر بىر ئۇيغۇر ئۆز خەلقى ياراتقان ماددىي ۋە مەنىۋىي بايلىقلاردىن چەكسىز پەخىرلىنىدۇ. جەنۇبتىن شىمالغىچە، تارىمدىن قاناسقىچە كۆرۈنمەس بىر يىپقا چېتىلغان دىلكەشلىك مېھىر يازغۇچىلارنىڭ قەلىمىگە قان ئاتا قىلغان. ئۆزگە مىللەت قەلەمكەشلىرىنىڭمۇ مېھرى چۈشۈپ قالىدىغان بۇ ئاتەش ماكان مەنىۋىي بايلىقلار كانى بولۇش سۈپىتى بىلەن ۋاڭ مىڭغا يېپيېڭى ئىلھاملارنى ئاتا قىلغان. يەتتە ياشتىن يەتمىش ياشقىچە قوشاق توقۇيالايدىغان، ئۇسسۇلغا چۈشەلەيدىغان،ھۈنەر قىلالايدىغان ئەۋزەل فولكلور مۇھىتى، ساپلىقىنى يوقاتمىغان قەدىمىي تۇرمۇش كارتىنىلىرى، سوقما تاملىق ئۆيلەردىن ھالقىغان قەدىردان روھ قەلبىمىزگە رەڭ بەرگەن. بېغىنىڭ تېمىدىن يولغا قارىغان مېۋىلەرنىڭ يولدىن ئۆتكۈنچىلەرنىڭ ھەققى دەپ قارايدىغان، نامراتلارنىڭ ئۆيىنى مەھەللىدىكىلەر بىر تىيىن تەلەپ قىلماي ئوپچە پۈتتۈرۈپ جىممىدە غايىپ بولىدىغان... جاھاننىڭ باشقا جايىدىن تاپقىلى بولمايدىغان بۇنداق بىباھا ئۇدۇم - ئادەتلەر ھەر بىر ئۇيغۇر پەرزەنتىنىڭ ئادىمىيىلىك دەرسخانىسى. كەسكىن بازار ئىگىلىكى ئېلىپ كەلگەن يالتىراق مەدەنىيەتلەر قورشاۋىدا جاھىلانە تىركىشىۋاتقان ئەنئەنىۋىي مەدەنىيەت قورغىنىمىزدىكى يۇقىرىقىدەك ئۇدۇم، ئادەتلەر سۇسلىشىشقا يۈزلىنىۋاتقان ئەنئەنە بويىقىنىڭ رەڭگىنى ساقلاپ قېلىشتىكى بىردىنبىر يول. بۈگۈنكى كۈندە قەلەمكەشنىڭ بۇرچى ئەۋلادلارنى يالىڭاچ تەسۋىرلەر ئارقىلىق بالدۇر بالاغەتكە يەتكۈزۈش ئەمەس، بەلكى ئەجدادلارنىڭ ئاشۇ بىباھا ئۇدۇم، ئۆرۈپ- ئادەتلىرىنى قانداق ساقلاپ قېلىش كېرەكلىكىنى تونۇتۇش. t"M&Yy v}p'vh^8B كەڭرى يېزا قىشلاقلىرىمىزدا گۈلدەك ئۇدۇم- ئەنئەنىلەرنى دانىشمەنلەرچە ساقلاپ ياتقان بوۋاي، مومىلىرىمىز، بىزگە ئىنىكئانا بولغان، بىزنىڭ كىندىكىمىزنى بوغقان، بىزنىڭ خەتنىمىزنى قىلغان، بىزگە ئىسىم قويغان، بىزنىڭ كىملىكىمىز ئاشۇ كىشىلەردىن ھالقىپ كېتەلمەيدۇ. بىز بوۋىلىرىمىز باسقان كىگىز ئۈستىدە ئۆمىلىگەن، ئانىلىرىمىز راسلىغان كۆرپىلەردە ئۇخلىغان، ئۇيغۇرچە تاۋۇشلارنى ئاڭلاپ، چىرايىمىز ئاپتاپتەك ئېچىلغان. كۆۋرۈكتىن ئۇ قاشقا ئۆتىۋېلىپ بۇ قاشنى تىللايدىغان توزكورلۇق بىزدە ئاز كۆرۈلگەن، لەۋزى ھالال ئاتىلارنىڭ ئالتۇندەك ئۈگۈتلىرىنىڭ قۇچىقىدا بىزگە ئەقىل چىشى چىققان. خەلقىمىز كۈلپەتلىك كۈنلەردە بىر ناننى تەڭ يەپ قېرىنداشلىق لەززىتىگە چۆمۈلگەن، شۇڭىمۇ ئۇيغۇر قەلەمكەشلىرى ئىچىدە ۋەتىنىنى مەدھىيلىمىگەن، ئانا ھەققىدە پۈتۈك پۈتمىگەن، ئەجدادىدىن پەخىرلەنمىگەن بىرىمۇ يوق. تەكلىماكاندىن ئىبارەت بالىياتقۇ تىپىدىكى ماكاندا ئاۋۇپ، تەبىئەتنى پەپىلەپ ئۆتكەن بۇ قەۋمنىڭ ھەر بىر ئەزاسىنى ئۈزلۈكسىز ھاياجانغا سېلىپ تۇرىدىغان كارتىنىلار ئەتراپىمىزدا نۇرغۇن. بىزدە قارانچۇقسىزلىقتىن ئاچ قېلىپ ئۆلۈپ قالغان ئادەم يوق دېيەرلىك. شۇڭا يات ئەلدە ئۆلۈپ قالغان مۇھاجىر ۋەتەن تۇپرىقىغا كۆمۈلۈشنى ئەڭ يۈكسەك ئارمان بىلىدۇ. YT\x'`>Q O{Bll;C شائىر ئابلىكىم ھەسەن «گۈمبەز» ناملىق شېئىرىدا : BwtjTwd :0G "EM4 ................ z%cq%P8g rlG&wX ئۆرۈلگەن قەدىمىي تاملار ھۇلىنى _mVq9nBEf gi!{y مىيىتلارنىڭ گۈمبەزلىرىنى ,]HH%/h 2u 8z>/G بىنا ئەتكەنىدى بىر زامان y ,][ l`c&nf6 ئەزرائىل ئەمەس ئۇيغۇرنىڭ قولى. 1L722I@ Z)E[Bv= بىر زامانلار مۇشۇ گۈمبەزنى- yZ?\|u57 4oW6&1 كۆرگەنلەرنىڭ كەلگەن ئۆلگۈسى... IG@.WsM_ UHr0J jQK («شىنجاڭ ئىشچىلار ھەرىكىتى»ژۇرنىلى 1999- يىللىق 6- سان) Zz!0\|-\ DyeVuB دېگەن مىسرالار ئارقىلىق ئۆز مىللىتى ياراتقان مىمارچىلىق سەنئىتىدىن چەكسىز سۆيۈنۈش ھېسسىياتىنى ئىپادىلىسە، شائىر سەمەت ئابدۇراخمان قوچىغۇن «يۇرتۇم» ناملىق شېئىرىدا: i'Vrx(y3 ]pUf[^4 /G)Y~1ASA% /H 3u^ كېچىلىرى باقار ساڭا ئاي، x3ds{Z$,>( xj6ht/qq چەت ئەللەردىن كۈنلەيمەن سېنى. MbY?4i00%h nNuv 0 ھەم كۆيىمەن سەن ئۈچۈن گۈر-گۈر، R.n:W;^` {#>>dILPr شەيتان سۇغا سالسىمۇ مېنى. Y1e>P T\;7' («قۇمۇل ئەدەبىياتى»ژۇرنىلى 2003- يىللىق 5- سان) jys1Ki nNbOq[ دېگەن مىسرالار ئارقىلىق ئانا تۇپرىقىغا بولغان چوڭقۇر سۆيگۈنى يۇقىرى پەللىگە كۆتۈرىدۇ. 5?-cP?\|.9 &Xr@nt0H شائىر ئادىل تۇنىياز «قەشقەردىكى يەر شارى» ناملىق داستانىدا ئۆزىنىڭ ۋەتەن سۆيگۈسىنى: EW;R^?Z 6Y!hz7D ۋەتەن، ئېھ ۋەتەن، ?.E ixGzI^ Fa چىرايلىقتۇر ھەممە نەرسىسى، gFk~SJd !Jh/M^ چىرايلىقتۇر ئۇنىڭ قايغۇسىمۇ ھەم. =`VA_xVu foh>8/AL/ گۆھەردۇر، ئالمىدۇر، خۇشپۇراق گۈلدۇر، 1pe eecE +eiM6* /0 ۋەتەن دالىسىدا كۆرگەن توڭ تېزەك، 5DgfrX =]hc@ ئەيسادۇر، مۇسادۇر يۇرتۇڭ ئادىمى، 3GEI)! T&.ZeB1 يات يۇرتتا تۇغقانمۇ تۇيۇلماس دوستتەك. d7nz=0&$ i:ar{ q ....................................... oK;.\|ja 9qIdwDRY دېگەن مىسرالاردا ئىپادىلىگەن بولسا، بوغدا ئابدۇللا >سالغا تېشى< دا: HKA7\|z9{ 3@ sp ....................... J}?F4 <5qXC.{Cyp مۈڭگۈزلەرنى مەشئەل قىلغان يۇرت، gXtyl]K: dZnAdlJ رىۋايەتلىرى بىر ئالتۇن ئاچقۇچ. .PyPU]w sjBP#_lW ساقلانغان چىشلارنىڭ ئاراشلىرىدا، Ns.b8Y 6?-vj2, يېڭىلانغاندەك خېمىرتۇرۇچ. .ztO._J7f &WW\|! 6 تىڭشا زىمىننى قۇلاق يېقىپ، r5ONAa3. xA\|72!zk0P بايقىلىدۇ داپ ئارا رېتىم. PprCz" 0pP;[7k\ ھالسىز ئەمەس، تۇلپار يورغىسى، &Q7vY TxZ ^zj كەمتۈك ئەمەس، بېجىرىم. J!sIxwF H f}-> ياۋايى تاش ئۆڭكۈرلەر ئۆچكەن، v]CHL#\| SH#-3&$[ كۆرۈنەر مىڭ ئۆيلەرنىڭ بويىقى ئارا. >5Vv6_CI0? w}="}Cb كۆچەر ئاندىن كىيىكلەرنىڭ كۆزىگە، d_CY=DHF%` T%kr&XsQX نوھقا تۇتىشىدۇ بارا- بارا. uveby:dh }^).Y7{g[ ............... m,i@ $[5S M>e] دېگەن مىسرالار ئارقىلىق تارىم ۋادىسىدىكى رىۋايەت دۇنياسىدا ياشاۋاتقان قەدىمىي بىر مىللەتنىڭ مەنىۋىي يىلىكلىرىنى قېزىپ چىقىدۇ. @1_M's; #.\|efdsG دادام ئېيتقان ئەھمەد يەسەۋىي ھۆكمەتلىرى مەن ئۇچراشقان تۇنجى شېئىر ئىدى. ئەقىلدار مومىلار ئېيتقان بېيىتلەر تەپەككۇر ئوچىقىغا ئوت ياقىدىغان تۇترۇق ئىدى. تۇغۇمغىمۇ، ئۆلۈمگىمۇ قوشاق توقۇيالايدىغان بۇنداق خەلقنىڭ پەرزەنتى بولۇش، تەبئىي ئەدەبىي دىتقا ئىگە ئەجدادلارنىڭ ئاغزاكى ئىجادىيەتلىرىگە سىڭدۈرۈلگەن روھىيەت تارىخى،كەچۈرمىشىلىرىنى قېزىش پۇرسىتىگە ئېرىشىشىنىڭ ئۆزىمۇ يېتەرلىك بەخت. يىلتىز ئىزدەش قىزغىنلىقى كۆتۈرۈلگەن بۈگۈنكى دۇنيادا بىز ئاشۇ ئاتا- بوۋىلىرىمىز ئېيتقان چۆچەكلەرنىڭ بىكارچىلىقتا ئېيتىلغان خىيالمۇ توقۇلما ئەمەس، بەلكى بىر مىللەتنىڭ رروھ يىلتىزى يوشۇرۇنغان ئەنگۈشتەر ئىكەنلىكىنى تونۇپ يەتمەكتىمىز. تۆمۈر كەش ئۇپراپ قەغەزدەك قالغاندا، ھاسا ئۇپراپ يېڭنىدەك ھالەتتە ھالەتكە كەلگەندە جانانغا يەتكەن شاھزادىلەر ھەققىدىكى چۆچەكلەر، ھاياتلىقنىڭ ھەر بىر دەقىقىلىرىدە تەۋرەنمەي ئالغا ئىلگىرىلەيدىغان، تىرىشچانلىق ئارقىلىق نىشانغا يېتىدىغان روھقا ئىشارەت. دېمەك ئاددىيلىق ئىچىدە چوڭقۇرلۇق، بىر خىللىق ئىچىگە كۆپ خىللىقنى مۇجەسسەم قىلىش ئەجدادلارنىڭ ئۆزىنى ئىزھار قىلىش شەكلكى بولۇپ قالغان.بۇ خىل ئۇچۇر يەتكۈزۈش شەكلى ئانا زىمىننىڭ ھەقلىق ئىگىسى بولمىش ئەجدادلارنىڭ گېن تارىخىنى يورۇتۇشتا ئەڭ بىۋاستە ، ئەڭ تەسىرچانلىققا ئىگە بولۇپ، قايسىدۇر بىر چەتئەللىك ئەدىبنىڭ «سەن ماڭا خەلقىڭنىڭ بىر كۇبلىت قوشىقىنى ئوقۇپ بەرسەڭ، مەن مىللىتىڭنىڭ تارىخىنى ئېيتىپ بېرىمەن. » دېگىنىدەك قەدىمىي تۇرا قوشىقىدىن يېڭى زامان قوشاقلىرىغىچە بىر قەۋمنىڭ شەكىللىنىش، ئاۋۇش، ئۆزىنى ئىپادىلەش، ھاياتلىق ھەققىدىكى قىممەت قاراشلىرى ئەكس ئېتىدۇ. &S/@i\|_ `Paz مەڭگۈ تاش تېكىستلىرىدە ئۆزىنى ئاشكارە قىلغان «قەھرىماندەك تۇغۇلۇپ، قەھرىماندەك ئۆلۈش» ئەنئەنىسى سىرتقا مايىل، پۇرسەتكە ئېرىشكەندە توختاۋسىز يۈكسىلىدىغان سۈزۈك بىر روھنى ئاتا قىلغان. گەپ بۇ روھنى قانداق قېزىشتا. nM-Dy3ou {DzOXTI[Y شائىرنىڭ بۇ ئانا تۇپراقنى دەسسەپ تۇرغۇچى ھەقلىق ئىنسان بولۇش سۈپىتى بىلەن ئۇرۇق، ئابا- ئەجدادلىرىنىڭ روھىيەت تارىخىنى، ئېكولوگىيىسىنى، ھازىرقى باسقۇچتىكى تېڭىرقاشلىرىنى ئۈگىنىش، مۇلاھىزە قىلىش مەجبۇرىيىتى بار. ئۆزىنى چۈشىنىشنى باشقىلارغا ھاۋالە قىلىش، باشقىلارنىڭ ئەينەكلىرىنى ئارىيەت ئېلىپ ئۆزىنىڭ جامالىنى كۆرۈشكە ئۇرۇنۇش روھىيەت ئاختىلىقىدىن دالالەتتۇر. 1"pvrX} CAX)AN ئەلىشىر ناۋائىي، يۈسۈپ خاس ھاجىپلار ئۆز نۆۋىتىدە تارىخشۇناس، تىلشۇناس، سىياسىيون، جۇغراپىيىشۇناس، ئاستىرونوملۇقتىن ئىبارەت كۆپ سۈپەتنى، روھىي قۇۋۋەتلەرنى ئۆزىگە ھازىرلىغاندىن كېيىن شېئىر يېزىشقا جۈرئەت قىلغان. بىزدە بىر تەبئىي پەنچى شېئىر يېزىپ قويسا قەلەمكەشلەرنىڭ تەنىسىگە ئۇچرىشى تەبئىي. بىزنىڭ نەزەرىمىزدە تەبئىي پەنچى ۋېنتا بىلەنلا ھەپىلىشىشى، شائىر قەلەم ئارقىلىقلا ئۆزىنىڭ مەۋجۇتلۇق قەسىرىنى بىنا قىلىشى كېرەك. بۇ قاراش پەنلەر ئارا ھۈرمەت تۇيغۇسىنى بەرباد قىلىدۇ. ئۆز ئارا بىر- بىرىنى شەرت قىلمايدىغان ئىككى قۇتۇپنى ھاسىل قىلىپ، روھىي كىرىزىسنى يەنىمۇ ئېغىرلاشتۇرىدۇ. خۇددى باشتا ئېيتقاندەك كۆپ قىسىم شائىرلىرىمىز ئۆزلىرىنىڭ يىگانە ئارىلىدا ئاچ- زارلىق ئىچىدە قالسىمۇ خۇشاللىق ھەققىدە قەلەم تەۋرىتىدىغان، قەۋمىنى ۋە تۇپرىقىنى شەكلەن سۆيىدىغان، ئەمەلىي ھەركىتى بىلەن سۆيەلمەيدىغان، ئىچ- ئىچىدىن ھاسىرىغان بىر ھالەتنى باشتىن كەچۈرمەكتە. Y.9s-g N#(p_7M «ئۇيغۇر مىللىتى ئۆز تارىخىدا <شېئىرىي مىللەت> بولۇپلا تۇرغان ئەمەس. قاراخانىيلار دەۋرىدە <پەلسەپىۋىي مىللەت> كە، ئۇرخۇن ئۇيغۇر خانلىقى دەۋرىدە <سىياسىي مىللەت> كە، قۇجۇ ئۇيغۇر خانلىقى دەۋرىدە <ئىجادىيەت مىللىتى>گىمۇ ئايلىنىپ كۆرگەن.» F Xbf7G)H !zc?o?~z ________ 7noxUGmFw Bp#:sAG (ئابدۇلئەھەت ئابۇرەشىت بەرقىينىڭ «شېئىر ۋە شېئىرىي مىللەت» ناملىق ماقالىسىدىن.) A.0eeX{ R5_xli% شېئىرنىڭ روھنىڭ شىلدىرلىشى ئىكەنلىكى ئۇنىڭ ھەر بىر ئىنسانغا تەۋە بولۇشتەك ئالاھىدلىكىنى بەلگىلىگەن. -:mT8'.F- %ZT@& دېھقاننىڭ ئېتىز بېشىدا ئېيتقان قوشاقلىرىدا مېھنەتنىڭ قۇرىماس تەرلىرى ئايان بولسا، ئوغلىدىن ۋاقىتسىز ئايرىلغان ئانىنىڭ ياشلىرىدا مەڭگۈلۈك كۆيۈك ئوتى يېلىنجاپ تۇرىدۇ. بۇنداق چاغدا دېھقانمۇ، ئانىمۇ شېئىر يېزىش ئويىدا بولغان ئەمەس. يۈرەكنىڭ بېغىشىدىكى تۇيغۇرلىرىنى ئاشكارىلىغان خالاس. بۇ تۇيغۇ تەبىئەت بىلەن سىردىشىۋاتقان تورغايلارنىڭ چۇۋ- چۇۋلاشلىرىدا، باھاردا ئۈنگەن بىدە كۆكىنىڭ ئۇياتچان بىخلىرىدا، قەھرىماننىڭ يارا ئېغىزىدىكى قاننىڭ سىرغىشلىرىدا، ئالدىنىپ ئادەم بىدىكلىرىگە سېتىۋېتىلگەن نارەسىدىنىڭ مۇڭلۇق قارا كۆزلىرىدە چاقناپ تۇرىدۇ. دەل مۇشۇ تۇيغۇنى يىلتىز قىلغان شېئىرلار، رومان- پوۋېستلار دۇنياۋىي ئەسەرلەردىن بولالىغان. بالىلار ياغاچ قونچاقنىڭ ھامان بىركۈنى ئۆزىنى ئىزدەپ كېلىدىغانلىقىغا، ئەرلەر رىقابەتلىك جەمئىيەتتە ئۆزلىرىنىڭ قەلبىدىكى قاقاس ئارالغا پالانغان روبىنزون كىروزوغا ئايلانغانلىقىغا ئىشىنىدۇ. ئامېرىكىدىكى بىر زەردارنىڭ يۈرىكى كىنىيەدىكى قارا تەنلىك بوۋاقنىڭ ئاچلىقتىن قاقشالغا ئايلانغان تېنىنى كۆرۈپ سىلكىنگەندىمۇ بۇ خىلدىكى تۇيغۇ ئۆزىنى كۆرسىتىدۇ. مانا بۇ ئىنسانغا خاس ئورتاق مۇھەببەت. يازغۇچىنىڭ بۇرچىمۇ دەل مۇشۇ مۇھەببەتنى يېزىش. ئىرقىي قىرغىنچىلىق، كەمسىتىش، ئالەمگە يۈرۈش، قەلبىدىن يىراقلىشىش ، ئەيدىز، زەھەرلىك چېكىملىك، داۋاسىز كېسەللىك قوينىدا يېتىپ ئىڭراۋاتقان ئىنسانغا قاندەك ھەم جاندەك زۆرۈر بولغىنى دەل مۇشۇ خىل مۇھەببەت. بۇ مۇھەببەت بولغان بولسا ئەر ئايالىغا خىيانەت قىلمىغان، ئاقچى خىروئىن ساتمىغان، قەبىلىلەر بىر بىرىنى قىرىشمىغان، ئەسكەر مىلتىق تەپكىسىنى باسمىغان بولاتتى. =Kf]ZKj) ]iP +Y «شېئىر _ رىئاللىق بىلەن تەنھالىق، تەنھالىق بىلەن شائىرلىق، شائىرلىق بىلەن ئاشىقلىق ئارىسىدىكى چۇقان... شېئىر ئەزەلدىن خەلقنىڭ ۋۇجۇدىدا ساقلىنىۋاتقان بولىدۇ. شائىر ئۇنى تىل گۈلخانلىرىدا ياندۇرۇپ ۋە ئېتىقاد شەبنەملىرىنى تامدۇرۇپ ئۇنى ئەسلىي مەنزىلىگە قايتۇرىدۇ» BhJag L ^o L[M`LZpJo _________ l_Eeus IIrp-EMXJ «قۇمۇل ئەدەبىياتى» ژۇرنىلىنىڭ 2006- يىللىق 6- سانى، روزى سوپى ئۇچتېكىننىڭ «ئويغىنىۋاتقان ئۆزلۈك روھىنىڭ چۇقانى» ناملىق ماقالىسىدىن. /r Q4JoR> F#<$yUf% **************** >M~wFs$~ }q-*Ls~ بىز يولۋاس، بۆرىلەرنى قىرىپ تۈگىتىپ ئۇلارنىڭ تېرىسىنى كىيىۋېلىپ «بۆرە ئۇسسۇلى» ئوينىماقتىمىز. ھەقىقىي سەنئەت ئادىمىيلىك بىلەن ئوڭ تاناسىپ بولىدۇ. ئادىمىيلىك سۇسلاشتى. سەنئەت روھىمىزغا چىۋىن قوندى. «قەلەمكەش بولۇش ئۈچۈن ئالدى بىلەن ئادەم بول» دېگەن سۆزنى قايتا دېيىش زۆرۈر بولماقتا. ئىچ- ئىچىدىن يىگىلەپ كەتكەن روھتىن روھنى پارلاقلىققا يېتەكلەيدىغان ئەسەر تۇغۇلامدۇ؟ توخۇ بىر ئۆمۈر كاتەك ئەتراپىدا قوقۇلداپ يۈرىيدۇ. ئۇ قانچىلىك قوقۇلدىغان تەقدىردىمۇ تۇغقىنى ھەم تۇغالايدىغىنى بىر تۇخۇم خالاس. ئىتنىڭ كۆڭلىدە ئۇستىخاندىن ئۆزگە نەرسە بولماسلىقى مۈمكىن. ئۇ بىر ئۆمۈر ئۇستىخان ئۈچۈن كۈرەش قىلىدۇ. شۇ ئۇستىخان ئۈچۈن ئادەمدىن ئىبارەت ھۆل ئۇستىخاننىڭ بۇيرۇقىغا ئىتائەت قىلىپ ياشايدۇ. ئىتنىڭ روھىغا كۆمۈلۈپ ياتقان ئاجايىپ بىر قۇۋۋەت بولۇشى مۈمكىن. بۇ قۇۋۋەت ھەقىقىي پۇرسەتكە ئېرىشسە ئىت قاۋىماي ئەكسىچە ھۇۋلاپ تاشلىشى مۈمكىنغۇ؟ چۈنكى ، ئۇنىڭ نەسلى بۆرىگە تۇتاش ئەمەسمۇ؟! Ft} h&aYP S5a?KU ئادەم ئىتتىن ئىززەتلىك يارالمىش تۇرۇپ ئۆز روھىدىكى ئاجايىپ پارلاقلىقنى تونۇپ يەتمەي، بىرسى تۈنەكخانىلاردا، بىرسى بوتۇلكا يېنىدا، يەنە بىرى ئەۋرەزخانىدا ھاياتىنى تاماملايدۇ. >ZX&2 { Vifh`BSP قەلەمكەشنىڭ يۈرىكى« ۋەتەن،» دەپ سوقسا، قەلىمى «ھەقىقەت» دەپ تەۋرىشى كېرەككى، ئۇنىڭ سوغۇق قەغەزدىكى يازمىلىرىدىن ھارارەت تاراپ تۇرسۇن. گۈلگە ھەسەل ھەرىسىمۇ، چىۋىنمۇ قونىدۇ. ئاخىرقى ھېسابتا شىرنىگە ئېرىشىدىغىنى ھەسەل ھەرىسى. چۈنكى، ئۇ ئىجتىھات قىلدى. تۇرمۇشتىن ئىبارەت داشقايناقتىن ھەقىقىي سەنئەتلىك قىممىتىگە ئىگە پىكىر، ھېكمەتلەرنى سۈزۈپ چىقىش قەلەمكەشنىڭ ئىجتىھاتىغا باغلىق. )21yD1"6 #`kLU: تۇرمۇش رېتىمى تېزلەشتى. ئائىلە، نىكاھ كىرىزىسى ئېغىرلاشتى. يىتىم بالىلار، تۇل ئانىلار كۆپەيدى. ئەيدىز، زەھەرلىك چېكىملىك يېنىمىزدىلا ھەملە قىلىپ تۇرماقتا. ئەتراپىمىزدا ئەيدىزدىنمۇ قورقۇنچلۇق ئېتىقادسىزلىق، ئەقىدىسىزلىك چىش بىلەپ تۇرماقتا. بىر قانچە يىلدىن بۇيانقى يازمىلارغا دېققىتىمىزنى بەرسەك، شۇ نەرسە ئايان بولىدۇكى، رومانلىرىمىز سان جەھەتتىن كۆپەيدى. ھەتتا بوز بولۇپ كېلىۋاتقان بالىلار رومانلىرى ساھەسىدە كۆپ قىسىم رومانلار ۋۇجۇدقا كەلدى. شېئىرىيەتتە يېڭى بىر دولقۇن كۆتۈرۈلمەكتە. روھنى قېزىش ھادىسىنى تەكىتلەيدىغان ئەنئەنىۋىي ئىپادىلەش ئۇسۇلىمىزغا سۇئال قويۇپ ئۈلگۈردى. لېكىن، سوغۇققانلىق بىلەن ئويلىنىپ كۆرسەك، خېلى كۆپ ئەسەرلىرىمىز غەربنىڭ تەسىرىدىن يۇقۇملانغان بولغاچقا، خەلقىمىز چىن مەنىدىن نەپ ئالالمىدى. بىر ئۇيغۇر دېھقان كىتابخانىغا كىرسە ئۇدۇل بېرىپ ھازىرقى يېڭى رومانلىرىمىزنى قولىغا ئالارمۇ ياكى «كەلىلە ۋە دېمىنە»، «يۈسۈف- زىلەيخا» نىمۇ؟ بۇ سېلىشتۇرمىنىڭ ئۆزى يېتەرلىك. خەلقنىڭ كىلاسسىك ئەسەرلەرگە بولغان ھۈرمىتى ۋە تەشنالىقىنى سەزگەن بىر قىسىم سەزگۈر نەشىرىيات سودىگەرلىرى بۇ خىلدىكى ئەسەرلەرنى قايتا يورۇقلۇققا چىقىرىپ يانچۇقىنى توملىدى. بۇنى يامان ئەھۋال دېگىلى بولمايدۇ. بىزنىڭ ئېسىل مۇقاۋىلانغان خېلى كۆپ ساندىكى كىتابلىرىمىز خېرىدارسىز ھالەتتە بويۇن قىسىپ تۇرماقتا. o3=2`BvJ k;)t}7( جايلاردىكى كىتابخانىلار نېمە ئۈچۈن يېڭى كىتابلارنى زاكاز قىلىشتا ئالاھىدە ئېھتىياتچان؟ P LHiQ: BH@b]bEJ ئوقۇرمەننى تاماق يېيىشكە ساقلاپ قويغان پۇلىنى چىقىرىپ سېتىۋېلىشقا تەۋەككۈل قىلدۇرالايدىغان كىتابلارنىڭ ئازلىقى روشەن پاكىت بولماقتا. دەرۋەقە، نەقىل كىتابلار، قۇراشتۇرۇلما ئەسەرلەر، نەسىھەت خاراكتىرىكى كىتابلار، يالىڭاچ مەزمۇنلار كۆپىيىپ كەتتى. قەلەمكەشلەردە تۇرمۇشقا چۆكۈش روھى كەمچىل. تۇرمۇشقا چۆككەن تەقدىردىمۇ دېھقاننىڭ توپا چىرايىنى كۆرگەن- يۇ، توپا چىرايلار ئاستىدىكى ئۆلمەس بىر روھنى كۆرەلمىگەن. شېئىرلىرىمىزدىمۇ ئەھۋال ئاساسەن يۇقىرىقىدەك، شارائىتى بارلار توپلام نەشىر قىلدۇردى. ھەقىقىي نادىر شېئىر يازالىغانلار قولى قىسقىلىقىدىن كىتاب چىقىرىشقا قادىر بولالمىدى. "2J$~2{N ;s$bVGHr بۇنىڭدىن تەخمىنەن 15 يىل مۇقەددەم ئۈرۈمچى يەنئەن يولى كىتابخانىسىدىن باھاسى 7 يۈەنگە چۈشۈرۈلگەن«قۇتادغۇبىلىك» نىڭ نەزمىي يەشمىسىنى سېتىۋالغىنىم ئېسىمدە. تا ھازىرغىچە بۇ كىتابنى زىننەت بۇيۇمى قاتارىدا ئۆيۈمگە تىزىپ قويۇپ تەپسىلىي كۆرۈپ باقمىدىم. راستىنى ئېيتقاندا ۋاقىت چىقىرىشنى خالىمىدىم. مىللەت ھەققىدە گەپ سېتىۋاتقان تالاي زىيالىيلىرىمىز بۇ كىتابقا مەنچىلىكلا مۇئامىلە قىلغان ئىدى. يەنە شۇ ھالىم بىلەن خەقنى «كىتاب ئوقۇمايدۇ» دەپ ئەيىبلەپ يۈرگەنلىكىمنى ئويلىسام، نومۇس ۋە پۇشايمان ئوتلىرىغا قاقلىنىمەن. Py}] {? dq.'[ قويۇن دەپتىرىگە شېئىر كۆچۈرىدىغان، كىتابلارنى قوليازما قىلىپ كۆچۈرىدىغان دەۋرلەر ئاللىقاچان كەلمەسكە كەتتى. قوۋزاقلارغا يېزىق پۈتۈش كومپىيۇتېر ئالدىدا ئولتۇرۇپ شېئىر يېزىشقا تەرەققىي قىلدى. ماددىيەت يۈكسەلدى- يۇ، روھ پەرۋىشسىز قالدى. تېلۋىزور، ئېنتىرنىت كىشىلەرنىڭ نىسبىي جىمجىت قەلب دۇنياسىغا كەلكۈندەك يوپۇرۇلۇپ كىرىپ نۇرغۇن لاي- لاتقىلارنى قالدۇرۇپ كەتتى. كىشىلەر ۋاقىتنىڭ قىسقىراپ كېتىۋاتقانلىقىنى، نامەلۇم بىر ۋەھىمىنىڭ، ناتونۇش بىر تىترەكنىڭ ۋۇجۇدىنى چىرماشقا باشلىغانلىقىنى غۇۋا ھېس قىلماقتا. ئىپتىدائىي كىشىلەرنىڭ تەبىئەت بىلەن قىلغان دىئالوگىدا روياپقا چىققان قەدىمىي كۈيلەر، جەڭگاھلاردا يېزىلغان باھادىرلىق قىسسىلىرى، ئەركەكلىك بىلەن يۇغۇرۇپ كەتكەن ئاشىق غەزەللىرىنىڭ ئاجايىپ سېھىري كۈچى سۇلياۋ دەۋرىدىكى ئىپادىسىز كۆزلەرگە غەرق بولماقتا ئىدى. سوقما تاملىق ئۆيلەرنىڭ تۇرخۇنلىرىدىن كۆتۈرۈلگەن كۆكۈش ئىسلار قەددى پۈكۈلگەن يېزىلارنىڭ غېرىبلىق ناخشىسىنى ئېيتماقتا ئىدى. تېرەك ئۇچىدىكى ئاخىرقى غازاڭدا تەبىئەت نالە قىلاتتى. بىر- بىرى بىلەن سوقۇلۇپ يۈرگەن، ھەركەتچان كېسەككە ئوخشاش تەنلەردىن ئىسىق تىنىق ئەمەس، تەنە ۋە سوپۇن ھېدى كېلەتتى. بوستانلىق مەدەنىيتى چەمبىرىكىدىكى ئەدەبىيات ئەنئەنىسى، روھىيەت سەپىرى ئۇيغۇر ئەدىبلىرىنىڭ قەلىمىدە داۋاملاشماقتا. ئۇ تارىم دەرياسىنىڭ تۆۋەنكى ئېقىنىدىكى قۇرۇپ كەتكەن توغراقلارغا باشلانغان ھاياتلىق سۈيىدەك ئۇيغۇرنىڭ روھىيەت بۇلاقلىرىنى ياشارتامدۇ ياكى ئەسلىدە بار بولغان بۇلاقلارنىڭ كۆزلىرىنى تىندۇرىۋېتەمدۇ؟ بۇنىڭغا يازغۇچىنىڭ ۋىجدانى جاۋاپ بېرەلەيدۇ- ئەلۋەتتە. «دېھقان بولماق تەس» دېھقان روھىنى ئويغاتقان بولسا، «يىراق قىرلاردىن ئانا يەرگە سالام» ئۆزلۈك ئاڭنى تونۇتۇشقا مۇۋەپپەق بولدى. فىروئىدنىڭ روھىيەت ئانالىزى ئۇسلۇبىدا يېزىلغان ئەسەرلەر ياشلار ئىچىدە ئالقىشقا ئېرىشتى ھەم بۇ ئۇسلۇبتا يېزىلغان بىر تۈركۈم ئەسەرلەر مەيدانغا كەلدى. بۇ بىر مۇقەررەر يۈزلىنىش بولۇش سۈپىتى بىلەن روھنى قېزىش، ئىنساننىڭ يوشۇرۇن ئېڭىدىكى تۇيغۇلىرىنى قەلەمگە ئېلىپ يېڭى بىر خىل ئەدەبىيات ھادىسسىسىنى شەكىللەندۈردى. N,oN3mFF CVa?L"lK تۈگەللەنمە بايان شۇكى، ئاھالىسىنىڭ 90 پىرسەنتى دېھقان بولغان مىللەتنىڭ ئەدەبىياتى دېھقانچە پەلسەپىگە باي بولۇشى، ئۇسسىغاندا بېرىلگەن تۇزلۇق سۇ بولۇپ قالماسلىقى كېرەككى، بۇ ئەدەبىيات ئارقىلىق دېھقاننىڭ ئېتىز قىرىدىمۇ كىتاب ئوقۇش ئەنئەنىسى قايتا نۇرلانسۇن. شۇنداق ئادەملىرىمىز ئۆتكەن، خۇشاللىقىنىمۇ، قايغۇسىنىمۇ شېئىر، قوشاق ئارقىلىق ئىپادىلەپ كەلگەن. ئائىلىلەردە قويۇق پەلسەپىۋىي ھەم ئەدەبىي مۇھىت بولغان. بۇ خىل روھ ئابدۇخالقىنى ئۆلۈم ئالدىدىمۇ تەمتىرىمەي «ئويغان ئۇيغۇر» دەپ شېئىر توۋلاتقان. مەمتىلى ئەپەندىنى تۈرمە تاملىرىغا شېئىر يازغۇزغان. موللا زەيدىن كەبى ھەزىلكەشلىرىمىز باي- بەگلەرنى ئاچچىق كىنايە ئۇرغۇپ تۇرغان قوشاقلىرى بىلەن بابلىغان. خەلقنىڭ تومۇرىدىكى ئەدەبىي خۇرۇچلار زامان ئەينەكلىرىدە ئۆزىنى كۆرسىتىشكە قادىر. بۇ خىل روھ بايقاشقا ، نۇرلاندۇرۇشقا مۇھتاج. ئەدەبىيات ئۈچۈن ئايانماي پۇل چىقىرىپ، قەلەمكەشلەرنىڭ ماددىي ئېھتىياجىغا ئازراق بولسىمۇ دەرمان بولۇشنى كۆزلىگەن ئەقلى ئويغاق، ئەركەك كارخانىچىلىرىمىز كۆپىيىۋاتقان بۈگۈنكى كۈندە، گالىستۇكنى قاتۇرۇپ تاقاپ، تەزىم- تەۋەززۇلار ئىچىدە ئۆز- ئۆزىدىن يىراقلىشىۋاتقان شەھەر كىشىلىرىگە، ئاشۇ گىرىمسىز مۇھەببەتنى، دېھقان روھىدىن كۆكلىگەن ئۇلۇغلۇقنى ھېس قىلدۇرۇش، بىر مىللەتنىڭ ئۆزگىرىش ئىچىدىكى، بۇرۇلۇش پەيتىدىكى ئىجتىمائىي ئۆزگىرىشلىرىنى خەلق قوبۇل قىلالايدىغان شەكىلدە قەلەمگە ئېلىپ، روھىيەت ئارخىپىنى تۇرغۇزۇش ھەر بىر قەلەمكەشنىڭ ۋىجدانىي بۇرچى. 0vi)my;! xD\|/98 4/_@F>I_ !%8\|R]d مەنبە :http://bbs.bagdax.cn/read.php?tid=1683

-سىز كۆرۋاتقان تىما قەلەمنىڭ يىلتىزى ئانا تۇپراقتا,دوستىڭىزغا يوللىسىڭىز بىر تۆھپە قوشۇلۇپ ،دەرىجىڭىز تېز ئۆسىدۇ

تېما ئادىرسى:

دۇنيا بىر كۈندۇر ئۇ بولسىمۇ بۈگۈن.

چوققا

ئىنكاس نەقىل

yawuzbag

سەنلا بارسەن ئەي مەڭگۈلۈك زات!

دەرىجە: باشقۇرغۇچى

دوستلۇققا قوشۇش ئارخىپ ئۇچۇر يوللاش QQ ئالاقە

ئەزا ئۇچۇرى

تىزىم نۇمۇرى: 2506

جىنسى: يىگىت
ئۇنۋان:قەلىبداش ?????????753????
ئۆسۈش: دەرىجىسى:مەستانە ئەزا يوللانمىسى: 753/35000 2.15%ئۇنۋان ئۆسۈشكە كېتىدىغان تىما ئىنكاس جەمئىي سانى...34247 تىما ۋە ئىنكاس 2.15%
نادىر تىما: 6

يوللانما: 753

شۆھرىتى: 992 قېتم

مۇنبەر پۇلى: 244 يۈەن

تۆھپە: 813 قېتم

ياخشى باھا: 146 قېتىم

مۇنبەردىكى ۋاقتى: 6237سائەت

ھالىتى:

تىزىم:2010-11-20

كىرىشى: 2011-05-13

تۇنجى ئىنكاس |يوللانغان ۋاقت: 2011-05-06 16:36

| ئاپتۇرنىڭلا ئىنكاسى | كىچىك ئوتتۇرا چوڭ


	يىغىپ ئېيتقاندا يۈرەكتىن چىققان سۆزلا يۈرەككە تەسىر قىلىدۇ.ياسالمىلىق ھىچقاچان ئىجابى رول ئوينىيالمايدۇ.

قۇيۇۋەتسەك يۇشۇرۇن ئاڭنى،
تۇپان بىزنى قىلىدۇ بەربات.

چوققا

ئىنكاس نەقىل

ئالدىنقى تېماكىيىنكى تېما

ئانا تۇپراق مۇنبىرى » تەرجىمە ۋە تەرمىلەر


زىيارەت مەزمۇنى بېكەت دائىرىسىن ھالقىدى، بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلالمايمىز.
داۋاملىق كۆرۈش	قالدۇرۇش