-
تىزىم نۇمۇرى:1548 -
- تىزىم ۋاقتى:2010-09-16
- ئاخىرقى كىرگىنى2012-07-03
- تور ۋاقتى:860سائەت
-
- تېمىسى25
- تېمىلىرىنى ئىزدەش
- نادىرلانغىنى0
- مۇنبەر پۇلى2420
- شۆھرىتى80
- تۆھپە49
- كۈمۈش تەڭگە106
- ياخشى باھا37
- بىلوگدوستلاشقورال
| | | | | مىرقاسىم ئوسمانوۋ ۋاپات بولدى(ئۇيغۇرچە تەرجىمىسى) 4x[S\,20 G[q $QB+ مىرقاسىم غابدېلەخەت ئوغلى ئوسمانوۋ - تونۇلغان داڭلىق يازغۇچى، ئەدەبىياتشۇناس ھەم تارىخچى، ئالىم. 1934- يىلى 31- مايدا جۇڭگونىڭ شىنجاڭ ئىلى(غولجا) شەھىرىدە خىزمەتكار ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن. ئاتا-بوۋىلىرى تاتارىستان قازاندىن. مىرقاسىم باشتا غۇلجا شەھىرىنىڭ تاتار مەدەنىي-ئاقارتىش ئۇيۇشمىسى قارمىقىدىكى سەككىز يىللىق تاتار مەكتىۋىدە تۆتىنچى يىللىققىچە باشلانغۇچ بىلىمى ئالىدۇ. ئاندىن كېيىن رۇس مەكتىۋىدە ئوقۇيدۇ. 1955- يىلى ئوسمانوۋلار ئائىلىسى سوۋېت ئىتتىپاقىغا كۆچكەن. باشتا قازاقستاننىڭ تالدى قورغان ئۆلكىسىدىكى "سارې ئۆزەك" يېزىسىدا تۇرغان. كېيىنرەك شۇ ئۆلكىگە قاراشلىق "قىروۋو" دېگەن جايغا كۆچۈپ ياشايدۇ. }txX; "/
1958-1963 -يىللاردا م. ئوسمانوۋ قازان دۆلەت ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ دەسلەپتە تاتار فىلولوگىيىسى بۆلىكىدە، ئاندىن ئۈچىنچى كۇرستىن باشلاپ تارىخ بۆلىكىدە ئۇقۇيدۇ. ھەم شۇ ۋاقىتتىن باشلاپلا، سوۋىت ئىتتىپاقى تارىخى بۆلۈمىدە ئىشلەپ قالىدۇ. باشتا ئاددى ئوقۇتقۇچى بولۇپ ئىشلىسە، 1983 -يىلى فاكولتېت مۇدىرى، 1985 يىلى - ئۇنىۋېرسىتېتنىڭ ئىلمىي پرورېكتورى( مۇدىرى)، تارىخ پەنلىرى دوكتورى دېگەن ئىلمىي دەرىجىگە لايىق بولىدۇ (1979). <0q;NrvUb
ئۇنىڭ بىرىنچى ئەدەبىي يازمىلىرى ئۆسمۈر چاغلىرىدىن باشلاپلا مەتبۇئاتتا كۆرۈنۈشكە باشلايدۇ. 1962 - يىلى م. ئوسمانوۋ تەرجىمىسىدە چىڭگىز ئايتماتوۋنىڭ «جەمىلە» پوۋېستى بېسىلىپ چىقىدۇ. يەنە شۇ يىللاردا، ئۆسمۈر چاغلىرىدىكى خاتىرىلىرىگە تايىنپ، تەڭرى تاغلىرىنىڭ ئۆزىگە خاس تەبىئىتى، جان-جانىۋارلىرى، ئوۋچىلىق خىزمىتى توغرىسىدا، بالىلار ئۈچۈن ماجرالىق ھېكايىلەر توپلىمىنى يازىدۇ («كىيىك سۇقماقلارېندا»(چىغىر يولدىكى كىيىك)، 1966). UN<]N76!
يەتمىشىنچى يىللاردىن باشلاپ يازغۇچى-ئالىم، ئوقۇغۇچى ياشلار ئارىسىدا تارىخ پەنلىرىنى كەڭرەك تارقىتىش، ئومۇملاشتۇرۇش مەقسىتى بىلەن پەن ئاساسىي مەقسەت قىلىنغان ژانىرلارغا ئىختىبار بېرىپ، «سېرلې بالبال»، «تاۇلار، ئۈزەننەر ئىلېنە سەياخەت» ناملىق كىتابلارنى باستۇردى. 1963 يىلدىن باشلاپ قەدىمقى قوليازمىلارنى يىغىش بويىچە، ئەلنىڭ تۈرلۈك جايلىرىغا قىدىرىپ تەكشۈرۈش گۇرۇپپىسى ئۇيۇشتۇرىدۇ، ھەم شۇ خىزمەتنى 1983 - يىلى «قاۇرېي قەلەم ئېزېننەن»(پەي قەلەم ئىزىدىن) دېگەن كىتابتا بېسىلىپ چىقىدۇ. #$qTFN
ئوسمانوۋنېڭ ئىجات خىزمىتىنىڭ يەنە بىر تارمىقى - تاتار ئەدەبىياتىنىڭ، ئومۇمەن، مەدەنىيىتى ھەم ئىجتىمائىي پىكىر ئۆسىشىنىڭ بۇرۇنقى تارىخىنى ئۆگىنىش. مىرقاسىم ئوسمانوۋ تاتار ئەدەبىياتى كلاسسىكلىرىنىڭ ئەسەرلىرىنى، بېسىشقا تەييارلاش خىزمىتىگە يېقىندىن قاتنىشىدۇ. شائىر ئاقمۇللا، تاتار شائىرى "قۇل غالى" ھەم غابدېلرەخىم ئۇتىز ئىمەنى، ئەل-بۇلغارى ئەسەرلىرىنى بېسىشتا باش مۇھەررىر بولىدۇ. xe&i^+i
تارىخ پېنىنى ئۆگىنىش، تەتقىق قىلىش ھەم ئوقۇتۇش ساھەسىدىكى خىزمەتلىرى ئۈچۈن، م. ئوسمانوۋقا 1984 - يىلى تاتارىستان جۇمھۇرىيىتىنىڭ مۇنەۋۋەر پەن تۆھپىكارى دېگەن شەرەپلىك نام بېرىلگەن ئىدى. GYUn6 P
مىرقاسىم ئوسمانوۋنىڭ تۇققانلىرىنىڭ، خىزمەتداشلىرىنىڭ چوڭقۇر قايغۇسىغا ئورتاقلىشىمىز. [RTs[3E^
t[C/
چېغاناق: «تاتار ۋىكىپېدىياسې»( تاتارىستان يازغۇچىلار بىرلەشمىسى). .];=Pu^
]1p Iji[ تاتار ئوغلى تەرجىمىسى ><HE;cVg? jDv{/ ) yFlm[K5YD xLH)P<^`C
تاتارچىسى eb" 5- 0
Jd^,]
!L N?PKJ
مىرقاسېيم غابدېلەخەت ئۇلې ئوسمانوۋ – كۈرېنېكلې يازۇچې، ئەدەبىيات بېلگېچې ھەم تارىخچې-غالىم. 1934 ئېلنېڭ 31 ماېندا كۆنباتېش جوڭگونېڭ شىنجاڭ ئىلى غولجا (كۈل دژا) شەھەرېندە خېزمەتكەر غاىلەسېندە تۇغان. بابالارې چېگېشلارې بىلەن قازان ئارتې تۆبەگېننەن بۇلغاننار. مىرقاسېيم باشتا غولجا شەھەرېنېڭ تاتار مەدەنى-ئاغارتۇ ئوېشماسې قاراماغېنداغې سىگېز ئېللېك تاتار مەكتەبېندە دۈرت سېينېفلې باشلاڭېچ بېلېم ئالا، ئاننارې رۇس مەكتەبېندە ئۇكېي. 1955 ئېلنې ئوسمانوۋلار غاىلەسې سسسرغا قايتا – باشتا قازاخستاننېڭ تالدې قۇرغان ئۆلكەسېندەگې سارې ئۆزەك سوۋخوزېندا ياشىلەر، ئاننارې شۇل ئۇك ئۆلكەدەگې كىروۋو بىستەسېنە كۈچەلەر. |f_[\&<*
1958-1963 ئېللاردا م.ئوسمانوۋ قازان دەۈلەت ئۇنىۋېرسىتېتېنېڭ باشتا تاتار فىلولوگىياسې بۈلېگېندە، ئاننارې ئۆچېنچې كۇرستان باشلاپ تارىخ بۈلېگېندە ئۇكېي ھەم شۇندا ئۇك سسسر تارىخې كافېدراسېندا ئېشكە كالا. باشتا غادى ئۇقېتۇچې بۇلىپ ئېشلەسە، 1983 يىلدان – كافېدرا مۆدىرې، 1985 يىلدان – ئۇنىۋېرسىتېت پرورېكتورې ئىتېپ بىلگېلەنە. تارىخ فەننەرې دوكتورې دېگەن گېيل مى دەرەجە ئالا (1979). VYImI>.t{
ئانېڭ بېرېنچې ئەدەبىي يازمالارې ستۇدېنت ئېللارېندا ئۇك ماتبۇغاتتا كۈرېنە باشلېي. 1962 يىلدا م.ئوسمانوۋ تەرجېمەسېندە چېڭگېز ئايتماتوۋنېڭ «جەمىلە» پوۋېستې باسېلېپ چېغا. شۇل ئۇك ئېللاردا، ئۈسمېر چاغېنداغې ئىستەلېكلەرېنە تايانېپ، ئۇل تيان -شان تاۇلارېنېڭ ئۈزېنچەلېكلې تابىغاتې، كىېك-جەنلېكلەرې، ئاۇچېلېك خېزمەتې تۇرېندا بالالار ئۆچېن ماجارالې خىكەيالەر سىكلېن يازا («كىيىك سۇقماقلارېندا»، 1966). 0-yp,G
جىتمېشېنچې ئېللاردان باشلاپ يازۇچې-غالىم، ئۇكۇچې ياشلەر ئاراسېندا تارىخ فەنېن كىڭرەك تاراتۇ، ئومۇملاشتېرۇ ماقساتې بىلەن فەننى-پوپۇليار ژانرغا مۆرەجەغات ئىتېپ، «سېرلې بالبال»، «تاۇلار، ئۈزەننەر ئىلېنە سەياخەت» ئىسېملې كىتابلارېن باستېرا. 1963 يىلدان باشلاپ ئۇل بورېڭې قۇليازمالارنې جېيۇ بۇېنچا ئىلنېڭ تۆرلې پوچماقلارېنا ئارخېوگرافىك ئېكسپېدىسىيالەر ئوېشتېرا باشلېي ھەم ئەلېگې خېزمەت 1983 يىلدا «قاۇرېي قەلەم ئېزېننەن» ئىسېمې بىلەن باسېلېپ چېغا. e 5*hE
ئوسمانوۋنېڭ ئىجات ئېشچەنلېگېندەگې تاغېن بېر تارماق – تاتار ئەدەبىياتېنېڭ، غومۇمەن، مەدەنىياتې ھەم ئىجتىماغېي فىكېر ئۈسېشېنېڭ ئۈتكەندەگې تارىخېن ئۆيرەنۈ. مىرقاسېيم ئوسمانوۋ تاتار ئەدەبىياتې كلاسسىكلارېنېڭ ئەسەرلەرېن باسماغا ئەزېرلەۈ ئېشېنە ياكېننان قاتناشا: شاغېير ئاقمۇللا، تاتار شاغېيرې قۇل غالى ھەم غابدېلرەخىم ئۇتىز-ئىمەنى ئەل-بۇلغارى ئەسەرلەرې باسماسېنېڭ رېداكتورې بۇلا. YhE+W
تارىخ فەنېن ئۆيرەنۈ ھەم ئۇكېتۇ ئۆلكەسېندەگې خېزمەتلەرې ئۆچېن م. ئوسمانوۋقا 1984 يىلدا تاتارىستان ئاسسرنېڭ ئاتقازاڭان فەن ئېشلېكلېسې دېگەن ماكتاۇلې ئىسېم بىرېلگەن ئىدې. EZ$>.iy{
مىرقاسېيم ئوسمانوۋنېڭ تۇغاننارېنېڭ، خېزمەتتەشلەرېنېڭ تىرەن قايغېسېن ئۇرتاكلاشابىز. K<Iv:5-2
]<rkxgMW>
چېغاناق: «تاتار ۋىكىپېدىياسې». %Iv,@}kvT+
dj7hx "BI
h!.^?NF
*|C^=*j9
%GA"GYL9'
W;L7SF g )
تاتار سىلاۋيانچىسى
МИРКАСЫЙМ ГОСМАНОВ ВАФАТ
Миркасыйм Габделәхәт улы Госманов – күренекле язучы, әдәбият белгече һәм тарихчы-галим. 1934 елның 31 маенда Көнбатыш Кытайның Синьцзянь провинциясе Или өлкәсендәге Голҗа (Кульджа) шәһәрендә хезмәткәр гаиләсендә туган. Бабалары чыгышлары белән Казан арты төбәгеннән булганнар. Миркасыйм башта Голҗа шәһәренең Татар мәдәни-агарту оешмасы карамагындагы сигезьеллык татар мәктәбендә дүрт сыйныфлы башлангыч белем ала, аннары рус мәктәбендә укый. 1955 елны Госмановлар гаиләсе СССРга кайта – башта Казахстанның Талды Курган өлкәсендәге Сары Үзәк совхозында яшиләр, аннары шул ук өлкәдәге Кирово бистәсенә күчәләр. !K}~/9Z=m
1958-1963 елларда М.Госманов Казан дәүләт университетының башта Татар филологиясе бүлегендә, аннары өченче курстан башлап Тарих бүлегендә укый һәм шунда ук СССР тарихы кафедрасында эшкә кала. Башта гади укытучы булып эшләсә, 1983 елдан – кафедра мөдире, 1985 елдан – университет проректоры итеп билгеләнә. Тарих фәннәре докторы дигән гыйльми дәрәҗә ала (1979). o` ZQ d,3
Аның беренче әдәби язмалары студент елларында ук матбугатта күренә башлый. 1962 елда М.Госманов тәрҗемәсендә Чыңгыз Айтматовның «Җәмилә» повесте басылып чыга. Шул ук елларда, үсмер чагындагы истәлекләренә таянып, ул Тянь-Шань тауларының үзенчәлекле табигате, киек-җәнлекләре, аучылык хезмәте турында балалар өчен маҗаралы хикәяләр циклын яза («Киек сукмакларында», 1966). r1.nTO%
Җитмешенче еллардан башлап язучы-галим, укучы яшьләр арасында тарих фәнен киңрәк пропагандалау максаты белән фәнни-популяр жанрга мөрәҗәгать итеп, «Серле балбал», «Таулар, үзәннәр иленә сәяхәт» исемле китапларын бастыра. 1963 елдан башлап ул борынгы кулъязмаларны җыю буенча илнең төрле почмакларына археографик экспедицияләр оештыра башлый һәм әлеге хезмәт 1983 елда «Каурый каләм эзеннән» исеме белән басылып чыга. WEQ1 Seq
Госмановның иҗат эшчәнлегендәге тагын бер тармак – татар әдәбиятының, гомумән, мәдәнияты һәм иҗтимагый фикер үсешенең үткәндәге тарихын өйрәнү. Миркасыйм Госманов татар әдәбияты классикларының әсәрләрен басмага әзерләү эшенә якыннан катнаша: шагыйрь Акмулла, татар шагыйре Кол Гали һәм Габделрәхим Утыз-Имәни әл-Болгари әсәрләре басмасының редакторы була. * /|lJm'R
Тарих фәнен өйрәнү һәм укыту өлкәсендәге хезмәтләре өчен М. Госмановка 1984 елда Татарстан АССРның атказанган фән эшлеклесе дигән мактаулы исем бирелгән иде. Z&4&-RCi
Миркасыйм Госмановның туганнарының, хезмәттәшләренең тирән кайгысын уртаклашабыз. 0Lc9M-Lg
Чыганак: «Татар Википедиясе». jR2 2t`4
[ بۇ يازمىنىtatar-oghliدە2010-10-13 02:28قايتا تەھر ] | |
| | | |
