جۇڭگۇ بىلەن ئىسرائىلنىڭ كەڭ دائىرلىك چۇڭقۇر دوستلۇق مۇناسىۋەتلىرى
Z`9yGaTO Fikret ertan
[tP6FdS/M= TX%W-J _ جۇڭگۇ غەرىپتىن ئىرىشەلمىگەن ھەرخىل ئەسكىرى قوراللار ۋە تېخنىكىلارغا ئىسرائىلنىڭ سايىسىدا ئىرىشتى. ھەتتا ئىسرائىلنىڭ بۇ سېتىشلىرى سەۋەپلىك كۆپ ۋاقىتلاردا ئەڭ يېقىن ئىتتىپاقدىشى ئامىركا بىلەن نەچچە قېتىم قارشىلىشىپ قالغانلىقى ئىلگىرى سۈرۈلمەكتە.
+=qazE<:0 ئىسرائىل جۇڭگۇ بىلەن بولغان دوستلۇق مۇناسىۋەتلىرىگە بەكمۇ ئەھمىيەت بىرىدۇ. ئىككى دۆۋلەت دوستلۇق مۇناسىۋەتلىرىنى كېڭەيتىش، چۇڭقۇرلاشتۇرۇش، تەرەققى قىلدۇرۇش ئۈچۈن كېيىنكى يىللاردا ئىككى دۆۋلەت ئوتتۇرسىدىكى دىپلۇماتىك كۆرۈشۈش ئىشلىرىنى تارىختا مىسلى كۆرۈلمىگەن دەرىجىدە تەرەققى قىلدۇردى. باش مىنىستىر بۇنيامىن نىتانىياخو بۇ يازما يېزىلغان كۈنى شاڭخەيگە قاراپ ئۇچتى. زىيارەت ۋاقتىنىڭ 5 كۈن ئىكەنلىكىگە قارايدىغانلا بولساق ئىسرائىلنىڭ بۇ ئىككى دۆۋلەت مۇناسىۋەتلىرىگە قانچىلىك ئەھمىيەت بىرىدىغانلىقىنى كۆرۈۋالالايمىز. بۇ يەردە قىستۇرۇپ ئۆتۈشكە تىگىشلىك بىر سۆز:-«مالىيە قىيىنچىلىقى يۈزبەرگەن ۋاقىتلاردا نىتانىياخونىڭ ھەرقاندا يەردە ۋە ئىشلاردا سەرىپ قىلىنىدىغان ئىختىساتنى قىسقارتساڭلار مېنىڭ باشقا پىكرىم يوق ئەمما جۇڭگۇ بىلەن بولغان مۇناسىۋەتلەردىكى ئىختىسادى مەسىلىگە ھەرگىزمۇ تىگىپ قالماڭلار» دېگىنىنى خاتىرلىتىپ قويۇشتا پايدا بار.
~5f|L(ODX نىتانىياخۇ تۇنجى قېتىم باش مىنىستىر بولغان ۋاقتىدىمۇ جۇڭگۇنى زىيارەت قىلغان ئىدى. بۇقېتىم كونا باشمىنىستىر ئېھۇت ئولمەرتنىڭ 2007- يىلىدىكى جۇڭگۇ زىيارىتىدىن كېيىن يەنە جۇڭگۇغا زىيارەتكە ماڭدى. بۇ زىيارەت ئىككى دۆۋلەت مۇناسىۋەتلىرىنىڭ كۈندىن كۈنىگە تەرەققى قىلىپ، يېقىنلىشىۋاتقانلىقىغا قارايدىغان بولساق نىتانىياخۇنىڭ بۇ زىيارىتى جۇڭگۇنى ئۆزىنىڭ قىلىۋاتقان قىلمىشلىرىنىڭ توغرىلىقىغا قايىل قىلىش، يېڭى دۆۋلەت باشلىقىنى چۈشۈنۈش جەھەتلەردىن پەۋقۇلئاددە مۇھىم.
CL U[')H0 ھەممىمىزگە مەلۇم، بۈگۈن جۇڭگۇنىڭ يېڭى باشلىقى xijinping ۋە يېڭى باش مىنىستىرى likekiang لار جۇڭگۇنىڭ ھوقۇقىنى ئۆتكۈزىۋالدى. بۇلارنىڭ ئىسرائىلغا بولغان كۆزقارىشىنىڭ ئىسرائىللىقلار ئۈچۈن قانچىلىك مۇھىم ئىكەنلىكىنى سۆزلەشكە كېرەك يوق. نىتانىياخۇنىڭ بۇ قېتىمقى سەپىرىدىكى نىشانلارنىڭ بىرسى، بۇ باشلىقلارنى ئۆزلىرىنى قوللاشقا قايىل قىلىشقا تىرىشىدۇ. يەنە بىرسى ئىككى دۆۋلەت دوستلىغىنى تېخىمۇ كۈچەيتىش، تېخىمۇ چۇڭقۇرلاشتۇرۇش ئۈچۈن خىزمەت ئىشلەش، تېخىمۇ مۇھىم نىشانى بولسا، بۇ ئىككى دۆۋلەت ئوتتۇرسىدىكى يىللىق 10 مىليارت دوللارلىق تىجارەت قىممىتىنى ئىسرائىلنىڭ پايدىسى تەرەپكە ئايلاندۇرۇش. مەلۇم بولغىنىدەك جۇڭگۇدا يېڭى بىر ھۆكۈمەت قۇرۇلدى. بۇ ھۆكۈمەتنىڭ ئىسرائىلغا بولغان كۆزقارىشىغا تەسىر كۆرسۈتۈش ئىسرائىللىقلار ئۈچۈن قانچىلىك مۇھىم ئىكەنلىكىنى سۆزلەپ ئولتۇرۇش ھاجەتسىزدۇر. نىتانىياخۇ بۇ قېتىمقى زىيارىتىدە جۇڭگۇ ئەمەلدارلىرىنى قايىل قىلىشقا تىرىشىدۇ. بۇنىڭ بىلەن بىرلا ۋاقىتتا ئىككى دۆۋلەت ئوتتۇرسىدىكى تىجارەتنى تەرەققى قىلدۇرۇش، تۈرلىرىنى كۆپەيتىش، كۈچلەندۈرۈش ۋە 10 مىليارت دوللارلىق تىجارەتتە ئالىدىغان ئىسرائىلنىڭ پايدىسىنى كۆپەيتىشنى مەخسەت قىلىدۇ.
6J\Yi)v< ئىسرائىلنىڭ ئىككىنجى مەخسىدى بولسا، ئوتتۇردا كۆپ سۆزلەنمىگەن ئەمما ئۇزۇن يىللاردىن بۇيان داۋاملىق پەردە ئارقىسىدا بار بولغان بۇ ئىككى دۆۋلەت ئوتتۇرسىدىكى كەڭ دائىرلىك، بىخەتەرلىك تەدبىرلىرىنى كۈچەيتىش، ئالاقە، ئۈچۈر، ئەسكىرى جاسۇسلۇق، مەخپىيەتلىك مەسىلىلىرىنى تېخىمۇ كۈچەيتىش، تەرەققى قىلدۇرۇشنى مەخسەت قىلىدۇ.
<<Fk[qMA مەسىلەن، بۇ زىيارەتتىن ئون كۈن بۇرۇن ئىسرائىلنىڭ ئەسكىرى ئىشپىيۇنلۇق ئىدارىسىنىڭ باشلىقى koqawi نىڭ جۇڭگۇنىڭ ئەسكىرى ئىشپىيۇنلۇق ئىدارىسىنىڭ باشلىقى yuyi بىلەن پېيجىندا ئىنتايىن مەخپى كۆرۈشكەنلىكى تېخى يېڭىلا ئاشكارە بولدى. جۇڭگۇنىڭ ئىران ۋە سۈرىيە بىلەن ئەسكىرى ۋە بىخەتەرلىك مەسىلىلەردە قانچىلىك يېقىن مۇناسىۋەتلەر ئىچىدە ئىكەنلىكىنى ئېيتىدىغان بولساق، كوچاۋىنىڭ جۇڭگۇدا بۇلارنى تىلغا ئالغانلىقىنى، بۇ جەھەتتە جۇڭگۇ ئەمەلدارلىرىنى ئىسرائىلنىڭ مەنپەئەتى تەرىپىگە مايىل قىلىشقا تىرىشقانلىقىنى پەرەز قىلالايمىز. بۇ يەردە ئېيتىپ ئۆتۈشتە پايدا بار. ئىران ۋە سۈرىيەنىڭ جۇڭگۇ بىلەن ناھايىتى مۇھىم ئەسكىرى مۇناسىۋەتلىرى بار. ھەتتا بەزى خەۋەرلەرگە قارىغاندا بېشەر ئەسەدنىڭ قولىدىكى خېمىيەلىك قوراللار جۇڭگۇ ماركىلىق.
_DAAD,'<a بۇرۇنمۇ يازغىنىمىزدەك، بۇ ئىككى دۆۋلەتنىڭ دوستلۇق مۇناسىۋىتىنىڭ كۆپ ھاللاردا ئەسكىرى ئىشلار ۋە بىخەتەرلىك جەھەتلەرگە ئالاھىدە ئەھمىيەت بەرگەنلىكىنى يەنە بىر قېتىم ئالاھىدە ئەسكەرتىپ قۇيايلى. بۇ ئىككى دۆۋلەتنىڭ بۇ خىلدىكى دوستلىقى 1980- يىللاردىن (ھەتتا بەزى خەۋەرلەردە 70- يىللاردىن) باشلانغانلىقى ئېنىق. بۇ ئىككى دۆۋلەتنىڭ دىپلۇماتىك مۇناسىۋەتلىرى 1992- يىلىدىن باشلاپ باشلانغان بولسىمۇ ئەمىلىيەتتە خېلىلا بۇرۇندىن باشلاپلا ناھايىتى مەخپى ئالاقىلىرى بار ئىدى. 1980- يىللاردىن باشلىغان مۇناسىۋەتلەر، باشتا ئاكادېمىك كېيىن ئىختىسات، تېخنىكا ۋە ئەسكىرى جەھەتلەرگە قاراپ كېڭىيىشكە باشلاپ، تەرەققى قىلىپ، ۋاقىتنىڭ ئۆتىشى بىلەن بۇلارنىڭ دوستلىغى مۇكەممەللىشىپ، مەلۇم نوختىغا يېتىپ كەلدى.
I'_.U]An ئەسكىرى جەھەتتە 1990- يىللىرىدىن باشلاپ ئىسرائىل جۇڭگۇغا ئەڭ ئاز 4-5 مىليارت دوللارلىق ئەسكىرى سانائەت، قورال ياراق، تېخنىكا ساتقان بولسا، بۈگۈنكى كۈنگە يېتىپ كەلگىچە كۆپۈيۈپ تەرەققى قىلدى. بۇ سەۋەپتىن ئىسرائىلنى رۇسىيەدىن قالسىلا جۇڭگۇنى ئەسكىرى ئەسلىھەلەر بىلەن تەمىللەيدىغان ئەڭ مۇھىم ئىككىنچى دۆۋلەت دەپ قارىساق بولىدۇ. بۇ جەھەتتە جۇڭگۇنىڭ غەرپ دۇنياسىدىن سېتىۋالالمىغان تېخنىكا ۋە ھەر خىل قوراللارنى ئىسرائىلدىن سېتىۋالغانلىقىنى بۇ سەۋەپتىن ئىسرائىلنىڭ كۆپ ھاللاردا دۇنيادىكى ئەڭ يېڭىن ئىتتىپاقچىسى ئامىركا بىلەن نەچچە قېتىملاپ قارشىلىشىپ قالغانلىقىنى ئېيتالايمىز.
4I [g{SnF يىغىپ ئېيتقاندا، ئىسرائىل جۇڭگۇ مۇناسىۋەتلىرى بۇ يازمىغا پاتمىغىدەك دەرىجىدە ئىنتايىن چۇڭقۇر، كەڭرى ۋە تەپسىلى. ئىسرائىل ۋە جۇڭگۇ مۇناسىۋەتلىرى بۇ قېتىم نىتانىياخۇنىڭ زىيارىتى بىلەن يېڭى بىر تەرەققىيات باسقۇچىغا كىرىدىغاندەك تۇرىدۇ.
Tn# > "Ag _a"\g9{%* بۇ ئانالىز، ئانا تۇپراق مۇنبىرى ئۈچۈن مەخسۇس تەرجىمە قىلىندى.
Y^? J3[@ =;1MpD http://www.zaman.com.tr/fikret-ertan/israil-ve-cin-derin-ve-genis-iliskiler_2086320.html xl(];&A3 zaman گېزىتى (5- ئاينىڭ 6- كۈنى. 17- بەت)
