بەخىتسىز بەندىلەر (پوۋېسىت)

بەخىتسىز بەندىلەر gfk)`>E  
(پوۋېسىت) vr!J3H f  
شۇڭقار قادىر 8(3(kZxS  
ئادەم كىشلىك تۇرمۇش مۇساپىسىدە خۇددىي بىر كېمىگە ئولتۇرغان يولۇچىغا ئوخشايدۇ. قىرغاقنىڭ باش تەرىپىدىن چىقىپ،مەلۇم مۇساپىدىن كېيىن يەنە بىر قىرغاققا يەتكۇزلىدۇ.باشلىنشى قىرغىقى تۇغۇلۇش،ئاخىرلىششى ئۆلۈم دېڭىزى بولسىمۇ بىز قارشى قىرغاققا تېزراق يېتىش ئۈچۈن ئالدىرايمىز. بەزلەر قارشى قىرغاققا يېتىپ بىرىپ ھاياتنىڭ شىرىن مىۋىسىدىن ھۆزۇرلانغىچە ھالاكەت ئەلچىسى بۇ كىشى روھىيتىنى تاپشۇرۇپ ئالغان بولۇپ، ئادەم پۇشايمان، نادامەتتە جان تالشىدۇ. بەزلەر يول ئارلىقىدا جۇدۇن سوققان ياپراقتەك ئۆزىنىڭ مۇساپىسنى ئاخىرلاشتۇردۇ، ئۇلار نە ئەزرائىل، نە ھالاكەت ئەلچىسنى ھېس قىلىشقا قادىر بولالمايدۇ؛ دېڭىزنىڭ دەھشەتلىك جۇدۇن چاپقۇنى ئادملەرنى ئۆيلىمىغان تەقدىرگە يولۇقتۇرۇپ، بەزلرنى تاۋلاپ پۇلاتتەك ئىرادە ئاتا قىلسا، بەزلەرنىڭ يۈرەكىنى يەۋىتىدۇ. شۇندىمۇ مەيلى نېمە قىسمەت سوغا بولسۇن ئىنسان ئۇنى قوبۇل قىلىشقا مەجبۇر بولۇپ يەنە قولۋاققا ئولتۇرۇشقا مەجبۇربولىدۇ، چۇنكى بۇ يورۇق ئالەملا ئۇلارنىڭ جەننىتى بولالايدۇ، شۇڭا ئۇلار بۇ جەننەتكە قىيمايدۇ.ھەربىر ئاللاھنىڭ بەندىسى خالىسۇن، ياكى خالىمىسۇن ھامان بۇ كېمىگە ئولتۇرشقا ھاجەتمەن.ھەممە بۇ قولۋا قنىڭ رولنى تۇتۇشنى ئارزۇلاپ، ئۆمۇر بويى تىرشىپ- تىرمىشىمىز،ئۇلار بۇنى« يۇكسەك چوققا» دەپ ئاتاپ ، بۇ يۇكسەكلىكنىڭ پەقەت نەچچە مىليارت تەن بىر پېرسەنىت ئىكەنلىكىنى ھېس قىلىشقا ئاجىز كىلىدۇ. شۇنداق بولغاچ ئەسىرلەردىن بىرىبىر-بىرنى قىرغىن قىلىش، ئۆزئارا ۋەيران قىلىشتىن ھالقىپ ئۆزلىرنى باققان، ھاياتلىق ماددىي كاپالىتى بىلەن تەمىن ئەتكەن، بويۇك تەبىئەتنىمۇ ۋەيران قىلىش بىلەن  قانائەت ھاسىل قىلماي، ئۇلۇغ كۆك ئاسماننىمۇ، يەرشاردىن ھاللىققان، باشقا پېلانىتلارنىمۇ ۋەيرانچىلىق، ئەنسىزلىككە گېرىپتار قىلماقتا. مانا بۇ ئادەملەر ئىجاد تەبىئەتنى بوي سۇندۇرۇش، ئادىمىلىك ئەخلاقنى، كىشلىك ئەركىنلىككە ئايلاندۇۇش پەلسەپسى. دەل ئىنسانىي ئاچ كۆزلىك ئىنسان قەلبىگە ھۆكۇمرانلىق قىلدىغان مۇشۇنداق تار پەلسەپىۋى نوقتئىنەزەردىن قارغاندا ئادەملارنىڭ جەمئىيەتتىكى ئورنى ھامان تەڭسىزلىققا ئۇچراپ، بەزىلەرنىڭ شەخسى كېمىسى بولىدۇ، بۇ كىمىنى نۇرغۇن ئاممىۋى كىمىدىكىلەر قورشاۋغا ئىلىپ، سەللا قاينامغا غەرىق بولسىا، يېڭىدىن بىر كىمىچى پەيدا بولۇپ، رولنى باشقۇرۇشقا ئاران تۇردۇ.بەزلەرنىڭ ئورتاق كېمىسى بولىدۇ، بۇ كىمىدىن رولچىلار قۇرۇق سۆز سىياسەتۋازلارنىڭ ياغلىما گەپلىرى بىلەن ئۇيەر-بۇيەردىن قۇربانلىق بىرىشكە، قۇربانلىق قىلنىشقا ئۇچراپ تۇردۇ. بۇ كىمىنىمۇ نۇرغۇن شەخسى كىمىسى بارلار قورشاپ، ئۇلارنى ئوزۇقلۇق قىلىشقا ھازىرلانغان بولىدۇ، بۇنى رولچىلار: خەتەرنىڭ ئالدىنى ئىلىش، دەپ تەدىبىر بىرىشىدۇ. مەيلى نېمە بولسۇن ھاياتلىق سەپىرى ئۈچۈن ئوخشاشلا شۇ كېمە بىلەن ھاياتىمىز باغلىنىپ كەتكەن، بىز شۇ كېمە ئىچىدە ئايلىنىپ ھەركەتلىنىپ تۇرىمىز. شۇ كېمىدە ھاياتلىقنىڭ چۇڭقۇر پەلسەپىۋى رەڭدارلىقىدىن ھۆزۇرلىنمىز.بىز بۈگۈن تونۇشماقچى بولغان توختى ئاشۇ ئورتاق كىمىنىڭ بەكمۇ چەت، بەكمۇ نامرات بۇلىڭىدىن ئورۇن ئالغان، ياشلىققا ئەمدى قەدەم ئىلىۋاتقان، يېگىت قۇرامىغا بىرىپ قالغان ئوغۇل بالا. _sjS'*]  
توختى بۈگۈن يەنەئانىسنى يوقلاپ تۈرمە ئالدىغايەنلا بىرخىل ئۇمۇت، سېغىنىش ئىلكىدە يەنە بىر قېتىم كەلدى. ئۇ بۇ يەرگە نەچچىنجى قېتىم كەلگەنلىكىنى، ئۆزىمۇ دەپ بىرەلمەيدۇ.ئۇ قولىدىكى مېۋە-چېۋە، نان-تۈرمىلەر قاچلانغان سومكىنى بىر يانغا قويۇپ، تۇرمە ساقچىسنىڭ ‹‹كىرسەڭ بولىدۇ››، دېگەن گېپىنى زارقىش،تەققەززالىق بىلەن كۇتتى.ئوكتەبىر ئايلىرنىڭ ئاخىرىقى كۈنلىرى بولغاچ، يول بويىدىكى چىنارۋە مەخنۇن تاللار يوپۇرماقلىرى سارىغايغان، ئۇلارنىڭ تېنىدىن ئايرىلغان يېگانە يوپۇرماقلار سەلكىن شامالدا لەيلەپ يول بويغا ياكى ئاستىدكى نىمجان چىملىقلارغا ئاستا ئۇچۇپ چۇشمەكتە ئىدى. ,|%K
lHo^  
-كىرسەڭلار بولىدۇ. %lKw+D  
تۈرمە ساقچىسنىڭ قوپال ئېيتىلغان سۆزىدىن كېيىن، توختى ئىلىپ كەلگەن لازىمەتلىكلىرنى ئىلىپ، تۈرمە دەرۋازىسغا قەدەم قويدى. OY*y<>  
ئېككىلنىش،ئەندىشلىك خىياللار بىلەن كۇتۇش زالنىڭ ئىشىكنىڭ ھەربىر ئىچىلشىغا ئۇمۇتلىك كۆزىنى تىكىپ، زارىقىپ ئولتۇرىغىنىدا، چاچلىرى يۇيۇلمىغانلىقتىن پاقپايغان، گىرىمسىز يۇزدىن توپا ئورلەپ تۇرغان، سەل سېمىزرەك كەلگەن، مەھبۇس كىيمى پاكارغىنە سېمىز بەستىنى تېخمۇ كۆرۇمسىز قىلىپ، جۇۋانلىقتىن بېراقلا موماي سىياقىغا كىرگۇزگەن بىر ئايال، كۆزىدىن غەزەپ ۋە ئازاپ ئارلاشقان سېنچە كۆزىنى توختىغا مىغتەك تېكىپ، ئۇنىڭ ئۇدۇلدىكى ئەينەك بىلەن ئايرىۋىتىلگەن ئورۇنغا كەلدى ۋە: <,.$U\W  
-يەنە قايسى يۇزۇڭ بىلەن بۇ يەرگە مېنى يوقلاپ كەلدىڭ؟ساڭا نەچچە قېتىم ئىيىتتىم «بۇيەرگە مېنى يوقلاپ ئاۋارە بولما»ئەمدى مۇرات مەقسىدىڭگە يەتكەنسە؟! بۇنداقلىقىڭنى بىلسەم ئىدى، سىنى بوۋاق ۋاقتىڭدا تەشتەككە باستۇرۇپ قويغان بولاتتىم....- دېدى،ئاغىدىن شال چاچىرتىپ، چىراينى سەت پۇرۇشتۇرۇپ. "tCI_Zi;  
-بۇنداق دېمىگىن ئاپا! سەن نېمىشقا ئۆزۇڭنىڭ ئىمانىدىن، ۋېجداندىن سۆراپ كورمەيدىغانسەن؟! ئۇ سىنىڭ مەڭگۈلۈك ھەمرايىڭ، بىزنىڭ تاغدەك يولەك دادىمىز ئىدىغۇ؟ G,8mFH  
-نېمە؟ «ئۇ» مېنىڭ ئومۇرلىك ھەمرايىم بولۇشقا لايىقما؟! سىنىڭ داداڭ بولۇشقا مۇناسىپمۇ؟!ھايۋانمۇ چىغىدا باللىرنى قوغداشنى بىلىدۇ! كەت سىنى كۆرەر كۆزۇم يوق!... $C16}^  
-ئۇنداق دېمەڭ ئاپا،مەن سىزنى ھەققى بەك ياخشى كۆرمەن! دادامغا مۇنداق قىلمىسىڭىز بولاتتى. شۇندا ئۇكاممۇ يوقاپ كەتمىگەن، بىزمۇ ئېللىق ئائىلدىن ئايرىلمىغان، ئاتا-ئانا مېھرىگە قىنىپ، كۇلۇپ ياشىغان، باشقىلارنىڭ بالىلىرىدەك خاتىرجەم مەكتەپتى ئوقۇغان بولاتتۇق... \0@DOW22C  
-تۇفى! سەن ئاناڭنى تۇتۇپ بەرمىگەن بولساڭ، مەن سىللەرنى تىرىك يېتىم قىلامتىم؟ يوقال، سىنى كۆرەر كۆزۇمپەقەتلا يوق...!!! eSPS3|YYn  
ئايال توختى ئىلىپ كەلگەن نەرسىگە كۆز قىرنىمۇ سېلىپ قويماي، چىقىپ كىتىش ئۈچۈن چىقىش ئىشىكى تەرەپكە يۇرۇپ كەتتى.بىر نەپەر ئۇزۇن تۇرا ساقچى كۆرۇشۇشنىڭ ئاخىرلاشقىنى ئېيتىپ، توختىنى چىقىپ كىتىشكە بۇيرىدى. wl=tN{R  
توختى ئىجارە ئالغان ئۆيىگە يىنىپ كىلىپ، كارۋاتقا ئۆزىنى تاشلاپ يېراق ئوتمۇشىگە نەزەر تاشلىغانچە خىيالغا پاتتى. /E>;O47a  
H`[FC|RYyE  
LpHGt]|D  
1-    باپ UrniJB]  
قاچقۇن ئانا-بالا m:_#kfC&K"  
ياسىن بۈگۈنمۇ قىمار سورۇندا بار-يوق دەسمىنى ئۇتتۇرۋىتىپ، نېسىگە ھاراق ئىلىپ ئىچكەندىن كېيىن، مەس ھالدا ئۆيگە يېرىم كېچە بىلەن قايتىپ كەلدى. بۇچاغدا ئايالى بۇخلىچخان ئىلىكتىر چىرىغىنىڭ يورۇقىدا باللىرنىڭ يىرتىلغان كىيملىرنى ياماپ ئولتۇراتتى. دەرۋازنىڭ قاتتىق ئۇرۇلشى، ئاللا نېملەرنى دەپ ۋاقىرغان بوغۇق ئاۋازدىن ئېرىنىڭ قايتىپ كەلگەنلىكىنى بىلىپ، تېزلىك بىلەن سىرىتقا چىقىپ، دەرۋازا زەنجېرنى بوشاتتى. كىلەڭسىز ياغاچ دەرۋازا ئۇيقۇسنى بۇزغان كىشدىن نازارى بولغاندەك سەت غىچىلداپ ئى چىلدى،ياسىن سىڭايان سەپكىسنى پىقىرتىپ تاشلاپ، ئىچىرقاپ كەتكەن يىرىتقۇچ قاۋاندەك ئايالغا ھوكۇردى: >=k7#av  
-نېمانچە تەستە ئىشىكنى ئاچىسەن؟ئۆيدە بىرەرسى بارمىدى-يا؟ ھۇ يا..ل.. يالجىمايدىغان قانجۇق! ھو...ھو...-گەپنىڭ ئاخىر چىقماستىن سېسىق بەدبۇي پۇراق ھويلىنى بىر ئالدى، ياسىن قۇسقانسىرى شۇنچە قىينىلىپ، ھېلىلا جىنى چىقىپ كىتىدىغان ھو قىلىپ، جىمجىت سەھرا كېچىسنى بۇزماقتا ئىدى. d`\SX(C  
-يۇرسىلە، يۇرت-مەھەللە ئىچىدە سەت تۇردۇ، ۋاي خۇدايىم، شۇنداقمۇ كۆپ ئىچكەن بارمۇ بۇ ئىمانسىزلىق دورىسنى... '!>9j,BJ  
بۇخلىچخان پاكار بەستىگە ماس كەلمىگەن ھالدا،ئىرىنى يولەشتۇرۇپ ئۆيگە ئاران ئىلىپ كىردى. ^Ks1[xc*`  
-ھىھ، نېمە دەپ جولىۋاتسەن؟ مەن دېگەن كىم ئۆزى؟ توختى شاڭيۇنىڭ نەۋرىسى، مەن سەندەك بىر دىۋاننىڭ قىزنى ئىلىپ نەس باستىغۇ مىنى! ئوتە بۇياققا!-ياسىن قولنى قاتتىق سىلكىپ، ئايالنى نېرغا ئىتتىردى، ئايال سەنتۇرلىپ، يىقلىپ چۇشۇشتىن ئاران ئۆزىنى تۇتۋالدى. UG v
IHm  
-سەن ئىمانسىز ھاراق بىلەن، قىمار بىلەن ئەر-خوتۇن بول، سەندىن بەكمۇ بىزار بولدۇم، نېمە دىسە ‹‹مەن پالانى باينىڭ نەۋرىسى، مۇنداق ئېسل ئادەملەر پۇشتى ››دەيسەن، ئەركەل بولساڭ، ھەق يول بىلەن پۇل تىپىپ، باللىرىڭنى ياخشى كۈنگە ئېرىشتۈرمەمسەن؟ قارا تۇرقۇڭغا، ئاشۇ ئۇرۇق-جەمەتىڭگە ماسمۇ؟نامراتلىقتا تاس قالدۇق ئانا، بالىلار تېلەمچىلىك قىلىش كوچىسغا كىرىپ قالغىلى!... سە...- قاتتىق تەككەت بىر مۇشىت ئايالنىڭ كۆزىدىن ئوت چاقىنتىپ، سۇپۇ كىرۋىگىگە بىشى تىگىپ يىقىلدى.بالىلار كالتا ئىشتان بىلەن ‹‹ئانا...ئانا››دىيشكەنچە يەردە سۇنايلىنىپ ياتقان ئايالغا ئۆزلىرنى ئىتىشتى. ياسىن ئۆزى ئاتقان مۇش بىلەن ئۆزىنى كونتىرۇل قىلىپ بولالماي، سۇپۇغا دۇم يىقىلىپ ھو قىلغانچە، قۇسۇققا بېشىنى چىلاپ خاقىراپ ئۇيقۇ نەغمىسنى باشلىدى. (o>N*?,}  
ئاردىن بىر ئايدىن كۆپرەك ۋاقىت ئوتتى. يېزلىق پارتىكۈمنىڭ ئورۇنلاشتۇرلىشى بىلەن شىخەنزىگە بىرىپ كېۋەز تىردىغان ئاياللار قاتارىدا كەنىت سىكىرتارى بۇخلىچخاننى مەجبۇرىي تىزىملىتىپ ئۇنىڭ بىرىشنى ئۇقتۇردى. J~x]~}V&  
-ھۆرمەتلىك دادۇيجاڭ، باللار كىچىك مەكتەپتە ئوقىمىسا بولماس، ئىرىم كۈندە قىمار، ھاراق بىلەن ئۆيگە كىرىپ-كىرمەي يۇردۇ، شۇڭا مەن بارمىسام. M]8>5Zx.  
-سىللى بار ياسىن قاۋاق شۇنداق قىلدۇ، ئالدى بىلەن بىرىپ كۆرۇپ، پۇل جۇغلاپ كەلمەملا؟ شۇ بانادا نەچچە يىللىق كەنىت قەرزىنى قايتۇرۋاللا ئەمەسمۇ؟ RqROl!6  
-ياق، مەن بارمايمەن. ئاتا-ئانام ئاغرىقجان، باللار كىچىك، ئۇلارنى ئوقۇتقۇم بار.ياردەم قىلسىلا بولاتتى؟.. h(WlJCln  
-بارمىسلا ئۆزلىرنىڭ ئىشى.ھاشار ئىغىر، پۇل بولسا 400يۇەن تولۋەتسىلە بولىدۇ. ^;II@ni  
-مەندە نەدە پۇل؟ ئادەمنى تار يەردە قىستاپ! Dw=L]i:0v  
-ئاياللاردا پۇل تاپىدىغان ھۇنەر كۆپقۇ؟ سەندەك بودەك، تولغان ئاياللار تىخىمۇ شۇنداق.بولمىسا ئېرىڭ بىلەن ئاجراش، مەن ئىگە بولۇپ سىنى ئىچكىرگە زاۋۇتتا ئىشلەشكە يولغا سېلىپ قوياي... قاندق؟
HOD?i_  
داۋۇت سەت چىشنى چىقىرىپ ھىجايدى، ئۇ بۇ ئايالنى ئىندەككە كەلتۇرۇشنىڭ پەيتىنى ئىزدەپ، مانا ئەمدى ئېرىشمەكچى ئىدى WjBml'^RY  
بىرىنجى قارار كېۋەز تىدىغانلار يولغا چىقتى، بېراق بۇخلىچخان بارماي قويدى. ئۇنى نەسىكىرتار،نە كەنىت باشلىقى مەجبۇرلىمىدى. بېراق بىر خىل ئەنسىزلىك، بۇخلىچخاننىڭ ئىچىنى تاتلاپ، بىئارام قىلىپ تۇرماقتا ئىدى. Cq@7oi]W0  
9-ئاينىڭ ئاخىردىكى كۈزنىڭ ئالتۇن مەزگىلنىڭ بىر كېچىسى، ياسىن ئائىلسنىڭ باغ تېمىدىن بىر قارا سايە ئاستا سىرغىپ چۇشتى.ئۇ ھويلىغا پەم بىلەن كىرىپ، تونۇر يىنغا جايلاشتى.ئانچە ئۇزۇن ئوتمەي بۇخلىچخان توخۇلىرنى قوتانغا ھەيدەش ئۈچۈن ھويلىغا چىقىپ، ھاجەتخانا تەرەپكە كوڭلىكىنى قايرىغانچە، ھاجەتكە ئالدىراپ تونۇر ئالدىدىن ئوتۇپ كەتتى. قارا سايە ئاستا سۇرلىپ، ئايال تەرەپكە يىقىنلاشتى. 6I
[*p0j5  
‹‹ئاھ خۇدا مۇشۇ ماڭا كۈنمۇ؟ مۇشۇنداق ئۆيگە كىرمەيدىغان ئەرنى ئىرىم بار دېگۇچە ھاڭگى ئىشەكنى ئەر قىلسامچۇ؟ نېمە تارتقۇلۇق بۇ؟...›› بۇخلىچغان ھۆكۈرەپ يىغلىغانچە چۇۋۇلغان چاچلىرى ئارىسىغا قولنى سىلىپ، بىشىنى چاڭگللاپ يېغلىماڭتا.‹‹مەن ئۆلىۋالمەن ،مەن ئۆلىۋالمەن...›› شۇ مۇھدىش خىيال بىلەن يوغان ئۇرۇك شىخىغا تانىنى چېگىپ، سىرىتماق ھالەتكە كىگۇزدى. 2NFk#_9e~  
-ئانا،ئانا...-توختى ئانىسنىڭ چىقىپ كىتىپ،ئۇزۇنغىچە كىرمىگەنلىكىنى سېزىپ ئىزلەپ چىققان ئىدى.ئۇ قولدىكى قولچىرىغىنى باغ ئىچىگە تۇتۇپ،ئانىسنىڭ ئۇرۇك شىخىغا ئىلغان تانىسنى،پەستىكى قان- ياش يېغلاۋاتقان ئانىسنى كۆرۇپ يۇگۇرۇپ كىلىپ،ئانىسغا ئۆزىنى ئاتتى. ln<[CgV8  
‹‹ئاھ،مەن ئۆلسەم باللار قانداق قىلدۇ؟ مەن ياشاش، بالىلىرىم ئۈچۈن بولسىمۇ ياشاي! يېراقلارغا كىتەي.مىنى ھېچكىم ئىزلەپ تاپالمىسۇن. ئاللاھ ھەربەندىسنى نېسىۋىلىك ياراتقانغۇ؟›› دېگەنلەرنى ئويلاپ،بالسىنى باغرىغا بىسىپ، ھاياجان بىلەن كۆز يېشنى يىڭى بىلەن سۇرتۇپ تۇرۇپ: }[%F  
-بىز يېراقلارغا كىتەيلى ئوغلۇم، داداڭ تاپالمايدىغان يېراق-يېراقلارغا كىتەيلى...-دەپ ئوكسۇپ-ئوكسۇپ يېغلايتى ئايال x~'_;>]r_  
-ئۇكامچۇ؟ دادام قانداق قىلدۇ؟ wgDAb#Zuk  
-ئۇكاڭغا داداڭ قارايدۇ؟ مەن قىچىپ كىتەي، سەن مەن بىلەن ماڭ، بىز ئەتىلا كىتەيلى i~GW  
-بۇ، بۇ ...ئۇكام قانداق قىلار؟ iMry0z  
-تاغاڭغا بىر پارچە خەت قالدۇرۇپ قويمەن، ئۇنى ئاللاھغا تاپشۇرماي ئامال يوق.ئۇ تېخى ئەمدى سەككىز ياشقا كىردى، سەن ھەر ھالدا ئون ئىككى ياشلارغا كىرىپ قالدىڭ، سەن ئازراق بولسىمۇ ئىش ئۇقىسەن بالام |yNy
k7~  
-قانداق بولار ئانا؟ قورقىۋاتىمەن. !}A`6z  
-.... &2@"zD  
ئەتىسى بۇخلىچخان كىچىك بالسىنى ئېرى ياسىننىڭ ئىنىسنىڭ ئۆيگە قويۇپ،توختىنى ئەگەشتۇرۇپ خۇپىيانە ھالدا شەھەرگە كىرىپ، شۇ كۈنى دېرەكسىز ھالدا ئۆز يۇرتىنى تاشلاپ، ئۈرۈمچىگە قاراپ يۇرۇپ كەتتى. ?n<sN"  
%jUZc:06  
"6e3Mj\  
2-باپ lYS4Q`z$  
ھەركىم نېسىۋىسنى تىپىپ يەيدۇ AED9vDE  
ئۇزۇن يوللۇق ماشىندا يول يۇرۇش ھەقىقەتەن تەس.بەزدە ئۆزۇڭ سەسكىندىغان پۇراقلارغا كۆنۇشكە مەجبۇر بولسەن، بەزدە تەرلەپ، بەزدە مۇزلاپ، بەزدە قوپال مۇئامىلگە ئۇچراپ، مۇز چىراي شوپۇرنىڭ خوشلىقى تۇتسا تاماققا چۇشۇپ غىزالىنسەن، يول بويدىكى تاماقلارنىڭ ناچارلىقىغا بىر نېمە دىيىش ئارتۇقچە. يامىنى ھاجىتىڭىز قىستاپ كەتكەندە، ھاجەتخانا ئىزلەشكە ئامالسىز، مەھكەم قىسماي ئامالىڭىز يوق. z:nJN%Qb  
مانا بۇخلىچخان ئانا-بالا يولغا چىققىلى بىر كۈن بولدى. مۇشۇ كېچە يورۇقلۇققا ئالماشقاندا ،بۇخلىچخان تەقدىرىمۇ ئالمىشىدۇ، جان باققىلى بولامدۇ ياكى كىلۋاتقان قەھرىتان قىش پەسلىدە مۇزلاپ ئۆلۈمنى ئۆلۈپ قالامدۇ؟ بۇلارنى بىر ئاللاھنىڭ ئۆزى بىلىدۇ. T~>&m~} +  
تاڭ سۇزلىپ قوياش ئۆزىنىڭ سىخى نۇرنى تارتىشقا باشلىدى. شوپۇر ماي قاچلاش پونكىتنىڭ يان تەرىپىدىكى ھاجەتخانغا يېقىن يەردە ماشىننى توختىتىپ: ^[HX#JJ~  
ھاجەتكە چۇشۇڭلار،تېزراق-ھە!- دىدى ماشىننىڭ ئىشىكىنى ئۇلۇغ ئىچىپ، ماشىنا ئىشىكىدىن ھەممىدىن بۇرۇن چۇشۇپ. xAsy07J?  
بۇخلىچخان ئوغلى توختىنى تۇرتىپ ئويغاتتى ۋە تاھارەت سۇندۇرۇش ئۈچۈن پەسكە چۇشتى.ئۇلار ھاجەت قىلىپ چىققاندا قول يۇيدىغان سۇ بار ئورۇن يوق بولۇپ، ماي قاچلاش پونكىتى ئىچىدىكى تاللار بازىردىن كىشلەر مىنىرالنى سۇ ئىلىپ چىقىپ، يۇز-كۆزلىرنى يۇيۋاتاتتى. sx9[#6~{Y  
-ئانا، بىزمۇ سۇ ئىلىپ چىقىپ يۇز-قولمىزنى يۇيامدۇ؟-دىدى توختى ئانسىنىڭ كوينىكىنى تۇتۇپ. lr,i
5n{6  
-ياق بالام، يەنە بىر قېتىم سۇ بار ئورۇنغا چۇشكەندە يۇيۋالارمىز.ماشىنىغا چىقىپ ئولتۇرامدۇق جىنىم قوزام؟ F fzY3r+  
بۇ چاغدا يۇزىنى يۇيۇپ يىنىۋاتقان قارا ساقال قويۋالغان، دۇپپا ۋە شىم-كاستۇمنى ياراشتۇرۇپ كەيگەن قىرىق ياشلار چامىسىدىكى بىر قارى سۇپەت كىشى ئۇلارنىڭ يىنىدا پەيدا بولۇپ، بىر قۇتا سۇنى توختىغا سۇنۇپ تۇرۇپ: BW)t2kR&  
-مەبالام.بۇ سۇ بىلەن يۇز-كۆزۇڭنى يۇيۋالغىن-ھە! - دىدى چىرايىدىن كۇلكە ياغدۇرۇپ.توختى ئۇزىنى قارىمدىن قاچۇرۇپ، ئانسىغا ‹‹قانداق قىلىمەن؟››دېگەن سۇئال نەزىردە قاردى. M+Y^A7  
-رەھمەت دەپ ئىلىڭ بالام،-دېدى بۇخلىچخان بالسىنىڭ كۆڭلىنى چۇشىنىپ.  توختى سۇنى ئىلىپ ئىلدام يۇرۇپ كەتتى.قارىم بۇخلىچخانغا قاراپ: YAF0I%PYU  
-يولدا ھەمرا بولۇپ كەلدۇق، قارىسام بىرەر دەرىت تارتقان مەزلۇم ئوخشايلا،سىلى نەگە بىرىپ نېمە قىلماقچى؟ باشلىرغا نېمە كۈن چۇشتى؟ بىلىشكە بولارمۇ؟ iu,Bmf^oD  
-ھېچ ئىش يوق. يە تەۋرەشتە ئېرىم بىر ئوغلۇم ئۆي ئىچى ھاياتىدىن ئايرىلدى، يۇرتتا جان بېقىش مۇشكۈل بولۇپ كەتتى. تەبئىي ئاپەتنىڭ دەشتىمۇ مەيلى ‹‹يەرلىك سىياسەت يولۋاستىن يامان››دەپ، كەنىت ئەمەلدارلىرى بىزنى بەك بوزەك قىلدى، تۇرمۇش نامراتلىقتا بىر چاپان تىزىدىن ئاشمايدىغانلار كۆپىيىپ كىتىۋاتىدۇ.مەن ئىش تىپىپ ئىشلەيمىكىن  دەپ، بىشىمنى ئىلىپ كىتىۋاتىمەن. مانا نىشانسىز يۇرۇپ قالدۇق، نەگە بىرىپ، نەدە تۇرشىمىزنى بىلمەيمەن...-بۇخلىچخان يالغان ئارلاشقان گەپ-سۆزلىردىن نۇمۇس قىلدىمۇ ياكى ئاخىردىكى‹‹نەگە بىرىپ،نەدە تۇرشۇمنى بىلمەيمەن...›› دېگەن گېپىنى ئويلاپ كۆڭلى بۇزۇلدىمۇ كۆزىدىن مۇنچاقتەك ئىككى تامچە ياش ئىرىغىپ چۇشتى. %hzNkyD)Y  
-سىلى كېۋەز تىرىپ باققانمۇ؟ fI(H:N  
-بىز سەرالىقلار ئۈچۈن بۇ بەك بىمەنە سۇئال! بىزنىڭ قىلدىغان ئىشىمىز شۇ. ~RW6;  
-ئۇنداقتا سىلى مەن بىلەن قۇتبىغا چىقسىلا،كېۋەز تىرىپ جان باققىلى بولىدۇ. ھازىر تازا ئادەمگە مۇھتاج ۋاقىت. يەر ئېگىللىرى ئادەم ئىزلەپ چىپىپ يۇردۇ. سىلى كېۋەز تىيىپ كۈن ئالسىلا. تۇردىغان ئورۇنلىرنى مەن ھەل قىلىپ بىرەي [2
6([H  
-ماقۇل، شۇنداق قىلسىلىغۇ بەك ياخشى بولاتتى.  بىزدىن يانمىسا خۇدايمدىن يانار w3IU'(|G  
-مۇسۇلمان يەنە بىر مۇسۇلمانغا ياردەم قىلىش پەرىز. بىز دىگەن بىر مىللەت، قانداش، دىنداش خاتىرجەم بولسىلا، مەنمۇ قۇتبىدىن، سىلىنى ياخشى بىر ئورۇنلاشتۇرۇپ ساۋاپ تاپمايمەنمۇ! بۇنداق ساۋابلىق ئىش ھەر كىشىگە نېسىپ بولىۋەرمەيدۇ.بەزلەر ساۋاپ ئىزلەپ نۇرغۇن ھەرەج تارتىدىكەن، بۇمۇ ئاللاھنىڭ ئورۇنلاشتۇرلىشى بولسا كېرەك. `Tf<w+H  
-رەھمەت سىللىگە قارىم! ئۇلۇغ ئاللاھنىڭ مىنى سىللىدەك ياخشى ئادەمگە ئۇچراشتۇرغىنىغا مىڭ مەرتەم شۇكۇر.- بۇخلىچخان يېغىدىن ئۆزىنى تۇتۋىلىپ، قارىمغا مىننەتدارلىق بىلەن قاردى. K31rt-IIt  
-خەنزۇچە سۆزلىيەلەملا؟-تۇيۇقسىز سۆرىدى قارىم. 8:A6Ew&\]O  
ياق،-قىسقىلا جاۋاپ بەردى بۇخلىچخان. l>9ZAI\^  
-سىلى بارغاندىن كېيىن خەنزۇخوجايىننىڭ قولىدا ئىشلەيلا، ھازىر بارلىق زېمىن خەنزۇ بايلىرنىڭ قولىدا. بولدىلا، ئاستا-ئاستا ئۈگۈنۈپمۇ قالىلا، بولمىسا مېنى ئىزلىسلە مەن ياردەم قىلمەن. Om2)$(  
ماشىنا ئۈرۈمچى ئۈچ تاش بىكەتتە توختىغاندا، سىم-سىم يامغۇريىغىپ ھەممە يەرنى يامغۇر سۇيى بىلەن نەمدىگەن ئىدى. ئۇزۇن يوللۇق ئاپتۇۋۇزدىن چۇشكەندىن كېيىن ھېلىقى قارىم بارى-يوق بىر چامدىننى ئىلىپ بۇخلىچخانلارنى ئەگەشتۇرۇپ بۇخلىچخانغا ناتونۇش كوچىلارنى ئايلاندۇرۇپ بىر كوچا ئاپتۇۋۇزىغا ئولتۇرغۇزۇپ پويىز بېكىتىگە باردى. توختى پاكىز شەھەر مۇھىتىغا ھەۋەسلىنىپ، ھەممىگە قىزىقىپ قاراپ تويمايتى. «نېمە دېگەن كۆپ ماشىنا، ئىمارەتلەر-ھە! پاكىز كىينگەن تۈرلىك ئىرىقتىكى كىشلەر، ئالدىراش ئادەملەر توپى، جاھاندىكى ھەممە نەرسە تىپلدىغان ئوخشايدۇ بۇيەردە!...»دەپ ئويلايتى ئايالمۇ ئىچىدە. \bb,gRfP  
-مانا بۇ خوچىزەن(پويىز ئىستانسى) ، - قارىمنىڭ سۆزى ئايالنى خىيالدىن تارتىپ چىقاردى.-قۇتبى ناھىيىسگە مۇشۇ يەردىن ماڭمىز، يۇرسىلە سەل كەچ قالساق ماشىنا تاپماق تەس.-دېدى قارىم، ئۇلارنى مىڭىشقا ئالدىرتىپ. \G*vY#]  
-كىملىكلنى ئىلۋالغانسىزلەر، بولمىسا بېلەت ئىلىش، ياتاق ئىلىش، ئۆي ئىجارە ئىلىش... دېگەندەك ئىشلار تەسكە توختايدۇ. /T*]RO4%>]  
-نېمە ئۇ كىملىك دىگەن؟-تەئەجۇپ بىلەن سورىدى بۇخلىچخان، قارىمغا جىددىچىلىك بىلەن قاراپ. vexQP}N0  
-ج خ ئىدارىسى تارقاتقان، سىلنىڭ كىملىكلىرنى ئىسپاتلايدىغان،سالاھىيەت كىنىشكىسى. uoKC+8GA  
-ھە، بىلدىم. پەيجۇسۇ تارقاتقان شىنفىڭجىنىما؟ مانا ئۇ نەرسە يېنىمىزدا بار، بولمىسا ئۆزىمىزنىڭ تۇغلۇپ ئوسكەن يۇرتلىردىمۇ ئۆيدىن تالاغا چىققىلى بولمايدۇ، ئۇنىڭ ئۇستىگە ھە دىسە شەھەرگە كىرگىچە بىر، چىققىچە بىر توسۇپ يول ماڭغۇزامدىغان كىشىنى؛ يىنمىزدا بار، سىللىگە رەھمەت قارىم. مەندىن يانمىسا ئاللاھ ئېگەمدىن يانا... ,k@fXoW  
-ھېچقىسى يوق. قىنى يۇرسىلە،-قارىم ھەيرانلىق بىلەن <<ئاللاھ نېمە جاھان بولۇپ كىتۋاتىدۇ؟!>> دىگەننى كاللىسىغا كەلتۇرۇپ، ئۇلارنى باشلاپ يۇرۇپ كەتتى. ئۇلار نۇرغۇن ئادەملەرنىڭ قىستاڭچىلقىدىن ئوتۇپ، ‹‹ھەربىي تەمىنات توشۇش ئورنى››دېگەن خەت يېزىقلىق بىكەتتىن قارىمنىڭ ياردىمدە بىلەت ئىلشىپ، ئاپتۇۋۇزغا ئورۇنلاشتى.ماشىنا ھايال ئوتمەي قوزغالدى. F+A
Shh  
-مىنىڭ ئىسمىم تۇداخۇن. مىنىڭ ئاتا-ئانام ئەسلى قەشقەرنىڭ يىڭساردىن ئىكەن .ئۇيەردە ھېلىمۇ ئۇرۇق-تۇققانلار بار، مەن سودا ئىشلىرى بىلەن قەشقەرگە بىرىپ تۇرمەن .ئۇيەرنىڭ سىياسىي ۋەزىيتى بىزنىڭ قۇتبىدىن نەچچە ھەسسە ناچار ئىكەن، شۇ ناچارلىق قىلدىغانلار يەنلا بىزنىڭ ئادەملەركەن.خەنزۇلار ئارتۇق گەپ قىلماي ئۆزىنىڭ ئىشى بىلەن، بىز خەق ئۆزىمىزنى ئۆزىمىز ناچارلاشتۇرۋىتىدىكەنمىز. يامىنى بىز خەقلەرنىڭ قانۇن-تۇزۇم قارىشى تۆۋەنكەن. قانۇنلۇق ئىشلارنىمۇ قانۇنسىز يول بىلەن ھەل قىلىشقا كۆنۇپ كەتكەندەكلا كۆرۇلدى. دات ئىيتاي دېسىڭىز چوڭ باشلىقلارغا مەقسىدىنى ئۇقتۇرالماي قىينالغان. بىزلەر ھەممە مىللەت باراۋەر، بىزنىڭ چوڭ-كىچىك ھەممىسى خىەنزۇچىغا راۋان، خەنزۇ بىلەن ئارلىشىش دائىرىسى كەڭ. قەشقەردە تۇققانلىرىمنىڭ بەزى يەر، ئۆي مەسلىسىدە قىينىلىپ قالغان چاغدا ئۆزۇم بىرىپ داۋا قىلىپ ئاختۇرۇپ بىرمەن. مەن خەنزۇ تىلنى راۋان سۆزلىگەچكە، ئۇدۇل چوڭ باشلىق بىلەن كۆرۇشۇپ، ئىشلىرىمنى ھەل قىلمەن.بۇ قېتىممۇ يەنە سودا بىلەن قەشقەرگە بارغان، بىر نەۋرە ئىنىمنىڭ ئوغلىنىڭ خىزمەت مەسلىسنى ھەل قىلىپ بىرىپ ياندىم. (85F1"Jp  
راس، مەن سىزگە بىر ئۆي ئىجارە ئىلىپ بىرەي، شۇ يەردە جاھاندارچىلىق قىلىپ، رىسقىللىرنى تىپىپ يېسەڭلار ئەجەپ ئەمەس. c{#lKD<7  
-رەھمەت قارىم، سىللىگە ئىلاھىم بىزدەك تۇل خوتۇن يېتىم ئوغۇلنىڭ بىشىنى سىلىغانلىقلىرى ئۈچۈن، ھەج تاۋاپ قىلغانلىق ساۋابىنى بەرگەي.-بۇخلىچخان گىپىنى دۇدۇقلاپ دەپ، كۆزدىن چىققان ياشنى يىڭى بىلەن سۇرتۇپ جىم بولدى. 3!CI=(^IY  
بۇخلىچخان قۇتبىغا كىلىپ،ئىمىن تومۇرچىنىڭ بىر ئېغىز ئۆيىنى ئىجارە ئىلىپ ئولتۇردى. ئايال ھەركۈنى خەنزۇ خوجايىنىڭ ئىلىپ كەلگەن ماشىنىسى بىلەن پاختا تىرىپ كەچ قايتاتتى.خوجايىن بۇ كەم سۆز،تىرىشچان،چاققان ئايالدىن بەك رازى ئىدى.بىر نەچچە قېتىم تۇرى قارىمغا:«بۇ ئايال سىللەر ئۇيغۇرلارنىڭ ئاياللىرغا ئوخشىمايدىكەن، پاكىز، ئىتائەتمەن، كەم سۆز، مۇھىمى كېۋەز تىرىش ماھىرى دىيىشكە بولدىكەن». دەپ ماختاپ بەرگەن ئىدى. ]]%CO$`T[  
بۇيۇرتقا قىش بۇرۇنلا كىلدۇ.ئۇلار ئورۇنلاشقىلى مانا بىر نەچچە ئاي بولدى.بۇخلىچخان ئۆزىنىڭ خىلۋەتكە كىلىپ، يۇشۇرۇن جاھاندارچىلىق قىلۋاتقان بۇ كۈنلىردىن تۆلىمۇ رازى ئىدى. ئۆي خوجايىنى ۋە يىندىكى كادىر،تېجارەتچى خوشىنلىرنىڭ كىر-قات يۇيۇش، باللىرىغا قاراش... قاتارلىق بىر قاتار ئىغىر جىسمانىي ئەمگەك گەرچە جىسمىنى ھادۇق يەتكۈزسىمۇ، بېراق كۆڭۈل خاتىرجەملىكى ئىدى. شۇڭا بۇخلىچخان ۋە توختىنى خۇشاللىق تۇيغۇشى بىلەن بەنىت قىلاتتى. توختى بەزدە ئىنىسى ۋە دادىسنى ئۆيلاپ ئۇنسىز يېغلاپ كىتەتتى،بەزدە ئانىسنىڭ  قۇچقىغا بىشىنى قويۇپ:«ئانا،بىز ئۇكام بىلەن دادامنى كۆرۇپ كىلەيلىچۇ!؟...»دەپ غەۋغا قىلاتتى. بۇچاغدا ئايال بۇلدۇقلاپ يېغلاپ ئۆزىنى تۇتۋالالمايتى، بۇنىڭ بىلەن توختىمۇ سۇكلىنىپ قالاتتى. K#";!  
'L0 2lM  
kAbT&Rm"  
3-باپ i' |Sg  
دادامنى تىپىپ كەلدىم C`knFGb  
ئادەم ئۆتۇپ كەتكەن كۈنلىرنى ئەسلىگەندە: ئادەمنىڭ ھاياتى شۇنچىلىك قىسقا بولىدىكى خۇددى تاڭ ئاتقاندىن كەچ تۈن پەردىسىنى ياپقانغا قەدەر بولغان ئارلىققا ئوخشىتىشى مومكىن. مۇشۇ كۈن ئۆلۈمنى بىلمىز-يۇ،بېراق نېمىشقىدۇ تەييارلىقسىز، بىھۇدە شۇ كۈننى يوقتۇپ قويۇپ، ئەزرائىل ئامانەتكە كەلگەندە ئاھ ئۇرۇپ پۇشايمان بىلەن:«ئاشۇ بىر مىنۇتنىمۇ بىھۇدە ئۆتكۈزۇپ قويمىسامچۇ!» دەپ ئاھ ئۇرمىز، ئەزرائىلغا ئامانەتنى تاپشۇرۇشقا ئامالسىز قالغانلىقىمىزدىن، ئاجىزلىقىمىزدىن ھىجران ياشلىرنى توكىمىز. مانا بۇ كىشلىك ھاياتتىكى زارلىنىش. C2eei're  
بۇخلىچخان قۇتبى ناھيىسنىڭ بىر دېھقانچىلىق مەيدانىدا تۇرۇپ قالغىنغا كۆزىنى يۇمۇپ ئاچقىچە ئىككى يىل بولۇپ قالدى. بۇيەرگە كىلىپ ئىككىنجى يىلى ئىجارە ئولتۇرغان ئۆينىڭ خوجايىنى سىلىم ناۋاي ئايالى تۇرسۇنخان بۇۋىمنى چوڭ ئوغلى ئەمەتكە بۇخلىچخاننى لايىق كۆرۇپ، بىر قانچە گەپتان بۇۋىملەرنى ھەمرا قىلىپ گەپ كىرگۇزدى. تۇرسۇنخان بۇۋىم ياداڭغۇ،ئېگىز بويلۇق،چاچلىرى ئاپئاق ئاقارغان، قارا قاشلىق، قاڭشارلىق، دوكلەك يۇزلۇك، كۆزلىرى يوغان كەلگەن ئاچ سېرىق كەلگەن، بوي-تۇرىقى جايىدا ئايال بولۇپ، ياش قىز چاغلىردا گۈزەل نازىنلاردىن ئىكەنلىكى مانا مەن دەپ چىقىپ تۇردىغان ئەللىك بەش، ئاتمىش ياشلار چامىسىدىكى، دائىم ئاق رومال ئارتىپ، قارا پەلتۇ كىيىپ يۇردىغان، يەرگە تەرەتسىز ئاياغ باسمايدىغان، بەشناماز ئايال ئىدى. تۇرسۇنغان بۇۋىم ۋە بىر قانچە ياش-پەرقى رۇشەن پەرقىلنىپ تۇردىغان 5ئايال، بۇخلىچخاننىڭ ئىجارە ئالغان ئۆيىگە« بېسمىللاھىرەخمانىرەھىم» دەپ بوسۇغا ئاتلاپ كىردىپ كەلدى، تورگە مەھكەم يۇكلىنىپ ئولتۇرۇپ بولغاندىن كېيىن«ئامىن»دەپ ئىككى قولنىڭ ئالقىنى بىر-بىرگە تەككۇزۇپ كەڭ ئىچىپ، ئۇزاقتىن-ئۇزاق دۇئا قىلىپ، بۇخلىچخانغا بەخىت-ئامەت، سالامەتلىك، بالىسىنىڭ كۆڭلىگە ئىنساپ، تەۋبىق تىلىگەندىن كېيىن، بەدەشخان قۇرۇپ ئولتۇردى ۋە بۇخلىچخاننى يىنىغا كىلىپ ئولتۇرىشىنى ئىشارەت قىلدى.بۇخلىچخان: AytHnp\H  
-رەھمەت بۇۋىم،سىلى بەھۇزۇر ئولتۇرغايلا،بىزنىڭ غىرىبانە كەپىمىزگە قەدەم تەشرىپ قىلغانلىرغا كۆپتىن-كۆپ تەشەككۈر،-دېگەنچە قول باغلاپ يانغا ئوتتى، ئاندىن ئۇلاپ؛ |'=R`@w~0  
-مەن تاماققا تەييارلىق قىلاي، سىللەر بىردەم چاي ئوتلىغاچ تۇرغان بولسىلا،-دەپ سىرىتقا يۇزلەندى. بۇچاغدا تۇرسۇنخان بۇۋىم دەرھال ئورۇندىن تۇرۇپ: R[Kyq|UyVr  
-بولدى،بولدى،كايىمىسلىمۇ بولىدۇ.بىز سىللى بىلەن بىر ئىش ئۇستىدە مەسلىھەتلەشكىلى كىرگەن، مۇنداقچە ئىيىتقاندا سىلنىڭ كەلگۇسلىرى بەختلىرى، ئومۇرلىك ئىشلىرغا مۇناسىۋەتلىك چوڭ ئىش بىلەن كىرىشىمىز. ~c3!,C  
«ئاللاھ،بۇئايال مەن توغۇرىسىدا بىرنەرسە بىلىپ قالدىمۇ نېمە؟بۇ بىر نەچچە يىل خىلى خاتىرجەم ئوتكەن ئىدىم،ئۇلۇغ ئاللاھ،ئۆزىڭىزگە ئاسان،بەندىڭىزگە مۈشكۈل.بىر يولنى بەرگەيسىز،پەقەت قوسقىم تويسا،نامىزىمنى ئوقۇپ،سېرىقتال كۈن كۆرسەم شۇنىڭغا رازى ئىدىم. مىنىڭ ئۆتمۇشۇمنى بىلىپ،ساقچىخانغا چاقتىمۇ-يا بۇ خەق! ياق، ئۇنداق بولۇشى مومكىن ئەمەس، چۇنكى بۇ ئاياللار بۇنداق ئىشلارغا داسخان كۆتۇرۇپ كىرىشمەستى؟ئۇنىڭ ئورنىغا ساقچى فورمىسى كەيگەن ساقچى كىرمەمتى؟! ئالدىنقى يىل تېخى ۋاقىتلىق تۇرۇش كىنىشكىسى بېجىرىپ خاتىرجەم بولغان ئىدىم....» خىيالغا بىرىلىپ تۇرسۇنخان بۇۋىمنىڭ گېپىدىن ھودۇقتى بۇخلىچخان. 7ktf =Y  
-ھە! نېمە دېدىلە... {Sd{|R_  
ما چوكاننىڭ خىيالى نەدىكىنە؟-دىدى ئاخىردىراق ئولتۇرغان ياش جۇۋان كۇلگەنچە. OES+BXGX  
-سىلى چىقىپ تاماققا تەييارلىق قىلسىلا بولۇپتۇ قىلسىلا، ئاينۇر سىلى ياش بولغاندىن كېيىن چىقىپ قارىشىپ بەرسىلە.بىز خەۋەر قىلمايلا كىرشىمىز، سەل جېددىلەشتۇردى بولغاي بۇ چوكاننى.-دىدى بۇخلىچخان قارا پەلتۇسىنى يېشىپ، يانغا قويغاچ. Ck(D:% ~s  
-كەمبىغەلنىڭ تامقى تەنگە شىپاھ –دىدى يەنە بىر چوكان سەت بىر ھېجىيىپ، بۇخلىچخاننى بەك تاماققا ئۇستا، پاراكتىكىغا كەلگەن بىر قانچە مۇئەللىملەرگە تاماق ئېتىپ بىرىپ، خىلى قىتلىنۋالدى دەپ ئاڭلىغان،ساۋاپمۇ ئىلىپ، مەنپەتمۇ ئىلىپ« بىر چالمىدا قوش پاختەك سوقتى» دىگەن شۇ-دە! بۇ ئامەتنى قولدىن بەرمەيمىزغۇ خوتۇنلار-ھە!... ;l5Fil,3  
داستۇرخاندا پاراققىدە كۇلكە كۆتۇرۇلدى. ئاياللار بىر ئېغىزدىن بۇخلىچخاننى ماختىشىپ توختاپ بولغىچە، بۇخلىچخان سىرىتقا چىقىپ كەتتى.تاماق تارتىلىپ، ھەممە ماختاپ تۇرۇپ لەغمەندىن ھۆزۇرلىنىشتى.ئاخىردا داستۇرخاننى يېغىشتۇرغىلى قويماي تۇرسۇنخان گەپ تەشتى: 8KT|ixs  
-كەچمۇ بولۇپ كەتتى. بۇ خوتۇنلارمۇ بۇرۇنراق ئۆيىنى تاپمىسا،ئەتە ئەرسىز بولۇپ قىلىپ، باللار يېتىم، سەرسان بولۇپ قالمىسۇن. ئۇزۇن گەپنى قىسقارتقاندا...-ئايال كىلنى قىرقىۋىتىپ، سۆزىنى داۋاملاشتۇردى.- مۇنداق ئىشتى قارىسلا، سىلى بۇيەرگە كەلگىلى بىرقانچە يىل بولۇپ قالدى، كۇزتىشىمچە، سىز رايىش،ئىشچان،كۆڭلى يۇمشاق، باشقىلارغا يامانلىق ئۆيلىمايدىغان تۇز جۇۋانكەنسىز، شۇڭا بالنىڭ دادىسى بىلەن مەسلىھەت قىلىپ، سىزنى چوڭ ئوغلۇم ئەمەتجانغا لايىق كۆرۇپ، خالىس ئەلچى بولۇپ كىرىشىم، سىز بىلەمسىزكىن،بۇ ئوغلۇم ئىككى ئۆيلەنگەن، ھېچقايسىدىن بالسى يوق، ھەر ئىككىسنى تۇغماس دەپ قويۇپ بەردى، شۇندىن كېيىن ئۆيلەشكە رايىمىز بارسىمۇ، ئۆزى ئۇنماي تۇرۋالغان، ئۇ ئېتىز-ئېرىق ئىشىغا پىشقان، تومۇرچىلىك قىلىدۇ، گۈلدەك ھۇنىرى بار،بالىڭىزنىمۇ بېقىپ كەتكۇچىلكى بار، سىزنىڭچە بولامدۇ؟ ماڭا كېلىن بولۇپ كىرسسىڭىز، مەنمۇ خىلى بوشاپ قالغان بولاتتىم. توي قىلىش، ھالال نىكاھلىق بولۇش پەرىز ئەمەسمۇ؟ SG;]Vr  
ئۆيلىمىغان يەردىن چىققان بۇ گەپ بۇخلىچخاننى گاڭگىرتىپ قويدى«بورىدىن قۇتلۇپ، يولۋاسقا تۇتۇلدۇم» دېگەندەك، نېمە دەپ جاۋاپ بىرىشنى بىلمەي، ئەلچى كىرگەن، يۇز ئىچىلمىغان قىزدەك ئۇيلۇپ يۇزى قىزىپ كەتتى. *w59BO&M4  
-مەن...مە...مەن ئويلىنىپ باقاي، بۇ بەك ئۇشتۇمتۇت بولغاچ، نېمە دىيشىمنى بىلەلمەي قىلىۋاتىمەن. B {f&'1pp/  
-بىزلەرنىڭ يۇزمىزنى قىلماي «ياق» دەپ قالمىسلا يەنە خېنىم! ئىش قىلىپ ياخشى ئويلىنىپ جاۋاپ بەرگەنلىرى تۇزۇك. سىلىمۇ بىر مەزلۇمە، بىر ئەرنىڭ پىشىدا ناماز ئوقۇش پەرىزدۇر. «ئەر رازى خۇدا رازى»،«ئايال كىشى ئەردە ياخشى،بولمىسا يەردە» دېگەن ماقال بىكار چىقمىغان. سىلى توي قىلمىسلا، خوتۇنلار سىلنىڭ كەينىللىردىن خاجاپ ھېلمۇ نۇرغۇن ئۆسەك گەپلەر چىقىپ تۇرۋاتىدۇ. ھازىر زامان تەرەققىي قىلغانلىقى ئۈچۈن، شۇنداقلار كۆپ مىللەتلەر ئارلىشىپ ئولتۇراقلىشىپ، مەدەنىيەتنىڭ سېڭشىپ كىتىشى بىلەن بەزى نامۇۋاپىق قىلىقلارمۇ توغرا چۇشىنىلدىغان بولۇپ كىتىۋاتىدۇ... بولدى بىز چىقايلى،ئۈچ كۈندىن كېيىن خەۋىرنى ئالغىلى كىرمەن. توختى بالاممۇ ھۇنەردىن ياندىغان ۋاقتى بولدىغۇ دەيمەن. بەك تارتىشىپمۇ كەتمىسلە،بالغا دادا بولمىسمۇ بولمايدۇ. ئوغلۇم ئەمەتقارىمۇ باللىرغا بەك ئامراقلىق قىلۋاتىدۇ، بۇ ئۇنىڭ سىللىگە كۆڭلى بارلىقىنى چۇشەندۇردۇ. \qi=Us|=  
-راس دەيلا،-تۇرسۇنخان بۇۋىمنىڭ يىنىدا ئولتۇرغان سېمىز، پاكار ئايال كەپ قاتتى،-‹ئېگىسىگە سىغىنساڭ ئىتىغا سۆڭەك سال› دىگەن گەپ بار سىلى چوقۇم بەخىتلىرنى تاپالايلا خېنىم. GmPNzHDb  
-توختى نېمە دەر؟- مەن ئۇ بالنىڭ بۇ ئىشنى قوبۇل قىلالماي قېچىپ كىتىشىدىن قورقىمەن، مىنىڭ بۇ ئالەمدە پەقەت مۇشۇ بىرلا تايانچىم بار، مەن... I(bH.{1n7  
-تولا نازلانمىسلا خېنىم! ئەرنىڭ ھوزۇرىمۇ بىز ئاياللارنىڭ بۇ ئالەمدە بىزگە بەخشەندە قىلىنغان بىر ئامىتى. ھەممە نەرسە ئۆز جۇپتى بىلەن يارتىلغان. بۇمۇ بىر تەقدىر دىسلە خېنىم. 73rr">9#0  
ئاياللار ئۆز قارىشى بۆيۈنچە ھەرخىل سۇلھى-سالاھ قىلىشقا باشلىدى. `\(Fax  
-مەن بىر ماتىرىيالدىن مۇنداق بىر جۇملىنى كۆرگەن،-بايام بۇخلىچخانغا تاماقتا ياردەملەشكەن ياش چوكان سۆز ئالدى،-بىر پاقىنى سوغۇق سۇغا سېلىپ چوڭ ئىستىكاندا ئاستا-ئاستا قايناتقاندا پاقا ئۆزىمۇ سەزمەستىن ئۆلۈپ قالغان،ئۇنى قىززىق قايناق سۇغا سالغاندا ئىستىكاندىن سەكرەپ چىقىپ كەتكەن.بۇ نېمىنى چۇشەندۇردۇ، بۇ ئىشنى بېراقلا دىمەي، ۋاقتىنى كەلتۇرۇپ ئاستا-ئاستا چۇشەندۇرسەك، بۇ بالمۇ قايىل بولۇپ قىلشى مومكىن. ;Q:^|Fw!F  
-مەن سىللەرگە نېمە دىسەم بولار؟ رەھمەت مېنى چوڭ بىلگىنىڭلارغا... مەن ياخشى ئويلىشىپ، سىللەرنىڭ قەدىمىڭلارنى ئۇمۇتسىز قويماسمەن.- دىدى بۇخلىچخان كۆز ياشلىرنى ياغلىقىنىڭ ئۈچى بىلەن سۇرتۇپ. o2@8w[r  
-شۇنداق قىلىڭ، بىر ئېغىز ئۆيىنى بۇنداق رەتلىك پاكىز تۇتقان ئىكەنسىز، بىزمۇ سىزنىڭ قەدىرىڭىزنى قىلىشنى بىلمىز.خوش، بىز قايتايلى. قېنى خوتۇنلا دۇئاغا قول كۆتۇرمەيلىمۇ... Gyk>5Q}}  
-ئانا، مەن قايتىپ كەلدىم،-توختى ئاياللارنىڭ دۇئا قىلغان قولى چۇشمەيلا ئۆيگە كىرىپ كەلدى. 1K"``EvNB  
«ئاردىن ئۈچ كۈنمۇ ئوتۇپ كەتتى. بۇگۇن تاڭ سۇزۇلسە جاۋاپ بېرىش كېرەك. قانداق جاۋاپ بىرىش كېرەك؟ توختىغا نېمىمۇ دەرمەن؟توغرا چۇشنەرمۇ؟ئۇمۇ كېچىك ئەمەس،چوڭ بولدى. تونكاسازلىق ھۇنەرنىمۇ خېلى تىرشىپ  ئۇگۇنۋاتىدۇ، مۇھىمى يۇرۇتتا ئېرىم، يەنە بىر بالام تۇرسام، بىر خوتۇننىڭ ئىككى ئەرلىك بولغىنى نەردە بار؟! بىر ئەرنىڭ پىشىدە ناماز ئوقۇش نېسىپ بولمىغان ئوخشايدۇ، ئاللاھ گۇناھىمنى كەچۇرگەيسىز!... ئاللا كېيىن بىر گەپ بولار... ». بۇخلىچخان نۇرغۇن سۇئاللارنى قويۇپ، ئۆزى جاۋاپ بىرىپ، جاۋاپسىز قالغان سۇئاللارنى ئامانەت قويۇپ، ئىككىلنىش، قورۇنۇش بىلەن ئوغلى ياتقان كېچىك ئۆينىڭ ئالدىغا شەپە چىقارماي كەلدى. ئۆينىڭ ئىچىدىن توختىنىڭ ناماز ئوقۇۋاتقان ئاۋازى كەلدى، بۇخلىچخان نامازنىڭ ئاخىرلىششنى كۇتۇپ  تۇردى. خىلدىن كېيىن بۇخلىچخان «تاك-تاك»قىلىپ، ئىشىكنى يەڭگىل چەكتى. kZBIX
W,G  
-كىم؟-توختىنىڭ بوشقىنە ئاۋازى كەلدى ~2beVQ(U  
-مەن بالام،-جاۋاپ بەردى بۇخلىچخان u7UqN  
-كىرىڭ ئانا،قىنى سۇپۇغا چىقىڭ t IdH?x  
-بولدى، مەن سەن بىلەن بىر ئىشنى مەسلىھەتلىشەي دېگەن،-دىدى ئانا قورنۇپ، ئۇياتچانلىق بىلەن، ئوغلىغا تىكلىپ قارالماي. t7H2z}06=h  
-نېمە ئىش ئىدى، دادام، ئۇكاملارنىڭ ئىشىمۇ؟ Vrf2%$g  
-ياق، مىنىڭ شەخسى ئىشىم.بىز ئولتۇرغان ئۆينىڭ ئېگىسى تۇرسۇنخان بۇۋىم كىرىپتىكەن، شۇ...شۇ ... )@RTU~#  
-نېمە دەيدۇ؟ تېز دەڭچۇ؟ 7v}4 Pl,$4  
-بولدى، ئىجارە پۇلنى سورىدى،-دېدى بۇخلىچخان دەرھال گەپنى باشقا يانغا بۇراپ. SXSH9;j  
-پۇلمىز يوقما ئانا؟ dJ"3F(X  
-بار ئىدى بەردىم. شۇنى ئېيتىپ قوياي دېگەن ئىدىم. l!ltg
j  
-مەنمۇ قۇرلۇشتا ئىشلەيمىكىن دەيمەن. پۇل تېپىپ، كۆپ پۇل بولغاندا دادامنى، ئۇكامنى كۆرۇپ كىلىمەن. r*C:)z.}  
-سەن كىچىك، ھېچقانداق ئورۇن بالا ئىشچى قوبۇل قىلىمايدۇ. بۇ دېگەن ھۆكۇمەتنىڭ قۇرامىغا يەتمىگەنلەرنى قوغداش قانۇندا شۇنداق بەلگىلەنگەن. R|%3JE0  
-دادام بىلەن ئۇكامنى بەك كۆرگۇم كەلدى، قايتىپ كىتەيلىچۇ! ماقۇل دېگىنە ئانا! 6|r`k75.  
-ھازىر ۋاقتى ئەمەس،كېيىن بىر گەپ بولسۇن بولامدۇ؟ داداڭ يەنە سەن بىلەن مىنى ئۇرۇپ، ئېغىر كۈنلەرگە قويدۇ يەنە. جىنىمىزنى قوغدايمىز دەپ، قىچىپ بۇ يۇرتقا كىلىپ قالدۇق. بىرەرگە يۇرتتا دادام، ئىنىم بار، بىز قىچىپ چىقتۇق دەپ، بىر كىمگە ھەقىقىي گەپنى دەپ سالما جىمۇ؟! ;TD<\1HJT=  
-ھەي، دادم نېمىشقا شۇنداق قىلدىغاندۇ!؟... ez%RWck  
-مەن چوڭ بولسام ھەرگېزمۇ ئايالىم بىلەن جىدەللەشمەي، ھاراق ئىچمەي، باللىرىمغا ياخشى قارمىسام، ئايالىم سەندەك تىرىشچان بولسا  ھالىغا يېتىپ، ئىناق بىر ئائىلە قۇرۇپ ئولگە ياراتمىسام خەپ..-دەپ بىر دەم غۇدۇڭشىدى-دە، توختى يوتقانغا قايتىدىن يانپاشلىدى. pMM-LY7%{  
قۇتبى ناھىيسنىڭ كۈز كۈنلىرى بەكمۇ گۈزەل.ھەممە يەر يېشىللىق،ئەسىر مەيداندا تۈرلىك چىراغلار ئادەمگە رۇمانتىك تۇيغۇ بىردۇ.مۇشۇ كۈنلەردە تۇرسۇنخان بۇۋىم توختىنى ناھىيە بازىرنى ئايلاندۇرغاچ، ئۆزىنىڭ پىكىرنى بايان قىلىپ بېقىشقا ئۇرۇندى. شۇ خىيال بىلەن جۇمە كۈنى چۇشتىن كىيىن توختىنى ئۆيىگە چاقىرىپ تاماق يېگەچ گەپنى تەشتى: 1wmS?  
-يېقىندىن بۇيان ئىش-ئوقەتلىرىڭ قانداراق؟ بىرەر قىيىنچىلىق يوقتۇ-ھە! KYD,eVQ  
-ئاللاھقا شۈكۈر يوق.ئىشلىرىم ياخشى. قۇرلۇشتا ئېغىر ئىشقا كۆنۇپمۇ قالدىم. 8X][TJG$  
-ئەمەتچان ئاكاش ساڭا ياخشى مۇئامىلە قىلۋاتامدۇ؟ ئۇنى ياخشى كۆرەمسەن؟ 8K*X]Z h  
-شۇندق .ئۇ ماڭا بەك قىزغىن.بىزگە دائىم ياردەم قىلىپ تۇردۇ. 4JKB6~Y  
-قېنى تاماق سويۇپ قالمىسۇن، تېزراق يېگىن، ئاندىن سەن بىلەن مەسلىھەتلىشىدىغان ئىش بار. T/p}Us  
-نېمە ئىش ئىدى، تېزراق دىسىڭىزچۇ ھەدە! 8kXbyKX[b  
-ئالدىراڭغۇلقىڭنى قارا! بوپتۇ پاراڭلاشقاچ تاماق يەيلى-ھە؟!-تۇرسۇنخان بۇۋىم توختىنىڭ يىنىدا ئولتۇرۇپ، ئۇنىڭ چاي پىيالىسىغا قىنىق دەملەنگەن چاينى قۇيغاچ سۆزىنى داۋاملاشتۇردى: St-:+=V_  
8)ZWR3)+W  
-مۇنداق ئىش، ئاناڭنىڭ يالغۇز ياشاۋاتقىنىغا ئۇزۇن بولدى‹‹ئايال كىشى ئەردە ياخشى،بولمىسا يەردە››دېگەن تەمسىل بار.ئاناڭمۇ بىر ئۆمۇر سىنى بېقىپ، تۇل ئوتۇپ كەتسە بولمايدۇ. مۇنداق بىر ھىكايەت بارغۇ،- بۇۋىم توختىنىڭ چىرايىغا سېنچىلاپ قاردى-دە، ئۇنىڭ چىراينىڭ قارداپ، چىشلىرنىڭ غۇچىلدىۋاتقانلىقىنى سەزدى، بېراق سۆز ئىچىلغان ئىكەن چوقۇم ئاخىرلاشتۇرۇش كېرەك ئىدى.زور ئۇمۇت بىلەن گەپنى داۋاملاشتۇردى:«بىر ئوغۇل ئانىسىغا ۋاپادارلىق كۆرسىتىش ئۈچۈن، ئانىسنى يۇدۇپ ھەرەمگە ئىلىپ بىرىپتۇ، ھەممە ئۇنىڭغا قايىل بولۇشىپتۇ، شۇ چاغدا بىر ئىمام ئايالدىن: K~z*P0g*  
-سىلى ئوغۇللىردىن رازىىمۇ؟- دەپ سۆراپتۇ. A3*ti!X<6  
-ياق، - دەپتۇ ئايال غەزەپ بىلەن، ئوغۇل ھودۇقۇپ نېمىنى خاتا قىلغانلىقىنى بىلمەي گاڭگىراپ قاپتۇ.موللام ئوغۇللغا چۇشەندۇرۇپتۇ:‹سەن ئاناڭنى ياتلىق قىلغان بولساڭ ھەجگە يۇدۇپ ئىلىپ كەلگەندىنمۇ چوڭ ساۋاپقا ئېرىشكەن بولاتتىڭ› دەپتۇ». تۇل قالغان ئايالنى ياتلىق قىلىش پەرزەنتنىڭمۇ مەجبۇرىيتى. شۇڭا بىز مەسلىھەتلىشىپ، ساڭا بىر دادا تىپىپ بىرەيلىمىكىن دېگەن. سىنېڭچە قانداق؟ كاللاڭدىن ئۆتەمدۇ؟. U2 <*BRJ  
تۇرسۇنخان بۇۋىم يەر ئاستىدىن توختىغا يەنە نەزەر سالدى. توختى بىشنى تۆۋەن سېلىپ، گۇناھ ئوتكۇزۇپ قويغان ئوقوغۇچى مۇئەللىمىنىڭ ئالدىدا تۇرغاندەك، مۇرەككەپ خىياللار قاينىمىغا غەرىق بولغان ئىدى. تۇرسۇنخان بۇۋىم توختىنى خىجىل بولۇپ گەپ قىلىشتىن ئۇيالدى، دەپ چۇشنىپ، توختىغا يۇزلەندى-دە: TC?kuQI  
-باشقا پىكىرلىرى بولمىسا شۇنداق قىلساق بولارمۇ بالام؟ گەپ قىلمامسىز...-دىدى، توختىغا ئۇمۇتلىك بىقىپ.  ^ 'FC.  
-ياق ! قەتئىي بولمايدۇ. مېنىڭ دادام، يەنە تېخى بىر ئىنىم بار.-توختىنىڭ يۇزى قىزىرىپ،غەزەپلىك كۆزلىرنى بۇۋىمگە تىكتى ۋە: m(q6Xe:Vc  
-ئانام شۇنداق قىلسا مەن ئۇنى مەڭگۈ كەچۇرمەيمەن!- دىگەنچە جان ئاچچىغىدا تىرەپ كەتتى-دە،چالا قالغان تاماقنى قويۇپ، ئايىغىنىڭ قونجىغا دەسسىگەنچە، يۇگەرگەنچە سىرىتقا قاراپ يول ئالدى. بوۋىم ھەيرانلىق ئىچىدە:« بۇ بالغا ئېغىر كەلگەن چىغى، ئەجەپ غۇرۇرلۇق، ئىچى كۈچلىك بالىكىنە!... دادىسنى سىغىنغان چىغى، ئۆز دادىسنى كىممۇ سىغىنمىسۇن!؟...» دەپ «ئۇھ» تارتىپ ئولتۇرغان ئورۇندىن قوزغالدى. .{`+bT^b<2  
توختى شۇ يۇگۇرگىنچە يۇگۇرۇپ، كەڭ كەتكەن كېۋەزلىك بويىغا كىلىپ، ھومىدەپ توختىدى، تېز-تېز نەپەس ئىلىپ،ئىككى قولىنى كەڭ كىرىپ، ئېگىز كوتۇرۇپ ۋاقىردى:«ئانا،ھەي مېھرىبان ئانا! دادام بارغۇ!... ئۇكام بارغۇ!... بىز دادامنىڭ يىنىغا بارايلى، دادام ھاراق تاشلىغاندۇ، ئىنىمنى كۆرەيلى، بىر ئائىلە جەم بولۇپ خاتىرجەم ياشايلى، دادامنى، ئىنىمنى تاشلاپ، ئۇلارنى مەڭگۈ كۆرەلمەي ئوتەمدۇق. مەن دادامنى ئىزلەپ تىپىپ كىلىمەن...» %eT4Q~}5"  
ئەمەت شۇ كۈندىن كېيىن توختىنى بىللە بازار ئايلاندۇرۇپ، تېجارەتنىڭ ئىپىنى ئۇگۇتۇپ، ئۇنى بىللە جۇمە نامزىغا، دوسلار يېغلىشىغا، توي-توكۇنلەرگە ئىلىپ بىرىپ، بارا-بارا ئۇنى ئۆزىگە رام قىلدى، توختىمۇ جاھىللىقىنى تۇگتىپ، ئەمەتنىڭ ئۆگەي دادا بولىشىغا قوشۇلدى. )MZ]c)JD^  
شۇ ئىشلاردىن كىيىن ئۇزۇن ئۆتمەي ئەمەت بىلەن بۇخلىچغان توي خېتىنى نەرلەردىندۇ سىتىۋىلىپ كىلىپ توي مۇراسىمى ئۆتكۇزدى. ئەمدى بۇخلىچخان توختى بىلەن ئەمەس يات بىر ئەركىشنىڭ يىنىدا تۇرۋاتاتتى.توختى ئىلاجىسىز ئۆگەي دادىسنىڭ يىنىدا بىللە ئىشلەپ، كەچتە بۇرۇنقى ئۆزلىرى قۇتبىغا كەلگەندىكى ئۆيدە يالغۇز ياشايتى.ھەركۈنى نۇرغۇن شىرىن خىياللارغا ھەمرا بولۇپ ئۇخلاپ تاڭ ئاتقۇزسا،كۈندۇزى تومۇرچىلىك،تۇنكىچىلىك بىرلەشتۇرگەن دۇككىندا ئىشلەپ چارچايتى. TP{lt6wws(  
ئەمەتنىڭ توي قىلغاندىن كېيىن، توي قىلىشتىن بۇرۇنقى خۇيى ئۆزگەردى، ھە دىگەندە توختىغا قاتتىق تېگىپ«ھۇ ساقلاندى، ھارامدىن بولغان شۇم، نېجىس »دەپ ھاقارەتلەيتى؛ بۇخلىچخان تاماق ئىتىپ ئوغلىنى چاقىرسا خۇيى تۇتۇپ، كېچىككىنە ئىش ئۈچۈنمۇ ئايالىغا ھۆرپىيەتتى.بۇنداق چاغلاردا توختىنىڭ يېگىنى زەھەر تۇيلۇپ ،ئىچى ئاچچىققا تولۇپ، مۇشتىنى تۇگەتتى، بېراق ۋېجىك ئۇسقان، جانسىز گەۋدە ئەمەتدەك تاغدەك  بەستىلىك ئادەم ئالدىدا،يوغان توپاق ئالدىدىكى موزايدەك، غەزەپنى ئىچىگە يۇتۇپ،جىممىدە،ئۆزنىڭ ئىجارە ئۆيىگە چىقىپ كىتەتتى. شۇنداق قىلىپ، ئانا بالا بىر قورۇ ئىچىدىمۇ ئۇنلىكرەك سۆزلىشەلمەي، تىلسىز چىراي ئىپادىسى بىلەن سۆزلىشەتتى. شۇنداق بولغاچ توختى، بۇ يەردىن قىچىپ، دادىسى، ئىنىسنى تىپىش ئىستىكى كۈچىيىپ باراتتى. Q\z3YUk  
بىر جۇمە كۈنلىكى ئەمەت تاھارەت ئىلىپ جۇمە نامزىغا ماڭدى،توختى دۇككانغا قاراپ قالدى. جۇمە قايناق بازار بولدىغان بولغاچ خىدارلار خېلى كۆپ ئىدى، بىرنەرسە بۇرتىدىغان، تەييار نەرسە ئالدىغانلارنىڭمۇ ئايغى ئۇزۇلمەيتى. توختى چىلەك، كاناي،نوگاي،لاخشىگە... قاتارلىق نەرسىلەردىن ئەمەت چىققىچە سىتىپ پۇلىنى ئىلىپ قويدى.ئەمەت نامازدىن چىقىپ دۇككاندىكى ياسىغان نەرسىلەرنى ۋە غەللىدىكى پۇلنى ساناپ بىر چىلەكنىڭ كەملىكىنى ھېس قىلىپ توختىنى سۇئال-سوراققا ئىلىشقا باشلىدى: uYIw ?fX
y  
-بىر چىلەك يوق، ئۇنىڭ پۇلى نەدە؟ يانچۇققا كىرىپ كەتمىگەندۇ؟ سەن ساقلاندىنى ئادەم قىلىپ قويسام، ئەمدى دۇككاندىكى پۇلغا كۆز قىرىڭنى سىلىپ، ئۆز يېنىڭنى جۇندەۋىتىپسەن-دە. چىقىرە، بولمىسا مۇشۇ يەردە ئۇرۇپ، پۇت-قولۇڭنى چىقىۋىتىپ، ساقلاندىنى باققاننىڭ سازايىسى، دەپ ئىتنىڭ ئورۇندا نان تاشلاپ بىرىپ باقىمەن... \hdR&f5q  
-ئۇنداق ئەمەستى، سىتىپ قويغان نەرسىلەرنىڭ پۇلنى بۇ قەغەز كورۇپكىغا سالغان، كەم ئەمەس ئىدى. يەنە بىر ساناپ باقاملا-يا!؟ Y:&1;`FBZ  
-مەن دۆتما؟! خېلى ھېساپ بىلمەن. مېنى ئوقۇتماقچىمۇ؟ راستىڭنى ئېيىت، بولمىسا مەندىن قۇتلالمايسەن! <]/`#Xgh  
-راسلا بىلمەيمەن. مانا يېنىمنى ئاختۇرۇپ باقسىلا بولمىسا؟ YH)Unql  
-مانا گەپ ياندۇرغان شۇم ئىغىزىڭغا...- ئەمەت تۇيۇقسىز تۇرغان توختىنىڭ يۇزگە بىر كاچات ئۇردى. توختى دەلدەڭشىگەنچە تومۇر جازىنى تۇتۇپ ئۆزىنى ئوڭشاپ، غەزەپ بىلەن بۇ ئوگەي دادىغا ئالايدى. MVjc.^  
-كۆزۇمدىن يوقال! ياخشىلىقنى بىلمەيدىغان يېتىم ئوغلاق. ياخشىلىق ياراشمايدىغان شۇم، بەرگەن ئاش-تۇزۇمغا مۇشۇنداق جاۋاپ قايتۇرماقچىمۇ؟! ئادەمنى يېگۇدەك ئالىيدا تېخى! j:"+/5rV8  
-سىنىڭ نىنىڭنى يېمىسەم يېمىدىم. ئۆزۇمنىڭ جىنىنى ئۆزۇم جان ئىتەلەيمەن. تۇفى! قانخۇر ئەبلەخ! [A|W0  
-ھېلى جىما! نېمە دەيدا ما يېتىم ئوغلاقنىڭ پۇشتى.مانا ھىلى جاۋاپ قايتۇرغان ئاشۇ ئىغىزىڭغا...-ئەمەت توختىنىڭ ئالدىغا مۇشتىنى تۇگۇپ يۇگەردى، بىر قانچە تاماششا كۆرۇپ تۇرغانلار،دەرھال ئەمەتنى تۇتۋالدى. f<xF+wE  
-بالا ئەمەسمۇ، بولدى! ئۆزلىرنى تۇتۋالسىلا-دىدى بىر قانچەيلەن ئارغا چۇشۇپ. 9V?MJZ@aG  
توختى دۇككاندىن ئۇچقاندەك يۇگۇرۇپ چىقتى ۋە بېكەتكە قاراپ يۇرۇپ كەتتى. $Pzvv`f*  
كۈز ئايلىردا ئۈرۈمچى بەك گۈزەل بولۇپ كىتىدۇ.كۈن نۇرى ئىگىز بىنالار ئارىسىدىن چىچىلىپ چىقىپ، توڭلاشقا باشلىغان قەلىبلەرنى ئېللىتىشقا باشلايدۇ.بۇرۇنقىدەك ھەممە يەرنى قاپ-قارا ئىس قاپلايدىغان ئىشلار ھازىر يوق.ھاۋا ئوچۇق كۈنلەردە قوياشنىڭ ھارارىتىدىن ھەممە ھۆزۇرلىنالايدۇ. بۈگۈنمۇ شۇنداق بولدى، توختىنىڭ ئۈرۈمچىگە كەلگەنلىكىنى قارشى ئالغاندەك قوياش ئۆز نۇرىنى سىخېلىق بىلەن چاچماقتا ئىدى. +hY/4Tx<  
«مەن يۇرتقا قايتىش ئۈچۈن يىنىمدىكى پۇل يېتىشمەيدۇ،ئىش تىپىپ ئىشلەي،ئىككى بىلكىمگە تاينىپ ئىقتىساد توپلىسام،چوقۇم دادام ۋە ئىنىمنى تاپالەيمەن،مۇنۇ يەردىكى ئىلاندا بۇلاق بېشى بىر ئاشخانا كۇتكۇچى تەكلىپ قىلىدىكەن،ئالاقىلشىپ كۆرەي،ئازراق ئىش ھەققى بەرسىمۇ ياردىمى تىگىپ قالار...» دېگەننى خىيال قىلىپ،ئىلان بېرىلگەن ئاشخاننى سۇرۇشتۇرۇپ يۇرۇپ،تىپىپ باردى، خوجايىن سىمىز، يوغان ئۇستىخانلىق ئايال ئىدى.پۇل يېغىش ئورۇندا ئايال خوجايىن ئۇنى قوبۇل قىلدى،ۋە: X^_,`H@  
-نېمە ئىش قىلالەيسەن،ئاۋاق؟-دەپ كەپ باشلىدى . Lr)h>j6\  
-مەن نېمە بولسا قىلمەن.-دىدى توختى ئوڭايسىز ھالەتتە، بېشىنى ئېگىپ تۇرۇپ. 1:My8  
-سوگۇزلۇق، مەنجاڭلىقتىن خەۋىرىڭ بارمۇ،بايقۇش...-ئايال ھېساپلاش ماشىنىسىدا كىرىمنى ھېساۋات قىلغاچ سۆرىدى. ~#I1!y~`  
-يوق.لېكىن تېزلام ئۇگۇنۋالىمەن.مىنىڭ ياتىدىغان ئورنۇممۇ يوق. يېتىممەن. ياردەم قىلسىڭىز خان ئاچا! مەن ھېچ بولمىغاندا ئاشخاننىڭ كۇتكۇچىلكىنى، تازلىقىنى قىلىش قولۇمدىن كىلىدۇ-دىدى توختى خوجايىن ئايالغا يىلىنغاندەك. n+zXt?{u  
-مۇشۇ گېپىڭ كۇپايە. سەن بۇ يەردە  يۇۋاش- يۇمشاق بولۇپ، ئىغىزىڭنى چىڭ تۇتساڭ، بۇت-قولۇڭنى چاققان قىلساڭ نىنىڭنى تىپىپ يېيەلىشىڭدە گەپ يوق. سەمىمىي-ساداقىتىڭنى بىلمىدىم. بېراق قارىسام خىلى تۇزۇك بالدەك قىلسەن. ماڭا ئۇچراپ تەلىيىڭ كەپتۇ. ئاللاھقا شۇكۇر سانا ئىيىت! بوپتۇ مەن ئىلىپ قالاي. قاچ يۇيسەن، كۇتكۈچىلىك قىلسەن، تاماق، ياتاق مەندىن. تۇزكورلۇق قىلىپ قارا ساناپ قالما!  يەنە بىر گەپ: مەن يالغانچى،قىزىل كۆز ئادەمگە ئۆچ. مۇھىمى ماڭا يالغان گەپ قىلىپ، مېنى ئۇمۇتسىزلەندۇرمە.-دىدى خوجايىن ئايال ئۆزىنىڭ توختىغا قارىتا پىكىرنى بايان قىلىپ.ئاندىن: 5y=X?hF~)  
-بىلىپ قوي، بۇيەردىكىلەرنىڭ كۆپىنچىسى ساڭا ئوخشاش،ئۆيدىن قىچىپ چىقىپ، مۇساپىر بولۇپ چىققانلار، ئۇلار بىلەن ياخشى ھەمكارلىشىپ ئوتكىن، سىللەرنىڭ جىدەللىشىپ قالغانلىقىڭلارنى كۆرۇش ئەمەس ئاڭلاپ قالماي... بىلدىڭمۇ؟-ئايال توختىنىڭ ئىسمى، يۇرتىنى سۆراپ خاتىرە قالدۇرغاندىن كېيىن، قاچا يۇيۋاتقان بىر بالغا قاراپ توۋلىدى: F!pUfF,&  
-ئەكرەم، مۇنۇ بالنى ئۆزەڭنىڭ ياتاق ئۆيىگە ئورۇنلاشتۇرۇپ ئون مىنۇتتا مۇشۇ يەرگە ئۇن. Lrq+0dI 65  
-ماقۇل خانئاچا! ]a_;*Xq8d  
بۇدۇر چاچ، قارامتۇل كەلگەن،ئۇرۇق ئىگىز، كانۋاي كۆينەك ئۇستىگە ئاق خالات كىيۋالغان 18ياشلار چامىسىدىكى، چىرايىدىن كۇلكە يېغىپ تۇردىغان جۇدەنگۇ، بالا بۇرتى خىلىلا قارىيىپ ياشلىقىنى نامايەندە قىلىپ تۇرغان بىر يېگىت توختىنى باشلاپ ئاشخانا يېنىدىكى بىر ئۆيگە باشلاپ كىردى. zG [-n.  
ئاردىن ئالتە ئاي كۆزنى يۇمۇپ ئاچقىچە تېزلام ئوتۇپ كەتتى. ئالتىجى ئايلىق ئىش ھەققىنى قولغا ئالغان كۈنىڭ ئەتىسى تاڭ سەھەر بىلەن ئىشقا چۇشكىچە توختى خوجايىن ئايالنىڭ يىنىغا كىرىپ، كۆز يېشىنى توختىتالمىغان ھالدا: z+wV(i97  
-مەن قايتىپ دادام ۋە ئىنىمنى ئىزلەيمىكىن.ماڭا رۇخسەت قىلغان بولسىڭىز خانئاچا! ئانامنى دادام بىلەن ئۇچراشتۇرۇپ، ئانامنى ئاشۇ قاۋاننىڭ قولدىن قۇتقۇزۇپ، بىر ئائىلە جەم بولساقمىكىن دىگەن شۇڭا... (y~da~  
-داداڭ، ئىنىڭ، ئاناڭنى سېغىنىپسەندە؟ باللارغا ئائىلنىڭ خۇشاللىقىدىن چوڭ خۇشاللىق بولمىسا كېرەك! uAVV4)  
-مەن دادام ئانام تۇرۇپ، تېرىك يېتىمغا ئايلىنىپ قالدىم،ئائىلە خولىقىنى كۆرۇشكە شۇنچە تەشنا بولساممۇ، بېراق خولۇق كۆرمەي بالىلىق دەۋرىم خازاڭ بولدى، سىلى ماڭا ئەڭ كۆيۇنگەن كىشىم خانئاچا. سىللىگە رەھمەت...-توختىنىڭ كۆزدىن بىر نەچچە تامچە ياش تاراملاپ تامچىدى. T]CvfvO
5  
-بۇنداق قىشتا نەردىن تاپارسەن ئۇلارنى؟- يازدا ئىزلىسەڭ بولمامدۇ، قىينالماستىڭ؟!-دىدى ئايال ئۇنىڭغا ئانلىق مېھرى بىلەن بىقىپ. QREIr |q'  
-ئۇلار تۇرغان ئورۇننى بىلمەن. ئىزلىسەم تاپالەيمەن. ھازىر ھەرھالدا ئازراق ئېقتىساد جۇغلىدىم، ئاللاھ خالىسا داداملار ھايات بولسىلا ئېزلەپ تاپىمەن، ئىنىم سەمەرىدىننى بەكمۇ كۆرگۇم كەلدى، ئۇنى تولا چۇشەپ قىلۋاتىمەن.... .WyI.Y1  
-خىلى تۇزۇك بالىكەنسەن. مىنىڭمۇ باللىرىم بار، بوپتۇ بارغىن. ئۇلارنى ئۇچراتقاندا مىنىڭمۇ سالمىمنى يوللاپ قويۇشنى ئۇنۇتما! ماۋۇ بەشيۇز سوممىنى يىنىڭغا سىلىپ قوي. ياخشى ئىشلەپ بەردىڭ رەھمەت ساڭا. Ij=hmTl{P  
-رەھمەتنى مەن سىللىگە ئىيىتسام بولىدۇ،مەن بۇ ياخشىلىقلىرنى ئۆلسەممۇ ئۇنۇتمايمەن. بۇ پۇلنى ئالالمايمەن، ھېلمۇ سىللى مېنى ياتاق، تاماق بىلەن تەمىن ئەتلە، مۇھىمى جاپادا قالغاندا ئۆز باللىردەك بىشىمنى سىلىلا. !vImmhI!I  
- ئۇنداق دىمە؟ بىز قىرىنداشلارغۇ، بىر-بىرمىزگە ياردەم قىلىش ھەممەيلەننىڭ ئەقەللىي بۇرچى،لېكىن مەدەنىيەتنىڭ ئۆزئارا سېڭسىپ كىتىشى بەزى ناچار مەدەنىيەتنى سېڭدۇرۋاتقانلارنى ئاۋۇتقان بىلەن يەنلا ۋېجدانلىق،ئۆز مەدەنىيتىنى يوقاتماي، ياخشى ئىشنى قىلۋاتقانلارمۇ ئاز ئەمەس. ئالغىن، بۇ مىنىڭ ساڭا تۇتقان يوللىقىم بولسۇن.  sGdt)  
-رەھمەت،مەن بۇ ھاياتىمدا پەقەت سىلدىنلا مۇشۇنداق ياخشىلىق كۆردۇم. ئاللاھقا ئامانەت! ;yHA.}  
-ئاق يول بولسۇن.سىنىڭ ئۆتمۇشىڭنى ئاڭلاپ بېچارە ئاناڭغا بەك ئىچىم ئاغىردى.ئاناڭغىمۇ تەسكەن، ئۇنىڭ ھالىدىن ياخشى خەۋەر ئال! ئۇنى چۇشەن،بىز ئاياللار ئاتا-ئانىمىزۋە يولدىشىمىزدىن كۆڭلىمىز سۇ ئىچمىسە،باللىرىمىزنى ئەركىلتىپ، باغرىمىزغا يېقىپ ياتالمىساق بەك ئەلەم بولىدۇ، ئانا ئۈچۈن بالا ئۆز ھاياتىمىزدىنمۇ ئەۋزەل. مۇشۇلارنى ئويلىغاندا كوچىلاردا قالغان ئاشۇ يېتىم-مەسۇم باللارغا چامىم يېتىشچە ياردەم قىلىپ كىلۋاتىمەن، ئاللاھ شۇنداق بولغاچقىمۇ ياكى ئوقۇغان نامازىمنىڭ شاپائىتىمۇ سودام ئەتراپتىكى ھەرقانداق ئاشخاننىڭ تېجارىتىدىن ياخشى. Nkv2?o>l  
توختى بۇ ساخاۋەتچى ئايالنىڭ يېنىدىن ئانىسنىڭ كۆڭلىنى ئەمدى چۇشەنگەندەك بولۇپ، بۇ ئايال خوجايىنغا قايىللىق، ھۆرمەت نەزىردە ئاخىرىقى قېتىم نەزەر تاشلىدى: ئايالنىڭ ئۇستى-بىشى ئاپئاق كىيىملەر بىلەن چۇڭكىنىپ، چىرايدىن نۇر تارغاندەك ، پەرىشتە بولۇپ ئۇنى ئۇزتىۋاتقاندەك تۇيغۇ قەلبىنى چۇلغىۋالدى.« خەير-خوش پەرىشتە خانئاچا، مەن سىزدەك پۇل تاپقاندا سىللىگە ئوخشاش ساخاۋەتچى بولۇپ، بارلىق ئۇرۇشقاق ئاتا-ئانلارنىڭ، تىرىك يېتىم باللىرنى تەربىيلەيدىغان دارىلتام ئاچمىسام...» دىگەنلەرنى ئويلاپ بۇ يەردىن ئاستا-ئاستا  ئايرىلدى. 7RdL/21K  
توختى يۇرۇپ كەتتى.ئىككنجى كۈنى،يۇرتقا قايتىپ، دادىسنى ۋە ئىنىسنى ئاسانلا تاپتى. دادىسى بۇرۇنقىدىن قىرىپ، چاچ-ساقىلنى قويۋەتكەن،چاچ-ساقلىغا ئاق سانجىپ، ئۇزۇن مەزگىل ئۇستىرا ياكى تارغاق سىلنىپ باقمىغاچ،بەئەينى بىر تەركىي دۇنياچى دەرۋىشكە ئوخشاپ قالغان ئىدى. تىنى بۇرۇنقىدىن خېلىلا بەك ئورۇقلاپ قالغان بولۇپ،ئۆي ئىچى بۇرۇنقىدىن ئۆزگەرمىگەن،بۇخلىچخاندىن ئايرىلغان بۇ ھويلىدىن بوران ئۇچۇپ تۇراتتى. ئىنىسى خېلىلا بوي تارتىپ، بالا بۇرۇت ئاشكارلىنىشقا باشلىغان، شىم ۋە چاپانلىرى يىرتىلغان، سۇپۇ يىندا يىرتىلغان،كونىرغان بوغچىسى ۋەيۇزنى مەينەت بېسىپ، چىرايىدىن توپا ئۆرلەپ تۇراتتى. يىرتىلغان، پۇرلاشقان دەرسىلىك كىتاپ –دەپتەرلىرى ئۆينىڭ ھەممە يېردە چېچىلىپ ئېگىسز يېتىمدەك بويۇن قىسىپ تۇرغان، يېرتىلغان بوقچىسنىڭ يىندا قاتتىق نان ئۇۋاقلىرى،قەغەز يىرتىقلىرى ئەسكىپ، يېرتىلغان كىكىز ئىستىدە ھالسىزلىنىپ، داتلىنىپ تۇراتتى.كونا پۇچۇق مەسنىڭ يېنىدىن تۇتۇن چىقىپ، ئۆينى تورۇس، تاملىرنى قار سىردا سىرلىغاندەك قاپ-قارا قارىيتىۋەتكەن ئىدى. يەردە ۋە كېگىز ئۇستىدە موخۇركىنىڭ قالدۇقى، كۇلى، موخۇركا ئۇۋاقلىرى چىچىلىپ، ئۆي ئىچى بىر ئايال ۋە سۇپۇرگگە ئىنتىزار بولۇپ تۇراتتى. سەمەردىن مەشنىڭ يىنىدا دۇغدىيىپ، تۇگلىپ ياتاتتى. S;|%'Sn|j9  
-سەمەردىن ئىنىم! o^7NZ]m  
-سىز كىم؟-سەمەردىن توختىغا ئۇزاق قارۋىتىپ سۆردى. P6IhpB59  
-مەن ئاكاڭ توختى، تونمىدىڭلما؟!-توختى ئىنىسنىڭ بىشىنى تۇتۇپ، مەيدىسىگە باستى. yP-.8[;  
-ئاكا، توڭلاپ كەتتىم، كۆمۇر، ئوتۇن يوق، نان تېخمۇ يوق...-باللارچە چۇچۇك تىلدا سۆزلەپ داتلاپلا كەتتى سەمەردىن. >aa-i
x&  
-دادامغا نېمە بولدى؟-توختى يوتقانغا مەھكەم چۇڭكىنىپ، تىترەك ئارلاش پۇشىلدىماقتا ئىدى، ئۆينىڭ بەتبۇي ھاراق، قۇسۇقنىڭ پۇرىقى بۇ ئۆينىڭ ئىچىنى بىرخىل يېقىمسىز ھالىتىنى تېخىمۇ بەدبۇيلاشتۇرغان ئىدى. /]+t$K\cBq  
-دادام بىرنەچچە كۈننىڭ ئالدىدا مۇشۇنداق مەس كىرىپ، سىرىتقىمۇ چىقماي ياتىدۇ، مەنمۇ مەكتەپكە بارالمىدىم. ئاكا، ئانام بىلەن ئىككىڭلار نەرلەردە يۇردىڭلار؟ مېنى سېغىنمىدىڭلارمۇ؟ ئانام كەلمىدىما؟!... CrqWlO  
:k(aH Ua  
ئاردىن ئون نەچچە كۈن ئوتكەن، قاتتىق قار ياققان بىر كەچقۇرۇنلىقى بۇخلىچخان تۇرۋاتقان چوڭ دەرۋازا قاتتىق ئۇرۇلدى. 1h)I&T"kZ  
-كىم؟-بۇۋىم رومىلنى تۇزەشتۇرۇپ ئۇنلىك توۋلىدى. \ u5%+GA-:  
-مەن. توختى! OFDPtJwV  
-نەرلەردە يۇردۇڭ؟ ئاناڭنى ئەنسىرتىپ. s6KZV@1  
-مەن دادامنى،ئىنىمنى تىپىپ كەلدىم. x:?1fvVR  
-نېمە دەيدىغانسەن ھەي! wcV~z:&^5  
ئۆينىڭ بارلىق ئىشىكلىرى ئىچىلىپ، ئىجارە ئولتۇرۋاتقانلار ۋە بۇخلىچخان ھاڭۋىقىپ قالغانچە تۇرۇپ قىلىشتى. WH'[~O  
-... Zkxt>%20~  
C\EV$U,  
t|%iW%m4  
4-باپ ئۆلۇم ۋە قانۇنى جاۋاپكارلىق. v( (fRX.`  
  ھەق مۇسۇلمان بولۇپمەن، ئۆلۇپ كەتسەم نە بولغاي، @^%zh  
ئاللاھ بەردى بۇ جاننى، ئاللاھ ئالسا نە بولغاي. =u73AM}  
J^1w& 40
 
                                    خاتىرەمدىن. mJWl#3  
\Fc"Q@.u  
ئادەم ھاياتىدا نۇرغۇن مەيلى چوڭ، مەيلى كىچىك بولسۇن تۈرلىك خاتالىقلارنى سادىر قىلىپ تۇردۇ، بەزىدە كىچىككىنە سەۋەنلىك ياكى خاتالىق بەدىلگە جەمئىيەتنىڭ ھۇجەيرىسى بولغان پۇتۇن بىر ئائىلە ۋەيرانچىلىققا گىرىپتار بولىشى ياكى بىر كىشنىڭ تەقدىرى ئاستىن-ئۇستىن بولۇشى ئېھتىمال.بۇخىل ئائىلە ۋەيرانچىلقى باللارنىڭ ئازابى بىلەن ئاخىرلىشپ باردۇ، بۇنى تېراگىدىيە دەيمىز. Q0nSOTQ  
ئۇستى ۋاساجۇپ قىلىپ سىلىنغان، تاملىرى گەج بىلەن ئاقارتىلغان، ئوتتۇردا بىر تۇرۇك ئورۇنتىلىپ،ئوڭ بۇرجەككە يوغان گودۇگۇي قويۇلغان،تاق قاناتلىق ئىشىكنىڭ يان تەرىپىدە كۇرۇلدەپ كۆيىۋاتقان مەشتىن ئېسسىق ھارارەت تاراۋاتقان، ئىشىكتىن كىرىش ئېغىزنىڭ ئۇدۇلدا سۇپۇ باغلانغان،سۇپۇ ئۇستىگە خوتەننىڭ گۈللۈك گىلمى سىلىنغان بولۇپ، سۇپۇنىڭ ئوڭ تەرەپ ئۇستىدە ئىككى ئەركىشى بىر بالا يەرگە قاراپ،ئۇنسىز  ئولتۇرغان، تامنى بويلىتىپ كۆرپە سىلىنغان، كۆرپە ئوتتۇرسىغا داسخان سىلىنغان، داسخانغا نان، ئاپلىسىن، بانان، ئالما، ئامۇت...قاتارلىق مېۋە-چېۋە تىزىلغان ئىدى. ئۇلار توختىنىڭ دادىسى ياسىن، توختى، ئىنسى سەمەردىن ئىدى. ئاياغ تەرىپىدە بەش  ئەركىشى ئىككى ئايال مەشنى چۆرىدەپ ئولتۇرۇپ نېملەرنىدۇ باش قاتۇرۋاتقاندەك ئولتۇراتتى.بۇ بەش ئەركىشى ئەمەت، ئەمەتنىڭ داداىسى، يۇرت موللىسى، تاغىسى بەكرى، ئىنىسى ئوبۇلقاسىم، بۇخلىچخان، تۇرسۇنخان بۇۋىم ...قاتارلىقلار ئىدى. cH"M8gP#  
-بىز بۇخلىچخاننىڭ سەمىمىيلىكىنى كۆرۇپ يالغان سۆزلىمىگەندۇ، دەپ ئويلاپ بۇ توي ئىشىنى روياپقا چىقىرىپتۇق. كىملىكى بولغاچقا تېگى-تەكتىنى سۇرۇشتۇرۇپ كۆرمەي، پۇل خەجلەپ  توي خېتى سېتىۋىلىپ، نىكاھ ئوقۇتۇپتۇق. بىز ئۇيغۇرلاردا ئاياللارنىڭ قوش نىكاھلىق بولۇشى كۆرۇلۇپ باقمىغان بىر ئىش. بۇئىشنى ئەمدى قانداق بىر تەرەپ قىلساق بولاركىن- تاڭ!؟- بۇرۇتنى پاكىز قىرقىپ ،قارا ساقال قويۋالغان موللام، ساقىلنى سىلاپ بۇ سۆزىنى يەنە بىر قېتىم ئاچتى. .qF@}dO
 
-مەنمۇ سىلى كەلگەندىن كېيىن، خىجىلچىلىقتا بۇخلىچخاندىن نېمىشقا شۇنداق يالغان سۆزلىگەنلىكىنى سۇرۇشتە قىلغان،- تۇرسۇنخان بۇۋىم رومىلنى ئوڭشاپ، يۇزىنى يوچۇقسىز چۇڭكىگەندىن كېيىن سۆزىنى داۋام قىلدى،- مەن بۇ ئادەم بىلەن تۇرمۇش قۇرغىلى مانا ئوتتۇز سەككىز يىل بولدى. تا ھازىرغىچە سىڭايان قارشىپ باققان ئەمەس. ئايال كىشنى ھە دېسە قىيناپ، تاياق ئاستىغا ئىلىش مۇسۇلمانلار جۇملىسىدىن ئەمەس. پەيغەمبىرمىز «ئاياللارنى ھۆرمەتلەڭلار» دېگەن ھەدىس بار.بەك چوڭ گۇناھ قىلمىسا بۇنداق خارلاشقا بولمايدۇ. دۆلتىمىز قانۇنىغىمۇ خىلاپ قىلمىش بۇ...-يەنە بىر مۇنچە سۆزلىمەكچى بولغان ئىدى، ئەمەتنىڭ دادىسى ئايالنىڭ گېپىنىڭ بىلگە تىپىپ: Dth<hS,2J  
-ئەرلەر بار سورۇندا ئاياللارنىڭ نېمە ئىشى! بىرىڭلار، ئۇخلايدىغان ئورۇن ھازىرلاڭلار. يۇرت ئاقساقاللىرى ياخشى بىر تەرەپ قىلىدۇ.ئاياللارنىڭ ناچارلىقىدىن، گۇناھىنىڭ توللىقىدىن دوزىقى بولدىغانلار كۆپمىش. J;'?(xO3\  
- ئەمەت بۇخلىچخاننى تالاق قىلغۇزۇپ، بۇخلىچخاننى ياسىن بىلەن يولغا سىلىپ، باللارنى جەم قىلايلى. باللار يەنلا خاتىرجەم ئائىلگە مۇھتاخ. بۇلار ئۆزلىرى ياخشى ئۆيلىنىپ، ئىناق بىر ئائىلە قۇرۇپ، باللارنى ساغلام يىتەكلىگەي.- دىدى موللام خۇلاسە چىقارماقچى بولغاندەك. g4%x7#vz0  
-مەن بۇ خوتۇن بىلەن قانداق بىللە ياشاي؟-دىدى ياسىن بوغۇلۇپ،كۆزىگە ياش تولغان ھالدا. mVU(u_lh  
-مەن ئۆلۇپلا كەتسەم بولمامدۇ بۇنداق خورلۇق،ئىزا-ئاھانەتتە ياشىغىچە؟-بۇخلىچخان يۇگۇرگەنچە قاراڭغۇلۇق ئىچىگە ئۆزىنى ئاتتى. تۇرسۇنخان بۇۋىم كەيىنىدىن «بۇخلىچخان توختىسلا!» دېگەنچە يۇگەردى.باللار مىشىلداپ يېغلاپ، كۆز يېشىنى قولى بىلەن سۇرتۇپ سۇكۇتنى ساقلىماقتا، ئاللاھدىن دادىسى ۋە ئانىسنىڭ يارشىپ، ئۆزلىرى بىلەن خاتىرجەم ياشىشىنى تېلمەكتە ئىدى. UHweV:(|T  
-بىر خوتۇننىڭ ئىككى ئەرلىك بولۋالغىنغا لەنەت! مەنمۇ دادام بىلەن ئانامنىڭ كەينىگە كىرىپ تويغا قوشۇلغاندىكىن شورۇم قۇرسۇن!... قانداق جاھان بولۇپ كەتتى بۇ؟...-دەپ غۇدۇڭشىدى ئەمەت، ياسىنغا ئۆچمەنلىك بىلەن قاراپ. 0B1*N_.L@  
-سىلى يېزا مالىيە پونكىتىدا ئىشلەپ، ھاراققا بىرلىپ دوسىت تارتىشىپ، ۋەيران بولغان دېسلە.-دىدى،ئەمەتنىڭ تاغىسى بەكرى ساقالسىز ئىڭكىنى سىلاپ.-ھاراق بالاسى مانا بىزنىمۇ بەسرامجان قىلىپ، سىلنىڭ سەۋەبلىردىنمۇ يۇرت ئىچىدە ئىناۋىتىمىزنى توكۋالدۇق، تېخى ھۆكۇمەت بىلىپ قالسا قانۇن ئالدىدىمۇ جاۋاپكارمىز. سىلى نېمە بولسا ئازراق ئوقىغان ئادەمكەنلا.ئايال كىشى دېگەننى سىلاپ-سىپايلاپ خوتۇن قىلمىز.سىلى مۇنداق بىر ھەقىقەتنى بىلەملا:«بىر پاقىنى قىززىق سۇغا سالغاندا سەكرەپ قاراندىن چىقىپ كىتىدۇ،بېراق سوغۇق سۇغا سىلىپ ئاستا-ئاستا قىزىتقاندا تېپىرلاپ ئاخىرئۆلىدۇ » بۇ سەۋەبى نېمە ئويلىنىپ باقسىلا؟ئادەممۇ شۇنداق ئەمەسمۇ؟ ۋاي-ۋايلاپ قويۇپ ئۇنى ئىندەككە كەلتۇرۇش تاكتىكىسى. بۇ خىل قائىدىنى خەنزۇلار بەك بىلگەچ«بىر ئائىلنى بۇزۇش بىر قەۋىمنى بۇزۇش» دەپ بىلىدۇ.شۇڭا ئۇلاردا ئاجىرشىدىغانلار بەك ئاز. ئىككى تەرەپ ئائىلە ئۈچۈن قۇربانلىق بىرىشكە تەييار. hGD7/qTN  
-بەكرى قارىم توغرا مىسال كەلتۇردى.«بىر گۆرگە سۇ كىرسە ھەممە گۆر پاراكەندە بولۇپتۇ» دەپ توغرا ئىيتىلغان. بىز ئەتىلا ئىشنى چىرايلىق بىر تەرەپ قىلايلى. سىلى ئاياللىرنى، باللارنى ئىلىپ يۇتقا قايتسىلا. يىپىق قازان يىپىق پىتى قالسۇن- موللام يەنە نېمىدۇ دىمەكچى بولدى-يۇ، توختاپ قالدى. 3(6i6 vV  
تاڭ يورۇشقا بارغانسىرى ئاز قىلۋاتاتتى. ئۇلار نۇرغۇن مەسلىھەت، تەربىيە ئىلىپ بارغاندىن كېيىن تارقىلىشتى.ياسىن تىكەن ئۇستىدە ياتقاندەك قىمىرلاپ ياتالمايتى.كاللىسىدا نۇرغۇن نەرسىلەرنى  ئويلايتى.ئۆزىگە ئۆزى سۇئال قويۇپ، جاۋاپ تاپالمايتى:«مەن قايسى يۇزۇم بىلەن بۇ خوتۇننى يەنە خوتۇنۇم دەپ ئىلىپ كىتىمەن؟ پەقەت باللارنىڭ يېتىم بولماسلىقى ئۈچۈن ئۆزى بەختىمنى قۇربان قىلمەنمۇ؟ ياق!... مەن ئۇنى ئەردىن يۇز ئۆرۇشنىڭ تەمىنى تېتىتمىسام،خەپ! قېنى كۆرەرمىز قايسىمىز ئۇتۇپ چىقىمىزكىن تاڭ!؟...»؛ شۇ چاغدا بۇخلىچخانمۇ ئۇخلىيالماي تولغىناتتى.يىنىدا يىنىك پۇشۇلداپ خاتىرجەم، تاتلىق چۇش كۆرىۋاتقان تۇرسۇنخان بۇۋىمگە قاراپ قويۇپ، ئىككى قوللنى بىشىنىڭ ئاستىغا قويۇپ خىيال سۇرمەكتە، كەلگۇسىدىن ئەنسىرەپ، ئۇنسىز ئاللاھ ئىگەمگە نېدا قىلماقتا ئۆزى بىلەن ئۆزى مۇڭداشماقتا:«ئۇلۇغ ئاللاھ، مەن يەنە نېمە كۈن كۆرەرمەن-ھە؟! ئاللاھ ئىگەم ئۆزۇڭ بەرگەن دېشۋارچىلىقتىن ئۆزۇڭ قۇتۇلدۇرغايسەن. مىنىڭ نېمە گۇناھيىم ئۈچۈن بۇ تارتقۇلۇقنى تارتىپ، ئىككى ئەر، ئۈچ نىكاھلىق بولۇپ يۇرمەن؟ ئاھ! ئەسلى توختىنىمۇ تاشلاپ كەلسەم بولاپتىكەن. بۇ ھاراقكەش نىجىس مىنىڭ مەڭگۈ قاراڭغۇلۇق، نامراتلىققا سۆرەپ بارار ئوخشايدۇ...ئۇلۇغ رەببىم مىنىمۇ تۇرسۇنخان بۇۋىمدەك تەلەي ھالال جۇپتۇمنى بىر ئىمانلىق، مومىن مۇسۇلمان قىلساڭچۇ؟... »؛ توختىمۇ كۆزىنى چىڭ يۇمۇۋىلىپ ئۆز-ئۆزىگە نىدا قىلماقتا، ئەتىستىكى كۈزەل كۈنلەرنى ئويلاپ مىيغىدا كۇلۇمسىرمەكتە: «...مەن چوڭ بولدۇم،دادام،ئانام،ئىنىملارنى جەم قىلدىم،مەن ئىشقا يارغۇدەك بولدۇم. جان تىكىپ ئىشلەپ ئائىلەمنىڭ ئىقتىساد ىي يۇكىنى ئازراق بولسىمۇ ينىكلەتسەم،ئانام مەندىن خۇشال بولىدۇ، دادام خاتىرجەم بولىدۇ. ئۇ ھېلىقى كۈنى مەن بىلەن كۆرۇشكەندە:‹مەن ھاراق تاشلىدىم، تاماكىنى تاشلىيالماۋاتىمەن، بۇنىمۇ پات يىقىندا تاشلاپ، سىللەرنى بەخىتلىك قىلش ئۈچۈن تىرشىپ ئېشلەيمەن...› دەپ ۋەدە بەردىغۇ؟ ئانام خاتا قىلغان، ئەسلى ئازراق پۇل جۇغلاپ قايتىپ كىتەيلى، دېمەي، ئەرگە-بىر مېھرى يوق ‹‹قاۋانغا›› تىكىۋالدى. مانا ئەمدى ياخشى بولدى، بىز بىر ئائىلە خۇشال جەم بولدۇق... بۇيەردىكىلەر ئەجەپ ئىمانلىق، دۇرۇس كىشلەردىنكىنا!... ». wdoA>a?q  
خورازنىڭ ئۇزۇپ،ئۇزۇپ چىلىغان سۇزۇك ئاۋازى تاڭنىڭ يورۋاتقانلىقىدىن دېرەك بىرىپ تۇراتتى. ئانچە ئۇزۇن ئوتمەي مەزىننىڭ نامازغا چاقىرغان ئەرزان ئاۋازى ئاڭلاندى. بۇچاغدا ئاياللار مەشكە ئوت يېقىپ،سۇ تەييارلاشقا، ئەرلەر تاھارەت ئىلىشقا ئورۇندىن تۇرۇشقا باشلاپ«تاراق-تۇرۇق»،«غىچ-غىچ» ئاۋازلار بىر كۈنلۇك ھاياتلىق پائالىيتىنىڭ باشلانغانلىقىدىن بېشارەت بەردى. بۇخلىچخان ئۇيقۇسىرغان كۆزلىرى قىزىرىپ، قاپىقى ئىشغان ھالدا ئورۇندى تۇردى. ياسىن تاڭ ئۇيقۇسنى  باشلىدى، توختى، تۇرسۇنخان بۇۋىمنىڭ نامازدىن كېيىنكى مۇڭلۇق قىرائىتىنى ئاڭلاپ،«مەن تېخىمۇ كۆپ سۇرە ئۇگۈنۈپ،قۇرئان ئوقۇشنى ئۇگەنسەم، شۇ ئارقىلىق ئاللاھ يولنى تۇتىدىغان ياخشىبىر مومىن مۇسۇلمان بولىمەن، ئايالىمنى ھۆرمەتلەپ، ياخشى بىر ئەر، ياخشى بىر دادا بولۇپ، باللىرىمنى ئىمان- ئېتقاتلىق قىلىپ تەربىيلىمىسەم...كۈچۇم يەتسە ئىدى، ھاراق دۇككانلىرنى پاچاقلاپ، ھاراقكەشلەرنى دارغا ئاسقان بولاتتىم...»دېگەن شېرىن خىيال، ئارزۇ، ئۇمۇت بىلەن يىتىپ سەزمەستىنلا شەيتان ئۇيقۇسىغا شېرىك بولدى. شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭ بامدات نامىزى قازا بولغان ئىدى. %=\h=\wt  
«ئادەم بارلىق مەخلۇقاتلاردىن ئۇستۇن يارتىلدى، بارلىق جانلىقلار ئادەم ئۈچۈن خىزمەت قىلىشقا يارىتىلدى».ئۇلۇغ كىتاۋىمىز بولغان قۇرئاندا بۇ سۇر ئىنىق بايان قىلىنغان. بىز ئىنسانلارنىڭ ئۇستۇن قىلىپ يارتىلشىدىكى ۋە بىز ئىنسانلارنىڭ ئۇلۇغلىقى شۇيەردىكى - ئۇ ئاللاھنىڭ مەرھەممىتى بىلەن تۇپراقتىن جىسمى قۇرلۇپ، روھ  كىرگۇزۇش ئارقىلىق ھاياتلىق ئاتا قىلىنغانلىقىدا. روھ تەندىن چىقىپ كىتىدىكەن ئادەمنىڭ ھاياتىمۇ ئاخىرلاشقان بولىدۇ. قاتتىق ئازاپ، كۆڭۇلنى چىرماپ ئالغان تۇگمەس-پۇتمەس قايغۇ-ئەلەم ئادەمنىڭ روھىمنى قەلىب قەپسىدىن ئايرىپ، ئەقىلنى قاچۇرۇپ، جىنايەت يولغا بىلىپ، بىلمەي قەدەم ئېلىشقا مەجبۇر بولىدۇ. 7f[nNng  
بۈگۈن ئۈرۈمچىنىڭ ھاۋاسى شۇنداق ئوچۇق. يوللاردىكى قارلار پاكىز تازلانغان، يول بويىدىكى يېشىللاشتۇرۇش ئۈچۈن قويۇلغان مەنزىرە دەرەخلىرىنىڭ بەزىللىرى قەھرىتان قىشنىڭ جۇدۇنىغا پەرۋا قىلمىغاندەك قەددىنى تەك تۇتۇپ، قوياشنىڭ ئېللىق ھارارىتىگە ئۆزىنى سالغاندەك، ئاللاھنىڭ بۇنداق ئىلتىپاتىغا تەشەككۇر ئېيىتقاندەك، بەزىللىرنىڭ ئۇستىدىكى ئېغىر قارنى كۆتۇرەلمەي ئېگىلگەن باشلىرنى ئاستا شىلدىرلىتىپ ئۆزئارا پاراڭلىشۋاتقاندەك، دۇنيانىڭ ئادالەتسىزلىكىگە دات  ئىيىتقاندەك قىلاتتى. u.8vXc  
ياسىن باللىرنى ئەگەشتۇرۇپ پويىز بېكىتىنىڭ ئالدىغا كىلىپ،ئۇچتاشقا بىرىش ئۈچۈن قايسى كوچا ئاپتۇۋۇزىغا چىقىشنى ئويلاپ كىتىپ باراتتى. ئۇ بۈگۈن چاچ –ساقاللىرنى پاكىز قىرقىغان، چىچى ياستىلىپ، بۇرۇنقى يىرتىق، مەينەت ئۇستى-باشلىرى يېڭلىنىپ قالغان ئىدى.بۇخلىچخان بىر قارا چوڭ سومكىنى كوتۇرۇپ،توختى ۋە ئىنىسى يوغان بىر يۇك-تاقىنى ئىككى ياندىن تۇتۇپ ئەسىرگە چۇشكەن ئەسكەردەك كەپ-سۆز قىلىشماي،ئىغىر قەدەملەر بىلەن ھاسىراپ يۇرمەكتە ئىدى.ئۇلار ئادەم ئازراق بىر يان دوقىدا توختاپ يۇك-تاقىسنى قويدى. ياسىن توختىغا: VLu_SXlo*  
-سەن بىرىپ قاراپ باقە، قايسى كوچا ماشىنىسى ئۇچتاشقا باردىكىنە؟- دىدى-دە، يۇك-تاقىنىڭ يىنىغا كىلىپ ئولتۇرۇپ، موخۇركا ئوراشقا باشلىدى. 7Dom[f  
توختى كوچا ماشىنىسىنىڭ يول نۇمۇرغا دېققەت قىلىپ كىتىۋىتىپ،دېققەتسىزلىكتىن بىرسىگە  «جاققىدە» سوقۇلۇپ، تېزلا بىشىنى كۆتۇرۇپ قاردى. بىر پاكار بويلۇق،قوپقارا بۇرۇت-ساقال قويۋالغان، نوركا قۇلاقچىنى مەھكەم باشتۇرۇپ كەيگەن 40ياشلاردىكى بىر كىشى زەردە بىلەن بىر ھومايدى-دە، سېلكىشلەپ توختىنىڭ مۇرسىنى تۇتتى. >Mrz$z{x  
-كەچۇرۇڭ،- دېدى توختى  ئوڭايسىزلىنىپ. {Kd9}CDAZ  
-ھېچقىسى يوق، قاراپ ماڭساڭ بولمامدۇ ئۇكام! –دېدى ھېلقى كىشى رەڭگىنى پۇرۇشتۇرۇپ. @MAk/mb&  
-نېمە ئىش بولدى؟- يېراقتىن كۆرۇپ يۇگۇرگەندە يىتىپ كەلدى ياسىن. G-bG}9vc]  
-ياسىن پىۋا قوساقمۇ سەن؟  U7tT  
-تۆلەندى قاقۋاشمۇ سەن؟ xgsD<3  
-تىنىچلىقمۇ؟ كۆرۇشمىگىلى نەچچە يىل بولۇپتۇ! قىرىپ كىتىپسەن. +*!oZKm.  
-شۇكۇر ئاللاھقا! يۇرتتا سىنى كاتتا باي بولۇپ، قاشتىشى سودىسى بىلەن شۇغۇللىنۋاتىدۇ دەپ ئاڭلىدۇق.  باركەنسەن- ھە؟ a5L#c
=  
-سىنىمۇ ھاراق دىسە جىنى بىردىغان، ھاراق بىلەن ناشتا قىلدىغان زاباي دەپ ئاڭلىغان ئىدىم. ياخشى تۇرۇپسەن مانا! ;QREwT~H  
ئۇلاربىردەم چىقىشقاندىن كىيىن،بۇكىشنى بۇخلىچخانلارنىڭ يىنىغا ياسىن باشلاپ كەلدى. توختى نېمە ئىش ئىكەنلىكىنى بىلەلمەي، ھاڭۋاققانچە ئۇلارغا قاراپلا قالدى. \QHe0?6  
-بۇ بىزنىڭ يۇرتلۇق، باشلانغۇچنى بىللە ئوقۇغان بالا ساۋاقدىشم، ئىسمى تۆلەندى. ئوقۇۋاتقان چاغلىردا بىزگە مەرمەر سىتىپ تىجارەت   قىلدىغان، بىزلەرنى دائىم پۇل-پىچەك، نانلىرمىزنى سوقۋالاتتى، ئۆزىنىڭ ئىشىغا بەك پۇختا بىر نېمە بولغاچ، ھەممەيلەن ئۇنىڭغا«قاقۋاش»دىگەن لەقەمنى قويۋالغان،- دەپ تونۇشتۇردى ياسىن بىر تال تاماكىنى يەنە قايتىدىن تۇتاشتۇرۋىتىپ. ZRD*^9)  
-ياخشىمۇسىز!- يىنىك باش لىڭىشتىپ كۆرۇشتى بۇخلىچخان. T1\Xz
-1  
-ياخشى. خوش كەپسىز.مەن سىزلەرنى بىر مېھمان قىلىپ يولغا سالاي،بولمىسا مىنىڭ ئاچقان مېھمانخانامغا چۇشىڭلار،بىر نەچچە كۈن ئارام ئىلىپ، ئۈرۈمچىنى كۆرۇپ قايتمامسىزلەر؟ _CXKJ]m4  
-بۇنىڭدا قانداق بولىدۇ؟ W4|1wd}.t  
-بولىدۇ. مەن قاش تىشى سودىسى بىلەن قىتلىنۋالغاندىن كىيىن، بۇ ئاخىر چىقماس سودىنى قىلماي، مېھمانخانا ئىچىپ، يەنە بىر قۇرلۇش شىركىتى بىلەن ھەمكارلىشىپ، قۇرلۇش سودىسمۇ قىلۋاتىمەن. zdU<]ge  
-بولىدۇ؟سىنى مېھمانخانا ئىچىپ خوجايىن بولۇپ يۇردۇ؟ ئۈرۈمچىدىن بىر خەنزۇ خوتۇنمۇ ئىلۋالدى دەپ ئاڭلىۋىدۇق. كېلىنچەك ياخشى تۇرۋاتقاندۇ؟ ئىككى خوتۇن پىتىشىپ ياشاتامدۇ-يا؟- ياسىن تاماكىسنى قاتتىق بىر شوراپ، يەرگە تاشلاپ گېپىنى داۋام قىلدى.-بالاڭدىن نەچچىسى بار؟ئۇلار ياخشى ئوقۇۋاتقاندۇ؟ q6\z]8)  
-ھەي نېمىسنى دەيسەن؟-تۆلەندى ئۇلارنى ماشىنا توختاش مەيدانىغا باشلاپ ماڭغاچ، قايغۇلۇق ھالدا بىشىنى لىڭىشتى.-ھۆكۈمەت سىياسىتىغا لايىقلاشتىم. ئۇ بىزدەك مۇسۇلمان-تۇڭگان... ھازىرچە بالام يوق، بالا يۇز كۆرمەي، سەندەك باللىقلارنى كۆرسەم مەسىلكىم كىلىپ قاراپ كىتىمەن. خوتۇن ئىككى بولغان بىلەن، ھەي، بىرمۇ بالايوق، بۇنى كىيىن دىيشەرمىز.مەن سىللەرنى ياتاققا ئورۇنلاشتۇراي، كەچتە قانغۇدەك ئىچىپ پاراڭلىشقاچ ئىچىشۋالارمىز. P,CJy|[L  
R4E0avt  
ئۇلار ئۈرۈمچىدە بىكار يۇرگىلى ئۈچ كۈن بولدى. ئارلىقتا توختى ئۆزى بۇرۇن ئىشلىگەن ئاشخانخا بىرىپ سىمىز خوجايىن  ئايال بىلەن كۆرۇشۇپ كەلدى، يەنە بىر قېتىم تەشەككۇرنى ئىيتىپ قايتىپ كەلدى.ناۋادا كەتمىگەن بولسا ئىدى،ئۇ بۇ يەردە يەنە ئىشلەپ قالغان بولاتتى.توختىلا چۇشكەن مېھمانغانا ئۇچ قەۋەت بولسىمۇ، بىراق ھەربىر ئېغىز ئۆيگە توتتىن-بەشكىچە كارۋات سەپلەنگەن بولۇپ، ئاساسەن يۇرتنى تاشلاپ چىقىپ كەتكەن مۇساپىرلار ياتىدىغان، ئوپچى ياتاق ئىدى. ئۇلار نېمە بولسا بىر باش تىققۇدەك ماكانغا ئولاشقان ئىدى.ياتاق ئۇيغۇرلار كۆپ $J=9$.4"  
بۈگۈن ياسىن كەچكە يېقىن غىرىق مەس،ئۇستى-بېشى لاي، مەينەت مېھمانغانغا قايتىپ كەلدى ۋە كونا كېسلىگە يېڭى باھانە چىقىپ، سەۋەبسىزلا ئايالنىڭ چىچىدىن تۇتۇپ،تىزلاپ، يەنە ئۇرۇشقا باشلىدى . D3;^!ln]D  
-مەن سىنى يەنە خوتۇن قىلىپ يۇرۇتقا قايتىمەنما؟ بولدىلا، سىنى ئولتۇرۋىتىپلا قۇتلاي! ھامان بىر ئۆلۈمغۇ؟...سەن قايسى يۇزۇڭ بىلەن يۇرتقا بارسەن ... ھۇ قانجۇق، مانا سىنىڭ جازايىڭ!....-ئۇ ئايالنىڭ چىچىنى تۇتۇپ، ئۇدۇل كەلگەن يېرىگە دەسسەپ، باش قىسىمنىڭ ئۇدۇل كەلگەن يېرىگە مۇشلىغىلى تۇردى. بېراق ھاراقنىڭ كۈچى ئۆزىنى كۆرسىتىپ، پۇت-قولى ھېچبىر قولاشماي قىلىۋاتاتتى. ھەر بىر مۇش ئاتقاندا ياكى پەشۋا ئاتقاندا ئۆزى بىر پىقىراپ، ياسىن بۇخلىچخاننىمۇ ياكى ياسىن ئۆزىنى ئۇرۋاتامدۇ بىلگىلى بولمايتى. W\N-~9UA  
-جېنىم دادا! بولدى قىلىڭ! ئانامنى ئۇرمىغىن! بىزنىڭ يۇزمىزنى قىلغىن.ئادەم بارمۇ؟ قۇتقۇزۇڭلار!... ,XI,B\eNk  
باللارنىڭ قىيا-چىياسى، مېھمانخاننى بىر ئالدى. توختى دادىسغا غەزەپ بىلەن :«سىنى دادا دېگىلى بولامدۇ؟ ساڭا ئۆچ بولدۇم، دېگەنچە دادىسنىڭ مەيدىسنى تۇتۇپ، كەينىگە ئىتتىردى. ياسىن دەلدەڭشىپ بىرىپ، كارۋاتنىڭ يىنىغا  يىقىلدى. y 9/27yWB  
دۇنيادا ئەر-خوتۇنىڭ جېدىلدەك نازۇك جىدەل بولمىسا كېرەك. بۈگۈن ئۇرۇشقان ئەر-خوتۇنلار بىر كېچە ئوتۇپلا ئەتىسى «ئامراق»لىشىپ كىتىدۇ. بۇمۇ ئاللاھ ئېگەمنىڭ ئادەملەرنى ئىككى جىنىسلىق قىلىپ يارتىشنىڭ سىرى بولسا كېرەك. IDdhBdQ  
بۇ جىدەل بولۇپ ئەتىسى ياسىن ئورۇندىن تۇرۇپ: ULjW589zb  
-    ئەتە يۇرتقا قايتىمىز،بۈگۈن تەييارلىق قىلۋىلىڭلار،- دىدى-دە، چاپىننى يىپىنچاقلاپ چىقىپ كەتتى.بىر ئاز ۋاقىت ئوتتى، تۆلەندى ئۇلارنى يوقلاپ كېردى. e9k}n\t3  
-بۇگۈن ئەھۋالىڭلار قانداق؟ ياسىن دېگەن ئاداشمۇ تازا ياخشى قىلماپتۇ. ھەممىنى ئاڭلىدىم. باياتىن ماڭا ئەتە يۇرتقا ماڭمىز، ياتاقنى تاپشۇرۇپ ئىلۋال ، دەيدۇ. شۇنداق مەسلىھەت قىلدىڭلارمۇ؟ باللار چوڭ بولدى، ئەمدى ئۇرۇش-جىدەل قىلماي تىنىچ-ئىناق ئوتۇڭلار. ئەسلى سىزلەر بۇ يەردە قىلىپ بىرەر بىر تىجارەت ياكى بىرەر ھۇنەر كەسىپ قىلساڭلارمۇ بولاتتى، سىللارنىڭ پىكرىڭلارغا ھۆرمەت قىلمەن. كەچتە مۇشۇ مىھمانخاننىڭ يىنىدىكى «بەيتۇللا مەسچىد» ئالدىدا ئىرىغ ئۇيغۇر تىجارەتچىلەر سودا قىلدۇ، سىزلەر شۇيەردىن لازىملىق نەرسىلەرنى سىتىۋىلىپ، تەييارلىقنى ياخشى قىلڭلار، مىنىڭ بۇ يەردە تۇرىۋەرسەڭلارمۇ ياخشى ئەمەس ھېس قىلىپ قالسىزلەر ھەقاچان.-دىدى ئۇلارغا ئاگاھلاندۇرۇش بەرگەندەك. [<`xAh_,  
-    رەھمەت سىللىگە!- كۆزىگە ياش ئالغان ھالدا ئۆزىنىڭ تەشەككۇرنى بىلدۇردى بۇخلىچخان.-سىللى بولمىسلا مۇنداق سوغۇقتا، يوقسىزلىقتا نېمىمۇ قىلاتتۇقكىنتاڭ! بۇ شەھەر نامراتلارغا بىر دوزاقكەنغۇ، دوزاق. 6.KR(V  
-    رەھمەت ئاكا.مەن سىلنىڭ بۇ ياخشىلىقلىرنى مەڭگۈ ئۇنۇتمايمەن. بىر تۇرمۇش يولنى تىپىۋالسام، سىلنى چوقۇم رازى قىلمەن.-دىدى توختى، تۆلەندىگە مەننۇنىيەت بىلەن قاراپ. N@?Fpmu/k  
-    ئەسلى سىنى ئىلىپ قالسام ماڭا بەك ئەسقاتاتتىڭ. بېراق داداڭ ھەم ئاناڭ ئۇنمايدۇ. بولۇپتۇ، كۈنلەرنىڭ بىردە، چوڭ بىر ئامەت سىنىڭ بىشىڭغا قونۇپ، ماڭا ئاپەت يۇزلەنگەندە، مىنى «ئاكام ئىدى» دەپ قويەرسەن-ھە! wEKm3mY;  
-    بۇنداق چاقچاقنى قويسىلا،-دىدى بۇخلىچخان كۆز يېشىنى باش ياغلىقىنىڭ بىر ئۇچى بىلەن سۇرتۇپ.- ئاللاھ ئېگەم سىلدەك ياخشى كىشلەرنى مەڭگۈ مۇھتاجلىقتىن خالى قىلىدۇ. ياراتقان ئېگەم سىللىنىڭ تېجارەتلىرگە بەركەر بەرگەي ئىلاھى ئامىن!- بۇخلىچخانغا ئەگېشىپ توختى، ئىنسى ۋە تۆلەندى قولنى دۇئاغا كۆتۈردى. تۆلەندى ئاللاھ يولدا قىلۋاتقان بۇ ئىشلىرى سەۋەبلىك ئائىلە ئىشلىرى ياخشىلنىپ كىتىدىغاندەك،بالسىزلىق دەردىدىن پۇچلانغان قەلبىگە ئېللىقلىق يەتكەندەك تۇيغۇغا چۇمۋاتاتتى. <`H:Am`  
كەچتە توختى ئانسى بىلەن ئىنىسى بىرلىكتە ئۇيغۇرلار كوچىسىدىكى بەيتۇللا مەسچىت ئالدىدىكى كەچلىك بازارغا چىقتى. مەقسىدى ئەزانراق قىشلىق يېڭى كىيىم سېتىۋىلىش، يۇرتتا قالغان تۇققانلارغا سوغات ئېلۋىلىش ئىدى.ئۇلار توساق قويۇپ، جىسەكچىلىك قىلۋاتقان كوچا دوقمۇشىنىڭ يېندىن ئوتۇپ، تار، مەينەتچىلىك، قىستاڭچىلىق ئىچىدە ئالغا ئاستا ئىلگىرلىدى. بۇ كوچا قاچانلاردا بۇنداق قايناق بازار بولدىغانلىقى توختىغا قاراڭغۇ.بۇ كوچا ئىچىدىكى مەسچىتنى نېمە ئۈچۈن بەيتۇللا مەسچىت دەيدىغانلىقى تېخىمۇ قاراڭغۇ. پەقەت ئۇ بۇ كوچىنىڭ بىر تەرىپىنىڭ تۇمۇرچى، مىسكەرچى ئۇستاملار دۇككىنى، يەنە بىر يېنىدا بولسا لەڭپۇڭچى ،ناۋايچى، قاتلىمچى كىچىك بىر يېمەكلىك بازىر بىلەن باشلىنىپ، ئىچكىرلەپ كىرگەنسىرى تۈرلىك سودا-سېتىق ، ئىلىم-بېرىم قاينايدىغان بازار بولدىغانلىقىنى، يەنە بىر ئۇچىنىڭ ئائىلىكلەر توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان ئاققوۋۇققا تۇتشىدىغانلىقنى قۇتبىدىن قىچىپ چىققاندا كۆرگەن ۋە ھەۋەسلىنىپ: «ئازراق دەسمى بولسا بىر تېجارەت قىلىپ، مەنمۇ بىر سودىگەرچىلىك قىلسام» ، دەپ  ئويلىغان ئىدى. k+JDbJ@  
ئۇلار ئادەم توپىدا قىستىلىپ، بىر كېيىم-كېچەك كوچسىغا كىرگەندە كوچىدا ئاستا مېڭىپ، كېيىم كۆردى. توختى ۋە ئىنسىغا چاپان سېتىۋىلىپ، يان كوچىدىكى ئاياغ بازىردىن ئاياغ ئىلىپ ياندى.كوچىدىكى ئەسكى تاملىق ئاشخاندىن لەغمەن يېيشىپ ئورۇندىن تۇردى. ئۈرۈمچى شەھىرى بۆيۈنچە مۇشۇ كوچىنىڭ، مۇشۇ ئورۇننىڭ لەغمىنى ھەم ياتىقى ئەڭ ئەرزان بولسا كېرەك. شۇنداق بولغاچ ئالتەشەھەردىن چىققان ھەربىر مۇساپىر مۇشۇ يەرنى تاپاتتى.ئۇلار كوچىنىڭ چىقىش ئېشىكىگە يېقىنلاشقاندا بىر خۇيزۇنىڭ:«چاچقان دارىسى،چاچقان دوراسى...»دېگەن ئاۋازى ئاڭلاندى. ئۇ بىر سېمىزرەك، پاكار دوغلاق كەلگەن، سۇلياۋدا يايما ئىچۋالغان تۇڭگان ئۇيغۇر تىلنى بۇزۇپ سۆزلەپ دورىسنى ماختاپ سېتىۋاتاتتى،بېراق  ئادەملەر  ئانچە يىقىن يولماي ئۆتمەكتە ئىدى.بۇخلىچخان كاللىسىغا بىر ئۆي كەلدى-دە، باللىردىن ئايرىلىپ، شۇ تەرەپكە يېقىنلاشتى. ~?[%uGI0h  
-كىلىڭ ئايلا، شاچقان دارىسى ئالامسىز؟ ...ئەرزان! .CQIN]iD  
-مۇنۇ بولاق نەچچە پۇل؟ Ur?a%]  
-ئىككى يۇەن. %CD}A%~  
-مانا ئىككى يۇەن . سۇلياۋغا ئوراپ بىرىڭ.ئايال دورىنى قىشلىق چاپىننىڭ يانچۇقىغا ياخشى جايلاشتۇرۇشقا ئۇلگۇرمەستىن توختى كىشلەر قىستاڭچىلقىدىن ئۆتۇپ يىتىپ كەلدى ۋە: Co[  r
hs  
-نېمە قىلمىز چاشقان دورىسى ئېلىپ ئانا؟ -دەپ سوردى،سۇئال نەزىردە ئانسىغا قاراپ. *D
*K`dk  
-ھېچنىمە. يۇر ماڭايلى، كەچ بولۇپ كەتتى، ئەتە يولغا چىقمىساق بولمايدۇ. x_2[+Ol  
-ھازىر ھۆكۇمەت بۇندا دورىنى سېتىشنى چەكلەپتۇ، دەپ ئاڭلايتۇق. بۇيەردە سېتىپ يۇردىكىنە؟ ئاڭلىسام مۇشۇ دورىنى ئىشلىتىپ نۇرغۇن مۈشۈك ئۆلۇپ، ئۇلارنىڭ نەسلى قۇرۇش گىرداۋىغا كىلىپ قاپتۇ.بىزمۇ ئىشلەتمىسەك بولاتتى. o_bj@X  
-يۇرتتى ئۆيىمىزدە مۈشۈك يوق. چاشقانلار تاختا مۈشۈككە چۇشمەيدىغان بولۇپ كەتتى. ئاشلىق، كېيىم-كېچەكنى شۇنداق قوغدىمىساق ئامال يوق. كۆپ  ئىشلارغا كاللا قاتۇرمىساڭمۇ بولىدۇ.- چۇشەنچە بىرەتتى بۇخلىچخان ئوغلىغا ئۆزىنىڭ مۇدىئاسنى يوشۇرۇشقا تىرىشىپ. ئۇلار دە-تالاش قىلىپ، ئۆزلىرى چۇشكە قىلغان مېھمانغا كىلىپ قىلىشتى.ئەتراپ قاراڭغۇلۇققا چۇمۇلگەن بولۇپ، كوچا چىراغلىرنىڭ جانسىز نۇرى يول بوينى يورتۇپ تۇرسىمۇ، بېراق نۇرغۇن قاراڭغۇلۇقنى يورتىشقا ئامالسىز قىلۋاتقاندەك تۇيلاتتى. ئەتراپ شۇنچە جىمجىت بولسىمۇ، ئاندا-ساندا ۋۇقۇرتقان  ساقچى ماشىنلارنىڭ ئاۋازىدى بۇ جىمجىتلىقنى بۇزۇپ تۇراتتى. >9uDY+70I3  
ئەتىسى ماشىنا سەككىز بىلەن قوزغالدى.توختى قىيالماسلىق بىلەن ئەڭ ئاخىرىقى قىتىم شەھەرنىڭ مەنزىرسىگە نەزەر سېلىپ، ئۇنتۇلماس، ئازاپلىق ئۆتمۇشنى قالدۇرماقتا ئىدى. najd~%?Rs  
قەشقەر شەھىرى تارىختىكى داڭلىق قەدىمىي شەھەرلەرنىڭ بىرسى. توختى ئانا يۇرتىنىڭ گۈزەللىكىنى تۇنجى كۆرگەندەك،  باقماي شەھەر مەنزىرسىگە باقاتتى، قىنىپ-قىنىپ چۇڭقۇر نەپەس ئالاتتى. ئۇلام ئەمەس ئانسى، ئىنىسمۇ چىرايدىن كۇلكە جىلۋا قىلاتتى. ئادەم شۇنداق نەرسە، ئۆز يۇرتىدا تۇرغاندا،يۇرتنىڭ قەدىرگە يىتىپ كەتمەيدۇ،بېراق يۇرتىدىن ئايرىلغاندا يۇرتنىڭ تۇپۇرقىنى كۆزگە سۇرتكىدەك بولۇپ كىتىدۇ. &]16Hb~  
ئۇلار تۇغۇلغان يۇرتىغا ماڭىدىغان يولىچىلار ئاپتۇۋۇزىغا چىققاندا كۆزلىردىن ئىختىيارسىز تاراملاپ ياش تامچىلاشقا باشلىدى.بەلكىم بۇ ئانا يۇرت سۆيگۈسىدىن بولسا كېرەك. بېراق ياسىن بۇنداق تۇيغۇدىن مۇستەسنا ئىدى، ئۇنىڭ ھاراق  خۇمارى تۇتۇپ،بەكمۇ قىينىلىپ كىتۋاتاتتى.  Q.DtC  
كۈنلەر بىر-بىرنى قوغلىشىپ ئۆتمەكتە،ۋاقىت ئۆزىنىڭ تامغىسنى بېسىپ، پەرۋسىزلىق بىلەن ئۇنسىز ئايلارغا ئايلانماقتا، ئايلار يىللارغا ھامىلدار. 4g$mz:vo  
ياسىن يەنە بۈگۈن نەرلەردىندۇ دوسىت تارتىشىپ، كەيىپ ھالدا ئۆيگە قايتتى. توختى يېڭى بىنا قىلنىۋاتقان شەھەرنىڭ قۇرلىشىدا ئىشلەپ ھىرىپ كەلگەچ بۇرۇنلا يىتۋالغان، بۇخلىچخان ۋە كىچىك ئوغلى ئولتۇرۇپ، رەڭسىز تېلۋۇزۇردىن كورىيەنىڭ بىر كۆپ قىسىملىق كىنوسىنى زوق ھەۋەس بىلەن كۆرمەكتە ئىدى. ياسىن دارۋازا ئالدىغا كىلىپ، دەرۋازنى قاتتىق ئۇردى: ZV,n-
M =  
-ئىشىكنى ئاچ! نېمە قىلۋاتسەن؟...ئىشىكنى ئاچ دەيمەن. l{\~I  
-مانا، ھازىرلا ئاچىمەن.-بۇخلىچخان ھاپلا-شاپلا رومىلنى ئارتىپ، چاپىننى كىيىپ ئىچىدىكى ئىشكنى ئىچىپ، دەرۋاز ئالدىغا باردى-دە: ?h<I:[oZ  
-كىم؟-دەپ ئەنسىزلىك بىلەن سوردى. vz#rbBY*;  
-كىم بولاتتى! سىنىڭ جىنىڭنى ئالدىغان ئالۋاستى. تولا گەپ يورغىلاتماي ئىشىكنى ئاچە،ھۇ ئۆزىنى بىلمەيدىغان شاپاقچى! T&tCXi  
ئايال ئەنسىز سوقۋاتقان يۈرىكىنى ئوڭ قولى بىلەن تۇتۋىلىپ، ئىشىكنىڭ ئىلغۇچىنى ئاجراتتى. ياسىن بوراندەك ئەلپازىنى بۇزۇپ، ئاچ قالغان بۆرە قوزىغا تاشلانغاندەك، ئايالغا تاشلىنىپ، يەنە ئۇدۇل كەلگەن يېرىگە ئۇرۇشقا باشلىدى. k$i76r  
-مىنى قويۋەت،خۇدانىڭ ھەق-ھۆرمىتى ئۈچۈن بولسىمۇ مىنى قويۋەتكىن.قۇتۇلدۇرۇڭلار...ۋايجان!... oz(<e  
ياسىن ئۇدۇل كەلگەن يېرىگە مۇشتىنى ئايماي شىلتاتتى،ئۇدۇل كەلگەن يېرىگە پەشۋە ئاتاتتى،سەندۇرلۇپ يىقلىپ يەنە تاشلىناتتى. توختى، ئىنسى بىلەن ئىچكىرىكى ئۆيدىن يۇگۇرۇپ چىققىچە ئانىسنىڭ بۇرنى ۋە ئىغىزى قانغا بويالغان ئىدى.ئۇ دەرھال دادىسنىڭ كۈچسىز قولنى تۇتۋىلىپ، سىلكىپ ئىتتىردى-دە، ئانىسنى يۆلەشتۇردى. ياسىن ئۇللىرغا نەپرەتلىك قارۋتكەندىن كېيىن، دەلدەڭشىپ مىڭىپ، ياتاق ئۆيىگە كىرىپ كەتتى. بۇنداق ئىشلار ياسىن ھەر قېتىم ھاراق ئېچىپ يانغاندا يۇز بىرىپ تۇرغاچ تام خوشنىلارمۇ بۇنداق جىدەللەرگە كۆنۇپ قىلىشقان ئىدى، شۇنداق بولغاچكىمىكىن، ھېچكىم چىقىپ ئۇلارنىڭ ماجراسىغا ئارلاشمايتى. BYqDC<Fq  
ئاردىن بىرنەچچە كۈن ئوتتى. بۇخلىچخان يۈرەك زەرداپ بولۇپ، كۆڭلىگە تۈرلۈك پىلانلارنى پۇكتى، يەنە ئىككىلەندى، يارتقۇچىسىدىن قورقۇپ پىلاندىن يالتايدى، يەنە كۆڭلىدە چوت سوقۇپ كۆردى: «نېمە قىلىش كېرەك؟ تامقىغا مۇشۇ دورىنى سىلىپلا ئۇنىڭدىن قۇتلايمۇ يە؟! باللار قانداق قىلار؟ كىم بىزنىڭ بىشىمىزنى سىلا؟ئاللاھ مىنى مۇشۇنداق ئەرگە، مۇشۇنداق تەقدىرگە دۇچار قىلغۇچە ياراتمايلا قويساڭچۇ؟! مەن قېچىپمۇ قۇتلالمىسام؟ ئۆلۈپلا قۇتلايمىكىن؟! ئۇلۇغ ئاللاھ بىر يول بەرسە-ھە!... توختا! ئىككىلنىپ يۇرمەي باشتىكى ئويۇمنى ئەمەلگە ئاشۇرۇپ باقايمىكىن؟ ئاللاھقا تەۋەككۇل قىلىپ بىر كۆرۇپ باقايچۇ؟ھېچكىم بىلمەي قالسۇن....» مانا شۇنداق ئايغى چىقماس خىيال ئۇنى ئەسىر قىلۋىلىپ، شەيتان ئۇنى ۋەسۋەسكە سالماقتا ئىدى. مەيلى تاماق ئەتكىچە، مەيلى كىر-قات يۇيغىچە، ھەتتا ئۇخلاۋىتىپ چۇشىدىمۇ شۇنى –ئېرىنى ئۆلتۇرۋىتىش خىيالىنى قىلىپ چىققاتتى. u f.Zg;Vc  
بۈگۈن يەنە چۇشىدە ئېرىنى تاپانجا بىلەن ئېتىپ، سۇغا تۇنجۇقتۇرۇپ ئۆلتۇرەلمەي، بىرخىل ئاچچىق ھارغىنلىق ئىچىدە چۇچۇپ ئويغاندى. سىرىتتا قاراڭغۇلۇق سۇزەلمەكتە، مەسچىت ئىمامىنىڭ سوزۇپ توۋلىغان ئاۋازى ئاڭلىنىش بىلەن مەھەلدىكى خورازلار چىلاشقا باشلىدى.بۇخلىچخانمۇ ئورۇندىن ئېرىنچەكلىك بىلەن تۇرۇپ،تاھارەت ئلىش ئۈچۈن چەينەككە سۇ تەڭشەپ سىرىتقا ماڭدى، ياسىن ئۆيدە كۆرۇنمەيتى، توختى ۋە ئىنسى شىرىن ئۇيقۇدا ياتماقتا ئىدى. T]Vh]|_s  
توختى سەھەردىلا تۈنۈگۈن ئالاقىلشىپ كەلگەن باشقا بىر قۇرلۇش ئورنىغا خىزمەتكە ماڭدى. بۇخلىچخان كىچىك ئوغلىنى تاماقلاندۇرۇپ مەكتەپكە يولغا سالغاندىن كېيىن، يىغىلغان كىر-قاتلارنى يېغىپ كىر يۇيۇش ئۈچۈن تۇتۇندى. كىرلەرنى يۇيۇپ بولۇپ، ئوغلىنىڭ مەكتەپتىن چۇشلىك قىلىپ كېلىش ۋاقتىنى مولچەرلەپ، دەرھال تاماققا تۇتۇش قىلدى.نېمىشقىدۇ بۈگۈن بۇخلىچخاننىڭ پۇت-قوللىرى ئاغرىپ، بەدىنى سىقىراپ ئاغرىپ تۇراتتى.ئايال بىلنى رۇسلاپ«ئۇھ»دېگەنچە ئوچاققا ئوت يېقىش ئۈچۈن كۇلنى تارتىپ تۇراتتى، دەرۋازا «تاراق-تۇرۇق» قىلىپ ئىچىلىپ، ياسىن غىڭشىپ ناخشا توۋلىغانچە، ئۆيگە كىرىپ كەلدى. -
9UQs.Nv  
-قېنى سەن ھۇي پاسكىنا قانجۇق! يەنە يېڭى ئېرىڭنىڭ يىنىغا قىچىپ بىرۋالمىغانسەن-ھە!؟ 7
1z$a  
يۈرەكى «قارت» قىلىپ ئەنسىز سوققاندا بۇخلىچخاننىڭ جىسمىدىن روھى چىقىپ كەتكەندەك بولۇپ ئۇرۇندۇقتا ئولتۇرۇپ قالدى. F7E#x  
-كەللىمۇ؟... - دىدى يېراقتىن يولدىشىغا قاراپ يالۋۇرغان ئاھاڭدا. 3G~ T_J&  
-ھە! كەلمىسەم بولامتى؟ يەنە شېرىن خىيال قىلىپ يۇرشىڭگە توسالغۇ بولدىممۇ؟...مەن سىنى ئۆلتۇرۋەتمىسەم. ھۇ، تېگى پەس مەرەز!.... %F3M\)jU  
-ماڭە، بىرىپ ئادەمنىڭ ئېغىزى تىتىغۇدەك سۇيۇق ئاش قىل! – بۇخلىچخان ئىچىدە نېمىدۇ غۇدۇراپ ويدى، بۇنى سەزگەن ياسىن يەنە ئاغزىنى بۇزۇپ مۇش كوتۇردى. 17a'C  
-ھۆمۇيۋىتامسەن؟ مانا سىنىڭ كۆرگىلكىڭ؟ .... '{5|[  
ياسىن يۇگۇرگەنچە بىرىپ، ئايالنىڭ چىچىدىن تۇتۇپ، پومداقلاپ تۇتتى-دە، ئۇدۇل كەلگەن يېرىگە ئۇرۇپ، ئۇچۇرغان يېرىگە دەسسىگىلى تۇردى. D^E1  
-ۋايجان! خۇدالىق ئۈچۈن مىنى قويۋات، مەن ئۆلەي دەپلا قالدىم. ۋايجان! ئادەم بارمۇ؟... =nh/w#  
ئۇرۇپ ھارغان ياسىن دەلدەڭلىگەنچە بىرىپ، پىشايۋانغا ئۆزىنى تاشلاپ «ھو..ھو» قىلغانچە قۇسۇپ، قۇسۇققا ئېغىزنى چىلاپ ئاستا-ئاستا جىمىپ قالدى. دەرۋازا ئالدىدا بىر نەچچە سايا نېملەردۇ دىيشىپ، دەرۋازا ئالدىدىن يېراقلىدى. بۇلارياسىن بىلەن بىر سورۇندا ئولتۇرۇپ، ھاراق كەيپى قىلىشقانلار، ياسىننى ئىلىپ كىلىپ، تاماششا كۆرۇپ يانغۇچىلار ئىدى. z:ue]7(.  
تاماق تولمۇ كېچكىپ تەييار بولدى.كىچىك ئوغلى سەمەردىن ئۆزىنىڭ كېچكىپ  قالغانلىقىنى ئىيتىپ ئانىسغا بىر نېمە دېمەكچى بولدى-يۇ، ئانىسنىڭ يۇز-كۆزىدىكى كۆكلەرنى كۆرۇپ توختاپ قالدى. مەكتەپكە مېڭىش ئالدىدا يەنە كەينىگە بۇرلۇپ، تارتىنىش، خىجىللىق ئارلاش ئاھاڭدا: npkE[JE:  
-ئاپا، خانىم بۈگۈن يانداشما مەشىق كىتاۋىنىڭ پۇلنى تاپشۇرۇڭلار دېگەن ئىدى، مەن...-دىدى، تىرنىقنى تاتلاپ تۇرۇپ.بۇخلىچخان يۈز كۆزىنى چۇڭكىگەن قارا ياغلىقىنى سەل ئوڭشىۋىتىپ: ZxlQyr`~a(  
-ئاكاڭ ئىشلەۋاتىدۇ، بەش- ئون كۈندىن كېيىن ئىش ھەققى چىققاندا بىرەيلى، بىرنېمە دەپ، تۇرغىن جىنىم قوزام.ھە، بولامدۇ؟-دەپ ئوغلىنىڭ بىشىنى مېھرىبانلىق بىلەن سىلاپ، ئۇزاتتى.خېلى ئۇزۇن ۋاقىت ئوتكەندە، ياسىن ئۇيقۇسىدىن بىشنى كۆتۇرۇپ: G'^Qi}o  
-تامىقىڭ قېنى! ئىلىپ كەلمەمسەن؟ نەسلى بۇزۇق قانجۇق!-دەپ ۋاقىردى. t|0Zpp;  
بۇخلىچخان ئاشخان ئۆيگە كىرىپ، يانچۇقىدىن ئۈرۈمچىدىن سېتىۋالغان چاشقان دورىسنى ئالدى، بۇ چاغدا يۈرىگى ئەنسىز سوقۇپ، قولى تېتىرەپ، خۇددى كەينىدىن ياسىن ماراپ يۇگۇرۇپ كىلىپ: «نېمە قىلماقچى سەن؟ مىنى ئولتۇرمەكچىمۇ؟سەن مىنى مۇنداق ئاسان ئۆلتۈرەلمەيسەن. مەن سىنى بۇرۇنراق ئۇزۇتۇپ قوياي...» دېگەندەك تۇيغىغا كىلىپ، ئەنسىزلىك ئىچدە كەينىگە تېز قارىدى، ياغىچى يېرىلغان، قىيىپ قالغان ئاشخانا ئېشىكى شۇمشىيىپ سېڭايان تۇراتتى. «شۇكۇر» دەپ يەنە ئۇ ئۆز-ئۆزىگە ئاستا پىچىرلىدى:«مەن سەندەك ئەر دىسە ئەرگە ئوخشىمايدىغان، ئايالمىكىن دىسە ئەرلىك بەلگەم بار دەپ يۇردىغان ھاراقكەش، ھايۋانغا ئوخشاش، ئايالى بالىلرى بىلەن كارى يوق، كۈندە نەدە ھاراققا چىلشىپ ، مەس بولسا شۇيەردە ئورۇن قىلىپ ياتىدىغان، ھەممە خاتالىقنى مەندىن كۆردىغان؛ باللارغا مېرىنى بېرەلمىگەن، ئائىلسىدىكى مەجبۇرىينى بىلمىگەن سەندەك مەخلۇق ئۆلۈمگە لايىق...سەن مېنى ئۇرۇپ ئۆلتۇرۇپ بولغىچە، مەن سىنى ئۆلتۇرۋىتەي... بىشىمغا كەلگىنى كۆرمەي ئامال قانچە؟!..خۇدا مەن باللىرىم ۋە ئۆزۇم ئۈچۈن بۇ گۇناھىكەبىرنى قىلىشقا مەجبۇر بولدۇم...» دېگەنچە بىر قاچاتاماقنى كۆتۇرۇپ ئەسكى ئىشىكتىن چىقىپ كەلدى. بۇچاغدا ياسىن بېشىنى كۆتۇرۇپ، ئېغىز-بۇرۇننى يىڭى بىلەن سۇرتۇپ، توپا ۋە ئالاقانداق نەرسىلەر بىلەن مەينەتلەشكەن چاپىننىڭ يانچۇقىدىن كېچىك بىر يالپاڭ بوتۇلكىنى ئىلىپ «غۇت-غۇت» قىلىپ ئىچىپ، «ھۇ...ھۇ» دەپ بېشنى ئوڭ-سولغا سىلكىپ، ئىككى قولنى ئېگىز كۆتۇرۇپ بىر كىرىلدى-دە، ئايالىغا چەكچىيىپ قارۋىتىپ، قولىدىكى تاماقنى ئالدى. \{ r%.G  
شۇ كۈنى كەچ جامائەت بۇ ئۆيدىن بىر جىنازىنى كۆتۇرۇپ چىقىشتى. ھەرخىل سۆز –چۆچەك، ئۇيەر-بۇيەردە سۆزلىنپ يۇرمەكتە ئىدى. جىنازنى يەرلىككە قويغىچە بىر قانچەيلەن گور كورلىنۋاتقان يەردىن ئانچە يېراق بولمىغان جايدا پاراڭغا چۇشتى، توختى كۆز يېشنى سۇرتۇپ، مېشىلداپ ئۇلارغا يىقىنلا يەردە زوڭزىيىپ ئولتۇراتتى.  ئۇزۇن ساقال قويۇپ، قارا پەلتۇنى كىيۋالغان ئىككى كىشى ۋە بۇرۇتنى قىرقىپ قاپ-قارا ساقىلنى ياراشتۇرۇپ قويۋالغان ئوتتۇز نەچچە ياشلاردىكى بىر نەچچە كىشى، يۇزدىكى چاچ ساقىلنى  پاكىز قىرقىپ، كاستۇمنى قىرلاپ كىيۋالغان، كادىر سۇپەت بەش-ئالتەيلەن بىر يەرگە يېغلىپ قىزغىن پاراڭغا چۇشكەن ئىدى. ne4j_!V{Mf  
-بۇيىل ساپ ئوتتۇرا ياشلىقلارغا ئۆلۈم كىلۋاتىدۇ.- دىدى چاچ-ساقلى ئۈچتەك ئاقىرىشقا باشلىغان، ئېگىز بويلۇق كىشى سۆز ئىلىپ، ئۇ ياندىكلەرگە«ئىنكاس قايتۇرمامسىلەر؟» دېگەندەك بىر قارۋىدى، يەنە بىر چاچ-ساقىلنى پاكىز قىرىقىپ يۇردىغان، پاكار بويلۇق كىشى سۆز قاتتى: Cb~_{$A  
-بەرھەق. گۇناھى كەبىر ھازىر ئوتتۇرا ياشلىقلاردا ئېچەرمەن، چېكەرمەن كۆپىيىپ، ئادەملەر ئارىسىكى مېھرى-مۇھەببەت سۇسلىشىپ قىلۋاتىدۇ. h[b;_>7  
-شۇنداق، مۇشۇ بىر ئايدا، مانا ئىككى ئۆزگىچە ۋەقە بولدى، بىرسى سۇلتان ئاۋاقنىڭ بالسىنى ئۆلتۇرۇپ قويۇش ۋەقەسى، يەنە بىرسى مۇشۇ ياسىننىڭ ئۆلۈمى. n dgG1v%  
-سۇلتان ئاۋاقنىڭ بالسىنى ئۆلتۇرۇپ قويۇشى دېدىڭما؟ ئەجەپ بىر ئىش، ئۇ نېمىشقا شۇنداق قىلدۇ؟ ئۇنى ساقچىلار تۇتۇپ كىتىپتۇ،دەپ ئاڭلىغان، جەرياننى تازا ئاڭقىرالمىدىم.— دەپ گەپ تاما قىلغاندەك قاردى، ئوتتۇرا بوي، چاچ- ساقىلنى پاكىز قىرقىۋالغان، يېزلىق سۇ ئىدارىسدە ئىشلەيدىغان سەيدۇللا ئېرىق سۆزلىگۇچىگە تەلمۇرۇپ قارۋىتىپ. u=I\0H  
-بۇ مۇنداق ئىش،-دەپ سۆز باشلىدى، ياشانغان ئەركىشى سۆز ئىلىپ.-سۇلتان ئاۋاق مىنىڭ خوشنام، بۇ يېتىم خۇددى ياسىن قاۋاقتەك كۈندە ئىچىپ،  ئايال-باللىرنى سۇر-توقاي قىلىپ يۇردىغان. بىر كۈنى كەيىپ بازاردىن يانغاندا، بىزنىڭ ئىمىنئاخۇن ئۇنى كىرا قىلىپ كىلىدۇ. ئۇ يولدا كەلگۇچە:«سۇلتىناخۇن ھاراق ئىچىپ، پۇل بۇزۇپ يۇرگىچە ئۆيدىكلەرگە قارساق بولمامدۇ؟ سىلى ھاراق ئېچىپ كەيىپ سۇرگەندە، سىلنىڭ ئېشەكتەك بولغان ئوغۇللىرى، مىنىڭ بېغىمغا ئالما ئوغۇرلىغىلى كىرىپ تۇتۋىلىپ،يەنە مەھەلە-ئۆينىڭ ھۆرمىتىنى قىلىپ نېسھەت قىلىپ قويۋەتتىم. شۇ تولۇق ئوتتۇردا ئوقۇيدىغان بالغا تەربىيە قىلىپ، ئۆزلىرى ئۆلگە بولماي، سىلى بۇنداق كۇپكۈندۈزدە ئېچىپ، لەلەڭشىپ يۇرسەك ياخشى بولماسمىكىن؟! چوڭ بولدىڭلار، نۇمۇس قىلىڭلار، بۇنداق ناچار قىلىقنى بۇندىن كېيىن قىلماي، شۇ ھاراق-شاراپقا خەجلىگەن پۇلنى خوتۇنغا گۇش ئىلىپ بىرىپ، بالىلار بىلەن تەرلىنىپ ئېچىپ، دېھقانچىلقىڭلارنى قىلساڭلار ساۋاپ تاپىسلەر، ھۆرمەت تاپىسلەر ئەمەسمۇ؟...توت كۈندە بىرەر كىمنىڭ ئۆيىگە قىز سۆراپ كىرسەڭلار ‹دادىسى ھاراقكەش›، دىسە ئۆزەڭلارغىمۇ سەت..» دەپتۇ-دەك. I&^B
?"Y  
-ئۇلۇغ خۇدا! ياخشى دەپتىكىن ئىمىنئاخۇن. ئۆزىمۇ بەشناماز كىشى بولغاچقا ياخشى تەربىيە قىلىپتىكەن بولمىسا...-دىدى ئاردىن بىرسى ئۇلۇغ-كېچىك تېنىپ. fA{[H:*}G  
-سۆزۇمنى بولمەي تېڭشىمامسىلەر، ئادەمنىڭ كەيپىنى ئۇچۇرماي. 
l ?RsXC  
-ماقۇل قېنى داۋاملاشتۇرۇڭلار،-دىدى ئۇ كىشى ئوزۇرە قويۇپ. zRSIJ!A~  
-شۇ گەپ بىلەن بۇ سۇلتان ئاۋاقنىڭ ھاراق بىلەن توشمىغان كەيپى شۇ گەپ بىلەن توشۇپ، بېشى ئايلىنىپ، جۇدىنى تۇتۇپتۇ. ئۆيگە كىرىپ ھەممىنى چورۇپ، ئورۇپ ھەممىنى تىللاپ، ئوغلىنى ئىزلەپتۇ، قارىسا يوق.«قېنى ھېلقى ھاراملىق شۇمۇڭ ھەي!...» دەپ ئايالنى بىر ھازا ھاقارەتلەپ، بىر نەچچىنى ئۇرۋىتىپتۇ، تاياققا چىدىمىغان ئايال ئاخىر سۇ تۇتۋاتقان دەپ ساپتۇ، ئۇ سۇ تۇتۋاتقان يەرگە چىقىپ، ئوغلىنى «ئۆيگە كىر تاماق پىشتى ...» دەپ ئۆيگە باشلاپ كىرىپ، ئوغلى ئانسىغا گەپ قىلۋاتقان پۇرسەتتە، يەردە تۇرغان ئرغاقنى ئىلىپ، ئوغلىنىڭ دىققەتسىزلىكىدىن پايدىلنىپ، ئۆزنىڭ ئۆغلىنىڭ دۇمبىسىگە ئورغاق تېقىپ، ئۆز ئوغلىنىڭ ھاياتىنى ئۆزى  شۇ نەس ھاراق سەۋەپلىك نابۇت قىلغان ئۇ ئىمانسىز دوزىغى! |giV<Sj  
-ھۇ دوزىقى لەنەت بولسۇن! ... ئاللاھ دوزاق ئازاۋى بېردۇ بۇنداق مۇناپىقلارغا. g/e\EkT  
-پىچاقنى تامغا قارتىپ قورقىتىپ قويۇش ئۈچۈن ئىتىپتىكەن، يىنىپ بىرىپ ئۆلتۇرۇپ قويۇپتۇ، دەۋاتقانغۇ؟ mxUM&`[  
-گەپ شۇنداق! نەدە ئۇنداق تامدىن يېنىپ پىچاق تىقىلىپ ئۆلۈپ كىتىدىغان ئىش بار؟ بۇ چىرايلىقلاشتۇرۇپ ئېيتىلغان گەپ. ;LSdY}*%0  
پۇشايمان قىلغاندۇ ھەقاچان ھە؟! *\ZK(/V  
-ئاڭلىساق كۈندە تۈرمىدە ھوكۇرىتىپ يېغلاپ، ۋىجدان ئازاۋى تارتىپ يۇردۇ دەيدىغۇ! بىلگۇچى ئاللاھ ئىگەم ئۆزى، 
(|H1zO  
-مۇنۇ ياسىننىڭ ئۆلمىمۇ شۇنداقراق ئوخشايدۇ. >S/m(98  
-بەلكىم. بېچارە ئايال دادۇي كادىرلىرنىڭ ئاياغ ئاستى قىلشىغا ئۇچراپ، خورلىققا چىدىماي، يۇرتنى تاشلاپ كەتكەن بولغىيتى. ياسىن قاۋان بۇخلىچخانغا ھېچبىر خورلۇق كۆرسەتمەي، ئازاپلا بەرگەن ئىدى رەھمىتى. >Wvb!8N  
-شۇنداق، شۇڭا قىچىپ قۇتلىمەن دەپ، ئوغلىنىڭ نادانلىقىدىن تۇتلۇپ قايتىپ كەلگەنمىش. ھېلمۇ بەردەس چوكانكەن. ئېتىز-ئېرىق  ئىشنى ئۆزى ئەركىشىدەك قىلاتتى. ئەر بەردەس بولسا ئايال مىجىق، ئايال راۋۇرۇس بولسا ئەرلاتا-خىلاپ چىقۋاتقان. ئاللاھ شۇنداق تەڭشەيدىكەن جاھاننىڭ ئىشلىرنى. M{\W$xPL)  
-ھاشىم ئاكا، ئاڭلىسام مۇنۇ ياسىن قاۋاننى يۇيماي يەرلىكىگە قويۇپتۇ دەپ ئاڭلەيمەنغۇ؟ }&|S8: 
 
-دىگىنىڭىز توغرا تۇراپقارى.- دىدى يەنە بىر قارا ساقال ئۇسقانلىق ،تەمبەل كەلگەن كەلگەن ئوسمان قارى سۆز ئىلىپ،- بىزنىڭ ئىسلام شەرئىتىدە«بىر قېتىم ھاراق ئېچسەڭ قىرىق كۈنلىك ئىبادىتىڭ يوقىلدۇ» دەيدىغان گەپ بار،ناۋادا ھاراق ئىچىپ ئۆلۈم تارتىپ قالسا، يۇيماي، نامزىنى چۇشۇرمەي قويدىغان شەرئەت  ھۆكۇمى بار. (prqo1e@  
-ئاڭلىساق بۇ ئىشقا ھۆكىمەت تەرەپ ئارلىشىپتىكەنغۇ؟! –دىدى كادىر سۇپەت، ھەممىگە قىزىقىدىغان قادىر گەپ قىتىپ. DLMM1A  
-شۇنداق ئىبراھىم قارىم شۇنداق ھۆكۈم چىقارغان، ھۆكمەتتىن كەلگەن بىر قانچەيلەن:« نامىزنى چۇشۇرسەڭمۇ چۇشۇرسەن، چۇشۇرمىسەڭمۇ چۇشۇرسەن»، دەپ ئىبراھىم قارىمنى تەڭقىسلىقتا قويۇپ،يەنە« بولمىسا كەنىت ئىماملىق ھوقۇقىڭلاردىن ئىلىپ تاشلايمىز»، دەپ پوپاڭ قىلغان ئىمىش، بېراق بىرنەچچە قۇرئان قارى بالىلار ۋە جامائەت قەتئىي قارىشى تۇردى. كېيىن قانداق بولاركىن دەپ قاراپ تۇرساق، ناھىيلىك جامەنىڭ ئىمامى مۇھەممەت قارىھاجىمكام ئوتتۇرغا چۇشۇپ مۇنداق دىدى، - دەپ بىر تىنۋالغاندىن كېيىن، ئوڭ-سولغا بىر قاررۋىتىپ، خۇددى مەدداھلاردەك، سۆزىنى داۋام قىلدى ئوسمان قارى، مەغرۇر ھالدا. rfj>/?8!@  
-بىز ھەممەيلەن جۇڭخۇا خەلق جەمھۇرىيتىنىڭ پۇقراسى، قانۇندا مۇنداق بەلگىلمە بار«پۇقرالارنىڭ دىنغا ئىشىنىش، ئىشەنمەسلىك، ئۇ دىنغا ئىشنىش ياكى بۇ دىنغا ئىشنىش ئەركىنلىكى بار.بۇنىڭغا ھەرقانداق بىر تەشكىلات ياكى شەخسىنىڭ ئارلىشىش ھۆقۇقى يوق...». بۇنىڭغا ئاساسلانغاندە ياسىنئاخۇننىڭ دىنغا ئىشەنمەسلىكى ئۆزىنىڭ ئەركىنلىكى، بۇ دەخلىسىز. بىز بۇ كىشىنىڭ ئۆلگەندىن كېيىنمۇ بۇ ھوقۇقىغا ھۆرمەت قىلمىساق بولماس. ياسىنئاخۇن دىنغا ئىشەنمەيدىغان، دىنى ئەھكاملارغا رۇئايە قىلمايدىغان كىشى، شۇڭا بۇ كىشىنى ئۆزىنىڭ ئەركىنلىكى بۆيۈنچە نامزىنى چۇشۇرمەي دەپنە قىلمىز. بۇ قانۇندىكى بەلگىلمىگە ئۇيغۇن، دىمەسمۇ. شۇ يەردە تۇرغان ھەممە كىشلەر قارىھاجىمكامغا ئاپىرىن ئوقۇپ، توۋلاپ كەتتى. مانا بۇ دىندا، پەندە تەڭ يېتىلگەن ئولىمالىرىمىزنىڭ ھەقىقي تالانتىنى نامايەن قىلغانلىق، بۇنداق كىشكەر بىزنىڭ پەخىرمىزدۇر. VsLlPw{  
-ھەقىقەتەن شۇنداق. بۇ قارىھاجىمكامغا بىزنىڭ ناھيىمىز ئەمەس، پۇتكۈل شەھەر خەلقى قايىل، نامى مەشھۇردۇر. ئاڭلىساق مەككە-مۇكەرەمدىمۇ نۇرغۇن توقناق مەسىللەرنى قۇرئان كىرىم نوقتىسىدن ھەل قىلغانلىقى ئۇچۇن سەئۇدى ئەربىستاننىڭ خاقانى ئۆزى شەخسەن قوبۇل قىلغانمىش... 5~ho1Ud  
-ھەقىقەت، ھامان شۇ ھەقىقەتتە!-دىيشەتتى ھەممەيلەن قايىللىق بىلەن تەستىقلىشىپ،- راس سۆزلەش، يالغان ئېيىتماسلىقمۇ ئىماننىڭ جۇملىسىدىن.رۇسۇللايىمىز پەيغەمبەر ئەلەيكى ۋەسسالام:«راسچىل كىشلەر ئاللاھنىڭ يېقىن بەندىنلىردۇر...» دېگەن بولسا راسچىللىق بىلەن بوينىغا ئىلىش، ھەقىقەت يولدا مېڭىش، ھەقىقەت ئۈچۈن قۇربان بولۇشمۇ شىھىتلار قاتاردىندۇر. gzdR|IBa  
ھەرخىل ماختاش ۋە پەخىرلىنىش ھېسياتىغا چۇمگەن بۇ بىر توپ كىشلەرگە  بىر چەتتە قايغۈ-ئەلەم،  ئازاپ-ئوقبەت،گۇمان ۋە غەزەپ خىيالنى چىرمىۋالغان توختىنى ئەندۇكتۇردى. بولۇپمۇ «راسچىل كىشلەر ئاللاھنىڭ يېقىن بەندىنلىردۇر...»دېگەن بۇ ئىبارە ئۇنى ئىككىلەندۇرۇپ، دادىسى قازا قىلىپ، ئۆيگە كىرگەندە ئانىسنىڭ قورقىمسىراپ قاراشلىرى، ئاشخان ئۆيدىكى ئوچاقنىڭ يېندىكى ئۈرۈمچىدىن سېتىۋالغان چاشقان دورىسنىڭ تاشلىنىپ،ئېغىزى ئوچۇق تۇرغان ھالىتى ئۇنىڭدا گۇمان قوزغاپ:«ئانام قاتىلكەن!» دىگەن مۇھدىش بىر ھۆكۇم ئۇنىڭ قەلبىنى رىجىمغا ئىلىپ تۇرماقتا ئىدى. توختى تۇپراق بېشنىڭ يىندا پاراڭ سىلشىپ تۇرغانلارغا شۇنداق قاراپ قويدى-دە، ئۆيگە  قاراپ يول ئالدى.بۇچاغدا تۇپراق بىشىدا خەتمە قۇرئان قىلىشقان قارىلارمۇ يانماقتا ئىدى. ibe#Y  
قىزغىن پاراڭ بىلەن تۇرۇشقان بۇ كىشلەرمۇ كىشلەرنىڭ توپ-توپى بىلەن قەۋرە بىشىدىن يىنۋاتقانلىقىنى كۆرۇپ دەرھال ئورۇندىن قوزغالدى. قاراڭغۇلۇق ئاستا-ئاستا تۇن پەردىسنى يىپىپ، كۆز باغلانماقتا ئىدى، كىشلەرمۇ ئالدىراپ ئۆيلىرگە قايتىشقا تەرەدۇتلەنمەكتە. B5FRe'UC  
بىر ساقچى ماشىنىسى ھۇقۇرتقانچە بۇخلىچخان ئىشىك ئالدىدا توختى-دە، ئىككى ئەر، بىر ئايال ساقچى ماشىندىن ھەيۋە بىلەن بىلنى رۇسلاپ، پاگۇننى تۇزەشتۇرۇپ ، كىيملىرنى بىرقاتار تۇزەشتۇرۇپ، قىقىشتۇرغاندىن كېيىن، ماشىندىن چۇشۇپ كەلدى. بۇ چاغدا توختى بىرقانچە تاغسى ۋە بىرقانچە خوشنىللىرى بىلەن ھازا ئېچىپ، دەرۋازا ئالدىدا قاتارلىشىپ تۇرۋاتاتتى. ئانچە، مۇنچە ئەرلەر ۋە ئاياللار كىرىپ چىقىپ، ھېيىت-بايراملاردىمۇ ئاۋاتلاشمايدىغان بۇ جاي ئەمدى مانا شۇنداق ئاۋاتلىشىپ قىلۋاتاتتى. ساقچى ماشىنىسنىڭ توختىلارنىڭ ئىشىكى ئالدىدا توختىغىنى كۆرۇپ، بىردەمدە نۇرغۇن كىشلەر، نېمە ئىش يۇز بەردىكىن، دەپ يۇزبەرگەن ئىشقا شاھىت بولغىلى توپلىشىپ، ساقچى ماشىنىسنى چۆردەپ، قىستىلشىپ ئۇلگۈردى . f;";P
 
-    يول بىرىڭلار!...يول بىرىڭلار!-بىر پاكار بويلۇق ساقچى يول ئىچىپ، كىشلەرنى ئىككى يانغا تارقاقلاشتۇرۇپ، توختىلارغا پېسەنتمۇ قىلماي ھازا چىققان ئۆيگە چوڭ-چوڭ قەدەم ئىلىپ كىرىپ كەتتى. ھەممە ھاڭۋاققانچە «توۋا خۇدايىم، نېمە جاھان بولۇپ كەتتى بۇ!»دىيشىپ، ياقىللىرنى چىشلىشىپ، تۆۋە ئىستىغبار ئېيتىشىپ قىلىشتى. -توختى ياسىن قايسىڭلار؟ ئىچكىركى ئۆيگە كىر- hRKAs]^j  
دىدى بايقى پاكار كەلگەن ساقچى ھويلىنىڭ ئوتتۇرغا كىلىپ لابادەك ئاۋازىنى چىقىرىپ. Zp:(U3%  
-مانا مەن! - توختى چۇۋۇلغان قارا تۇمقىنىڭ ئۇستىگە ئورالغان ئاق سەللىسنى يۆگىگەنچە، نېمگىدۇ  پۇتلىشىپ، بىرسى كەينىدىن تارتىۋاتقاندەك، ئىغىر قەدەم ئىلىپ،  ئۆي ئىچىگە قاراپ مېڭىپ كىرىپ كەتتى. fcDiYJC*  
رەڭگى ئوڭۇپ، توكۇلگەن ئاش سۇيى ۋە باشقا  نەرسىلەر بىلەن قاتۇرماچ بولغان كىگىزنىڭ ئۇستىگە سىلىنغان سېرىق دۇغاۋىلىق كۆرىپىدە ئېگىزرەك ساقچى ئالدىغان تامان يەيدىغان  شىرەنى قويۋىلىپ، نېملەرنىدۇ خاتىرلەۋاتقان ئىدى. ئۆينىڭ ئىشىكىنىڭ ئىككى يىندا بايا ماشىندىن چۇشكەن ئايال ساقچى خۇددى قارالۋۇلدەك، تىك تۇراتتى. ئۇدۇلدىكى بىر يىنى كىيىم ئاسىدىغان، بىر يېنى ئورۇن–كۆپە يېغدىغان يوتقان يىغىدىغان ئىشكاپ ئالدىدا  ئانىسى بۇخلىچخان مىشىلداپ يېغلاپ،  چىرايى تاتارغان ھالدا ئورە تۇراتتى. ساقچى باشلىقى قورقۇمسىراپ، كىرىپ كەلگەن ئورۇق، ۋىجىك كەلگەن توختىنىڭ ئۇستى، بىشىغا بىر قۇر سەپ سالغاندىن كېيىن: ^P)W/2  
-    سەن ئۆلگۈچى ياسىننىڭ چوڭ پەرزەنتىمۇ؟-سوراق تەلەپپۇزىدا سوردى ساقچى. V(/ @$&  
-    ھە، مەن شۇ.-توختىنىڭ ئاۋازى تېتىرەپ، گېپى ئۆزى ئاڭلانغۇدەك بوش چىقۋاتاتتى. os<YfMM<:/  
-    بىز تاغىللىرىڭنىڭ دېلۇ مەلۇم قىلشىغا ئاساسەن، داداڭنى قەسلەپ ئۆلتۇرۇلگەن دەپ گۇمانلىنىپ، تەكشۇرۇشكە كەلدۇق، بىزگە ماسلىشىپ، بىلگىنىڭنى قالدۇرماي، بايان قىل! يۇشۇرۇشقا ياكى يالغان سۆزلەشكە بولمايدۇ! بولمىسا... ui_nvD:  
توختىنىڭ كاللىسىغا شۇ زامان تۇپراق بېشىدا سۆزلەشكەن بىر نەچچەيلەننىڭ: « راس سۆزلەش، يالغان ئېيىتماسلىقمۇ ئىماننىڭ جۇملىسىدىن.رۇسۇللايىمىز پەيغەمبەر ئەلەيكى ۋەسسالام ‹راسچىل كىشلەر ئاللاھنىڭ يېقىن بەندىنلىردۇر...› دېگەن كېپى قۇلاق تۇيدە جاراڭلاپ، ئاللاھ ئالدىدا ئاسىي بەندە بولۇپ قالماسلىقى ئۈچۈن، ھەممىنى دىيىشنى قارارنى قىلدى. بۇخلىچخان بىر چەتتە ئوغلىغا ئۆزىنى قۇتقۇزۇپ قىلىشىنى ئۇمۇت قىلغاندەك ، تەلمۇرۇپ قاراپ قويدى. d#Hl3]wT  
-جىنايەت گۇماندارىنى ئىلىپ چىقىپ كىتىڭلار،-دەپ بۇيرۇق قىلدى، شىرە ئۇستىدە ئولتۇرغان ساقچى ھېلىقى ئايال ساقچىغا قاراپ بۇيرۇق تەلەپپۇزىدا. ئايال ساقچى بۇيرۇق كۇتۇپ تۇرغان ئالغۇر بۇركۇتتەك دەرھال بۇخلىچخاننىڭ ئىككى يېندىن يۆلەشتۇرۇپ، سىرىتقا قاراپ يۇرۇپ كەتتى. ?zFeP6C  
-ئىسمىڭ نېمە؟-ساقچى باشلىقى خاتىرە قالدۇرغاچ سورىدى. uL.)+E  
-توختى ياسىن. -> $]`h"  
-بۇيىل نەچچە ياش؟ 0[\
^Y<ec  
-بۇيىل ئون يەتتە ياش. Ib8*rL0p<L  
-جىنسىڭ 8mrB_B5  
توختىغا بۇ سۇئال بەك غەيرى تۇيۇلدى. شۇڭا ساقچىغا قاراپ، تۇرۇپلا قالدى. P@LFX[HtM  
-    تۇرۇپ قالدىڭغۇ؟ ئۆزۇڭنىڭ جىنسىنىمۇ بىلمەمسەن؟- ساقچى قوپال تەلەپپۇزدا سۇئال قويدى. 5uo?KSX%  
-    بىلىمەن، بېراق... CrvL[6i  
-    نېمە بېراق؟ بۇ قائىدە. داۋاملاشتۇرايلى-ساقچى دەرھال گېپىنى سىلىقلاتتى. %S'gDCwq  
-    كەسپىڭ؟ 7?1[sPM  
-    دېھقان.
<l#|
I'hP  
-    سەن داداڭ ئۆلگەن كۈنى نېمە قىلغىنىڭنى، ئۆيگە كىلىپ نېمە كۆرگىنىڭنى تەپسىلى بايان قىل. قورقىما، قانۇن سىنى قوغدايدۇ. داداڭنىڭ بالسىدەك، ھەقىقىي ئەھۋالنى يوشۇرۇپ قالماي سۆزلىگىن. قانۇن ئادالەتنى ياقلايدۇ. jyLE  
-    مەن بۈگۈن قۇرلۇشتا چۇشكىچە ئىشلەپ، سەل بىشىم ئاغىرغاندەك بولۇپ، كۆڭلۈم ئاينىپ، بۇرۇنراق  ئۆيگە قايتقان ئىدىم، دەرۋازىدىن كىرىپلا، دادامنىڭ پىشايۋاندا، ئاغىزدىن كۆپۈك چىقىرىپ ياتقانلىقىنى كۆردۇم. بىشنى يولسەم، ئاغىزنى چاكىلداتتى، سۇ ئىلىپ چىقاي دەپ، ئاشخانا ئۆيگە كىردىم، نوگاي ئېزلەپ قازان بىشىدىكى قاچا قويدىغان جايغا نوگايغا قول ئۇزاتسام، بىز ئۈرۈمچىدىن سېتىۋالغان چاشقان دورىسنىڭ ئېغىزى ئوچچۇق تۇردۇ، ئىچىدە دورا يوق.مەن شۇ چاغدا بەك قورقۇپ كەتتى... x/<eY<Vgm?  
-    ئۈرۈمچىدىن چاشقان دورىسى سېتىۋالغانما؟ t9QnEP'  
توختى قۇتبىغا بارغان، ئۈرۈمچىدە توختاپ يۇز بەرگەن ئىشلارنى باشتىن بايان قىلدى. KxA^?,t[  
-دىمەك، سەن ئاناڭنىڭ داداڭنى قەستەن ئۆلتۈرگەنلىكىنى ھېس قىلىپسەن.  شۇ چاشقان دورىسنىڭ قۇتۇسنى تاپالامسەن؟ .!oYIF*0zC  
-باياتىن قارىسام يوق تۇردۇ. ئانام ياكى چاشقان توشۇكىگە دورا سالغاندۇ. ep,"@,,  
ساقچى نۇرغۇن سۇئال سۆراپ، بۇخلىچخاننىڭ ئېرىنى قەسلەپ ئۆلتۇرگەنلىكىنى مۇئەييەللەشتۇرۇپ،ئاخىردا: '5f6M^}|2  
-بۇ سىنىڭ بايانىڭ كۆرۇپ توغرا بولسا قول قويۋەت.-دىدى توختىغا بايا يازغان خاتىرنى ئۇزتۇپ. 0%W0vTvL  
ساقچىلار ئىسپات ئېلىش، جەسسەتنى يىرىپ تەكشۇرۇش ئارقىلىق بۇخلىچخاننى قەستەن ئادەم ئولتۇرگەن جىنايەت بىلەن شۇكۈنى ئۆيدە قولغا كويزا سىلىپ، نۇرغۇن كىشلەر ئالدىدىلا ماشىنىغا چىقىرىپ، تۇتۇپ تۇرۇش ئورنىغا يۇرۇپ كەتتى. سوت ئەرنىڭ ئايالنى خورلىغانلىقى، ئەرىز قىلغانلارنىڭ ئەرىزىنى قايتۇرۋالغانلىقى، باللارنىڭ ئېگە-چاقسىز قالغانلىقى، ياسىننىڭ ھاراقنى كۆپ ئىچىپ،ئىسپىرىتتىن بۇرۇنلا زەھەرلەنگەنلىكىنى ۋە بۇخلىچخاننىڭ جىنايەتنى يۇۋاشلىق بىلەن بوينىغا ئالغانلىقى، بۇ ۋەقەگە تۇتقان پوزىتسينىڭ ياخشى بولغانلىقىنى نەزەرگە ئىلىپ، بۇخلىچخان ئون يېللىق قاماق جازاسىغا ھۆكۇم قىلىنىدى. ئۇچ ئاي ناھايتى تەستە ئوتتى. توختى قۇرلۇش ئورنىغا ئىشلىگىلى بارسا خوجايىن:« سەن خەنزۇ تىل بەلمەيدىگەنسەن، تېنىڭ ئاجىز ئىكەن...»دىگەن باھانە بىلەن ئىشلەتمىدى. ئاشخاندا ئىشلەپمۇ باقتى، ئاشخاندا كېچە يېتىپ، بۇرۇن تۇرۇپ ئىنىسنىڭ ھالدىن خەۋەر ئالالمىدى. ئانىسى بولسا توختىغا ئۆزىنى تۇرمىگە سولاتقۇزغان، ياخشىلىقنى بىلمەيدىغان بالا دەپ قاراپ، ئانا، باللىقتىن تىنىپ، كۆرۇشكىلى ئۇنماي تۇرۋالغان ئىدى.روھى ۋە جىسمانىي ھارغىنلىق توختىنىمۇ كۈندىن-كۈنگە تۇگەشتۇرۇپ، ئاكا-ئۇكا ئىككىسنى قىيىن كۈنگە قويماقتا ئىدى. ئۇنىڭ ئۇستىگە بۇخلىچخاننى يېراق بىر ئەمگەك بىلەن ئۆزگەرتىش ئورنىغا يۆتكىگەنلىكى ئۈچۈن، ئۇلاريەر-زېمىننى سىتىپ، پۇلنى يانچۇققا سالدى-دە، بىر كۈنى ئانىسنى ئېزلەپ، ئانىسى تۇرغان ئورۇندىن ئىش ئىزلەپ ،يۇرۇپ كەتتى.   ji&%'h
 
ئۇلار ئالدى بىلەن شەھەرگە كىرىپ، ئانىسى قامالغان ئورۇننىڭ كىرا ماشىنىسى ئۇقۇشقاندىن كېيىن، توختى خاتىرجەم بولدى. تاماقلىنىپ چىقىشتى، ماشىنا قوزغىلىشقا يەنە بىر سائەتچە ۋاقىت بار ئىدى.ئۇلار شەھەر ئايلىنىپ، ھاردى، توختىنىڭ قوسىقى ئاغىرىپ، تەستە بىر ئاممىۋى ھاجەتخانغا ئۇلاشتى. ئۇ ئىنىسگە: U!TSAg
21P  
-سەمەردىن مىنى جىندەك ساقلاپ تۇر، مەن خالاغا كىرىپ چىقاي- دىدى. Xc}~
_.]  
-ماقۇل، تېزراق بول ئاكا، مەن قورقىمەن.-دىدى سەمەردىن. _rN1(=J  
توختى قوسقى ئېسلىپ بەك ئاغىرىپ كەتكەنلىكى ئۈچۈن، ھاجەتخاندا ئۇزۇنراق ئولتۇرۇپ قالدى. چىقىپ ئىنىسىنى چاقىردى: (K74Qg  
-سەمەردىن،سەمەردىن قېنى سەن! e,X{.NS  
ئىنىسى ھېچيەردە كۆرۇنمەيتى. توختى جىددىلەشتى، يۇرەگى ئاغقاندەك بولدى،ئۇ  ئۇيان-بۇيانلارغا يۇگۇرۇپ ئىنىسنى يۇقۇرى ئاۋازدا چاقىراتتى، توۋلايتى. سەمەردىن خۇددى ئاسمانغا ئۇچۇپ كەتكەندەك، سايىسمۇ كۆرۇنمەيتى. ئۇ ئىككى كۈن ئىزلىدى، بېراق ئىنىسنىڭ ھېچقانداق بىر خەۋىرى بولمىدى. ئاخىر ئۇ يېغلاپ، قاقشاپ ئانىسنىڭ يېنىغا يۇرۇپ كەتتى.ئۇ بىرئېغىز ئۆينى ئىجارە ئىلىپ، بىر قۇرلۇشتا كۈنلىك ئىشلەپ، دۇم يېتىپ، دۇم قوپۇپ يۇرۋاتاتتى.مانا مۇشۇ ئېغىر كۈنلەرنى باشتىن ئوكۇزۋاتقىلى ئۇچ يىلمۇ بولۇپ قالدى.ئۇ ئانىسغا يۇز كىلەلمەيدىغاندەك سېزەتتى، ئانسى بىلەن ھەر ھەپتە مۇشۇنداق كۆرۇشكىلى باراتتى،ئۇنى يوقلاشنى قولدىن بەرمەيتى، ئەمما ئانسى ئۇنى كۆرسىلا، خۇددى بىر دۇشمەننى كۆرگەندەك، ئۇنىڭدىن ئۆزىنى قاچۇراتتى. bCSgdK  
X }""=S<  
qt.Y6s:r_  
}rKKIF^f\S  
5-باپ. قاقشال بولغان جانلار b]oPx8*'  
kKHGcm^r  
كۈنلەر شۇنداق ئوتىدۇ، bkSI1m3  
ئۆلۈم بىزنى كۇتىدۇ. '7ps_pz  
بىز بىتەلەي بولغاچقا، +]*hzWbe  
ئامەت بىزدىن قاچىدۇ. lD]/Kx  
                                   خاتىرەمدىن. :L&d>Ii|'  
SJd,l,Gg)  
توختى ئاشۇ ئۆتمۇشنى ئويلاپ ئۇيقۇ دېڭىزىغا شۇڭغۇپ كەتتى. ئۇ چۇش كۆردى:«دادىسى ئانىسنى قوغلاپ يۇرۋاتقۇدەك، ئىنىسى ئۇنىڭغا قاراپ: y7LT;`A  
-ئاكا مېنى قۇتقۇزۋالغىن، ئۇلار مىنىڭ يۇرەكىمنى يىۋىتەيلا دىدى-دەپ نېدا قىلماقتا. ئىنىسنىڭ ئۇچەيلى چىقىپ، قانلىرى توزغاق بولۇپ ئۇچۇپ يۇرمەكتە. يېنىدا بىر قاپ قارا ئۇزۇن چاچلىق، چىقى كۆز، بۆرە چىشلىق بەدبەشرە ئالۋاستى ئۇنىڭ يۈرىكىنى چىقىرىپ، ھۆزۇرلىنىپ يېمەكتە ئىدى. نەرلەردىندۇ، بىر چىشى جىن كىلىپ، سەمەردىنىڭ بۆرىكىنى قوسقىغا سالماقتا، توختى قولنى بىر ئۇزۇتۇپ قوش بىسلىق خەنجەرنى سۇغۇرۇپ، ئالۋاستىغا تاشلانماقچى بولدىيۇ، ئۆزىنىڭ پۇت-قولنىڭ كېشەنلەنگەنلىكىنى كۆردى. دادىسى ئانىسنى قوغلاپ، ئۇنىڭ يېنىدىن يۇگۇرۇپ ئوتۇشتى، توختى ئۇلارغا قاراپ غەزەپ بىلەن ۋاقىرماقتا: T!3_Q/~^r  
- قاراڭلار بالاڭلارنى ئالۋاستى ئەزالىرنى پارچىلاپ يەۋاتىدۇ، سىللەر جىدەللەشمەي، ئۇنى قۇتقۇزۋالساڭلارچۇ!  سىللەرنىڭ بۇ جەڭگە-جىدىلىڭلار، بىزنىڭ ھاياتىمىز، ساغلاملىقىمىزدىمۇ مۇھىممۇ؟!... ]*\m@lWu  
بېراق ئۇلار يەنلام قوغلىشىپ يۇرەتتى. دادىسى ياسىن ئانىسنى تۇتۋىلىپ، چىچىدىن تۇتۇپ راسا ئۇرۋاتقاندا، ئانىسى بۇخلىچخان قولغا يوغان بىر ئاي پالتىنى ئىلىپ، دادىسنىڭ بېشىنى ئىككى پارچە قىلىپ، قاقاقلاپ كۇلۇپ، مەيدىسگە ئۇرۇپ، چاچلىرنى چۇۋۇپ، ئۆزىگە رەقىپ چاقىرماقتا...توختى كېشەننى ھەر قانداق قىلىپ، چىقىشقا قۇربىتى يەتمەۋاتاتتى. ئۇ تولغىناتتى، سىلكىنەتتى، بېراق پەقەتلا  ئىلاجىسىز قىلۋاتاتتى.‹ جىنىم ئىنىم، مەن ھازىرنى سىنى قۇتقۇزغىلى بارمەن...› دەپ يۇلقۇناتتى. ئۇ ھېرىپ ئىنىسغا قاردى.ئىنىسى يوقاپ كەتكەن خالا ئالدىدا پوق-سۇيدۇكلەرنى كېچىپ، قوللىرنى پۇلاڭلىتىپ، كۆزدىن يېراقلاپ كىتىۋاتاتتى. توختى ئۇنى چاقىرىش ئۈچۈن ئاغىزنى ئۇمىلەتتى، بېراق پەقەتلا تىلى كالۋالىشىپ، ئاغىزىدىن گەپ چىقماي قىينالدى.  ئا...»ئۇ ئۇيقۇدىن بەكمۇ تەستە ئويغاندى. كۆرگەن چۇشىنى ئۆيلاپ چۇچۇپ كەتتى. ئۇنىڭ پۇتۇن بەدىنى چىلىق-چىلىق تەرگە چۇمىلىپ، پۇت-قوللىرى سىقىراپ ئاغىرىپ كىتۋاتاتتى. توختى دەرىزە تىنىغا باردى، قوياش ئاللا قاچان پاقىراپ چىقىپ بولغان بولۇپ، سىرىتتا ئاق  قۇچقاچنىڭ «ۋىچر..ۋىچىر» سايرىشى بىر كۈنلىك تىرىكچىلىك ئاللاقاچان باشلىنىپ بولغانلىقىنىڭ دەلىلى ئىدى. «يەنە بامدات نامىزنى قازا قىلىپتىمەن-دە!» ئېغىر ئۇھسىراپ، سىراتقا قاراپ يۇرۇپ كەتتى.. QBwgI>zfS"  
يېڭى يىل باشلىنىپ ئۇزۇن ئۆتمەستىن توختى يەنە ئانىسى بىلەن كۆرۇشكىلى تۇرمىگە باردى. بۇ قېتىم بىر ساقچى ئۇنى چاقىرىپ؛ s<`54o ,  
-سىز بۇخلىچخاننىڭ بالسىمۇ؟ ئانىڭىز ھازىر كېسەل، ئەمچەك راكى ، يامىنى بۇ كېسەلگە ياندىشىپ جېگەر كاردىن چىقىشقا باشلىغان، يەنى جېگەر قېتىپ ئا خىرىقى باسقۇچقا كىلىپ قاپتۇ جىددى دەپ دىئاگنۇز قويۇلدى. سىز ئىلىپ چىقىپ داۋالىتىڭ، داۋالىنىش جەريانىدا يەنلا رىجىم ئا ستىدا بولىدۇ، سىز ھازىر قايتىپ پۇلنىڭ تەييارلىقىنى قىلىڭ، بۇيەرنىڭ رەسمىيتىنى تۇگتىشكە ئىككى كۈن كىتىدۇ. -دىدى ۋە جەدۋەل تولدۇرۇپ، قول باستۇرغاندىن كېيىن، ئىككى كۈندىن كېيىن كىلىپ ،ئانسىنى ئىلىپ چىقىپ داۋالىتىشقا رۇخسەت قىلدى #CcWsI>+w>  
توختى ئانىسنىڭ بۇنداق جان ئالغۇچى كېسەل ئىكەنلىكىنى بىلىپ ئازاپلانسىمۇ، ئانىسنىڭ ئۆزى بىلەن بىللە تۇردىغانلىقنى ئويلاپ خۇشال بولدى. شۇنىڭ بىلەن ئانىسنىڭ كېسلىنى ساقايتىش ئۈچۈن يۇرتقا قايتىپ، ئۆزىنىڭ ئولتۇراق ئۆيىنى سېتىشنى كۆڭلىگە پۇكۇپ، ئۆز ناھيىسىگە قاراپ يولغا چىقتى. ئۆيىگە كەلدى، ئۆينىڭ ئىچىدىن بۇران ئۇچۇپ تۇراتتى، ھەممىنى توپا بېسىپ كەتكەن، يوتقان-كورپە، كىر كىيملەرنى چاشقان تېشىپ، ئۇۋا قىلىپ قارغۇسىز قىلۋەتكەن ئىدى. ياتاق ئۆينىڭ ئېسلاشقان تاملىرى يىرىلغان،دەز كەتكەن، تامنىڭ ناۋادان قويۇلغان ئورۇننىڭ ئوڭ يىنىدا، توختىنىڭ ئائىلسىدىكىلەربىلەن چۇشكەن رەسىملىك جازا سىڭايان بولۇپ، ئۆيدىن بېزار بولغاندەك دومسىيىپ تۇراتتى. رەسىمدىكى ئانىسنىڭ قۇچقىدا ئولتۇرغان سەمەردىن توختىغا:« ئاكا مېنى تاشلىۋەتمە، مېنى قۇتقۇزۋالساڭچۇ ئاكا. مېنى ئىزلەشنى ئۇنتۇپ قالمىغانسەن-ھە...» دىگەندەك تىكلىپ تۇراتتى. !-<PV  
شۇ كۈنى ئۇ كەنىت ئىشخانسىغا كىرىپ، كەنىت سىكىرتارى بىلەن كۆرۇشتى، كەنىت سىكىرتارى ئۇنىڭ گېپىنى ئاڭلىغاندىن كېيىن: [(D^`K<b  
-شۇنداق قىلىپ، داداڭدىن قالغان ئۆينى ساتىمەن دېگىن؟ ئاناڭ راك كېسلى بولۇپتۇ، داۋالىتىشقا پۇل يوق، ياخشى ۋاپادار بالا، نەچچە يۇەنگە سېتىشنى ئۆيلىشۋاتسەن؟ /'WIgP  
-  سىلى چوڭ، سىلى بىزنىڭ رەھبەر. مۇۋاپىق باھا قويۇپ بەرسىلە، دەپ سىلنى ئىزلەپ كەلگەن. سىلى يۇرتنىڭ  بېشى بولغاندىن كېيىن ئۆزلىرى كېسىپ قويسىلا، مەن رازى. |d0,54!  
-كېيىن داۋا دەستۇرۇم يوق، ھەممىگە ئۆز رازىلقىم بىلەن بولدى، دەپ ھۆججەت يازىسەن، بولامدۇ؟ مەن ئۆزۇملا سېىتىۋىلىپ، سىنى ياخشى رازى قىلمەن. راس، سىنىڭ جىدەلخو تاغىللىرىڭ كېيىن مېنى ئاۋارە قىلماسلىقى ئۇچۇن يۇرتنىڭ موللىسى، مەزىن ۋە كەنىت كادىرلىرى، خوشىنلىرىڭ ئالدىدا گۇۋالىقتىن ئوتىسەن جىمۇ؟... ~V?3A/]  
-مەيلى سىكىرتار. مەن ئالدىرايمەن. ئەتە ئانامنى ئىلىپ چىقماقچى ئىدىم قېنى زادى نەچچە پۇل چىقىرلا. }+3IM1VTW{  
-بەش مىڭ يۇەن بولدىغاندۇ؟ d%C:%d  
-ئاز بولۇپ قالامدۇ، قانداق؟ :Tu%0="ye  
بولدى بەشيۇز يۇەن قوشۇپ ئالاي، ئەسكى ئۆي دىگەننىى بۇنداق قىممەت ئالمايتۇق، بەشيۇز يۇەن مىنىڭ سىللەرگە قىلغان ياردىمىم بولسۇن. 1p]Z9$Y  
-ئۇنداقتا كېلىشتۇق. پۇلنى چىقارسىلا، مەنمۇ يولغا چىقاي. kV$$GLD\  
-توختا مەنمۇ پۇلنى بىز ھوججەتلەشكەندىن كېيىن، كىشلەرنىڭ ئالدىدا بىرمەن.- سىكىرتار سىمىز قوسقىنى بىر سىلاپ، چاچسىز بېشنى رازىمەنلىك بىلەن سىلاپ قويدى-دە، مەيدە يانچۇقىدىن يانفۇننى چىقىرىپ، نۇمۇر باستى. XDM~H  
توختى ئانىسنى، ۋىلايەتلىك دوختۇرغاندا بالنىشقا ئالدۇردى، بېراق بەش مىڭ يۇەن پەقەت بەش كۈنلا بەرداشلىق بىرىپ، ئالتىنجى كۈنى سىستىرا ئاسمىنى توختىتىپ، پۇل تاپشۇرۇشنى ئۇقتۇردى. توختى ئىشلىگەن، يىققان پۇلنى ساناشتۇردى، ئالتە يۇز يۇەن قالغانلىقىنى بىلدى، ئۇ تۇرمۇش راسخۇدىنىمۇ تاپشۇردى، يەنە پۇلنىڭ يولنى قىلمىسا ئەتە سەھەردە دوختۇرخاندىنمۇ قوغلاندى قىلناتتى. ئۇ ئاخىر قان سېتىشنى ئويلىشىپ، قان ئالدىغان ئورۇنغا باردى، تەكشۇرلۇپ، قېننى ئىلىشقا مومكىن بولمايدىغانلىقىنى، تېنىنىڭ بەك ئاجىزلاپ كەتكەنلىكىنى،قان بىرىشكە بەدەن ئېغىرلىقىنىڭ كەملەيدىغانلىقىنى ئۇقتۇردى. (bBr O74lR  
-توختى ئوغلۇم، مېنى ئىلىپ چىقىپ كەتكىنە؟-دىدى بۇخلىچخان، توختىنىڭ قولغا مەھكەم ئېسىلىپ، توختى شۇ زامان ئاپىسىغا قاراپ كۇلدى: 7\e96+j|f  
-ئاپا نېمە دىدىڭ؟ مېنى ئوغلۇم دەپ چاقىردىڭما؟ eKj'[2G@/  
توختى ئاپىسىغا قايتا نەزەر سالدى، بۇخلىچخان بۇرۇنقىدىن خىلىلا ئورۇقلىغان، چاچلىرى ئاپپاق ئاقارغان، چىرايى سارغايغان، سېمىز يۇزى ئورۇقلاپ، تېرىللىرى ساڭگىلاپ قالغان، قولى خۇددى كوسەيدەك قارىيىپ، سۆڭەك كۆرىنىپ قالغان ئىدى.شۇنداق قىلىپ ئامالسىز دوختۇرنىڭ يېزىپ بەرگەن رېتىسىپ قەغىزنى ئىلىپ، ئانىسنى ئۆيگە ئىلىپ مېڭىشقا مەجبۇر بولدى. 60`4_Uy]_  
ئۇ ھەركۈنى قۇرلۇشتا جاپالىق ئىشلەپ، ئانىسىغا كېرەكلىك دورىنى بەك تەستە ھەل قىلدى. بەزدە ئۆزىنىڭ چۇشلىك تامقىنىمۇ قىسىپ، پۇل يېغىشقا توغرا كەلدى. كەچتە بىكار بولسا ئانىسنىڭ چىچىنى تاراپ، ئۇنىڭغا غەنغۇرلۇق قىلدى. كىممۇ بۇنداق مېھرى-مۇھەببەتتىن تەسىرلەنمىسۇن؟ توختىنىڭ ئانىسنى دوختۇرغاندا داۋالاتقۇدەك ئىقتىسادىي يوق ئىدى. ئۆزىنىڭمۇ ياشلىق ئارمانلىرنىڭ يالقۇنى ئورتىنىپ، بەزدە ئۆينىڭ كەينىدىكى يالغۇن دەرەخ يىنىغا بىرىپ، ھوكۇرتىپ يېغلاپ، ئىچىنى بوشتاتتى. ئانىسنىڭ دورىسنى ئاران-ئاران سېتىۋىلىپ، ئۆزىنىڭ قوسقىغا كۆپۇنچە ئىككى، ئۇچ ۋاغ چاي بىلەن نان يەپ،ئانىسغا قارايتى. بۇخلىچخان تۇرمىدىن چىقىپ، ئۇچ ئاي ئوتكەندە، كېسلى تېخمۇ ئېغىرلىشىپ كەتتى. شۇ كۈنلەردە توختىنىڭمۇ بەدىنى ئاجىزلاپ، كۆز ئالدى قاراڭغۇلشىپ، تولا بىشى قايدىغان بولۇپ قىلۋاتاتتى. بىر كۈنى يېرىم كىچىدە بۇخلىچخان تۇيۇقسىز توختىنى چاقىرىپ قالدى: ""2g{!~r  
-مانا مەن ئاپا! بىرەر يىرىڭىز ئاغىرۋاتامدۇ؟ دوختۇرغا ئاپىرايمۇ؟-دىدى توختى ئانىسنىڭ بىشغا كىلىپ. yxpDQO~x  
-ياق، مەن بولالمىدىم، ماڭا پەقەت ئۆلۈملا لايىق. ئادەم ئۆلۈم بىلەن پۇخادىن چىقىدىكەن، ئۆلۈم يەتكەندە ھەقىقي بىر ھاياتلىقنىڭ قەدىرگە يېتىدىكەن؛ ئوغلۇم مېنى كەچۇرگىن. مەندىن ئۇ دۇنيا، بۇ دۇنيا رازى بولغىن، مەنمۇ سەندىن رازى، مەن داداڭ بىلەن توي قىلىپ خاتا قىلغان بولساممۇ، سىنىڭدەك ۋاپادار ئوغلۇم بولغانلىقى مىنىڭ بەختىم، سىنى ئاللاھقا تاپشۇردۇم، رازى بول ئوغلۇم....سەن...چوقۇم...ئو...غ...سە..ن...چو...قۇم،ئى...نىڭ...نى ...تاپ... ['l.]k-b}  
- ئانا! ئانا!!!... ئۇنداق دېمىگىن، مىنى تاشلاپ كەتمىگىن، ... مەنمۇ رازى ئانا، تۇرمۇشنىڭ خورلىقىنى كۆرمىگەن بېچارە ئانام...- توختىنىڭ كۆز ياشلىرى ئۇرۇق، ياغاق يۇزلىردىن سىرغىپ، كىيىملىردىن ئورۇن ئالماقتا، ئاۋازى بارغانچە ئاجىزلاپ، ئەڭ ئاخىر غىقىراپ قىلۋاتاتتى. qp6*v&  
بۇخلىچخان زۇۋاندىن قالدى.تاڭ ھېچبىر سۇزلەي دىمەيتى. توختى ئانىسنىڭ مۇزلاشقا باشلىغان بەدىنىگە بىشنى قويۇپ ھۆكۇرتىپ، ئاۋازسىز يېغلاشقا باشلىدى. نەرلەردىندۇ ھۇقۇشنىڭ سايرىغان ئاۋازى ئاڭلىنىشقا باشلىدى، قېشنىڭ سوغۇق ھاۋاسى ئۆي ئىچىنى مۇزلىتىشقا باشلىغان، پۇتكۇل ئانا زېمىن قاراڭغۇلۇقتىن، سوغۇق تۇندىن زارلىماقتا ئىدى. X
A%a7Xtni  
7KzMa%=  
مەنبە: شۇڭقار ئىجادىيتى.2013-يىلى10-مارت  قەشقەر كوناشەھەر :y!%GJW  
%}*0l8y  
بۇ ئەسەرنى مۇئەللىپنىڭ رۇخسىتىسىز باشقا مۇنبەرگە يولىماڭ! hDf|9}/UQd  
~^GY(J'  

ئەسسالامۇ  ئەلەيكۇم  ؛ iPM
I$  
LI[ w?6B  
}LNpr  
                      شۇڭقار  ئاكا  سالامەت  تۇرۋاتقانسىز  .، !2WRxM  
xp%,@]p  
#/ 1  
           جاھاندا  يۈز  بىرىۋاتقان  ئىشلارنىڭ  قايسى  7p&%0'BO1z  
 بىرسىگە  ياقا  چىلەپ  بولغىلى  بولسۇن  ،   Ti}Ljp^O  
$u`y  
=$UDa`}D  
مانا شۇنداق  ئىشلارنىڭ  قاتارىدىن  توختاخۇننىڭ  ھىكايىسى نى  ئۇقۇپ   ئاتا - ئانىلارنىڭ   \$ L2xd  
پەرزەنتلىرىگە بولغان  تەربىيەنىڭ  قانچىلىك زۈرۈل  ئىكەنلىكىنى  ،  ئەگەر تەربىيەنى 
N<$U:!Z  
 ياخشى  ئېلىپ بارمىغاندا  ئۇنىڭ  قانداق  پاجىئەلەرگە قالىدىغانلىقىنى ، ھىس  قىلىپ   dOArXp`s  
يىتىشىشىمىز  كىرەكلىكىنى ،      يەنىمۇ  ئىلگىرلەپ  ئۆز  قىممىتىمىزنى  بىلىم  بىلەن  تۈنۈپ  /GNLZm^  
 يىتىشىمىزنىڭ  زۈرۈللىكىنى  بىلىپ  يەتتىم   .     'u$e2^  
QT/TZ:  
=h^cfyj  
يەنە  ئاخرىدا   شۇڭقار  ئاكامنىڭ  تىنىگە سالامەتلىك  ئىجادىيەتلىرىگە ئۇتۇقنى wE:hl  
  مىھىربان رەببىمدىن تىلەيمەن .     MK7S*N1  
{~ ZSqd  
09`5<9/  
#q40 >)]  
&*RJh'o|N(  
rIp84}  
0\O*\w?  
a(s}Ec${Z  
!Gsr* F{.  

مەن تولۇق  ئوقۇپ چىقتم   تۇرمۇش  دىگەن ئاجايپ بولىدىكەن  ئاچچىق  بىر نەرسىنى يۇتۇۋاغاندە بوپ قالدىم

سىزلەرنىڭ ياقتۇرۇپ كۆرشىڭىزلارنى ئۇمۇت قىلمەن دوسلار!

قولىڭىزغا دەت كەلمىسۇن ھەقىقەتەن جىق ئەجىر قىپسىز

بۇ پوۋىستنى ئوقۇپ شۇنچىلىك بىئارام بولدۇم.ئاتكاچىلىق بولسىمۇ ئىككى ئېغىز سۆزلىگۈم كەلدى.بۇ ئەسەردە زادى نىمە دىمەكچى؟كىمنى ئەيىپلەپ،كىمدىن ئۆگىنىشنى تەشەببۇس قىلماقچى؟....بىزنىڭ ئاپتۇرلىرىمىز !  ئۇنداق قىلماڭلار !ئاياللارغىمۇ چىقىش يۇلى بېرىڭلار...بىزنىڭ ئاياللىرىمىز ھەتتا ماڭىدىغان يولى قالماي ئۆز يولدىشىنى ئۆلتۈرىۋەتكۈدەك ئەھۋالغا چۈشۈپ قالدىمۇ؟بەلكىم مۇشۇنداق ئىشلار راسىتلا بۇلۇشى مۇمكىن ،لىكىن ئىنتايىن ئاز ساندا(بولسا تېخى)....بىز قاچانغۇچە مۇشۇنداق كىشىنىڭ كۆڭلىنى غەش قىلىدىغان،ئازاپلايدىغان مەزمۇندىكى ئەسەرلەرنىلا يازارمىز-ھە؟!......ئەجىبابىزنىڭ ئەتراپىمىزدا بىز ئۈلگە قىلغۇدەك،بىز خۇشال بۇلۇپ پەخىرلەنگۈدەك ئىشلار پەقەتلا قالمىدىمۇ؟......

ۋا...بەك  ياخشى  يىزىپسىز ...

ئەسسالامۇ ئەلۇيكۇم؟