سۈننەت ۋە بىدئەت ئارىسىدىكى قول كۆتۈرۈش

   ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم،قېرىنداشلار. QzS{2Y[OQ  
X~Rqv5@-  
   نامازدىكى رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرۈش توغرۇلۇق رەسۇلۇللاھ ۋە بارلىق ساھابىلەردىن يېتىپ كەلگەن سەھىھ ھەدىسلەر مۇتەۋاتىر بولۇپ،بۇنىڭ ئەكسىدە يەنى رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرمەسلىك توغرىلىق رەسۇلۇللاھتىن بىرمۇ سەھىھ ھەدىس ياكى ساھابىلەردىن سەھىھ ئەسەر يوق. بار، دېيىلگەنلىرىنىڭ ئەڭ يەڭگىلى ھەدىسشۇناسلار تەرىپىدىن بەك زەئىف ياكى مۇنكەر. ئېغىرى مەزھەب مۇتەئەسسۇبلىرى تەرىپىدىن ئۆزىنىڭ قىلمىشىنىڭ توغرىلىقىنى ئىسپاتلاش ئۈچۈن رەسۇلۇللاھ نامىدىن توقۇلغان يالغان ھەدىس ۋە ئەسەرلەردىن ئىبارەت. w}E?FEe.  
مەزھەب مۇتەئەسسۇبلۇقى تەرەققى تاپقان چاغلاردا، رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرگۈچىنى شەرىئەتنى ئۆزگەرتكۈچى بىدئەتچى دەپ، بۇ توغرۇلۇق:<<رەسۇلۇللاھ رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرەتتى. كېيىن ناماز دەسلىپىدىلا قول كۆتۈرۈپ،باشقىلىرىنى تەرك قىلدى>>، <<رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرۈشنى رەسۇلۇللاھ دەسلەپتە، قىلىپ كېيىن تەرك ئەتكەن>>، <<كىمىكى نامازدا قولىنى كۆتۈرسە، نامىزى يوق ھېسابلىنىدۇ>>، <<كىمىكى رۇكۇدا قولىنى كۆتۈرسە، نامىزى يوق ھېسابلىنىدۇ>>، مەشھۇر ساھابىلەر نامىدىن:<<نامازدا قول كۆتۈرۈش بىدئەت>>، دېگەندەك ھەدىسلەرنى توقۇپ كۆڭۈللىرىنى خوش قىلىشقان. مەزھەب مۇتەئەسسۇپلىرىنىڭ بۇ ھەقتىكى ئېغىر پەتىۋاسى: <<رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرۈش مەنسۇخ،ئۇ نامازنى بۇزىدۇ، ئۇنداقلارغا ئىقتىدا قىلىش توغرا ئەمەس>>، دەپ  رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرمەسلىك ھەنەفى مەزھىبىگە ئەگەشكەنلىك، رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرۈش ھەنەفى مەزھىبىگە قارشى چىققانلىق، يەنى رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرمەسلىكنى مەزھەبكە ئەگەشكەنلىكنىڭ شۇئارى قىلىۋالغان. يېنىكى يەنى سەل يېرىم - يارتا خىجىل بولۇشقا يۈزلەنگەنلىرى<<رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرۈش توغرۇلۇق سەھىھ ھەدىسلەر كۆپ. كۆتۈرمىگەنلىك توغرىلىقمۇ ھەدىس بار. شۇڭا، كۆتۈرسىمۇ - كۆتۈرمىسىمۇ ئوخشاشلا سۈننەت ئادا بولىۋېرىدۇ>>،دەپ كۆتۈرمەسلىككە بىرمۇ سەھىھ ھەدىس بولمىسىمۇ ھەقنى بۇرمىلاپ ئۆتۈپ كەتكەن. چۈنكى،مەزھەبچىدىن ھەقىقى ئادىل ھەدىسشۇناس چىقمايدۇ. تېخى مۇشۇ تەئەسسۇپلۇقتىن خالى بولغانلىق،دەۋېلىنغان. ئەسلىدە ھەقىقى مۇتەئەسسۇپلۇقتىن خالى بولغانلىق دېگەن:ھەق قەيەردە بولسا شۇ تەرەپكە ئېگىلىشتۇر.يەنە بەزىلەر بولسا:رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كىيىن قول كۆتۈرۈش نامازدىكى بىر سۈننەت، خالاس.ئۇ ياكى نامازدىكى پەرز ، ۋاجىب ئەمەل ئەمەس،دېيىشىپ ئۆز قىلمىشلىرىدىن رەسۇلۇللاھ سۈننىتىنى تۆۋەن كۆرۈشكەن. ۋەھالەنكى،ئۆزلىرى توغرا كۆرگەن ناماز باشلىغاندىكى تەكبىر تەھرىمەدىكى قول كۆتۈرۈشنىڭمۇ ھەدىستىكى ئورنىنىڭ نامازدىكى پەرز ياكى ۋاجىب ئەمەس، بەلكى رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كىيىن قول كۆتۈرۈش بىلەن دەرىجىسى ئوخشاشلا  سۈننەت ئىكەنلىكىنى ئېسىدىن چىقىرىپ قويۇشقان. يەنە بەزىلەر بولسا خاۋارىجلار كىتابىدىكى:نامازدىكى قول كۆتۈرۈش قوينىغا بۇت تىقىۋالغان مۇناپىقلارنىڭ قول كۆتۈرگەندە قويۇنلىرىدىكى بۇتلار يەرگە چۈشۈپ كېتىپ، رەسۋا بولۇپ قوينىغا بۇتنى قايتا تىقىۋالماسلىقى ئۈچۈن يولغا قويۇلغان(شەرھۇ مۇسنەدۇررەبىئ) دېگەنلىرىنى نەقىل قىلىشىپ،رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كىيىن قول كۆتۈرۈشنىڭ خاتا ئىكەنلىكىگە دەلىل قىلىپ يۈرۈشكەن. ۋەھالەنكى، خاۋارىجلار بۇ توقۇلمىنى تەكبىر تەھرىمىدىمۇ قول كۆتۈرمەسلىككە دەلىل قىلىش ئۈچۈن كىتابلىرىغا كىرگۈزۈشكەن. t?{B*  
   گەرچە بۇ ئېقىم ئىسلامىيەت دۇنياسىنىبىرمەھەل قاپلاپ كەتكەن بولسىمۇ، ئىمام بۇخارى قاتارلىق سۈننەت قوغداش پېشىۋالىرى بولغان سەلەفىيلەر  تەرىپىدىن رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرۈش بىدئەت ئەمەس،بەلكى رەسۇلۇللاھ ۋە ساھابىلەرنىڭ تەرك ئەتمەي داۋاملاشتۇرغان  سۈننەت ئىكەنلىكىنى، رۇكۇدا قولنى كۆتۈرمەي ناماز ئوقۇش شەكلىنى شەرىئەتنىڭ تونىمايدىغانلىقىنى ئېنىق پاكىتلار بىلەن بايان قىلىشقان. ?e ~*,6  
گەرچە، ھەقىقەت شۇنداق بولسىمۇ، ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرى ئارىسىدا نامازدا رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول قول كۆتۈرۈپ ياكى كۆتۈرمەي ناماز ئوقۇش مەسىلىسى ئۇزاقتىن بىرى تالاش تارتىش بولىۋاتقان مەسىلە بولۇپ قالغان. E+>;tLw3j  
)-sEm`(`I9  
   ئۆتكەندە دوكتور ئابدۇلئەزىز رەھمەتۇللاھ <<رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كىيىن قول كۆتۈرۈشنىڭ ھۆكمى>> ناملىق تېما يوللىدى. مەن مەزكۇر تېمىدا بايان قىلىنغان  بىرقانچە مەسىلىگە قارىتا ئىزدىنىشلىرىمگە ئاساسەن رەددىيە يازماقچى: Ex Qld  
w(@`g/b  
fHgfI@{=j  
   1. رەسۇلۇللاھنىڭ رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كىيىن قول قول كۆتۈرمەيمۇ ناماز ئوقۇغانغا سەھىھ(ھەسەن) ھەدىس بار، دېگەنلىكى؛ \jfW$TtZm  
   2 . ئەبۇ بەكىر، ئۆمەر، ئەلى ۋە ئىبنى مەسئۇد رەزىيەللاھۇ ئەنھۇلار قول كۆتۈرمەي ئوقۇغان،دېگەن قاراش ۋە قول كۆتۈرۈرۈپ ناماز ئوقۇغانلار رەسۇلۇللاھ بىلەن ئانچە ئۇزۇن مۇددەت بىللە بولۇپ باقمىغان، بەش ۋاقىت نامازدا ئىزچىل رەسۇلۇللاھنىڭ ئارقىسىسىدىكى سەپتە ئەمەس، سەپلەرنىڭ ئەڭ ئارقىدا تۇرۇپ ناماز ئوقۇغان ئىبنى ئۆمەر، ئەبۇ ھۇمەيد سائىدى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ قاتارلىق يېشى كىچىك ساھابىلەر، يەنە رەسۇلۇللاھ بىلەن بىللە مەدىنىدە پەقەتلا يىگىرمە كۈن تۇرغان مالىك ئىبنى ھۇۋەيرىس بىلەن رەسۇلۇللاھ بىلەن بىللە ئازغىنە تۇرغان ۋائىل ئىبنى ھۇجر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇلار، دېگەن مەسىلە؛ Tu"yoF  
  3 . ئىمام مالىكنىڭ بۇ مەسىلىگە قارىتا مۇئامىلىسى /)G9w]|T  
  4 . ھەنەپى مەزھىبىنىڭ بۇ مەسىلىگە قارىتا مۇئامىلىسى قاتارلىقلار. d`xqs,0f  
G%P]qi  
;uJVY)7a  
    تۆۋەندە مەن رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كىيىن قول قول كۆتۈرۈش مەسىلىسى ھەققىدىلا توختىلىپ، باشقا قول كۆتۈرۈشلەر توغرىلىق زۈرۈر بولمىسا توختالمايمەن. yWs/~5[F  
M\GS&K$lq  
   ئالدى بىلەن بۇ ھەقتىكى سەھىھ ھەدىسلەر، مەشھۇر ساھابىلەر پائالىيىتى ۋە ھەدىسشۇناسلارنىڭ بۇ ھەقتىكى بايانلىرىنى كەلتۈرۈرۈپ ئۆتەي: 
b:+X3  
vz_U  
   1 .ئىبنى ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ شۇنداق دېگەن:رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم نامازغا تۇرغاندا قولىنى [~;9Mi.XL  
رەسۇلۇللاھ سەللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم نامازغا تۇرغاندا قولىنى مۈرىسى باراۋىرىدە كۆتۈرەتتى. رەسۇلۇللاھ رۇكۇ ئۈچۈن ئەللاھۇ ئەكبەر دېگەندىمۇ،رۇكۇدىن بېشىنى كۆتۈرگەندىمۇ شۇنداق قىلاتتى. c2y5[L7?  
eC3ZK"oJ  
    رەسۇلۇللاھنىڭ بۇ خىل پائالىيىتىنى كۆرۈپ سۆزلەپ بەرگۈچى ساھابىلەر: ئەبۇبەكرى سىددىق، ئۆمەر فارۇق،ئەلى ئىبنى ئەبى تالىب، ئەبۇ قەتادە، ئەبۇ ئۇسەيد،مۇھەممەد ئىبنى مەسلەمە،سەھل ئىبنى سەئد،ئىبنى ئۆمەر، ئىبنى ئىبنى ئابباس، ئەنەس،ئەبۇھۇرەيرە،ئىىبنى ئەمر،ئىبنى زۇبەير،ۋائىل ئىبنى ھۇجر،مالىك ئىبنى ھۇۋەيرىس،ئەبۇمۇسا،ئەبۇھۇمەيد،ئۇممۇ دەردائ قاتارلىقلار(بۇخارى: رەفئۇل يەدەين؛بەيھەقى: سۇنەنۇل كۇبرا؛زەيلەئى: نەسبۇررايە؛ ئىبنى كەسىر: مۇسنەدۇل فارۇق). 7N:,F9V<  
oZIoY*7IrQ  
   بۇ خىلدىكى ھەدىسنى توپلىغۇچى مۇھەددىسلەر: بۇخارى،مۇسلىم،نەسەئى، ئەبۇداۋۇد،تىرمىزى،ئىبنى ماجە ۋە باشقا مۇھەددىسلەر. uh GL1{  
JU~l  
مەزكۇر ھەدىس سەنەدىدىكى راۋىلار: ئەيياش،ئابدۇلئەئلا،ئۇبەيدۇللاھ،نافىئ، ئىبنى ئۆمەر ۋە باشقىلار. -m-~  
76hi@7a  
   2. مۇھەممەد ئىبنى ئەمر شۇنداق دەيدۇ: مەن ئەبۇ ھۇمەيد سائىدى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ رەسۇلۇللاھ سەللاللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم ساھابىلىرىدىن ئارىسىدا ئەبۇ قەتادە رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ بار بولغان ئون كىشى ئىچىدە تۇرۇپ: مەن سىلەرنىڭ ئىچىڭلاردىكى رەسۇلۇللاھنىڭ نامىزىنى ئەڭ ياخشى بىلىدىغىنىڭلارمەن دېگىنىدە،باشقا ساھابىلەر:بۇ قانداق گەپ؟ سەن ياكى رەسۇلۇللاھ بىلەن بىزدىن كۆپرەك بىرگە تۇرمىساڭ ۋە ياكى بىزدىن كۆپرەك ئەگەشمىسەڭ، دېيىشتى. ئەبۇ قەتادە: مەن رەسۇلۇللاھنىڭ نامىزىنى كۈزەتكەنىدىم،دېدى. باشقا ساھابىلەر: ئۇنداقتا دەپ باقە، دېيىشتى. ئەبۇ قەتادە:  رەسۇلۇللاھ سەللاللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم رۇكۇغا بېرىشتا ۋە رۇكۇدىن تۇرغىنىدا شۇنداقلا ئىككى رەكئەتنى ئوقۇپ بولۇپ 3-رەكئەتكە تۇرغىنىدا ئىككى قولىنى مۈرىسىگىچە كۆتۈرۈپ نامازنى باشلىغاندا كۆتۈرگەندەك كۆتۈرەتتى، دېدى. ئولتۇرغان ساھابىلار ئۇنىڭغا: راست ئېيتتىڭ. رەسۇلۇللاھ سەللاللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم مۇشۇنداق ناماز ئوقۇيتتى دېيىشكەن.(بۇخارى: رەفئۇل يەدەين، ئەبۇداۋۇد،تىرمىزى،ئىبنى ماجە، ئەھمەد ۋە باشقا مۇھەددىسلەر توپلىغان) 9_&.G4%V  
7H=/FT?e]  
   مەزكۇر ھەدىس سەنەدىدىكى راۋىلار:مۇسەددەد، يەھيا، ئابدۇلھەمىد، مۇھەممەد ئىبنى ئەمر ئىبنى ئەتائ،ئۇبۇھۇمەيد ۋە باشقىلار. )WD<Q x&  
&'
i>5Y  
     3.ئەبۇ قىلابە رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ مالىك ئىبنى ھۇۋەيرىس ناماز ئوقۇسا ئەللاھۇ ئەكبەر دەپ بولۇپ قولىنى كۆتۈرگەنلىكىنى، رۇكۇ قىلغاندىمۇ،رۇكۇدىن بېشىنى كۆتۈرگەندىمۇ شۇنداق قىلغانلىقىنى كۆردى. مالىك ھەدىس بايان قىلىپ: رەسۇلۇللاھ موشۇنداق ناماز ئوقۇيتتى،دېگەن(بۇخارى،مۇسلىم، ئىبنى خۇزەيمە توپلىغان) l.FkX  
    مەزكۇر ھەدىس سەنەدىدىكى راۋىلار:ۋاسىتى،خالىد، خالىد، ئەبۇقىلابە {Z$Aw4a"d  
   4.مالىك رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ مۇنداق دەيدۇ:بىز تەڭتۈش ياشلار رەسۇلۇللاھ يېنىغا كېلىپ 20 كېچە تۇردۇق. رەسۇلۇللاھ كۆيۈمچان، رەھىمدىل ئىدى.بىز ئائىلىمىزنى سېغىندۇق. رەسۇلۇللاھ بىزدىن ئائىلىمىزگە نېمىلەرنى قالدۇرۇپ قويغانلىقىمىزنى سورىدى. بىز جاۋاب بەردۇق.رەسۇلۇللاھ:ئائىلەڭلەرگە قايتىپ ئۇلار يېنىدا تۇرۇپ،ئۆگىتىڭلار ۋە بۇيرۇڭلار، دەپ بىرمۇنچە نەرسىلەرنى دېدى ۋە:نامازنى مېنى كۆرگەندەك ئوقۇڭلار. ناماز ۋاقتى كەلسە،بىرىڭلار ئەزان ئوقۇڭلار، يېشى چوڭراقىڭلار ئىمام بولسۇن،دەپ بۇيرىدى(بۇخارى،مۇسلىم، ئىبنى خۇزەيمە توپلىغان) 1*#64Y5F  
   مەزكۇر ھەدىس سەنەدىدىكى راۋىلار:بۇندار،ئىبنى ھەكىم،ئابدۇلۋاھھاب،ئەييۇب،ئەبۇقىلابە +1_NB;,e  
    ھەدىسشۇناس ئىبنى خۇزەيمە شۇنداق دەيدۇ:  مالىك ۋە ئۇنىڭ بىلەن بىرگە كەلگەن ياشلارغا رەسۇلۇللاھ : نامازنى مېنى كۆرگەندەك ئوقۇڭلار،دەپ بۇيرۇق قىلدى. مالىك رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ رەسۇلۇللاھنىڭ ناماز ئۈچۈن ئەللاھۇ ئەكبەر دەپ بولۇپ قولىنى كۆتۈرگەنلىكىنى، رۇكۇ قىلغاندىمۇ،رۇكۇدىن بېشىنى كۆتۈرگەندىمۇ شۇنداق قىلغانلىقىنى (يۇرتىدىكىلەرگە) بىلدۈردى. مانا بۇنىڭدىن رەسۇلۇللاھنىڭ ناماز ئوقۇغۇچىغا رۇكۇ قىلغاندىمۇ،رۇكۇدىن بېشىنى كۆتۈرگەندىمۇ قولىنى كۆتۈرۈشكە بۇيرىغانلىقىى چىقىدۇ،دەپ مەزكۇر ئىككى ھەدىسنى رۇكۇ قىلغاندىمۇ،رۇكۇدىن بېشىنى كۆتۈرگەندىمۇ قولىنى كۆتۈرۈش رەسۇلۇللاھنىڭ بۇيرۇقى ئىكەنلىكىگە دەلىل،دەپ مەزكۇر ھەدىسلەر بېشىغا ماۋزۇ قويغان. #5=Yg5   
jsjH.O  
+AO(e  
   نامازدىكى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرۈش ۋە مەشھۇر ساھابىلار r 1nl!  
B&VruOP0  
   1.   خەلىپە ئەبۇبەكرى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ S&q@M  
1)ئەبۇبەكرى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ نامازغا تۇرغاندا قولىنى مۈرىسى باراۋىرىدە كۆتۈرەتتى. رۇكۇ ئۈچۈن ئەللاھۇ ئەكبەر دېگەندىمۇ،رۇكۇدىن بېشىنى كۆتۈرگەندىمۇ شۇنداق قىلىپ ناماز ئوقۇپ بولۇپ، رەسۇلۇللاھ مۇشۇنداق قىلاتتى، دېگەن(بەيھەقى بۇ ھەدىسنى سۇنەنۇلكۇبرادا توپلاپ،راۋىلىرى ئىشەنچلىك، دېگەن. ھەدىسشۇناس زەھەبى ئەلمۇھەززەبتە،ئىبنى تۈركىمەنى ئەلمۇنتەقادا تەستىقلىغان) . "@#^/m)  
//xK v{3fI  
مەزكۇر ھەدىس سەنەدىدىكى راۋىلار:ئەبۇئابدۇللاھ ھافىز،مۇھەممەد ئىبنى ئابدۇللاھ،مۇھەممەد ئىبنى ئىسمايىل،ئەبۇ نۇئمان،ھەمماد ئىبنى زەيد،ئەييۇب،ئەتائ،ئىبنى زۇبەير. ]QlgVw,  
'1'De^%6W  
yS'W ss  
G)t_;iNL|  
2)ھەدىسشۇناس ئابدۇراززاق مۇنداق دېگەن: مەككە خەلقى نامازدىكى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرۈشنى ئىبنى جۇرەيجتىن ئۆگەنگەن.ئۇ ئاتائتىن،ئۇ ئىبنى زۇبەيردىن،ئۇ ئىبنى ئەبۇبەكرىرەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن، ئۇ كىشى رەسۇلۇللاھتىن،رەسۇلۇللاھ جىبرىئىلدىن،جىبرىئىل ئەللاھتىن تەلىم ئالغان(بەيھەقى: سۇنەنۇلكۇبرا؛ئەھمەد:مۇسنەدۇ ئەھمەد،مەۋسۇئەتۇئەقۋال؛ئەبۇنۇئەيىم:ھىليەتۇلئەۋلىيا؛زەھەبى:سىيەر.راۋىلىرى ئىشەنچلىك). (E[c-1s  
l!qhK'']V"  
مەزكۇر ھەدىس سەنەدىدىكى راۋىلار: ئەبۇئابدۇللاھ،ئەبۇبەكر،مۇھەممەد ئىبنى سالىھ،سەلەمە. X$BN&DD  

",O |uL  
*hWpJEV  
    2 . ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ Z uFk}R"x  
   ئىمام بۇخرى، ئىمام تىرمىزىلار ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرگەنلىكىنى بايان قىلىشقان(بۇخارى: رەفئۇل يەدەيىن، تىرمىزى: جامىئۇت تىرمىزى) ;YN`E  
3']a1\sy^  
   3.ئەلى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ $/p0DY  
ئەلى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ مۇنداق دېگەن: رەسۇلۇللاھ نامازغا تۇرغاندا قولىنى مۈرىسى باراۋىرىدە كۆتۈرەتتى. رەسۇلۇللاھ رۇكۇ ئۈچۈن ئەللاھۇ ئەكبەر دېگەندىمۇ،رۇكۇدىن بېشىنى كۆتۈرگەندىمۇ شۇنداق قىلاتتى...(بۇخارى: رەفئۇليەدەين،ئەبۇداۋۇد، ئەھمەد توپلىغان) I%(YR"  
a_Sp}s<J  
   مەزكۇر ھەدىس سەنەدىدىكى راۋىلار: +P! ibHfP  
   1 . ئىسمائىل ئىبنى ئۇۋەيس،ئىبنى ئەبىززىناد،مۇسا،ئابدۇللاھ،ئابدۇراھمان ئەئرەج،ئىبنى ئەبى رافىئ. ~%chF/H
 
2. ھەسەن ئىبنى ئەلى،سۇلايمان ،ئابدۇراھمان،مۇسا، ئابدۇراھمان ئەئرەج،ئىبنى ئەبى رافىئ ۋە باشقىلار Zh  
<uYrYq
N  
_lG|t6
y  
   3. ئىبنى ئابباس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ x{O) n  
ئىبنى ئابباس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ نامازغا تۇرغاندا قولىنى مۈرىسى باراۋىرىدە كۆتۈرەتتى. رۇكۇ ئۈچۈن ئەللاھۇ ئەكبەر دېگەندىمۇ،رۇكۇدىن بېشىنى كۆتۈرگەندىمۇ شۇنداق قىلاتتى (بۇخارى: رەفئۇليەدەين،مۇسەننەفى ئابدۇراززاق،مۇسەننەفى ئىبنى ئەبى شەيبە) f@@7?5fW  
Iq?n*P$  
مەزكۇر ئەسەر سەنەدىدىكى راۋىلار: ھۇشەيىم، ئەبۇھەمزە. ?6Wv["%  
7{Lp/z%r  
   4-، 5- ئۈچ ئابدۇللا `w&?SXFO8  
ئىبنى ئۆمەر (بۇ ساھابىنىڭ رەسۇلۇللاھتىن ئۈچ جايدا قول كۆتۈرۈش توغرىسىدىكى ھەدىس ھەممىگە مەشھۇر)،ئىبنى ئابباس،ئىبنى زۇبەير رەزىيەللاھۇ ئەنھۇملار نامازدا قولىنى كۆتۈرەتتى.تائۇس تەكبىر تەھرىمىدىكى قول كۆتۈرۈش باشقا ئىككى جايدىكىدىن ئىگزرەك بولىدۇ،دەپ ئاتائتىن: تەكبىر تەھرىمىدىكى قول كۆتۈرۈش باشقا ئىككى جايدىكىدىن ئىگزرەك بولىدىغانلىقى توغرۇلۇق خەۋەر بارمۇ؟ دەپ سورىغاندا، ئاتائ: ياق ئۈچ جايدىكى قول كۆتۈرۈش ئوخشاش، دەپ جاۋاب بەرگەن(بۇخارى: رەفئۇليەدەين،مۇسەننەفى ئابدۇراززاق) 2qdc$I
&$  
4bCA"QM[[  
   مەزكۇر ئەسەر سەنەدىدىكى راۋىلار: ئىبنى مۇقاتىل،ئابدۇللاھ،ئىبنى جۇرەيج،ھەسەن ئىبنى مۇسلىم، تائۇس @HzK)%@  
-9~$Ll+2h  
   ئىمام بۇخارى بەزىلەرنىڭ: ئىبنى ئۆمەر رەسۇلۇللاھ دەۋرىدە كىچىك بالا ئىدى،دەپ ئۇ بايان قىلغان ھەدىستىن ئىۋەن تاپماقچى بولغانلىقىغا قارىتا مۇنۇ ھەدىسنى بايان قىلغان: رەسۇلۇللاھ شۇنداق دېگەن:ئىبنى ئۆمەر سالىھ ئەركىشىدۇر(بۇخارى: رەفئۇليەدەين) s#'Vasu  
(*M0'5  
  مەزكۇر ھەدىس سەنەدىدىكى راۋىلار: يەھيا،ئىبنى ۋەھب،يۇنۇس،ئىبنى شىھاب،سالىم،ئابدۇللاھ،ھەفسە. :t9
sAD  
^OV!Q\j.q  
LGw-cX #  
     مەشھۇر تابىئىن(ساھابە بىلەن ھەمسۆھبەت بولغان كىشى)ھەسەن بەسرى شۇنداق دېگەن: رەسۇلۇللاھنىڭ ساھابىلىرىنڭ رۇكۇدىن ئاۋال ۋە رۇكۇدىن كېيىن قوللىرىنى كۆتۈرۈشكەن ھالىتى خۇددى يەلپىگۈچتەك ئىدى(ئىبنى مۇنزىر: ئەلئەۋسەت) ALn_ifNh  
  مەزكۇر ئەسەر سەنەدىدىكى راۋىلار:ئىبنى مۇھەممەد، ئىبنى ئەبى شەيبە،ئىبنى مۇئاز،ئىبنى ئەرۇبە،قەتادە +PnuWK$  
#D#kw*c  
   ھەسەن بەسرى شۇنداق دېگەن: رەسۇلۇللاھنىڭ ساھابىلىرىنڭ رۇكۇدىن ئاۋال ۋە رۇكۇدىن كېيىن قوللىرىنى كۆتۈرۈشكەن ھالىتى خۇددى يەلپىگۈچتەك ئىدى(مۇسەننەفى ئىبنى ئەبى شەيبە) Y}xM&%  
مەزكۇر ئەسەر سەنەدىدىكى راۋىلار: ئىبنى مۇئاز،ئىبنى ئەرۇبە،قەتادە @{UUB=}9  
t^Lb}A#$4  
   ھەسەن بەسرى شۇنداقدېگەن: رەسۇلۇللاھنىڭ ساھابىلىرىنڭ رۇكۇدىن ئاۋال ۋە رۇكۇدىن كېيىن قوللىرىنىكۆتۈرۈشكەن ھالىتى خۇددى يەلپىگۈچتەك ئىدى(بۇخارى: رەفئۇليەدەيىن) t*; KxQ+'?  
مەزكۇر ئەسەر سەنەدىدىكى راۋىلار: مۇسەددەد،ئىبنى زۇرەيئ، سەئىد، قەتادە BW6Ox
=sr<  

bI3GI:hp  
   ھۇمەيد ئىبنى ھىلال شۇنداق دېگەن: رەسۇلۇللاھنىڭ ساھابىلىرىنڭ رۇكۇدىن ئاۋال ۋە رۇكۇدىن كېيىن قوللىرىنى كۆتۈرۈشكەن ھالىتى خۇددى يەلپىگۈچتەك ئىدى(بۇخارى: رەفئۇليەدەين) e`U6JzC  
مەزكۇر ئەسەر سەنەدىدىكى راۋىلار: مۇسا،ئەبۇھىلال F+*fim'N
K  
"wcw`TsK  
   ئىمام بۇخارى بۇ ئەسەرگە قوشۇمچە قىلىپ مۇنداق دېگەن: ھۇمەيد ئىبنى ھىلال ۋە ھەسەن بەسرىلەر بۇ ئەسەردە بىرەر ساھابىنىڭ قولىنى كۆتۈرمەي ناماز ئوقۇغانلىقىنى بايان قىلمىغان(بۇخارى: رەفئۇليەدەين) 7QnWw0  
$j(d`@.DN~  
   ھەدىسشۇناس مۇبارەكفۇرى بۇ ھەقتە قوشۇمچە قىلىپ مۇنداق دېگەن:يۇقىرىدىكى ھەسەن بەسرى ۋە ھۇمەيدلارنىڭ بايانى ساھابىلەرنىڭ رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرۈشكە ئىجمائقا كەلگەنلىكىگە دەلىل. قانداقمۇ ئىجمائ بولمىسۇن؟ ۋەھالەنكى، خەلىپە ئەبۇبەكرى،ئۆمەر،ئەلى قاتارلىق خۇلەفۇئائۇرراشىدۇنلار ۋە باشقا ساھابىلەر كۆتۈرگەن تۇرسا؟ ئاندىن تابىئىنلەر ۋە مالىك،شافىئى، ئەھمەدلەر كۆتۈرگەن تۇرسا؟(مۇبارەكفۇرى: مىرئاتۇلمەفاتىھ) Q"U%]2@=  
bM5V=b_H  
   ئىبنى ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ بىرەر ئادەمنىڭ رۇكۇدىن ئاۋال ۋە رۇكۇدىن كېيىن قولىنى كۆتۈرمەي ناماز ئوقۇغانلىقىنى كۆرۈپ قالسا، ئۇ كىشىنى تاش بىلەن ئۇرۇپ قولىنى كۆتۈرۈشكە بۇيرۇيتتى(بۇخارى: رەفئۇليەدەين،مەسائىلى ئەھمەد) 7sQHz.4  
مەزكۇر ئەسەر سەنەدىدىكى راۋىلار: F!g1.49""  
1. ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل، ئىبنى مۇسلىم، زەيد،نافىئ. h~]e~u V  
2. ھۇمەيدى، ئىبنى مۇسلىم، زەيد،نافىئ. JNXzZ4U  
E
I*~VFx  
   ئىمام بۇخارىنىڭ ئۇستازى ھۇمەيدى مۇشۇ ئەسەرگە ئاساسلىنىپ:رۇكۇدىن ئاۋال ۋە رۇكۇدىن كېيىن قولىنى كۆتۈرمەي ئوقۇلغان ناماز بۇزۇلغان ياكى چالا ئوقۇلغان بولىدۇ، دېگەن(ئىبنى ئابدۇلبەرر: ئەتتەمھىد) DnJ `]r  
&L5)v\z  
   ئىمام بۇخارى شۇنداق دەيدۇ: مەن كۆرگەن ھىجاز ۋە ئىراق خەلقى ئارىسىدىكى ئالىملاردىن ئىبنى زۇبەير،ئەلى ئىبنى ئابدۇللاھ،يەھيا ئىبنى مەئىن،ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل، ئىسھاق ئىبنى راھەۋەيھ قاتارلىقلار ئۆز دەۋرىدىكى ئەھلى ئىلىملەردىن بولۇپ،بىلىشىمگە ئاساسلانغاندا،ئۇلارنىڭ بىرەرسىمۇ رەسۇلۇللاھنىڭ ياكى بىرەر ساھابىنىڭ قول كۆتۈرمەي ناماز ئوقۇغانلىقى توغرۇلۇق سەھىھ ھەدىس ئۇچراتمىغان(بۇخارى: رەفئۇليەدەين) ]UEA"^  
CJCx
L\  
   ھەدىسشۇناس شەيخۇلئىسلام ئىبنى قەييىم جەۋزى مۇنداق دەيدۇ: ساھابىلەردىن 30دەك كىشى رەسۇلۇللاھنىڭ نامازغا تۇرغاندا، رۇكۇ ئۈچۈن ئەللاھۇ ئەكبەر دېگەندە،رۇكۇدىن بېشىنى كۆتۈرگەندە قول كۆتۈرگەنلىكنى راۋايەت قىلىشقان. جەننەت بىلەن ئالدىن بېشارەت بېرىلگەن 10 ساھابىنىڭ مۇشۇلار قاتارىدا ئىكەنلىكىگە ئىتتىپاق بار. رەسۇلۇللاھتىن مەزكۇر ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرمىگەنلىگە سەھىھ ھەدىس يوق، ئەلۋەتتە. بەلكى رەسۇلۇللاھ ھاياتى ئاخىرلاشقانغا قەدەر نامازدا ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرۈپ ئوقۇغان(زادۇلمەئادتىن) `Mt|+iT$p  
   ئىبنى قەييىم جەۋزى يەنەمۇنداق دەيدۇ: 6,jCO@!  
رەسۇلۇللاھتىن رۇكۇدىن ئاۋال ۋە رۇكۇدىن كېيىن قولىنى كۆتۈرمەي ناماز ئوقۇلغانلىقى توغرۇلۇق كەلگەن ھەرقانداق ھەدىس سەھىھ ئەمەس باتىلدۇر(نەقدۇلمەنقۇل) axt
;}8  
YaSBIq{z  
'dh{q`#0  
    خوش، يۇقىرىقى سەھىھ ھەدىسلەر دوكتورنىڭ: <<كۆتۈرمىگەنلىك ھەققىدىكى ھەدىسلەرمۇ سەھىھ بولۇش بىلەن بىرگە ساھابىلارنىڭ كاتتا ۋە پىشقەدەملىرىنىڭ تۇتقان يولى بىلەن تېخىمۇ كۈچىيىپ كەتكەن. چۈنكى بۇ ھەقتە ھەدىس رىۋايەت قىلغان ساھابىلارغا قارايدىغان بولساق، رەسۇلۇللاھ سەللاللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم بىلەن ئۇزۇن مۇددەت بىللە بولۇپ بەش ۋاقىت نامازدا رەسۇلۇللاھنىڭ ئارقىدىلا تۇرۇپ ناماز ئوقۇغان ئەبۇ بەكىر، ئۆمەر، ئەلى ۋە ئىبنى مەسئۇد رەزىيەللاھۇ ئەنھۇلار قول كۆتۈرمەي ئوقۇغان، رەسۇلۇللاھ سەللاللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم بىلەن ئانچە ئۇزۇن مۇددەت بىللە بولۇپ باقمىغان، بەش ۋاقىت نامازدا ئىزچىل رەسۇلۇللاھنىڭ ئارقىدىكى سەپتە ئەمەس، سەپلەرنىڭ ئەڭ ئارقىدا تۇرۇپ ناماز ئوقۇغان ئىبنى ئۆمەر، ئەبۇ ھۇمەيد سائىدى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ قاتارلىق يېشى كىچىك ساھابىلەر، يەنە رەسۇلۇللاھ بىلەن بىللە مەدىنىدە پەقەتلا يىگىرمە كۈن تۇرغان مالىك ئىبنى ھۇۋەيرىس بىلەن رەسۇلۇللاھ بىلەن بىللە ئازغىنە تۇرغان ۋائىل ئىبنى ھۇجر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇلار قول كۆتۈرمەي ئوقۇغان، شۇڭا بۇنى ئىمام ئەبۇ ھەنىفە رەھمەتۇللاھى ئەلەيھى بىلەن كۇفە ئالىملىرى تەرجىھ قىلغان ۋە ئىمام تاھاۋىيدەك بەزى ھەنەفى مەزھەب ئالىملىرى قول كۆتۈرۈشنى مەنسۇخ دەپ قارىغان>>، دېگەن سۆزلىرىنى پۈتۈنلەي رەت قىلغان <`=Kt[_BQ  
DpA)Vdj  
   دوكتور سەھىھ دېگەن ئۈچ  ھەدىس توغرىسىدا (M1YOK)I  
   1. ئابدۇرراھمان ئىبنى ئەبى لەيلا ئەلبەرائ رەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن رىۋايەت قىلىدۇكى، رەسۇلۇللاھ سەللاللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم نامازنى باشلىغاندا قولىنى قولىقىغا يېقىن كۆتۈرۈپ كېيىن قايتا كۆتۈرمەيتتى.(مۇساننىفى ئىبنى ئەبى شەيبە 2440-ھەدىس. سۈنەنى ئەبى داۋۇد 749-752-ھەدىسلەر. شەرھى مەئانىل ئەسار 1/224 سۈنەنى بەيھەقى 2358-ھەدىس ) k'|
yUJ,  
   بۇ ھەدىسنى بايان قىلغۇچى راۋىلار ئارىسىدا  ئىبنى ئەبى لەيلا نى ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل:ئەستە تۇتۇش ئىقتىدارى ئەسكى، دېگەن؛ ئىبنى ھىببان: بەك سەت خاتالىشىدىغان، ئەستە تۇتۇشى ناچار،راۋايىتىدە مۇنكەر كۆپ،دېگەن؛ئىمام بۇخارى:ئۇ سۆزلىگەن ھەدىس ئۆزگەرتىلىۋېتىدۇ، دېگەن؛ئەبۇ ھاتىم:ئۇ ئىشەنچىلىكلەر قاتارىدا سانالسىمۇ،ئەستە تۇتۇشى ناچار،ھۆكۈم بىلەن شۇغۇللانغان كىشى بولۇپ،ئەستەت تۇتۇشى يامانلىشىپ كەتكەن.بۇ كىشى كاززاب، دېيىلمىسىمۇ،خاتالىقى كۆپ بولغاچقا،ئۇ سۆزلىگەن ھەدىس ئىنكار قىلىنىپ،يېزىپ قويۇلسىمۇ، پاكىت قىلىنمايدۇ، دېگەن. CP;<B1  
   ئىبنى ھەجەر ئەسقەلانى: ئۇ ئىشەنچلىك بولسىمۇ ئەستە تۇتۇشى بەك ناچار، دېگەن. 4.wrY6+V  
      بۇ ھەدىستىكى يەنە بىر راۋى مۇئەممەل ناملىق كىشىنى زەھەبى: ھافىز،ئالىم،خاتالىشىپ تۇرىدۇ،دېيىلگەن؛ ئەبۇھاتىم:ئۇ راستچىل،سۈننەتتە چىڭ،خاتالىقى كۆپ، دېگەن؛ئىمام بۇخارى: ئۇ سۆزلىگەن ھەدىس مۇنكەر،دېگەن؛ئەبۇزۇرئە:ئۇ سۆزلىگەن ھەدىستە خاتالىق كۆپ، دېگەن. gI2'[OU  
ئىبنى سەئد:ئىشەنچلىك،خاتالىقى كۆپ، دېگەن N2}Y8aR~  
ئىبنى ھەجەر: ئىشەنچلىك، ئەستە تۇتۇشى بەك ناچار، دېگەن. fg
j$u  
     بۇ ھەدىستىكى ئىمام تاھاۋىنىڭ ئۇستازى بولغان يەنە بىر راۋى ئىبنى نوئماننى ئەبۇھاتىم، زەھەبى، ئىبنى ھەجەرلەر: مەجھۇل، دېگەن. ge?or]T1S  
دېمەك، بۇ ھەدىس مۇنكەر 1,OkuyXy!>  
hg0{x/Dgny  
   2-ئەلقەمە رىۋايەت قىلىدۇكى، ئابدۇللاھ ئىبنى مەسئۇد رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ رەسۇلۇللاھ سەللاللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ نامازدا دەسلەپكى تەكبىردە قولىنى كۆتۈرۈپ كېيىن قايتا كۆتۈرمىگەنلىكىنى رىۋايەت قىلغان(شەرھى مەئانىل ئەسار 1/224 راۋىيلىرى ئىشەنچلىك) B/@LE{qUn  
بۇ ھەدىسنى بايان قىلغۇچى راۋىلار ئارىسىدا  نۇئەيىم ناملىق راۋى بار بولۇپ، ئىبنى ھەجەر: كۆپ خاتالىشىدىغان كىشى، دېگەن؛ ئەبۇداۋۇد: ئۇ توپلىغان 20دەك ھەدىس بار بولۇپ،ئاساسى يوق، دېگەن؛ نەسەئى:مۇنكەر، دېگەن؛ بەزىلەر ئۇنى ھەدىس توقۇيدۇ، دېگەن بولسىمۇ، زەھەبى:مەن ئۇنداق قارىمايمەن، دېگەن؛ زەھەبى كۆپ مۇنكەر بار، دېگەن؛ يەنە بىر قېتىم:ھاكىم كىتابىدىكى بىر ھەدىسنى نۇئەيىم توقۇغان بولۇشى مۇمكىن،دېگەن؛ F7b%x7b  
ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل ۋە ئەبۇھاتىم ۋە ئىبنى مەئىن ئىشەنچلىك، دېگەن؛ئىبنى مەئىن يەنە بىر قېتىمدا:ئۇ سۆزلىگەن ھەدىسلەر ئاساسى يوق سۆزگە ئوخشاپ كېتىدۇ،دېگەن؛ H?Sv6W.~  
ئەزدى:ئۇ سۈننەتنى كۈچەيتىش ئۈچۈن ھەدىس توقۇيتتى،ئىمام ئەزەمنى قارىلاش ئۈچۈن بىرمۇنچە ھېكايىلەرنى توقۇغان بولۇپ،ھەممىسى يالغان، دېگەن. ئىمام ئەزەم ئىككى قېتىم كاپىر بولۇپ،تەۋبىگە بۇيرۇلغان،دېگەن ئەسەر راۋىلىرى ئىچىدە مەزكۇر نۇئەيىم بار بولغاچقا،سەھىھ ئەمەس، دېيىلگەن. `<v$+mG  
دېمەك، بۇ ھەدىس بەك زەئىف :KFK2yD  
:8/ 6dx@Y(  
   3. ئىبنى مەسئۇد رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ شۇنداق دەيدۇ:مەن رەسۇلۇللاھ  ۋە ئەبۇبەكرى ۋە ئۆمەرلەر ئارقىسىدا ناماز ئوقۇدۇم. ئۇلار پەقەت نامازنىڭ دەسلىپىدىلا قوللىرىنى كۆتۈرۈشتى(بەيھەقى، ئەبۇيەئلا توپلىغان) jLMy27Cn  
   مەزكۇر ھەدىس توغرۇلۇق ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل: بۇ مۇنكەر ھەدىس،دەپ بەك ئىنكار قىلدى(مەۋسۇئەتۇ ئەقۋال ئەھمەد) 3`{vx  
   مەزكۇر ھەدىس راۋىلىرىدىن يەمامى ھەنەفى ناملىق كىشىنى ئىبنى مەئىن:بۇ ئەما كىشى بولۇپ،سۆزلىگەن ھەدىسلەر ئارىلىشىپ كېتىدىغان كۇفىيلىك بولۇپ، يەمامەگە يۆتكەلگەن زەئىف كىشى ئىدى، دېگەن. L'KKU4zj  
   ئىبنى ھىببان:بۇ ئەما كىشى بولۇپ،ھەدىستە يوق سۆزلەرنى كىرگۈزىدىغان ھەدىس ئوغرىسى بولۇپ،دېيىلگەنلىكى سۆزنى ھەدىس بىلەن بايان قىلىدىغان كىشى ئىدى، دېگەن. {t!&x:  
دېمەك، بۇ ھەدىس مۇنكەر W"
vkmk  
'4#NVXVQm  
دوكتور سەھىھ دېگەن بىرقانچە ئەسەرلەر توغرىسىدا hPG@iX|V  
1 . ئەسۋەد رىۋايەت قىلىپ دەيدۇكى: مەن ئۆمەر ئىبنى خەتتاب رەزىيەللاھۇ ئەنھۇنىڭ قولىنى دەسلەپكى تەكبىردىلا كۆتۈرۈپ كېيىن كۆتۈرمىگەنلىكىنى كۆردۈم(مۇساننىفى ئىبنى ئەبى شەيبە 2454-ھەدىس. شەرھى مەئانىل ئەسار 1/227 نەسبۇررايە 1/405 ئەددىرايە 1/) }dMX1e1h8  
   بۇ ئەسەردىكى ئىبنى ئەيياشنى گەرچە ئىبنى ھەجەر بىلەن زەيلەئى ئىشەنچلىك، دېگەن بولسىمۇ،دەل مەزكۇر ئەسەرنى راۋايەت قىلغۇچى ئىبنى ئەبى شەيبە ئۆز كىتابىدا <<ئىبنى ئەيياش مەڭگۈ زەئىف كىشى ئىدى>>،دەپ باھا بەرگەن. ئىبنى ئەيياشنى مۇسلىم شەرتىگە چۈشىدۇ، دېگەنلىك ئۇسۇل ھەدىس قائىدىسىگە زىت گەپ. kxEq_FX  
   يەنە بىرى، بۇ ئەسەردىكى ھىممانىنى زەھەبى: ھافىز، ئەمما ئۇ سۆزلىگەن ھەدىس مۇنكەر، دېگەن؛ئىبنى مەئىن ئىشەنچلىك، دېگەن؛ئىمام ئەھمەد:ئاشكارا كاززاب، دېگەن؛ئىبنى ھەجەر: ئۇ ھەدىس ئوغرىسى، دېگەن. 3w p@OF_  
   ئۇندىن باشقا، سەھىھ ئەسەردىكى:ئۆمەر ئىبنى خەتتاب رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ نامازدا قولىنى مۈرىسى باراۋىرىدە كۆتۈرەتتى(ئىبنى ئەبى شەيبە توپلىغان، مەزكۇر ئەسەر سەنەدىدىكى راۋىلار:ۋەكىئ،سۇفيان،ئىبنى ئەدى،ئىبراھىم،ئەسۋەد)دىمۇ قايتا كۆتۈرمىدى، دېگەن جۈملە يوق.شۇڭا، بۇ ئەسەر  ئىشەنچسىز. .9z}S=ZK  
8q6Le{G  
   2-ئاسىم ئىبنى كۇلەيب ئاتىسىدىن رىۋايەت قىلىدۇكى: ئەلى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ قولىنى نامازنىڭ دەسلەپكى تەكبىرىدىلا كۆتۈرۈپ كېيىن كۆتۈرمەيتتى  (شەرھى مەئانىل ئەسار 1/227 مۇساننىفى ئىبنى ئەبى شەيبە 2442-ھەدىس. ھافىز ئىبنى ھەجەر: راۋىيلىرى ئىشەنچلىك، دېگەن. ئىمام زەيلەئى: سەھىھ ئەسەر دېگەن. نەسبۇررايە 1/406 ئەددىرايە) FcZ)^RQ4G  
   مەزكۇر ئەسەر توغرىلىق ئىبنى مەھدىدىن مۇنداق بايان قىلىدۇ: ئىبنى مەھدى مۇنداق دېگەن: مەن ئەلى رەزىيەللاھۇنىڭ  نامازنىڭ دەسلىپىدە قول كۆتۈرۈپ قايتا كۆتۈرمىدى،دېيىلگەن مەزكۇر ئەسەرنى سۇفيان سەۋرىغا دەپ بەرسەم،سۇفيان سەۋرى: ئۇنداق ئەمەس،يەنى ئەلى نامازدا قايتا قولىنى كۆتۈرمىدى،دېگەن راۋايەت توغرا ئەمەس، دېگەن(بۇخارى: رەفئۇليەدەين) d^tY?*n  
   دېمەك، بۇ ئەسەر دىكى راۋىلاردىن نەشھەلىنى ئىبنى ھىببان: بۇ كىشى سالىھ،پازىل كىشى بولۇپ،ئەقلىدىن ئادىشىپ قېلىپ نېمە قىلىۋاتقانلىقىنى بىلەلمەيدىغان ھالەتكە چۈشۈپ قالغان، شۇڭا، راۋايىتى دەلىلگە يارىمايدۇ، دېگەن بولسىمۇ، كۆپنچە مۇھەددىسلەرنىڭ ياخشى باھاسى بولغاچقا،راۋىلىرى مەقبۇل. ئەمما،مۇھەددىس سۇفيان سەۋرىنىڭ <<ئەلى قولىنى نامازدا قايتا كۆتۈرمىدى>>، دېگەن راۋايەت يوق، دېگىنىنى ئىمام بۇخارى توپلىغان.شۇنداقلا،ئەلى رەزىيەللاھۇ رەسۇلۇللاھنىڭ ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرۈپ ناماز ئوقۇغانلىقى توغرىسىدىكى سەھىھ ھەدىسكە زىت.بۇ نۇقتىدىن، مۇنۇ ئەسەر ئىشەنچسىز. |=VWE>g  
T 8]*bw  
   3-ئىبراھىم نەخەئى رىۋايەت قىلىدۇكى، ئابدۇللاھ ئىبنى مەسئۇد رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ دەسلەپ قىلىپ قۇلاق قاققاندا قولىنى كۆتۈرەتتى، ئاندىن كېيىن قولىنى كۆتۈرمەيتتى.(مۇساننىفى ئىبنى ئەبى شەيبە 2443-ھەدىس. سەنەدى سەھىھ. ئەلجەۋھەر ئەننەقىي 1/133) [K4k7$  
   بۇ ئەسەرنى بايان قىلغۇچى ئىبراھىم نەخەئى ئىبنى مەسئۇدنى كۆرۈپ باقمىغاچقا،ئىبنى تۈركىمەنى سەھىھ دېسىمۇ،ئوخشاشلا ئىشەنچسىز. 8ks\-38n1  
k[<i+C";  
   4. ئىبنى مەسئۇد رەزىيەللاھۇ ئەنھۇدىن راۋايەت قىلىنغان: مەن سىلەرگە رەسۇلۇللاھنىڭ نامىزىنى ئوقۇپ بېرەيمۇ؟ دەپ بولۇپ ناماز ئوقۇپ قولىنى بىر قېتىملا كۆتۈردى،دېگەن ئەسەرنىڭ سەنەدى سەھىھ،مەزمۇنى سەھىھ ئەمەس. يەنى بۇ ئەسەرنى سۆلەپ بەرگۈچى ئوسمان،ۋەكىئ،سۇفيان،ئاسىم،ئابدۇرەھمان،ئەلقەمە قاتارلىق راۋىلار ئىشەنچلىك بولسىمۇ، <<ئىبنى مەسئۇد قولىنى قايتا كۆتۈرمىدى>>،دېگەن ئىبارە راۋى ئاغزاكى بايان قىلغاندا بار بولسىمۇ،يازغان خاتىرىسىدە ئۇ جۈملە يوق. Unt]=S3u  
   بۇ ئەسەرنى ئەبۇداۋۇد راۋايەت قىلىپ بولۇپ:بۇ ئەسەر (راۋى تەرىپىدىن) باشقا ئۇزۇن ھەدىستىن قىسقارتىلغان بولۇپ، مۇنۇ(<<ئىبنى مەسئۇد قولىنى قايتا كۆتۈرمىدى>>،دېگەن جۈملە بار) خىل تىكىست سەھىھ ئەمەس، دېگەن. تىرمىزى: ھەسەن دېگەن MZX@Gi<S[  
    ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل يەھيانىڭ بۇ ئەسەرنىڭ ئاسىمدىن راۋايەت قىلىنغان نۇسخىسىنى ئىبنى ئىدرىسنىڭ كىتابىدا كۆرگەنلىكىنى،ئەمما ئۇ كىتابتا <<ئىبنى مەسئۇد قولىنى قايتا كۆتۈرمىدى>>،دېگەن جۈملىنىڭ يوق ئىكەنلىكىنى بايان قىلغانلىقىنى دېگەن. ئىمام بۇخارى مۇشۇلارنى كىتابىدا بايان قىلىپ بولۇپ مۇنداق دېگەن:مۇشۇ كىتابتىكى <<ئىبنى مەسئۇد قولىنى قايتا كۆتۈرمىدى>>، دېگەن جۈملە يوق ئەسەر ئەڭ سەھىھ.چۈنكى، كىتابتىكى ئۆزگەرمەس. ئەھلى ئىلىم نەزىرىدە ئادەم بەزىدە بىرەر سۆزنى قىلىپ بولۇپ،كىتابقا قارايدۇ - دە؟ كىتابتا نېمە بار بولسا شۇنىڭغا قايتىۋالىدۇ(بۇخارى: رەفئۇليەدەين) (+zU!9}I1  
   دېمەك، ئىبنى مەسئۇد رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قولىنى كۆتۈرمىدى،دېگەن ئەسەر ئىشەنچسىز. r~,3  
qn{9vr  
   ئىمام شافىئى، ئىمام ئەھمەد ۋە نامازدىكى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرۈش e&[~}f?  
   ئىمام ئەھمەد: ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرگۈچى نامىزىنى تولۇق تاماملىغان بولىدۇ،دېگەن(ئىبنى قۇدامە:ئەلفۇرۇئ) QGErQ+l  
   ئىمام شافىئى نامازدىكى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرۈش توغرۇلۇق ئون نەچچە ھەدىس بار، دېگەن(شافىئى: ئەلئۇمم) 3aU4Z|f~  
mL;oR4{  
   ئىمام مالىك ۋە نامازدىكى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرۈش 4QiV@#o:  
   ئىمام مالىك رەسۇلۇللاھنىڭ نامازنى باشلىغاندا مۈرىسى باراۋىرىدە قولىنى كۆتۈرگەنلىكىنى، رۇكۇ قىلغاندىمۇ،رۇكۇدىن بېشىنى كۆتۈرگەندىمۇ شۇنداق قىلغانلىقىنى ئۆزىنىڭ مۇۋەتتا ناملىق كىتابىدا، بۇخارى، نەسەئى،ئىبنى ھىببان،ئىمام ئەھمەد، دارىمىلەر ھەدىس توپلاملىرىدا ئەڭ سەھىھ سەنەد بىلەن توپلىغان K^b'<} $|p  
مەزكۇر ھەدىس سەنەدىدىكى راۋىلار: k#V\O2lb  
يەھيا،ئىمام مالىك،ئىبنى شىھاب،سالىم،ئىبنى ئۆمەر. &t6SI'  
قۇتەيبە،ئىمام مالىك،ئىبنى شىھاب،سالىم،ئىبنى ئۆمەر. ?c fFJl  
ئابدۇللاھ، ئەھمەد ئىبنى ھەنبەل،يەھيا،ئىمام مالىك،زوھرى،سالىم،ئىبنى ئۆمەر. }^odUIj  
ئىبنى سۇفيان،ئىبنى مۇسا،ئىبنى مۇبارەك،ئىمام مالىك،ئىبنى شىھاب،سالىم،ئىبنى ئۆمەر. H:16aaMn(  
ئىبنى مەخلەد،ئىمام مالىك،ئىبنى شىھاب،سالىم،ئىبنى ئۆمەر. WE/
1h  
/}d)g4\j  
   مالىكى مەزھىبىدىكى ھەدىسشۇناس ئىبنى ئابدۇلبەرر شۇنداق دېگەن:ئىمام مالىكتىن ئىبنى قاسىمدىن باشقا كىشى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرمەسلىكنى راۋايەت قىلمىغان.شۇڭا،ئىمام مالىك ئۆزى ۋە باشقىلار راۋايەت قىلغان رەسۇلۇللاھنىڭ نامازدىكى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرۈش توغرىسىدىكى ھەدىسكە ئېسىلىمىز.بۇنى ئىمام خەتتابى نەقىل قىلغان،ئىمام قۇرتۇبى مۇفھىم ناملىق كىتابىدا: نامازدىكى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرۈش ئىمام مالىكنىڭ ئەڭ ئاخىرقى ۋە ئەڭ سەھىھ سۆزى بولۇپ،مالىكى مەزھىبىدىكىلەرنىڭ نامازدىكى ئىككى ئورۇندا قول كۆتۈرمەسلىككە ئىبنى قاسىمنىڭ سۆزىدىن باشقا دەلىل يوق، دېگەن(ھاپىز ئىبنى ھەجەر: فەتھۇلبارى) [zCKJR  
ئىمام ئەشھەب شۇنداق دەيدۇ:مەن ئىمام مالىك بىلەن ئۇ ۋاپات بولۇشتىن بىر يىل ئاۋال بىرگە بولدۇم. ئىمام مالىك ۋاپات بولغۇچە ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرۈپ ناماز ئوقۇدى(ئەتتەمھىد) 9m%+6#|  
مەزكۇر ئەسەر سەنەدىدىكى راۋىلار: h4~VzCR4x\  
ئابدۇلۋارىس،قاسىم،ئەبۇئۇبەيدە،يۇنۇس،ئەشھەب {'?PGk%v
 
   دېمەك، ئىمام مالىك رەسۇلۇللاھنىڭ  نامازدىكى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرگەنلىك توغرىسىدىكى ھەدىسنى ئۆز كىتابىدا ۋە ئىمام بۇخارى قاتارلىق مەشھۇر مۇھەددىسلەر ئۆز كىتابلىرىدا توپلىغان،مالىكى مەزھىبىدە ئىبنى قاسىمدىن بىرلا راۋايەت بارلىقى،بۇ راۋايەتنىڭ ئىمام مالىك ئۆزى راۋايەت قىلغان سەھىھ ھەدىسلەرگە زىت ئىكەنلىكى،مالىكى مەزھەبتىمۇ قول كۆتۈرۈشنىڭ ئاساس ئىكەنلىكى ئېنىق. `]/0&S  
sA,2gbW  
   ئەبۇھەنىفە، ھەنەفىيە مەزھىبى ۋە نامازدىكى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرۈش. '@5"p.  
   ئەبۇھەنىفە دەۋرىدىكى نامازدىكى ئۈچ جايدا قول كۆتۈرۈپ ناماز ئوقۇغانلاردىن:سەئىد ئىبنى جۇبەير،ئەتائ ئىبنى رەباھ،مۇجاھىد،قاسىم ئىبنى مۇھەممەد، ئۆمەر ئىبنى ئابدۇلئەزىز،نۇئمان ئىبنى ئەبى ئەيياش، ئىبنى سىرىن، مەكھۇل، ئابدۇللاھ ئىبنى دىنار،نافىئ، ئۇبەيدۇللاھ،قەيس ئىبنى سەئد، ئابدۇللاھ ئىبنى مۇبارەك ، ئەتىيە ئەۋفى،ئابدۇراھمەن ئەئرەج،ئىكرەمە،ئەدى ئىبنى سابىت،ئەمر ئىبنى دىنار،سەلەمە ئىبنى كۇھەيل، قەتادە ئىبنى دەئامە،مەنسۇر ئىبنى مۇئتەمىر،سالىم، تائۇسقاتارلىقلار. 0\o5+  
[ofZ1hB4  
   نامازدىكى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرگەن ئەبۇھەنىفە ئۇستازلىرىدىن:ئەتا ئىبنى رەباھ، ئىكرەمە، ئابدۇرەھمان ئەئرەج،نافىئ، قەتادە ئىبنى دەئامە، مۇھارىب ئىبنى دىسار، ئابدۇللاھ ئىبنى دىنار، ھەكەم ئىبنى ئۇتەيبە،ئەبۇ زۇبەير قاتارلىقلار. c 1{nOx  
  سالىم بىلەن تائۇس ئەبۇھەنىفە بىلەن زامانداش بولسىمۇ،ئۇستازلىقى ئېنىق ئەمەس. ]_! .xx>  
)gxZ &n6  
   ئەبۇھەنىفەنىڭ نامازدىكى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرۈشكە قارىتا مۇئامىلىسى +,4u1`c|$  
   يۈسۈپ دادىسىدىن،ئەبۇھەنىفەدىن،ھەممادتىن، ئۇ ئىبراھىم نەخەئىنىڭ مۇنداق دېگەنلىكىنى بايان قىلغان: رەسۇلۇللاھنىڭ رۇكۇدىن ئىلگىرى ۋە رۇكۇدىن كېيىن قول كۆتۈرگەنلىكىنى راۋايەت قىلغان ساھابە ۋائىل رەسۇلۇللاھ بىلەن ناماز ئوقۇپ باقمىغان ياكى رەسۇلۇللاھنىڭ نامىزىنى كۆرۈپ باقمىغان تۇرسا، ئۇ ئەستە تۇتقان ئالىممىكەن،ياكى ئىبنى مەسئۇد ۋە يېقىنلىرىمۇ؟(ئەبۇھەنىفەنىڭ شاگىرتى ئەبۇيۈسۈپ:ئەلئاسار) 6{[uCxxl  
   مەزكۇر ئەسەردە ئىككى مەسىلە ساقلانغان: K'U=);W  
   بىرى،ئىبراھىم نەخەئى ساھابە ۋائىلنى كۆرۈپ باقمىغان؛ يەنە بىرى ساھابە ۋائىل رەسۇلۇللاھنىڭ نامازدىكى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرگەنلىكىنى كۆرگەنلىكىنى بايان قىلغان. بۇھەدىسنى مۇسلىم، ئەبۇداۋۇد،تىرمىزى، ئىبنى ھىببان، ئىبنى خۇزەيمەلەر سەھىھ سەنەد بىلەن توپلىغان.شۇڭا، بۇ ئەسەر كۈچكە ئىگە ئەمەس. !<5Wi)*  
bxAHzOB(\  
   ھەدىسشۇناس ۋەكىئ ئىبنى جەرراھ مۇنداق دېگەن: مەن كۇفەدىكى مەسچىتتە ناماز ئوقۇدۇم. ئەبۇھەنىفە ناماز ئوقۇۋاتاتتى. يېنىدا ھەدىسشۇناس ئىبنى مۇبارەك ئوقۇۋاتاتتى.ئىبنى مۇبارەك  رۇكۇدىن ئاۋال ۋە رۇكۇدىن كېيىن قولىنى كۆتۈرۈپ ناماز ئوقۇغان.ناماز ئوقۇلۇپ بولغاندا، ئەبۇ ھەنىفە ئىبنى مۇبارەككە: قولۇڭنى كۆپ قېتىم كۆتۈرگەنلىكىڭنى كۆردۈم. (قۇشقا ئوخشاش) ئۇچماقچىمىتىڭ؟ دەپ مەسخىرە قىلغاندا،، ئىبنى مۇبارەك ئەبۇھەنىفەگە: نامازنىڭ دەسلىپىدە قولۇڭنى كۆتۈرۈۋاتاتتىڭ. سەنمۇ ئۇچماقچىمىتىڭ؟ دەپ رەددىيە قايتۇرغان.   ۋەكىئ ئىبنى جەرراھ مۇنداق دېگەن: ئەللاھ ئىبنى مۇبارەككە رەھىم قىلغاي:ئۇنىڭ جاۋابى دەل جايىدا بولغاچقا، ئەبۇھەنىفە  ھەيران  قالغان. مانا بۇ ھەقىقەتنى كۆرەلمەي ئازغۇنلىقىدا چىڭ تۇرغۇچىلارغا بېرىلگەن ئەڭ ياخشى جاۋاب بولغان. W!b'nRkq  
(بۇخارى: رەفئۇليەدەيىن؛بەيھەقى: سۇنەن؛ ئىبنى ھەنبەل:ئەسسۇننە؛ئىبنى قۇتەيبە: تەئۋىلۇ مۇختەلىفىلھەدىس؛ئىبنى ھىببان:ئەسسىقات) G~zP&9N|  
>u?a#5R:m  
   مەزكۇر ئەسەر سەنەدىدىكى راۋىلار: P,K^oz}  
   1 . ئەبۇئابدۇللاھ ھافىز،ھەسەن،ئەبۇل مۇۋەججىھ،ئەبۇنەسر،ئەلى ئەبۇلھەسەن،ئەھمەد 0$.;EGP  
[}?E,1Q3  
   2. ئەبۇمۇھەممەد،ئىبنى راھەۋەيھ ئەھمەد،ئەبۇنۇئەيىم،ئىبنى ئەركىن،ئىبنى ئىسھاق،ئىبنى ۋەلىد،ئەبۇھىشام X->` ~-aj  
_5v]69C#  
   ئەبۇھەنىفە ئاخىرقى ھەججىدە كېچىدە كەبىگە كىرىشكە رۇخسەت سوراپ ئىككى تۈۋرۈك ئارىسىدا ئوڭ پۇتى بىلەن تىك تۇرۇپ، سول پۇتىنى ئارقىسىغا قىلىپ تۇرۇپ،قۇرئاننىڭ يېرىمىنى ئوقۇپ بولۇپ، ئاندىن رۇكۇ ۋە سەجدە قىلىپ بولۇپ ئاندىن سول پۇتى بىلەن تىك تۇرۇپ، ئوڭ پۇتىنى ئارقىسىغا قىلىپ تۇرۇپ قۇرئاننىڭ قالغان يېرىمىنى ئوقۇپ سالام بېرىپ بولۇپ يىغلاپ تۇرۇپ ئەللاھقا ئىلتىجا قىلدى:ئىلاھىم! بۇ ئاجىز بەندەك ئىبادەتنى لايىقىدا قىلالمىسىمۇ، سېنى ھەقىقى رەۋىشتە تونىدى.سېنى ھەقىقى تونىغانلىق يۈزىسىدىن ئىبادەتتىكى كەمتۈكلۈكىنى كەچۈرگەيسەن! دەل شۇ ئەسنادا بەيتۇللاھ تەرەپتىن غايىب ئاۋاز چىقىپ: ئى ئەبۇ ھەنىفە! مېنى ھەقىقى رەۋىشتە تونىغانلىقىڭ ماڭا ئايان بولدى، ئىبادىتىمنىمۇ ياخشى قىلدىڭ. شۇڭا،سېنىڭ ۋە ساڭا، سېنىڭ مەزھىبىڭگە  قىيامەتكىچە ئەگەشكەنلەرنىڭ گۇناھلىرىنى پۈتۈنلەي كەچۈردۈم(رەددۇلمۇھتار). y:R+;91  
t^g+nguz  
   بۇنىڭدىن ئەبۇھەنىفەنىڭ رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرمەي ناماز ئوقۇغانلىقى ئىسپاتلانمايدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىرگە،بۇ ئەسەردە نامى زىكرى قىلىنغان ئەبۇھەنىفە مىلادى 8 - ئەسىردەياشىغان،بۇنى راۋايەت قىلغۇچى ئىبنى ئابىدىن مىلادى 19 - ئەسىردە ياشىغان بولغاچقا، پۈتۈنلەي يالغان - ياۋىداق ئەسەر بولۇپ، قىيامەتكىچە ھەنەفىيە مەزھىبىگە كىرگەنلەرنىڭ گۇناھى كەچۈرۈم قىلىنغان، دېگەن مەزھەب تەشۋىقاتىدىن باشقا نەرسە ئەمەس. 8>!-|VSn  
U/>l>J
5  
  ئەبۇھەنىفە ئەۋزائى بىلەن مەككە شەھىرىدىكى ھەنناتىن قورۇسىدا ئۇچراشقان. ئەۋزائى ئەبۇھەنىفەگە: سەن نېمىشقا رۇكۇدىن ئاۋال ۋە رۇكۇدىن كېيىن قولۇڭنى كۆتۈرمەيسەن؟ دەپ سورىغاندا، ئەبۇھەنىفە: چۈنكى بۇ توغرىلىق بىرمۇ سەھىھ ھەدىس يوق، دەپ جاۋاب بەردى. ئەۋزائى: قانداقمۇ سەھىھ بولمىسۇن؟ ماڭا زۇھرى،سالىم، ئىبنى ئۆمەردىن رەسۇلۇللاھ نامازنى باشلىغاندا،رۇكۇدىن ئاۋال ۋە رۇكۇدىن كېيىن قولىنى كۆتۈرەتتى،دەپ ھەدىس بار تۇرسا؟ دېگەندە، ئەبۇھەنىفە: ماڭا ھەمماد،ئىبراھىم،ئەلقەمە،ئەسۋەد،ئىبنى مەسئۇدتىن رەسۇلۇللاھ نامازنى باشلىغاندىلا قولىنى كۆتۈرۈپ قايتا كۆتۈرمەيتتى، دەپ ھەدىس كەلگەن، دەپ جاۋاب بەرگەن. ئەۋزائى: مەن زۇھرى، زۇھرى، سالىمدىن ھەدىس سۆزلەۋاتسام، سەن: ھەمماد، ئىبراھىمدىن سۆزلەۋاتىسىنا؟ دېگەن. ئەنۇھەنىفە:ھەمماد زۇھرىدىن ئالىمراق.ئەلقەمە ئىلىمدە ئىبنى ئۆمەردىن تۆۋەن ئەمەس. ئىبنى ئۆمەر ئېسىل پەزىلەت ئىگىسى بولسىمۇ، ئەسۋەدنىڭمۇ پەزىلىتى كۆپ.ئىبنى مەسئۇدنىڭ بىلىمى ئەۋزائى يۇقىرى دەرىجىدە سەنەد كەلتۈرگەندەكلا يۇقىرى(فەتھۇلقەدىر) nF=[m; ~  
2mfG:^^c  
   مىشكاتقا شەرھ يازغۇچى مۇبارەكفۇرى مۇنداق دېگەن: بۇ قىسسە ھەنەفى مەزھىبىدىكىلەر ئارىسىدا مەشھۇر. لىكىن، ئازراق كاللىسىدا تەپەككۇر بار كىشىگە توقۇلما ھېكايە، كاززابلارنىڭ ئىجادىيىتى ئىكەنلىكى مەلۇم بولىدۇ. چۈنكى، بۇ قىسسەنى ئەبۇھەنىفەنىڭ شاگىرتلىرىدىن ھەسەن شەيبانى ياكى باشقا بىرەرسى كىتابلىرىدا بايان قىلمىغان. MQlGEJ  
  بۇ قىسسەنى دەسلەپ سەييىد مۇرتەزا كىتابىدا ياقۇب ھارىسى ھەنەفىنىڭ جامىئ مۇسنەد ئەبى ھەنىە ناملىق كىتابىدىن نەقىل قىلغان. a*!9RQ  
   بۇنىڭدا ئالدى بىلەن مەزكۇر كىتاب مۇئەللىپى توغرىلىق ھەدىسشۇناسلاردىن ئۇنى ھەدىس مەزمۇنىنى قۇراشتۇرىدىغان ياكى غارايىب مۇنكەر نەرسىلەرنى كىتابىغا كىرگۈزىدىغان كىشى،دەپ تەرىپلىگەنلەر بار. ئۇنداىن باشقا، مۇنۇ قىسسەدە شازكۇنى ناملىق ھەدىس توقۇغۇچى كىشى بار (مۇبارەكفۇرى:مىرئاتۇل مەفاتىھ) C@9K`N[*  
   دېمەك، بۇ قىسسە سەنەد جەھەتتىن يالغان. ئاۋۇ ھەنەفىلەرنىڭ پىقھەشۇناسى ئىبنى ھەممام ھەرقانچە مەشھۇر بولسىمۇ بۇ قىسسەنى ئەبۇ ھەنىفەدىن راۋايەت قىلسا ئىشەنگىلى بولمايدۇ. چۈنكى،مەزكۇر فەتھۇلقەدىرنىڭ مۇئەللىپى ئىبنى ھەممام ئەبۇھەنىفە ۋاپاتىدىن 600يىلدەك كېيىن تۇغۇلغان. مەزمۇنىغا كەلسەك،نامازدىكى ئۈچ ئورۇندا قول كۆتۈرۈش توغرۇلۇق كەلگەن سەھىھ ھەدىس مۇتەۋاتىر بولۇپ،ھەرقانداق ئادەمنىڭ ئۇنى سەھىھ ئەمەس دېيىشى پۇت تېرەپ تۇرالمايدۇ. H.)J?3  
   ھەنەفىيە مەزھىبىدىكىلەر كىتابلىرىدىكى  قول كۆتۈرمەسلىك توغرىسىدىكى يالغان ھەدىسلەر  ۋە بۇ توغرىدىكى پەتىۋالار >9X+\eg-  
YG6Y5j[-X~  
  سەنەدى يوق يالغان ھەدىسلەر @g1T??h   
   ئىبنى زۇبەير نامىدىن مۇنداق دېيىلگەن:ئۇ ھەرەمدە بىر كىشىنىڭ رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرگەنلىكىنى كۆرۈپ ناماز تۈگىگەندە ئۇنىڭغا:ئۇنداق قىلما. بۇنى رەسۇلۇللاھ قىلىپ كېيىن تەرك ئەتكەن،دېگەن(ئىنايە شەرھى ھىدايە) DU:+D}vl  
$QaEU="Z  
ئىبنى كۇلەيب نامىدىن شۇنداق دېيىلىدۇ: ئەلى رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ ئارقىسىدا ئىككى يىل ناماز ئوقۇدۇم. ئۇ نامازنىڭ دەسلىپىدىلا قولىنى كۆتۈردى(كاسانى: بەدائىئ سەنائىئ) gTg[!}_;\N  
uo7[T*<Q  
>&)|fV&4  
   سەنەدى بار يالغان ھەدىسلەر &[$t%:`  
رەسۇلۇللاھ نامىدىن شۇنداق دېيىلگەن: كىمىكى نامازدا قولىنى كۆتۈرسە، نامىزى يوق ھېسابلىنىدۇ(ئىمام سۇيۇتى، ئەبۇنۇئەيىم: بۇ ھەدىس يالغان،دېگەن) *ub"!}$st  
Uk4G9}I  
رەسۇلۇللاھ نامىدىن شۇنداق دېيىلگەن: كىمىكى رۇكۇدا قولىنى كۆتۈرسە، نامىزى يوق ھېسابلىنىدۇ(ئىمام سۇيۇتى، ئىمام زەھەبى: بۇ ھەدىس يالغان،دېگەن) cd)}a_9  
T$tO[QR/  
   رەسۇلۇللاھ نامىدىن شۇنداق دېيىلگەن: يەتتە ئورۇندىن باشقىسىدا قول كۆتۈرۈلمەيدۇ: ناماز دەسلىپىدە،ھەرەمگە كىرگەندە،مەرۋەدە تۇرغاندا،ئەرەفە ئاخشىمى كىشىلەر بىلەن تۇرغاندا،جەمئىدە،جەمرە تېشىنى ئاتىدىغان ئىككى ئورۇندا(تەبەرانى توپلىغان، ئالبانى: بۇ نۇسخا باتىل، دەپ باھالىغان. سەۋەبى: ئىبنى لەيلا ناملىق مۇنكەر كىشى بار) M|qJZ#{4>  
DC*6=m_  
   ئۆمەر ئىبنى خەتتاب،ئەلى ئىبنى ئەبى تالىب، ئىبنى ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇملار نامىدىن: نامازدا قول كۆتۈرۈش بىدئەت، دېيىلگەن(تەنقىھ تەھقىق) fs*OR2YG7  
tdnd~WSR  
    مەكھۇل ئەبۇھەنىفەدىن شۇنداق راۋايەت قىلىدۇ: ئەگەر رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قولنى كۆتۈرسە،ناماز بۇزۇلۇپ كېتىدۇ(رەددۇل مۇھتار) UsdUMt!u  
DcEGIa
W  
   نامازدا قول كۆتۈرۈشتىكى ئاساسى مەقسەت: نامازنىڭ دەسلىپىدە ئارقا سەپتىكى گاسقا تۈز تۇرۇش ئۈچۈن ئىشارەت قىلىشتۇر. رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن گاسقا بەلگە بېرىش ئارتۇقچە. چۈنكى،ئۇمۇ باشقىلارنىڭ ئىگىلىۋاتقانلىقىنى بىلەلەيدۇ.(كاسانى: بەدائىئ سەنائىئ) ;ZR^9%+y9  
k]yv#Pa  
   نامازدا قول كۆتۈرۈش توغرۇلۇق ھەدىس سەھىھ بولسىمۇ سۈننەت دەرىجىسىگە كۆتۈرۈلەلمەيدۇ.سەھىھ بولمىسا نامازدا قول كۆتۈرۈش بىدئەت بولىدۇ.بىدئەتنى تەرك ئېتىش سۈننەتنى قىلغاندىن ئەۋلادۇر.(كاسانى: بەدائىئ سەنائىئ) &F|Wk,y  
."`f~s\G  
ئەبۇل يۇسر مۇنداق دېگەن: ھەنەفى مەزھىبىدىكىلەرنىڭ شافىئى مەزھىبىدىكىلەر نامىزىغا ئىقتىدا قىلىشى توغرا ئەمەس. چۈنكى،مەكھۇل نەسەفى شىئائ ناملىق كىتابىدا: رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرۈش نامازنى بۇزىدۇ، چۈنكى  قول كۆپ ھەرىكەتلىنىدۇ ،دېيىلگەن ( فەتھۇل قەدىر، شەرھۇ فەتھىل قەدىر) vf['$um  
RH&}'4JE:  
   ئەگەر رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرىدىغان ئىمامغا ئىقتىدا قىلىپ قالسا...ئۇ نامازنى داۋاملاشتۇرۇشقا بولمايدۇ. چۈنكى،ئىمامنىڭ خاتا قىلغانلىقى ئېنىق ئىش بولۇپ،ئۇخىل قول كۆتۈرۈش مەنسۇخ.(كاسانى: بەدائىئ سەنائىئ)  Rlx  
!4mAZFb  
ئىمام بۇخارى مۇنداق دېگەن: كۇفە شەھىرىدىكىبەزىلەر يەنى ھەنەفى مەزھىبىدىكىلەر رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قولىنى كۆتۈرمەيدۇ. قولكۆتۈرۈش توغرىسىدىكى ھەدىسلەرگە پەرۋامۇ قىلماي، قول كۆتۈرمەسلىك توغرۇلۇق بىرمۇنچەھەدىسلەرنى راۋايەت قىلىشىدۇ. ئەگەر، قول كۆتۈرمەسلىك توغرا بولىدىغان بولسا، قول كۆتۈرۈشتوغرىسىدىكى ھەدىسلەرنى كۆپلىگەن ساھابىلەر بايان قىلمىغان، مۇھەددىسلەرتوپلىمىغان بولاتتى. چۈنكى، ھېچقانداق ئىنساننىڭ رەسۇلۇللاھ دېمىگەن ياكىقىلمىغاننى رەسۇلۇللاھنامىدىن توقۇش ھەددى ئەمەس! رەسۇلۇللاھ شۇنداق دېگەن: مەن دېمىگەننىرەسۇلۇللاھ دېدى، دەپ سۆز توقۇغۇچى ئورنىنى دوزاقتىن تېپىۋالسۇن، دېگەن(بۇخارى، مۇسلىمتوپلىغان). شۇنداقىكەن، رەسۇلۇللاھنىڭ بىرەر ساھابىسىدىن رەسۇلۇللاھنىڭ قول كۆتۈرمەيناماز ئوقۇغانلىقى توغرۇلۇق ھەدىس ۋە قول كۆتۈرۈش توغرىسىدىكى ھەدىستەك سەھىھ ھەدىسيوق(بۇخارى:رەفئۇليەدەين) DWu~%U8  
YPS,[F'B.  
  ئىمام بۇخارى مۇنداق دېگەن: كىمىكى رۇكۇدىن ئىلگىرى ۋە كېيىن قول كۆتۈرۈش بىدئەت دەيدىكەن، رەسۇلۇللاھنىڭ ساھابىلىرىغا،سەلەف سالىھلارغا ۋە ئۇلاردىن كېيىنكىلەرگە تۆھمەت قىلغان بولىدۇ(بۇخارى: رەفئۇليەدەين) fh@/fd  
pOIfKd  
   ئاخىرىدا ھەدىسشۇناسلار شەيخى،سۈننەتنى ھاياتى بىلەن قوغداپ بىدئەت - خۇراپاتلىقنى دىن دۈشمىنى قاتارىدا ئەڭ ئۆچ كۆرگۈچى سەلەفىلەر سەردارى ئىمام بۇخارىنىڭ تۆۋەندىكى بايانى بىلەن مەزكۇر تېمىنى ئاخىرلاشتۇراي: dsA::jR0P6  
     ئىمام بۇخارى رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرۈشتىن ئىبارەت بۇخىل ئىبادەت شەكلىگە قارشى تۇرغۇچىلار توغرۇلۇق مۇنداق دېگەن: گەرچە نامازدىكى رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرۈش توغرۇلۇق رەسۇلۇللاھتىن سابىت بولغان رەسۇلۇللاھنىڭ پائالىيىتى، سۆزى ۋە ساھابىلەرنىڭ پائالىيىتى ۋە ئۇلارنىڭ بۇ ھەقتىكى بايانلىرى، شۇنداقلا تابىئىنلەرنىڭ پائالىيىتى ۋە  كېيىنكىلەردىن ئادىل، ئىشەنچلىك راۋىلارنىڭ بىربىرىگە يەتكۈزگەن سەھىھ ھەدىسلەرگە ئاساسلانغان سەلەفىيلەرنىڭ ئۇلارغا ئەگەشكەنلىكلىرى بار بولسىمۇ، ئەجەم - تۈركلەرنىڭ رۇكۇدىن ئاۋال ۋە كېيىن قول كۆتۈرۈشتىن ئىبارەت بۇ ئىبادەت شەكلىگە  قەستەن پەرۋا قىلماسلىقى بىر قانچە سەۋەبتىن؛ [
300F=R  
    بىرى، يۇقارقى رەسۇلۇللاھنىڭ ئىككى ئورۇندا قول كۆتۈرۈش توغرۇلۇق پائالىيىتى، سۆزى ۋە ساھابىلەرنىڭ پائالىيىتى ۋە ئۇلارنىڭ بۇ ھەقتىكى بايانلىرى، شۇنداقلا تابىئىنلەرنىڭ پائالىيىتى قاتارلىقلارنى خالىمىغانلىق؛ UJGmaE  
    يەنە بىرى، رەسۇلۇللاھنىڭ سۈننەتچىگە قىلغان ۋەدىسىنىڭ ئەمەلىيىتىگە قەلبى جاراھەتلىنىپ ۋە ئاداۋەت ساقلاپ،ھاكاۋۇرلۇق قىلىپ، رەسۇلۇللاھنىڭ سۈننىتىدىن نەپرەتلىنىپ قاچقانلىقى؛ 5fud:k  
     يەنە بىرى، ئۇلارنىڭ گۆشىنى،سۆڭىكىنى،يىلىكىنى بىدئەت مەھكەم چىرمىۋالغانلىق ۋە ئەتراپىدىكەرنىڭ خوش خوشلىرىغا مەستخۇش بوپكەنلىكتىندۇر(بۇخارى: رەفئۇليەدەين) }o9(Q8  
KS(Ms*k;'  
s&Qil07Vl  

maz atidihanla kupiyip kattimu nima

سۇبىھاناللاھى ۋەبى ھەمدىھى (ئۇلۇق اللاھنى ھەممە نۇقسانلاردىن پاك دەپ ئىمان كەلتۈرىمەن ) اللاھ بىزنى ، شەرىئەتتە يوق  بىتئەتتىن ساخلىسۇن .