تۈرك تىلى توغرىسىدا

k$pND,Ws  
تۈركلەر تارىخىدا  ئورخۇن – تۈرك ، ئۇيغۇر – سوغد ، ئەرەپ – ئىسلام ، كىرىل – سىلاۋيان ، لاتىن شۇنداقلا  مانى ، براھمى ، سۈرىيان ، رۇم قاتارلىق يېزىقلارنى قوللانغان بولۇپ، نۆۋەتتە ، ئەڭ ئاخىرقى تاللىشى بولغان لاتىن يېزىغى ئاساسىدىكى تۈۋەندىكى يېزىق سېستىمىسىنى ئىزچىل قوللۇنۇپ كەلمەكتە . m!=5Q S3Z  
ukRmjHbLf  
ئىزاھات : =d]}7PO~  
①  بۇ جەدۋەلدە كۆرسۈتۈلگەن W , X , Q   ھەرپلىرى تۈرك تىلىغا چەت تىللاردىن كىرگەن بەزى سۆزلەملەر ۋە خاس ئىسىملارنىڭ ئىملاسىنى ئەسلى شەكلىگە ماس ھالدا توغرا يېزىشقا مۇمكىن بولسۇن ئۈچۈن لاتىنچىدىن قوبۇل قىلىنغان بولۇپ ، ئەسلى تۈرك تىلى يېزىغى سېستىمىسىدىكى ھەرپلەر تەركىۋىگە كىرمەيدۇ . بۇ يەردە « Q » ھەرىپى توغرۇلۇق بىرىلگەن بەزى مەلۇماتلاردا مۇنداقمۇ دېيىلىدۇ : « ئاتا تۈرك قول يازما چوڭ ھەرپلىرىنى يېزىشنى بىلمەيتتى . پەقەتلا كىچىك ھەرپلەرنى چوڭايتىپ يېزىش بىلەن بولدى قىلاتتى . شۇڭا ، « كەمال » نىڭ باش ھەرىپىنى دەسلەپتە كىچىك يېزىلىدىغان «  q» نىڭ چوڭايتىلمىسى بىلەن ، كېيىن بولسا « k » نىڭ چوڭايتىلمىسى بىلەن يازدى . بۇلاردىن بىرىنچىسى كۆڭلىگە زادىلا ياقمىدى . بۇ سەۋەپتىن « Q » ھەرىپىدىن قۇتۇلدۇق .» wSPmiJ/!  
② Q ھەرىپى ــ كونۇپكا تاختىسىنىڭ بىر تۈرىگە سىمۋول قىلىنغان بولۇپ ، ئەگەر كونۇپكا تاختىسىنىڭ سول ئۈست تەرىپىدىكى بىرىنچى ھەرپ « Q » بولسا ، بۇ تاختا «  Q »  بىلەن باشلانغان ۋە ئىنگىلىزچە كونۇپكا تاختىسى دېيىلىدۇ . تۈركلەردىن كۆپچىلىگى ئادەتتە تۈرك تىلىغا بولغان مۇھەببىتى سەۋەپلىك كۆپ ئەھۋالدا «F» بىلەن باشلانغان كونۇپكا تاختىسىنى ئىشلىتىدۇ . k4E9=y?  
تۈرك تىلى يېزىغىنىڭ فونېتىكىلىق ئالاھىدىلىگى dczSW]%  
1) سېلىشتۇرما جەدۋەلدىن كۆرۈنۈپ تۇرۇپتىكى ، تۈرك تىلىدا بىر خىل ھەرپ بىر خىل تاۋۇشنىڭ بەلگىسى بولۇشتەك ئالاھىدىلىككە ئىگە. شۇڭا ھەر – بىر ھەرپنىڭ تەلەپپۇز قىلىنىشى ئۈچۈن ئالاھىدە قائىدە – پىرىنسپ كېرەك ئەمەس ، پەقەت  ھەرپلەرنىڭ نامىنى بىلىۋالساق ۋە نىمە دەپ يازماقچى بولساق شۇنىڭغا ماس ھەرپلەرنى ئىشلەتسەكلا كىپايە .   Ge7B%p8  
2) تۈرك تىلىدىكى ھەرپلەر بەلگىلىك ماسلىشىش شەكلى بۇيىچە قوللىنىلىدۇ . n$9Xj@+  
بۇ جەھەتتە : C ,|9VH  
(1) تۈرك تىلىدىكى ھەرپلەردىن a ،  ı،  o ،  u  لار  قېلىن سوزۇق تاۋۇش ھەرپلىرى دىيىلىدۇ ۋە سۆزلەم تەركىۋىدە بۇلاردىن باشقا سوزۇق تاۋۇشلار بىرلىكتە كەلمەيدۇ . مەسىلەن : kalın  ( قېلىن) ،yuvarlak  ( يۇمۇلاق) ، boşluğunda ( بوشلىغىدا ) غا ئوخشاش . ئەمدى  سوزۇق تاۋۇش شەكىللىرىدىن e  ،i  ، ö ،  ü لەر بولسا ئىنچكە سوزۇق تاۋۇش ھەرپلىرى دىيىلىدۇ ۋە سۆزلەم تەركىۋىدە بۇلاردىن باشقا سوزۇق تاۋۇشلارمۇ بىرلىكتە كەلمەيدۇ . مەسىلەن : geniş ( كەڭ ) ،  ince( ئىنچكە ) ünlüler ( سوزۇق تاۋۇشلار ) گە ئوخشاش . G?61P[j7  
تەپسىلىيرەك كۆرىدىغان بولساق : ck3+A/ !z  
a →   a , ı   :  alçak , açık    ;   e →  e , i   :  ekmek , ekin   ;  ı  →  ı , a   :  ıslak , ışık  ;  i → i , e  :  içecek , içki ;  o → a , u  :  ocak , okul  ;  ö → ö , ü  :  öukü  ,  üzüm  ;  u → u , a  :  uçak , uyku  ;  ü  →  ü , e  :  üçgen , ütü  ; xq=!1>  
            تۈرك تىلىدىكى سوزۇق تاۋۇشلار مۇتلەق كۆپ ئەھۋالدا مانا شۇنداق ماسلىشىشچانلىققا ئىگە . چەت تىللاردىن كىرگەن بەزى سۆزلەملەرمۇ بۇ قائىدىگە چۈشىدۇ . ئەمما بۇ قائىدىگە چۈشمەيدىغانلىرىمۇ بار . مۇنداق قائىدىسىزلىك مەۋجۇت سۆزلەملەر جۈملىدىن تۈرك تىلىنىڭ ئۆزىدىمۇ بار . ساپ تۈركچە سۆزلەمدىكى قائىدىسىزلىك بولسا ئىستانبۇل تەلەپپۇزىنىڭ تەسىرىدىن كىلىپ چىققان . مەسىلەن : , elma ( alma ) , kardeş ( kardaş , karındaş ) , hangi ( hangı )  anne (ana) قاتارلىقلاردەك ;jN1nxF  
            ئەمدى ، بۇ يەردە شۇنى ئالاھىدە ئېيتىپ ئۆتۈشكە تېگىشلىككى ، بىرىكمە سۆزلەملەردە سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ مۇتلەق ماسلىشىشچانلىغىنىڭ بولىشى تەلەپ قىلىنمايدۇ . مەسىلەن : çiçektozu ,  başkent akciger ,  karadeniz , hanımeli ,    دىگەندەك . 5FF28C)>/  
           (2) تۈركچىدە قوشۇمچىلار سۆزلەملەرنىڭ تۇمۇر قىسمىدىكىدەك ماس ھالدا ئۇلىنىپ كېلىدۇ . مەسىلەن : duy - mak , çiçek - li , anlam - lı , duy - gu - lu , çiçek - sizگە ئوخشاش . NL;sn"  
     ئەمما تۈركچىدىكى يۈزلىگەن قوشۇمچىلاردىن بەشى مۇنداق ماسلىقنى ھاسىل قىلالمايدۇ . مەسىلەن: A1`6+8}o;b  
-yor : geliyor , gidiyor , gülüyor ; - ken : açarken , bakarken , yaşarken ;   - ki : akşamki , sabahki , arabanınki ;  - layin : akşamleyin , sabahleyin ; - (i)mtırak : yeşilimtırak , ekşimtırak , mavimtırak;    imtırak  قوشۇمچىسىدىكى - i تاۋۇشى     سۆزلەملەردىكى سوزۇق تاۋۇشلارنىڭ ماسلىشىش قائىدىسىگە بويسۇنىدۇ . مەسىلەن :acımtırak , ekşimtirek , geceleyim , akşamlayın   قاتارلىقلاردەك . ئەمما     چەتئەل تىللىرىدىن كىرگەن بەزى سۆزلەملەردىكى قوشۇمچىلار بۇ قائىدىگە بويسۇنمايدۇ . مەسىلەن : dikkat-li , dikkat-siz , emsal-siz harf-ler , harf-siz , hal-siz , saat-çi , saat-ler  گە ئوخشاش . a|.IAxJ  
بۇ سۆزلەملەرنىڭ بۇغۇملىرىدىكى سوزۇق تاۋۇشلار كۆرۈنۈشتە قېلىندەك قىلسىمۇ ، ئەمەلىي تەلەپپۇزدا ئىنچكە ئېيتىلىدۇ . شۇڭا بۇ سۆزلەملەردە كەلگەن قوشۇمچىلار ئەسلى تۇمۇر سۆزنىڭ ئېيتىلىش شەكلىگە ماسلاشقان ھالدا ئىنچكە تەلەپپۇز قىلىنىدۇ . sUK|*y  
    (3)      o ، ö تاۋۇشلىرى تۈركچە سۆزلەملەرنىڭ بىرىنچى بۇغۇمىدىلا ئۇچرايدۇ . بىرىنچى بۇغۇمدىن كىيىن o ،ö   تاۋۇشلىرى بار سۆزلەملەر تۈركچىگە چەتئەل تىللىرىدىن كىرگەن سۆزلەملەردۇر . V0W4M%  
مەسىلەن : horoz , alkol , radyo , profesör , konsolos , aktör , daktilo , doktor قاتارلىقلارغا ئوخشاش. @!
O(%0=  
  . بۇ خىل سۆزلەملەرگە ئۇلۇنۇپ كېلىدىغان قوشۇمچىلار سۆزلەملەرنىڭ ئاخىرقى بۇغۇمىدىكى سوزۇق تاۋۇشلارغا ماس ھالدا ئۇلىنىدۇ . AXSip  
مەسىلەن : doktor – luk , radyo – culuk , konsolos – luk , aktör – lük قاتارلىقلارغا ئوخشاش . kE
8s])Z,+  
يەنە ، تۈركچىدە o ، u ، ö ،  ü   تاۋۇشلىرى بىلەن ı , i تاۋۇشلىرى بىر يەردە ئۇچرىمايدۇ . ئۇچرايدىغانلىرى چەت ئەل تىللىرىدىن كىرگەن سۆزلەملەردۇر . VmN7a6a  
مەسىلەن : ümit , mühim , sinüs , hürriyet , jüri , enstitü  لارغا ئوخشاشلار . yNn=r;FZQ  
        (4) تۈرك تىلىدا ئىملا ئىھتىياجى سەۋەپلىك بەزىدە ھەرپ ۋە بۇغۇملارغىچە چۈشۈپ قالىدىغان ئەھۋاللار يۈز بېرىدۇ . z,7;+6*=L  
        (5) تۈركچىدە سۆزلەم بېشىدا ئىككى ئۈزۈك تاۋۇش ئارقىمۇ-ئارقا كەلمەيدۇ . ئەگەر كەلسە ئۇ خىل سۆزلەملەر چەتئەل تىللىرىدىن كىرگەن سۆزلەملەر بولۇپ ، تۈرك تىلىدا تۈركچە سۆزلەم شەكلىگە ئۆزگەرتىلگەن ھالدا يېزىلىدۇ . /h.{g0Xc  
     مەسىلەن : )b>misb/  
    (Fr) stasyon  → istasyon  , statistigue →  istatistik   ;   (İt)  skala →  iskele  ,  stempa → istampa ; W*#5Sk  
    ھالىتىدە . ^Jq('@  
( ئىزاھات :    Fr ← فرانسۇزچە  ، İt ← ئىتالىيانچە ) F kf4R5Y?  
        (6) تۈركچىدە سۆزلەم بېشىدا ئىككى سوزۇق تاۋۇشمۇ ئارقىمۇ - ئارقا كەلمەيدۇ . كەلگەنلىرى چەتئەل تىللىرىدىن كىرگەن سۆزلەملەردۇر . u a_w5o7  
        (7) تۈركچە سۆزلەملەردە ئىككى سوزۇق تاۋۇش ئارقىمۇ – ئارقا كەلمەيدىغان بولغاچقا ، سوزۇق تاۋۇش بىلەن ئاخىرلاشقان سۆزلەملەرگە سوزۇق تاۋۇش بىلەن باشلانغان بىر قوشۇمچە ئۇلۇنۇپ كەلسە ، ئوتتۇرىغا ئۈزۈك تاۋۇش ھەرپلىرىدىن y ، s ، ş ، n  لار قويىلىدۇ . ;v2eAe@7  
          (8) تۈرك تىلىدىكى سۆزلەملەرنىڭ ئاخىرىدا g تاۋۇشى (ھەرىپى) كەلمەيدۇ . كەلگەنلىرى چەتئەل تىللىرىدىن كىرگەن سۆزلەملەردۇر . ئاخىرقى تاۋۇشى g  بولغان سۆزلەملەردىكى g  تاۋۇشى ğ گە ئۆزگىرىدۇ . مەسىلەن Sosyoloğu  :  →  Türkoloğu ; Sosyolog  →  Türkolog  دىگەندەك . ئەمما تاق بۇغۇملۇق سۆزلەملەردە g  تاۋۇشى ئۆزگەرمەيدۇ . .Y?]r6CC/  
         (9) تۈرك تىلىدىكى ئۈزۈك تاۋۇشلار قاتتىق ۋە يۇمشاق تاۋۇشلار دەپ ئىككىگە بۆلىنىدۇ . بۇلاردىن بەزى قاتتىق ئۈزۈك تاۋۇشلار ئىككى سوزۇق تاۋۇش ئارىسىدا كەلسە يۇمشاق تاۋۇشقا ئۆزگىرىدۇ . بەزى ئەھۋالدا ئۆزگەرمەيدۇ . -T{2R:\{  
        (10) تۈركچىدىكى سۆزلەملەرنىڭ بېشىدىكى بىرىنچى ھەرپ  z ، ş ، r ، p ، n ، m m، l ، j ،  h،  ğ ، f ، c   لاردىن ئىبارەت بولسا ئۇ خىل سۆزلەملەرمۇ رەسمى تۈرك تىلىدىكى سۆزلەملەر ئەمەس .   ~yw]<{?  
        (11) تۈركچە سۆزلەملەرنىڭ ئايرىم شەكلىنىڭ تەلەپپۇز قىلىنىشى جۈملە شارايىتىدىكى تەلەپپۇزىدىن پەرقلىق بولۇپ قالىدىغان ئەھۋاللارمۇ مەۋجۇت . بۇ يىرى ئىنگىلىزچىگە ئوخشاپ كېتىدۇ . oVn&L*H  
مەسىلەن : |Rkw/5  
top  oynamak   →  to  -  poy  - namak  ,   kalem  almak   →  ka  -  le -  malmak     دىگەندەك . EA8plQ~GtE  
           (12) تۈركچىدىمۇ ئۇرغۇنىڭ رولى چوڭ بولۇپ ، سۆزلەملەردىكى ئورنىغا ئاساسەن مەنا ئۆزگىرىشىنى ھاسىل قىلىدۇ  .   U.P1KRY|=  
     ئۇرغۇ ــ قوشۇمچىلاردىمۇ ، بىرىكمە سۆزلەملەردىمۇ ، شۇنداقلا جۈملىدىمۇ تەسىرىنى كۆرسىتىدۇ . {j]cL
!Od  
           (13) تۈركچىدە تون ئارقىلىقمۇ مەنا پەرقلەندۈرىلىدۇ . w?|qKO  
                يەنە بەزى ئەھۋاللارنى ئوتتۇرىغا قويۇشقا بولىدۇ . d4\JM 65  
    تۈرك تىلى مانا شۇنداق ئاددىي تىلدۇر . شۇڭا بۇ تىل  باشقا ھەر قانداق چەتئەل تىللىرىدن ئەڭ ئاسان تىلدۇر. ئۇيغۇرلار ۋە ئوتتۇرا ئاسيادىكى باشقا قېرىنداش مىللەتلەر ئۈچۈن بولۇپمۇ شۇنداق .
1v`|mU}i,  
              نۆۋەتتە ،  تۈركىيە تىل تەتقىقات ئورگىنى (TDK) يېقىندا ئىشلەپ باسمىغا تاشۇرغان چوڭ ھەجىملىك لۇغەت ھازىرقى زامان تۈركچىسىگە ئائىت بارلىق سۆزلەملەرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بولۇپ ، ئۇنىڭدا   TDK نىڭ ئومۇمىي تۈركچە لوغىتىدىكى 117 مىڭ سۆزلەم بىلەن بىرگە، ئىلىم – پەن ۋە سەنئەت ئاتالغۇلىرى ، يەر ناملىرى ۋە كىشى ئىسىملىرىدىن تارتىپ ئېغىز تىلى تۈركچىسىگىچە بولغان بارلىق سۆزلەملەرنى ئۇچرىتىش مۇمكىن .  بۇ لوغەتتە TDK تەرىپىدىن ئوخشاش بولمىغان دەۋرلەردە ھازىرلانغان ئىلىم – پەن ۋە سەنئەت ئاتالغۇلىرى لوغىتىدىكى 188 مىڭ 866، تۈركىيە تۈركچىسى ئېغىز تىلى لوغىتىدىكى 217 مىڭ 736، يەر ناملىرى لوغىتىدىكى 37 مىڭ 424 ۋە كىشى ئىسىملىرى لوغىتىدىكى 9 مىڭ 697 سۆزلەم ئورۇن ئالىدىكەن. ux(~+<k  
                شۇنداق قىلىپ  تۈرك تىلىنىڭ باي خەزىنىسى بولغان 570 مىڭ سۆزلەم 4000 بەتلىك ناھايىتى چوڭ بىر لوغەتكە توپلىنىدۇ.  بۇ لوغەت ، ھازىرقى زامان تۈركچىنىڭ سۆزلەملەر خەزىنىسىدۇر. بۇ لوغەتتىن بارلىق سۆزلەملەرنى تېپىش مۇمكىن. !ae?EJm"  
               ئەلبەتتە بۇ ناھايىتى قىممەتلىك ئىلمىي ئەمگەك بولۇپ ، تۈركچىنى كەم – كۈتىسىز ئۆگۈنۈش – تەتقىق قىلىشنىڭ كاتتا ئىلمىي دەستۈرى بولۇپ ھېساپلىنىدۇ . Q*ELMib  
                نۆۋەتتە ، تۈرك تىلى تەتقىقات جەمىيىتى تۈرك تىلىنى ساپلاشتۇرۇش بۇيىچىمۇ كاتتا خىزمەتلەرنى ئىشلىمەكتە . چۈنكى ، تۈركچىنىڭ قوللىنىلىش ئەھۋالىغا ئالاقىدار ماتېرياللاردىن قارىغاندا ، تۈركچىنىڭ بىلىم – مەرىپەت تىلى بولىشىغا نىسپىتەن خىلمۇ – خىل توسقۇنلۇقلارمۇ مەۋجۇتتۇر . بۇ ھەقتە ھۆرمەتلىك تەتقىقاتچى يازغۇچى مۇرات گەنج ئوغلى : « 765 پارچە ژورنالنىڭ 337 سىنىڭ نامى تۈركچە ئەمەس . تۈركچە قەيەردە ؟ » ناملىق ماقالىسى ئارقىلىق مەۋجۇت ئەھۋاللارنى ئوپ – ئۇچۇق ئوتتۇرىغا قويغان . بۇ جەھەتتە چۇقۇرۇۋا ئۇنۋېرسىتى تەرىپىدىن ئېلىپ بېرىلغان تەكشۈرۈش نەتىجىسىدىن قارىغاندا ، تۈركىيىدىكى 318 مىھمانخانىدىن پەقەت 30 مىھمانخانىنىڭ نامى تۈركچە ئىكەن . يەنە تۈركىيىدە نەشر قىلىنىۋاتقان 765 خىل ژورنالدىن 337 سىنىڭ نامى تۈركچە ئەمەس . (تۈركىيىدە تارقىتىلىۋاتقان چەتئەل تىلىدىكى ژورناللارنىڭ سانى بۇنىڭ سىرتىدا بولۇپ ،  638 ژورنالنىڭ نامى تامامەن چەتئەل تىلىدا ئاتالغان ) . كونكىرىتنى سىتاتىسكا بۇيىچە ئىشلەپ چىقىلغان تۈۋەندىكى جەدۋەللەرگە قاراپ باقايلى : $9Bzq_!  
a@W9\b@I  

C{uT1`  
              بۇلاردىن سىرت، سىتاتىستكىلاردىن مەلۇمكى، تۈرك تىلىدا باشقا تىللاردىن كىرگەن سۆزلەملەرمۇ ئاز ئەمەس. كۆرىدىغان بولساق: _&V,yp!|  
PN]hG,q*4O  
   جەمئى 14887 سۆزلەم بار.   &k}B66  
            مانا بۇلاردىن تۈرك تىلىنىڭ قوللىنىلىشىدا نەقەدەر ئېغىر ئەھۋاللارنىڭ مەۋجۇتلىغىنى چۇڭقۇر ھېس قىلالايمىز . 87l*Y|osP  
            بۇ تۈپەيلى، تۈرك زىيالىلار قوشۇنى ئاتا تۈرك مۇستافا كامالنىڭ « بىر مىللەت ئۇرۇش مەيدانلىرىدا قانچىلىك زەپەر قازانسا قازانسۇن ، ئۇ زەپەرنىڭ داۋاملىشالىشى مەدەنىيەت قوشۇنى ئارقېلىقلا مۇمكىن بولىدۇ . » ، « شۇنى بىلىشىمىز كېرەككى ، مىللىي كىملىگىنى بىلمىگەن مىللەتلەر باشقا مىللەتلەرنىڭ  ئوۋ  يىمىدۇر .»،« مۇئەللىملەر ! جۇمھۇرىيەت سىلەردىن پىكىر – چۈشەنچىلىرى ھۆر ، ۋىجدانى ھۆر ، ئىلمۇ – ئىرپانى ھۆر نەسىللەرنى تەلەپ قىلىدۇ !» ، « مىللەتنىڭ ئەڭ رۇشەن ماھىيەتلىك ئىپادىلىنىشى تىلدۇر . مەن تۈرك دېگەنلەر ھەممىدىن بۇرۇن ۋە مۇتلەق تۈرك تىلىدا سۆزلىشى كېرەك . تۈركچە سۆزلىمىگەن بىر ئىنسان تۈرك مەدەنىيىتىگە ، تۈرك كوللىكتىۋىغا باغلىق ئىكەنلىگىنى ئېيتسا ، بۇنىڭغا ئىشەنگىلى بولمايدۇ » دېگەن بىر قاتار تەلىماتىغا مۇناسىپ ھالدا ، تۈرك تىلىنى ساپلاشتۇرۇشقا ۋە ھەرقانداق سورۇندا سۆز – ئالاقىدە مۇتلەق تۈركچىنى قوللۇنۇشقا قاراپ يۈزلەنمەكتە .         L f"!:]  
          نۆۋەتتە ھۆرمەتلىك تەتقىقاتچى يازغۇچى جەنگىز ئاسلان ئەپەندىم « تۈركىيە تۈركچىسىنىڭ ئەھمىيىتى » ناملىق ماقالىسىنى ئېلان قىلىپ ، « تىلدا مىللەتچىلىك ، ئىرقچىلىق بولمىغاندەك ، مىللىي تىلى يوق مىللەتلەرنىڭ ئۆزىگە - ئۆزى خوجالىغىنىمۇ يۇقاتقانلىغى مەلۇم بولماقتا . تۈركلەرنىڭ ئۆزىگە - ئۆزى خوجالىغىنىڭ داۋاملىشالىشىنىڭ ئاساسى تۈركچىدۇر . بۇ ھەقىقەتنى قوبۇل قىلماسلىق خەلقئارا تىل ئىمپېريالىزىمىنىڭ يۈرگۈزۈلىشىنى قوبۇل كۆرۈش دېگەنلىكتۇر » دەپ ، تۈركچىنىڭ ئومۇمىي سەپ بۇيىچە ، ــ ھەر ساھە ، ھەر كەسپتە قەتئىي ھالدا قوللىنىلىش كېرەكلىگىنى تەشەببۇس قىلدى . شۇ جۈملىدىن  بۇ كەمگىچە قوللۇنۇپ كەلگەن ئىنگىلىز ۋە باشقا چەتئەل تىللىرىدىن قوبۇل قىلغان سۆزلەملىرىنى ئەمەلدىن قالدۇرۇش خىزمەتلىرى جىددىي تۇتۇپ ئىشلەنمەكتە . -sJD:G,%  
         (14) تۈرك تىلى يېزىغى ئېلىپبەلىك يېزىق بولغاچقا ، لۇغەتلەردىن كېرەكلىك سۆزلەملەرنى ئىزدەپ تېپىشمۇ خۇددىي ئۇيغۇر تىلىدىكىدەكلا ئاسان . {X(nn.GpC  
         (15) كومپيوتېر مەشخۇلاتىدا ، خەت يېزىشتا ئوخشاشلا يۇقېرى سۈرئەت ، تېز ئۈنۈم ھاسىل قىلىشقا بولىدۇ . ?|W3RK;  
         (16) تۈرك تىلى ئېلىپبەسىدىكى ھەرپلەرمۇ نامى نىمە بولسا شۇنداق ئوقۇلىدىغانلىغى ئۈچۈن ، ئىزاھلىق لۇغەت ياكى ھەر خىل تىللار بىلەن سېلىشتۇرما قىلىنىپ ئىشلەنگەن لۇغەتلەردە ترانسكىرىپسىيە قوللىنىلمىغاچقا ، ۋاخت ۋە ئىقتىسادىي ئىسراپچىلىقلار مەۋجۇت ئەمەس . 4uoZw3O  
   oOI0q_bf  
قوشۇمچە: }'x)e  
            ساپ تۈركچىنىڭ ئەھمىيىتى ھەققىدە دوكتۇر مەھمەت ھەنگىرمەن ئەپەندىنىڭ ئېيتقانلىرى Q34u>VkdQI  
     dyn)KDS  
           « تۈرك تىلى گرامماتىكىسى» ناملىق كىتاپنىڭ ئاپتورى دوكتۇر مەھمەت ھەنگىرمەن ئەپەندىم تۈرك تىلىنى ساپلىغى بۇيىچە قوللىنىشنىڭ ئەۋزەللىگى توغرۇلۇق مۇنداق دەيدۇ : |Vz)!M  
          ـــ « دۇنيادا غەيرى تىللاردىن سۆز قوبۇل قىلمىغان تىل مەۋجۇت ئەمەس . ئەمما ، بىر تىلنىڭ چەتئەل تىللىرىنىڭ خۇجايىنلىغى ئاستىغا چۈشۈپ قېلىشى قەتئىي توغرا ئەمەس . ... نۆۋەتتە  پەرزەندلىرىمىز ، ياشلىرىمىز ئىنگىلىز ، نېمىس ۋە فرانسۇزچە قاتارلىق تىللار بىلەن تەلىم – تەربىيە ئېلىشقا مەجبۇر بولماقتا . ھالبۇكى ، بىر ئىنساننىڭ تۇيغۇ ۋە چۈشەنچىلىرىنى باشقىلارغا ئەڭ ياخشى ھالەتتە ئاڭلىتالايدىغان تىل ئانا تىلىدۇر . ئانا تىلىنى بىلمىگەن بىر كىشى چەتئەل تىللىرىنىمۇ ياخشى ئۆگىنەلمەيدۇ . بولۇپمۇ ئانا تىلىنى مۇكەممەل بىلمىگەن بىر كىشى مەدەنىي كىملىك جەھەتتىن نۇرغۇن مەسىلىلەرگە دۇچ كېلىدۇ . چۈنكى ، تىل – مەدەنىيەتنىڭ ئەينىگىدۇر . تىل بىلەن مەدەنىيەت ۋە مىللەتنىڭ مۇناسىۋىتى شۇقەدەر كۈچلۈككى ، ناپالىئون ، بۇناپارت بۇ جەھەتتە : « فرانسىيىنىڭ چېگىرىلىرى فرانسۇزچە سۆزلىشىدىغان يەرلەرگىچىدۇر » دېگىنىدەك ناھايىتى مۇھىمدۇر . ,S`n?.&& 7  
    مانا شۇ ھالەتتە تۈرك تىلىنىڭ مائارىپ ، مەدەنىيەت – سەنئەت ، پەن – تېخنىكا ۋە باشقا ساھەلەردە قوللىنىلىشىنى ئىشقا ئاشۇرۇش ئۈچۈن ئومۇمىيۈزلۈك سەپەرۋەرلىك چاقىرىغى چىقىرىلىپ ناھايىتى ياخشى ۋەزىيەت يارىتىلماقتا . SQK82/  
Pa d)|  
i3|xdYe$  

ئاللاھ بۇيرىسا تۈركچىنى ياخشى ئۈگنىمەن !

ئاللاھ بۇيرىسا تۈركچىنى ياخشى ئۈگىنىمەن !