ئايالىمنىڭ داۋالىنىش خىراجىتىنى مەن ئۈستۈمگە ئالامدىم؟

.?qS8:yA  
سوئال: ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئۇستاز. مەن توي قىلغىلى ئۈچ يىل بولدى. ئاتا-ئانام بىلەن بىر ئۆيدە تۇرىمىز . مەن ئىشلەپ تاپقان پۇللارنى دادامغا بېرەتتىم. يېقىندا ئايالىم ئېغىر كېسەلگە گىرىپتار بولۇپ قالدى. ئايالىمنى ئۆزىنىڭ ئاتا-ئانىسى داۋالىتىۋاتىدۇ. ھازىر 70مىڭ يۈەن كەتتى. يەنە 50 مىڭ يۈەن كېتىدىكەن. مەن ئۇلارغا ئاران 5 مىڭ يۈەن بېرەلىدىم. ئۇنىڭدىن كۆپ بېرەي دېسەم ئاتا-ئانام بەرمىدى ۋە قوشۇلمىدى. چۈنكى ئارىمىزدا بالا يوق. كەتكەن چىقىملارنى مەن ئۈستۈمگە ئالامدىم ياكى ئايالىمنىڭ ئائىلىسىدىكىلەر ئۈستىگە ئالسىمۇ بولامدۇ. مەن گۇناھكارمۇ؟ _i8}ld-  
PuWF:'w r  
3HD=)
k  
:  جاۋابلار uAP|ASH9T  
:Vg,[\I{  
2neiUNT  
6gv.n  
rei<{woX  
u+*CpKR}  
جاۋاب: OHB!ec6W  
1\1o65en  
ZEB1()GB  
j0Q;OKu  
ۋە ئەلەيكۇم ئەسسالام ۋە رەھمەتۇللاھى ۋە بەرەكاتۇھۇ: w
J{M&n1H  
zU(U^
 
بىسمىللەھىرراھمانىرراھيم IuPwFf)  
L|v1=qNH4  
)=~1m85+5B  
{W@Y4Qqq  
2+0'vIw}  
GMFp,Df  
بارلىق ھەمدۇ-سانا جانابى ئاللاھقا بولسۇن، پەيغەمبىرىمىزگە، ئائىلە-تاۋابىئاتىغا ۋە ئۇنىڭغا تاكى قىيامەتكە قەدەر ياخشى ئەگەشكەنلەرگە دۇرۇت-سالاملار بولسۇن. VaH#~!  
0?k/vV4  
ئايالنىڭ نەپىقىسى ئەرنىڭ ئۈستىگە ۋاجىبتۇر، بۇنىڭغا بارلىق ئالىملار ئىتتىپاق. 7)~/`w)P  
A2]N :=  
جانابى ئاللاھ قۇرئان كەرىمدە مۇنداق دېگەن: aiea&aJ  
v]c1|?9p'  
(پەرزەنتى تۇغۇلغان ئاتىلار ئۈستىگە ئاياللارنىڭ رىزقى ۋە كىيىم-كېچەكلىرى  ۋاجىبتۇر،)(بەقەر سۈرىسى 233-ئايەت.) "h\{PoG  
^qGH77#z  
(رەببىڭلار ئاللاھدىن قورقۇڭلار، ئۇلار پەقەت ئوچۇق پاھىشە قىلمىسىلا (ئىددىتى توشمىغۇچە) ئۇلارنى ئۆيلىرىدىن چىقىرىۋەتمەڭلار، ئۆزلىرىمۇ چىقىپ كەتمىسۇن، ئاندىن (ھەدنى ئىجرا قىلىش ئۈچۈن) چىقىدۇ، ئەنە شۇلار ئاللاھنىڭ چەك-چېگرىلىرىدۇر،)( تالاق سۈرىسى 1-ئايەت.) J %URg=r  
,:j^EDCsaJ  
(ئۇلارنى قۇربىڭلارنىڭ يېتىشىچە ئۆزەڭلار ئولتۇرۇۋاتقان جاينىڭ بىر قىسمىدا ئولتۇرغۇزۇڭلار، ئۇلارنى سىقىپ چىقىرىۋېتىش ئۈچۈن ئۇلارغا زىيان يەتكۈزمەڭلار. ئەگەر ئۇلار ھامىلىدار بولسا، بالىلىرىنى تۇغقانغا قەدەر ئۇلارغا نەپىقىلىرىنى بېرىڭلار، تولۇق ئاجراپ بولغاندىن كېيىن ئەگەر ئۇلار سىلەر ئۈچۈن ئېمىتىپ بەرسە، ئۇلارنىڭ ھەققىنى بېرىڭلار، ئۆزئارا مۇۋاپىق شەكىلدە پۈتۈشۈڭلار، ئەگەر كېلىشەلمىسەڭلار، ئۇنىڭ ئۈچۈن باشقا بىر ئايال ئېمىتىپ بېرىدۇ. باي ئادەم ئۆزىنىڭ بايلىقىغا يارىشا نەپىقە بەرسۇن، رىزقى ئاز قىلىنغان ئادەم ئاللاھنىڭ ئۇنىڭغا بەرگىنىگە يارىشا نەپىقە بەرسۇن، ئاللاھ ھېچبىر ئىنساننى بەرگەن رىزقىدىن باشقىغا تەكلىپ قىلمايدۇ، ئاللاھ قىيىنچىلىقتىن كېيىن ئاسانلىق قىلىپ بېرىدۇ)(تالاق سۈرىسى 6-7-ئايەتلەر) }B^KV#_{S  
@zW'!Ol  
يەنە رەسۇلۇللاھ سەللاللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم ۋىدالىشىش ھەجىدىكى خۇتبىسىدە مۇنداق تاپىلىغان: YB.r-c"Y  
 Jcy  
"ئاياللارنىڭ ھەق-ھوقۇقىدا ئاللاھدىن قورقۇڭلار! چۈنكى سىلەر ئۇلارنى ئاللاھنىڭ ئامانىتى بىلەن ئالدىڭلار، ئەۋرەتلىرىنى ئاللاھنىڭ كەلىمىسى بىلەن ھالال قىلدىڭلار،... ئۇلارنىڭ رىزقى ۋە كىيىم-كېچەكلىرى سىلەرنىڭ ئۈستۈڭلەرگە ۋاجىبتۇر".(سەھىھى مۇسلىم 1218-ھەدىس) /&Khk #  
[?yOJU%`  
نەپىقە دېگەندىن مەقسەت: كىشى ئۆزى باقىدىغان بالا-چاقا، ئاتا-ئانىلارنىڭ تۇرمۇشىنى قامدايدىغان، ھاياتىنى ساقلاپ قالىدىغان ئومۇم خىراجەتنى كۆرسىتىدۇ. 9co1+y=i{  
$*{PUj  
ئايال كىشى ئەرگە تەگكەندىن تارتىپ يېتەرلىك خىراجەتنى مۇۋاپىق مىقداردا ئېرى ئۈستىگە ئالىدۇ. ئىسلام ئايال كىشىگە بۇ ھەقنى مۇئەييەنلەشتۈرۈپ بەرگەن بولۇپ، بۇنىڭ بىلەن ئايال كىشى تىرىكچىلىك قىلىمەن دەپ بازار-كوچىلاردا سۆرۈلۈپ يۈرمەيدۇ، ئايال كىشى ئور-خوتۇنلۇق ئۆيىدە يېنىدىن چىقىم قىلمىسىمۇ تۇرمۇشى تولۇق كاپالەتلىنىپ ئىنسان تەربىيىلەشتىن ئىبارەت بولغان ھاياتتىكى مۇھىم ۋەزىپىسىنى ئادا قىلىشقا تولۇق ۋاقتىنى چىقىرالايدۇ.   -6aGcPq  
@_YlHe
&W  
لېكىن ئالىملار بۇ خىراجەتنىڭ چەك-چېگرىسى ۋە باشقا مەسىلىلەردە ھەر خىل قاراشتا بولغاچقا، نەپىقىنىڭ تەرىپىنى بىكىتىشتىمۇ قاراشلىرى ئوخشاش ئەمەس. ?S36)oZzg  
?TLMoqmXM{  
دوكتۇر ۋەھبە زۇھەيلى نەپىقىنى مۇنداق تەرىپلىگەن: "ئۆزى بېقىپ تەمىنلەيدىغان كىشىلەرنىڭ تاماق، كىيىم-كېچەك ۋە تۇرالغۇ ئۆي قاتارلىقلاردىن يېتەرلىك چىقىمىنى قىلىپ بېرىش".(ئەلفىقھۇل ئىسلامى ۋەئەدىللەتۇھۇ 7/756) :w_Zr5H]  
(&=-o(  
لېكىن شەيخ سەييىد سابىق رەھمەتۇللاھى ئەلەيھى مۇنداق تەرىپلەيدۇ: "ئايالى موھتاج بولىدىغان تاماق، تۇرالغۇ ئۆي، خىزمەتچى ۋە دورا قاتارلىقلارنى ئايالى باي بولغان تەقدىردىمۇ ئايالىغا تەل قىلىپ بېرىش".(فىقھۇسسۈننە 2/304) uI}S9  
&&\ h%-Jc  
ئەسلىدە ھازىرقى زامان ئالىملىرىنىڭ بۇ تەرىپلىرىدىكى ئوخشىماسلىق ئىلگىرىكى ئالىملار ئوتتۇرىدىكى ئىختىلاپتىن كېلىپ چىققان بولۇپ ئىلگىرىكى ئالىملارنىڭ كۆپچىلىكى داۋالىنىش ۋە دورا-دەرمەك چىقىمىنى نەپىقە دائىرىسىگە ئالماي نەپىقىنى پەقەتلا يېمەك-ئىچمەك، كىيىم-كېچەك ۋە تۇرالغۇ ئۆيدىن ئىبارەت قىلغان. يەنە ئاتا-ئانىسىنىڭ ئۆيىدە خىزمەتچى خىزمىتىنى قىلىدىغان ئايال بولسا، خىزمەتچىنىڭ ئىش ھەققىنىمۇ قوشقان. ئاز سانلىق ئالىملار بۇنىڭغا ئايالىنىڭ ئاغرىپ قالغاندىكى داۋالىنىش خىراجىتىنىمۇ قوشقان. \f}S Hh  
y+)][Wa0  
تۆۋەندە ئالىملارنىڭ قاراشلىرىنى بايان قىلىپ ئۆتەيلى: b'pbf  
>k,bHGj?  
تۆت مەزھەب ئىماملىرى بىلەن زاھىرىي مەزھەبنى ئۆز ئىچىگە ئالغان كۆپچىلىك ئالىملار: ئايالىغا قارىتا ئەرنىڭ ئۈستىگە ۋاجىب بولغان نەپىقە ئۈچ تۈرلۈك نەرسە يەنى: 1- يېمەك-ئىچمەك، 2-كىيىم-كېچەك 3-تۇرالغۇ ئۆيدىن ئىبارەت، داۋالاش بۇنىڭ ئىچىگە كىرمەيدۇ، دەپ قارىغان. :bkACuaEn  

N6S0(%  
مەسىلەن: ئىمام ئىبنى ئابىدىن: "ئۇنىڭ ئايالىنى داۋالىشى كېرەك بولمايدۇ" دېگەن.(راددۇل مۇھتار 5/227 يەنە سەرەخسىنىڭ ئەلمەبسۇت 21/105-بەتكىمۇ قارالسۇن) B$1e AwT9  
+AhR7R!
 
مالىكى مەزھەب ئالىملىرىمۇ: "شۇنداقلا ئايالى ئاغرىپ قالغاندا يا دورىنىڭ ئۆزىنى يا پۇلىنى ئېرى بېرىشى كېرەك بولمايدۇ، بۇنىڭ ئىچىدە تېۋىپنىڭ ئىش ھەققىمۇ بار".(شەرھىل خۇرەشى 4/183) BC ]^BKP
 
*91iFeKj=  
ئىمام شافىئى رەھمەتۇللاھى ئەلەيھىمۇ: "ئايالى ئۈچۈن تېۋىپنىڭ ئىش ھەققىنىمۇ، قان ئەپ قويىدىغان ھەججامنىڭمۇ ئىش ھەققىنى تۆلەپ قويمايدۇ" دېگەن.(ئەلئۇم 8/337) {mY<R`Ee  
z'=*pIY5f  
ھەنبەلى مەزھەب ئالىملىرىدىن ئىبنى قۇدامە مۇنداق دېگەن: "ئەر كىشى ئايالىغا دورا-دەرمەكلىرىنى ئېلىپ بېرىشىمۇ، تېۋىپنىڭ ئىش ھەققىنى بېرىشىمۇ ۋاجىب بولمايدۇ" دېگەن.(ئەلمۇغنى 9/235)  TOdH  
*/sVuD^b`  
زاھىرىي مەزھەب ئىمامى ئىبنى ھەزممۇ ئەرنىڭ بوينىغا ۋاجىب بولغان نەپىقە دائىرىسىگە داۋالىنىش خىراجىتىنى كىرگۈزمىگەن.(ئەلمۇھەللا 9/112) JP)/O!  
K++pH~o  
ھازىرقى ئالىملاردىن ئىمام مۇھەممەد ئەبۇ زۇھرە، بىننى جىبرىين قاتارلىقلارمۇ شۇنداقلا سەئۇدى ئەرەبىستان لەجنە دائىمە پەتىۋا كومىتېتىمۇ مۇشۇ كۆپچىلىك ئالىملارنىڭ قارىشىنى تۇتۇپ ئەرنىڭ بوينىدىكى نەپىقىنى ئۈچ تۈرلۈك نەرسە يەنى: 1- يېمەك-ئىچمەك، 2-كىيىم-كېچەك 3-تۇرالغۇ ئۆيدىن ئىبارەت دەپ قارىغان. داۋالىنىش خىراجىتىنى ۋاجىب نەپىقە دەپ قارىمىغان.(تەنزىيمۇل ئىسلام لىلمۇجتەمەئ-ئەبۇ زۇھرە 84-بەت. فەۋائىد ۋە فەتاۋا-بىن جىبرىين 128-129-بەتلەر. لەجنە دائىمە 21/169) M7^PWC  
XeX0\L')R  
ھازىرقى زامان بىر قىسىم ئالىملار ياقلىغان ئىلگىرىكى كۆپچىلىك ئالىملارنىڭ بۇ قارىشى بەلكى ئەينى زامانلاردىكى ئاددى-ساددا تۇرمۇش ئەھۋالىغا، ياشام تەرزىگە ۋە ئۆرپ-ئادەتكە ئاساسلانغان بولسا كېرەك. لېكىن ھازىر داۋالىنىش يېمەك-ئىچمەككە ئوخشاش زۆرۈر ياكى ئۇنىڭدىنمۇ زۆرۈر بولۇپ قالدى. پەتىۋا دېگەن زامان بىلەن ماكان، شۇنداقلا ئۆرپ-ئادەت ۋە ئەھۋاللارغا قاراپ ئۆزگىرىدىغان ئەھۋال بار. D{'x7!5r  
<&\HXAOd  
شافىئى ۋە ھەنبەلى مەزھەب ئالىملىرى: "داۋالىنىش دېگەن داۋاملىق لازىم بولىدىغان نەرسە ئەمەس، بىرەر كېسەللىك كۆرۈلگەندە لازىم بولىدۇ، شۇڭا دورا پۇلى بىلەن دوختۇر ئىش ھەققى ئەرنىڭ ئۈستىگە ۋاجىب بولمايدۇ" دەپ قارىغان.(ئەلمۇھەززەب 2/161 ئەلكافى 3/363) ';us;x
R#  
]Cnj=\'  
يەنە بىر تەرەپتىن كۆپچىلىك ئالىملارنىڭ بۇ قارىشىغا تىبابەت تەرەققىياتى ئانچە ئىلغار بولمىغاچ، داۋالانسا ساقىيىش ئېھتىمالى ئاز بولغاچقا، ئەينى زاماندىكى كۆپچىلىك ئالىملارنىڭ داۋالىنىش ۋاجىب ئەمەس ياكى داۋالىنىش جائىز دېگەن قارىشى تۈرتكە بولغان بولسا كېرەك. ھازىرقى زاماندا تىبابەت كۆرۈنەرلىك تەرەققى قىلىپ داۋالىنىش ئۈنۈمى يۇقىرى بولماقتا.   "P\k_-a'  
*X8<hYKZq  
ئۇنىڭ ئۈستىگە بۇ ئېنىق، كەسكىن، مەخسۇس بىر كۆرسەتمە كەلمىگەن ئىجتىھادى مەسىلە بولغاچقا، يەنە ئۆرپ-ئادەتنىڭمۇ بۇ مەسىلىگە تەسىرى بولغاچقا، ئالىملار بۇ مەسىلىدە ئىجتىھاد قىلىشقان. &:`T!n  
LL|$M;S  
بۇ سەۋەبلەر تۈپەيلى ئىلگىرىكىلەردىن ئاز بىر قىسىم ئالىملار باشقىچە قاراشتا بولغان. مەسىلەن: مالىكى مەزھەب ئالىملىرىدىن ئىبنى ئابدۇل ھەكەم: "تېۋىپنىڭ ئىش ھەققى بىلەن داۋالاش چىقىملىرى ئەرنىڭ ئۈستىگە ۋاجىب بولىدۇ" دەپ قارىغان.(مەنھۇل جەلىيل 4/392) z1wy@1o'  
A+w51Q  
ئىمام شەۋكانىمۇ مۇشۇ قاراشنى تەرجىھ قىلغان.(ئەسسەيلۇل جەررار 2/448) [R*UPa  
W(a31d  
شۇنداقلا ھازىرقى زامان ئالىملىرىنىڭ كۆپ قىسمى ئايالنىڭ داۋالىنىش خىراجىتىمۇ ئەرنىڭ بوينىغا ۋاجىب بولغان نەپىقىنىڭ جۈملىسىدىن دەپ قارىغان. ئەزھەرگە تەۋە پەتىۋا كومىتېتىمۇ مۇشۇ قاراشنى تاللىغان بولۇپ، ئىمام قەرزاۋىمۇ مۇشۇ قاراشنى تەرجىھ قىلغان.(فەتاۋا مۇئاسىرە 2/172) \L}aTCvG  
E7@0,9AU  
بۇ ئىنتايىن ئورۇنلۇق قاراش، بۇ قاراشنى قۇرئان ۋە ھەدىسلەردىكى ئاياللارغا پۇل خەجلەش، ئۇلارغا ياخشى مۇئامىلە قىلىش ھەققىدىكى ئومۇم كۆرسەتمىلەر كۈچلەندۈرىدۇ. بۇ سەۋەبتىن كۆپىنچە ئەرەب دۆلەتلىرىدىكى شەرئى مەھكىمىلەر ئەمەل قىلىپ كېلىۋاتقان ئائىلە قانۇنىدا مۇنداق دەپ كەلگەن: "ئايالنىڭ نەپىقىسى مۇۋاپىق مىقداردا يېمەك-ئىچمەكنى، كىيىم-كېچەكنى، تۇرالغۇ ئۆينى ۋە داۋالىتىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ".(مەسىلەن: مىسىر ئائىلە قانۇنى 1985-يىلىدىكى تۈزىتىلگەن 25-ماددىنىڭ 2- ئابزاس. سۈرىيە ئائىلە قانۇنى 71-ماددا، مەغرىب ئائىلە قانۇنى 118-ماددا. جەزائىر ئائىلە قانۇنى 71-ماددا) (b%&DyOt  

"4"gHs  
بۇ قاراش تۆۋەندىكى دەلىللەرگە تايانغان: <seb,> :  
Y5e6|b|  
1-ئۇرۋە ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھادىن رىۋايەت قىلىدۇكى، ھىند پەيغەمبەر ساللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمگە: ئەبۇ سۇفيان بېخىل بىر ئادەم بولغاچقا، مەن ئۇنىڭ مېلىدىن (مەخپىي) ئېلىۋېلىشقا مۇھتاج بولىمەن، دېۋىدى، رەسۇلۇللاھ: «ئۆزىڭىزگە ۋە بالىڭىزغا كۇپايە قىلغۇدەك مىقداردا مۇۋاپىق ئېلىڭ» دېدى. (سەھىھۇل بۇخارى: 7180-ھەدىس) g>)&Q>}=W  
]`39E"zY  
بۇ ھەدىسنىڭ زاھىرىغا قارايدىغان بولساق، كۇپايە قىلغۇدەك مىقدار نەپىقە يېمەك-ئىچمەككىلا خاس ئەمەس، بەلكى ئايالىنىڭ ھاجىتى چۈشىدىغان بارلىق نەرسىلەرگە ئومۇمدۇر، دورا ۋە شۇنىڭغا ئوخشىغان نەرسىلەرمۇ بۇنىڭ ئىچىگە كىرىدۇ. جانابى ئاللاھنىڭ: (پەرزەنتى تۇغۇلغان ئاتىلار ئۈستىگە ئاياللارنىڭ رىزقى ۋە كىيىم-كېچەكلىرى  ۋاجىبتۇر،)(بەقەر سۈرىسى 233-ئايەت.) دېگەن ئايىتىمۇ شۇنىڭغا ئىشارەت قىلىدۇ، چۈنكى نەپىقە بوينىغا ۋاجىب بولغان كىشىنىڭ باقىدىغان كىشىلىرىنىڭ رىزقى ۋاجىب بولىدۇ، رىزىق دېگەن داۋالىنىشنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ.(ئەررەۋزە ئەننەدىييە 2/312 فەتاۋا مۇئاسىرە 2/172) NGP}Z4  
'k[d&sR  
بەلكى تېخى دورا بىلەن داۋالىنىشقا بولغان ئېھتىياج يېمەك-ئىچمەككە بولغان ئېھتىياجدىن زور، ئەگەر يېمەك-ئىچمەك قاتارلىق نەپىقە ۋاجىب دەپ قارىساق، داۋالىتىش بىلەن دورا چىقىمىمۇ ئەلۋەتتە ۋاجىب بولىدۇ. A (zlX_  
w/+e  
2-ئەبۇ ھۇرەيرە رەزىيەللاھۇ ئەنھۇ رىۋايەت قىلىدۇكى، پەيغەمبەر ساللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم مۇنداق دېگەن: «ئاللاھ يولىدا سەن خەجلىگەن بىر تىللا، يەنە بىر قۇلنى ئازات قىلىش ئۈچۈن خەجلىگەن بىر تىللا، يەنە بىر مىسكىن بىچارىگە سەدىقە قىلغان بىر تىللا، يەنە ئايالىڭغا خەجلىگەن بىر تىللا. ئۇلارنىڭ ئەجىر جەھەتتە ئەڭ كاتتىسى ئايالىڭغا خەجلىگەن بىر تىللادۇر». (سەھىھۇ مۇسلىم: 995-ھەدىس) L-Qc[L  
+Y;/10p  
بۇ ھەدىستە ئايالىغا خەجلىگەن ۋاجىب ياكى مۇستەھەب نەپىقىنى ھەم سەدىقە ھەم سىلە-رەھىم بولغاچقا ئاللاھ يولىدا خەجلىگەن، قۇل ئازات قىلىش ئۈچۈن خەجلىگەن ۋە مىسكىنگە سەدىقە بەرگەن نەپىقىدىن ئەۋزەل قىلغان. مەلۇمكى نەپىقە دېگەن پەقەتلا زەرەردىن ساقلىنىش ئۈچۈن بولىدۇ. ئۆيدە ئەرنىڭ خىزمىتىنى قىلغانلىقتىن ياكى قورساق كۆتۈرۈپ تۇغۇپ جاپا تارتقانلىقىدىن ياكى باشقا سەۋەبلەردىن ئاغرىپ يېتىپ قالسا، تەكشۈرتۈپ داۋالىتىش يېمەك-ئىچمەكتىنمۇ زۆرۈر بولىشىدا شەك يوقتۇر. }4G/x;D  
'M
ZX"t  
3-جانابى ئاللاھ قۇرئان كەرىمدە: (ئۇلار بىلەن چىرايلىق ئۆتۈڭلار) دېگەن.(نىسا سۈرىسى 19-ئايەتنىڭ بىر قىسمى) ئايالى ساق چاغدا بېقىپ ئاغرىپ قالسا كارى بولماي تاشلىۋېتىش، داۋالاتماي قېيىن ئاتىسىنىڭكىگە ئەۋەتىپ قويۇش، پەرزەنتىنى تۇغۇپ بەرسە دوختۇرخانىنىڭ پۇلىنى تۆلىمەسلىك قانداقمۇ چىرايلىقچە ئۆتۈش بولسۇن! i2$7nSQ9  
NQb!?w  
4-پەيغەمبەر ساللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم بىلەن ساھابە كىراملار ئاياللىرىنى داۋالىغان. ئۇلارنىڭ ھالىدىن خەۋەر ئالغان. cTlitf9  
`Hj{XIOx  
مەسرۇق رىۋايەت قىلىدۇكى، ئائىشە رەزىيەللاھۇ ئەنھا مۇنداق دېگەن: رەسۇلۇللاھ ساللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم ئاياللىرىدىن بەزىسىنى پاناھلاندۇرۇپ دۇئا ئوقۇپ، ئوڭ قولى بىلەن سىلاپ تۇرۇپ مۇنداق دەم سالاتتى: «ئى پۈتۈن ئىنسانلارنىڭ پەرۋەردىگارى! ئاغرىقنى كەتكۈزىۋەتكىن، ئۇنىڭغا شىپالىق بەرگىن، سەن شىپالىق بەرگۈچىسەن، سېنىڭ شىپايىڭدىن باشقا شىپا يوق، شۇنداق شىپالىق بەرگىنكى، كېسەللىك قالمىغاي».(سەھىھەين: بۇخارى: 5743-ھەدىس. مۇسلىم: 2191-ھەدىس) 4r
Xjso|  
Iu(j"b#
 
ئىبنى ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇما رىۋايەت قىلىپ مۇنداق دېدى: ئوسماننىڭ بەدر غازىتىغا قاتناشمىغانلىقىنىڭ سەۋەبى شۇكى، ئۇنىڭ قولىدا رەسۇلۇللاھ ساللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ قىزى بار بولۇپ رەسۇلۇللاھنىڭ قىزى ئاغرىپ يېتىپ قالغان بولغاچقا رەسۇلۇللاھ ئوسمانغا: «ساڭا بەدرگە قاتناشقان بىر جەڭچىنىڭ ئەجرى ۋە ئۈلۈشى بېرىلىدۇ» دېگەن.(سەھىھۇل بۇخارى 3130-ھەدىس) k)l*L1Y4:  
O [Q;[@  
5-ئەمرۇ ئىبنى ئاس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇما رىۋايەت قىلىدۇكى، رەسۇلۇللاھ ساللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم مۇنداق دېگەن: «ئۆزى باقىدىغانلارنى زايە قىلىۋېتىشى كىشىگە يېتىپ-ئاشىدىغان گۇناھتۇر» دېگەن.(ئەبۇ داۋۇد 1692-ھەدىس، نەسەئى 9176-9177-ھەدىس) 4DGc[  
`bXP )$  
ئاغرىپ قالسا داۋالىماسلىق زايە قىلىۋېتىشنىڭ دەل ئۆزىدۇر. .Y@)3  
m5Q?g8  
6- نافىئ ئابدۇللاھ ئىبنى ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇمادىن رىۋايەت قىلىدۇكى، رەسۇلۇللاھ ساللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم مۇنداق دېگەن: «ھەر بىرىڭلار پادىچىدۇرسىلەر، ھەر بىرىڭلار جاۋابكاردۇرسىلەر، دۆلەت رەئىسىمۇ پادىچىدۇر، ئۇ ئۆزىنىڭ خەلقىدىن جاۋابكار بولىدۇ، ئەركىشىمۇ ئۆزىنىڭ ئائىلىسىدە پادىچىدۇر، ئۇ ئائىلىسىدىكىلەردىن جاۋابكاردۇر، ئايال كىشىمۇ ئېرىنىڭ ئۆيىدە پادىچىدۇر، ئۇ ئائىلىسى ئۈچۈن جاۋابكاردۇر، قۇل خوجايىنىنىڭ مال-مۈلكىدە پادىچىدۇر، ئۇ شۇنىڭدىن جاۋاپكاردۇر، دېمەك ھەممىڭلار پادىچى، ھەربىرىڭلار جاۋاپكاردۇرسىلەر».(سەھىھەين: بۇخارى: 5188-ھەدىس. مۇسلىم: 1829-ھەدىس) p~X=<JM  
mn5mdrv3WZ  
7-ئاللاھ تائالا: (ئاراڭلاردا سۆيگۈ ۋە مېھىر-شەپقەت ئورناتقانلىقى ئۇنىڭ بارلىقىنىڭ دەلىللىرىدۇر)(رۇم سۈرىسى 21-ئايەتنىڭ بىر قىسمى) ئايالىنى داۋالىماسلىقمۇ سۆيگۈ بىلەن مېھىر شەپقەتكە زىت. E05RqnqBn0  
`EFPY$9`D  
8- ئاللاھ تائالا مۇنداق دېگەن: (ئۇ ئىككىڭلارنى جەننەتتىن چىقىرىۋەتمىسۇن، جاپا تارتىپ قالىسەن.((تاھا سۈرىسى 117-ئايەت) جانابى ئاللاھ بۇ ئايەتتە خىتابنى ئادەم بىلەن ھەۋۋا ئىككىيلەنگە قىلغاندىن كېيىن، جاپا تارتىپ قالىسەن دەپ ئادەمگە خىتاب قىلغان. بۇ ئەر كىشىنىڭ تەر ئاققۇزۇپ ئىشلەپ جاپا تارتىپ تۇرمۇشتا زۆرۈر بولغان نەرسە-كېرەكلەرنى ئايالىغا تەييارلاپ بېرىشى كېرەكلىكىنى كۆرسىتىدۇ. دورا بىلەن داۋالىنىشمۇ زۆرۈر نەرسىلەرنىڭ بىرىدۇر. <OYy;s  
y7&8P8R  
يۇقىرىقى دەلىللەر ئىككى قاراشتىكىلەر ئورتاق دەلىل قىلىدىغان دەلىللەر بولسىمۇ، بىرىنچى قاراشتىكىلەر داۋالىنىش چىقىمىنى زۆرۈر دەپ قارىمىغاچقا ۋاجىب نەپىقە دائىرىسىگە كىرگۈزمىگەن. ھازىرقى زاماندا داۋالىنىش چىقىمىنىڭ زۆرۈر ئېھتىياجلاردىن ئىكەنلىكىدە ھېچكىم تالاش-تارتىش قىلمىسا كېرەك. دوكتۇر ۋەھبە زۇھەيلى مۇنداق دەيدۇ: "ئەمما ھازىر، داۋالىنىشقا بولغان ئېھتىياج يېمەك-ئىچمەك بىلەن غىزالىنىشقا بولغان ئېھتىياجغا ئوخشاش ياكى ئۇنىڭدىنمۇ مۇھىم بولۇپ قالدى. چۈنكى بىمار داۋالىنىشنى باشقا ھەممە نەرسىدىن ئەلا بىلىدۇ. ئۇ ئۆلۈم بىلەن ھاياتىغا تەھدىت سېلىۋاتقان ئاغرىق ئازابىدىن زارلىنىۋاتقان ئەھۋالدا تاماق يەلەمدۇ؟ شۇڭا مەن داۋالىنىش خىراجىتىمۇ باشقا زۆرۈر خىراجەتلەرگە ئوخشاشلا ئەرنىڭ ئۈستىگە ۋاجىب بولىدۇ، دەپ قارايمەن".(ئەلفىقھۇل ئىسلامى ۋە ئەدىللەتۇھۇ 10/7380) ^M51@sXI7  
cwe@W
PE2  
خۇلاسە: ئەر كىشى كېسەل ئايالىنى داۋالىتىشى، دورا، دوختۇر ۋە دوختۇرخانا ئۈچۈن كەتكەن چىقىملارنى ئۆز ئۈستىگە ئېلىشى كېرەك. ئەرنىڭ ئىمكانىيىتى يار بەرمىسە ئايالنىڭ ئاتىسى ۋە باشقا تۇغقانلىرى ھەمكارلىشىپ خىراجەت قىلىدۇ. OfSy_#aEK  
k3:8T#N>!O  
ئادەتتە بەزى ئەرلەرنىڭ چىقىمىنى ئاتىلىرى قىلىپ بېرىدىغان بولغاچقا، ئاتىلىرى جەمئىيەتتىكى يامان ئادەت تەسىرىدە كېلىنىنى داۋالاشقا ئۇنىماي. ئەر تەڭلىكتە چارىسىز قالىدۇ. بۇنداق ئەھۋالدا يا ئايالنىڭ ئاتىسى ياردەم قىلىپ داۋالىۋەتسە ياكى ئەر ئاغىنىلىرىدىن قەرز ئېلىپ داۋالىنىش چىقىمىنى تۆلىۋەتسە بولىدۇ. ow,4'f!d  
m{~p(sQL  
ئەلۋەتتە زۆرۈر داۋالىنىش بىلەن ئارتۇقچە داۋالىنىشنى ئايرىپ مۇئامىلە قىلىش لازىم. يۇقىرىدا ۋاجىب دەپ قارىغىنىمىز داۋالىنىش زۆرۈر بولغاندىكى ئەھۋالغا قارىتىلغاندۇر. ."8bW^:  
<%@S-+D`]  
ۋەللاھۇ ئەئلەم. '[XtARtY`  
I eQF+Xz  
.6@qU}  
پەتىۋادا: دوكتور ئابدۇل ئەزىز رەھمەتۇللاھ. ‹‹ئاناتۇپراق مۇنبىرىگە يوللىغۇچى ئابدۇللاھ›› |'C{nTX  
l1Zf#]x  
G^ZSQ!  

قارىغاندا مىنىڭ كاللام بەك ئاددىكەن بەزىبىر يەرلىرىگە چۇشۇنۇش ھاسىل قىلالمىدىم . ].A>ORS/  
لىكىن بىز ئاللا يۇلىدا ھەقلەپ ئالغاندىكىن چۇقۇم ھاقىتىدىن چىقىشىمىز كېرەك دەپ قارايمەن.

سىز بىر ئەر تۇرۇپ مەيلى بالا بولسۇن بولمىسۇن ئايالىڭىز نېكاھىڭىزدا بولدىكەن داۋالىتىش مەجبۇرىيتىڭىز بولىدۇ. بولمىسا سىز ئۆزىڭىزنى ئەر ئەمەس دەپ،جامائەتكە جاكارلاڭ. مۇشۇنداقمۇ مەسئۇلىيەتسىز ئەر بولسۇنمۇ؟ Jxq;Uu9  
سىز چوقۇم ئۆزئالدىڭىزغا قارار چىقىرىپ، ئاشۇ بىچارە ئايالنىڭ داۋالنىش ھەققىنى تولۇق ئۇستىڭىزگە ئىلشىڭىز لازىمدۇر. h"/y$  

يۇقىرىدا ۋاجىب دەپ قارىغىنىمىز داۋالىنىش زۆرۈر بولغاندىكى ئەھۋالغا قارىتىلغاندۇر. zkdyfl5  
C?bq7kD:H  
................................... nlsQf3  
9S0I<<m  
ئۇنچى كۆپ پۇل كەتكىنىگە قارىغاندا زۈرۈر داۋالىنىش قاتارىغا كىرىدىكەن سىز نىڭ . a_YE[6  
مانا شۇنداق ئىككى خىل قاراشنى ئوتتۇرغا قويۇپ قويمىسا ، ئاياللار نىڭ ئىشى تۇلا تۇرسا ...  مەسىلەن قوش قاپاق چىقىرىش ...    قۇرسىقىنى كىچىكلىتىش      دىگەندەك

ئاياللار نېمانچە بىچارە.نېمىدېگەن مەسئۇلىيەتسىز ئاتا-ئانا بۇ.ئەگەر ئۆز قىزى شۇ كۈنگە قالسا قانداق قىلار.ئۈچ يىلدىن بېرى خىزمىتىنى قىلسا ياخشى،ئاغرىپ قالسا يامان بوپتىمۇ.                                                                        ئاللاھتىن قورقۇڭلار!