قوي، كالا قاتارلىق ھايۋانلارنىڭ ئۇرۇقدېنىنى يېيىشنىڭ ھۆكمى

nXfz@q  
سوئال: ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ئۇستاز. قوچقار ۋە بۇقىنىڭ تاشقى بۆرىكىنى يېيىشنىڭ ھۆكمى نېمە؟ 8'3&z-  
<bCB-lG*Kb  
يەنە بىر سوئال: ئەسسالامۇ-ئەلەيكۇم ئۇستاز سىلىدىن سورايدىغان سوئالىم شۇكى، كىچىك ۋاقتىمىزدا قۇربان ھېيت كۈنلىرى تۇغقانلارنىڭ ئۆيدە قۇربانلىق قوينىڭ جىگىرى بىلەن ئۇرۇقدېنىنى يېگەن ئىدىم. كېيىنچە باشقا يۇرتلاردا قوي، كالا قاتارلىق ھايۋانلارنىڭ ئۇرۇقدېنىنى يېمەيدىغانلىقىنى بىلدىم. ئۇندىن باشقا، مەلۇم بىر مەسجىتتە ئىمام بۇ ھەقتە سۆز قىلىپ بۇنى يېيىشكە بولمايدىغانلىقىنى دەپتۇ. بۇ ھەقتە دىنىمىز نېمە دەيدۇ؟ چۈشەنچە بەرسىلە. <
=%[.. (S  
1z2v[S&pk  
g]44|9x(W  
جاۋابلار *1b0IQ$g  
x7l}u`N4  
}mZCQJ#`  
جاۋاب: }*-fh$QJ  
dE[X6$H[  
                                   ۋە ئەلەيكۇم ئەسسالام ۋە رەھمەتۇللاھى ۋە بەرەكاتۇھۇ: V5h_uGOD  
                                                         بىسمىللەھىرراھمانىرراھيم g0/R\  
4TU\SP8sM  
بارلىق ھەمدۇ-سانا جانابى ئاللاھقا بولسۇن، پەيغەمبىرىمىزگە، ئائىلە-تاۋابىئاتىغا ۋە ئۇنىڭغا تاكى قىيامەتكە قەدەر ياخشى ئەگەشكەنلەرگە دۇرۇت-سالاملار بولسۇن. [!KsAsmk  
4^Ks!S>K{8  
ھەنەفى مەزھەب ئالىملىرى بوغۇزلانغان ھايۋاننىڭ ئۇرۇقدانىنى (تاشىقىنى) يىيىش مەكروھ بولغان ئالتە نەرسىدىن دەپ قارايدۇ. بۇ ئالتە نەرسە: ئۆت، دوۋساق، بەز، چىشى ھايۋان ئەۋرىتى، زەكەر، ۋە ئىككى تاشاق. TK>~)hc}  
ھەنەفى مەزھەبتە بۇ نەرسىلەرنى بەزى ئالىملار تەنزىھىي مەكروھ دەپ قارىغان بولسىمۇ مەزھەبتىكى كۈچلۈك قاراشتا بۇلار تەھرىمىي مەكروھ دەپ قارالغان. (راددۇل مۇھتار 6/449) E){ODyk  
ئەۋزائىي ۋاسىل ئىبنى ئەبى جەمىلەدىن، رىۋايەت قىلىدۇكى، مۇجاھىد مۇنداق دېگەن: "رەسۇلۇللاھ ساللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم قويدىن يەتتە نەرسىنى يامان كۆرگەن: ئۆت، دوۋساق، بەز، چىشى ھايۋان ئەۋرىتى، زەكەر، ئىككى تاشاق ۋە قان. رەسۇلۇللاھنىڭ قوي گۆشىدىن ئەڭ ئامراق يېرى ئالدى تەرىپى ئىدى". بۇ ئەسەرنى ئىمام مۇھەممەد ئىبنى ھەسەن شەيبانى "ئەلئاسار دېگەن كىتابىدا ئەۋزائىيدىن رىۋايەت قىلغان. 116-بەت. Gh{9nM_\"  
بۇ رىۋايەت مەكروھلۇقنى ئېنىق ئىپادىلەيدۇ. لېكىن بۇ ئەسەردە ئىككى نوقتىدا ئاجىزلىق بار. بىرى: ۋاسىل دېگەن راۋىينى بەزىلەر ئاجىز دەپ قارىغان. يەنە بىرى مۇجاھىد بۇنى مۇرسەل رىۋايەت قىلغان. 0!:%Ge_  
شۇنداقتىمۇ ھەنەفىي مەزھەب ئالىملىرى بۇ ھەدىسكە قارىتا مۇنداق دەپ قارايدۇ: ۋاسىل دېگەن راۋىيغا قارىتا ھەدىسشۇناسلارنىڭ ھۆكمى ئوخشاش ئەمەس، بەزىلەر ئىشەنچلىك دەپ قارىغان. بەزىلەر ئىشەنچسىز دەپ قارىغان. ئۇنداق بولىدىكەن بۇنىڭ زىيىنى يوق، شۇڭا بۇ ھەدىس سەھىھ ياكى ھەسەن دەرىجىلىك مۇرسەل ھەدىس بولىدۇ، مۇرسەل ھەدىس بىزنىڭ نەزىرىمىزدە ھۆججەتتۇر. ئاجىز دەپ قارىغان ئەھۋالدىمۇ بۇ ھەدىسنى تابارانى ئەلئەۋسات دېگەن كىتابىدا 9/181-بەت 9480-نومۇرلۇق ھەدىستە ئىبنى ئۆمەر رەزىيەللاھۇ ئەنھۇمادىن، بەيھەقىي سۈنەن ئەلكۇبرادا 10/7 مۇجاھىدتىن شۇنداقلا ئىبنى ئابباس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇمادىن مۇسنەد قىلغان بىرقانچە رىۋايەتلەر بىلەن كۈچىيىدۇ. (ئىئلائۇسسۈنەن 16/7833) =t}m  
ئەمەلىيەتتە مۇجاھىد ئورتا دەرىجىلىك تابىئىيلار ئىچىدە مۇرسەلىنى قوبۇل قىلىش جەھەتتىن ئەڭ ياخشىسى بولۇپ، بۇنىڭ مۇرسەل رىۋايەت قىلغان ھەدىسىنى قوبۇل قىلىشتا ئالىملار ئوتتۇرىدا كۆز قاراش ئوخشاش ئەمەس. بەزىلەر قوبۇل قىلىدۇ. ئۇنىڭ ئۈستىگە بەيھەقى ۋە باشقىلار بەزى راۋىيلارنى ئاجىز دەپ قاراپ بۇ ھەدىسكە ئاجىز دەپ ھۆكۈم قىلىۋېتىشىدىكى سەۋەب بەيھەقى رىۋايىتى سەنەدى مۇھەممەد ئىبنى ھەسەن شەيبانى رىۋايىتى سەنەدىدىن پەرقلىق بولۇپ، ئۇنىڭدا ئەۋزائىيدىن كېيىنكى بەزى راۋىيلار ئىشەنچسىز. ئەمما ئىمام مۇھەممەد رىۋايىتىدە ئىمام مۇھەممەد بۇنى ئەۋزائىيدىن، ئەۋزائىي ۋاسىلدىن، ۋاسىل مۇجاھىدتىن رىۋايەت قىلىدۇ. بۇ سەنەدتە پەقەتلا ۋاسىلدا كۆز قاراش ئوخشاش ئەمەس. باشقا ئاجىز راۋىي يوق. شۇڭا ھەنەفىي مەزھەب ئالىملىرى مۇرسەلنى قوبۇل قىلغاچقا بۇ ھەدىسنى سەھىھ ياكى ھەسەن دەرىجىلىك مۇرسەل دەپ قاراپ قوبۇل قىلىۋېرىدۇ. 4>HQ2S{t  
ئىمام ئەبۇ ھەنىيفە رەھمەتۇللاھى ئەلەيھى: "قان ھارامدۇر، باشقا ئالتىنى يامان كۆرىمەن" دېگەن. ئىمام بۇنداق دېيىشتە جانابى ئاللاھ مائىدە سۈرىسى 3-ئايەتتە: "سىلەرگە ئۆزى ئۆلۈپ قالغان ھايۋان، قان ۋە چوشقا گۆشى.... ھارام قىلىندى)) دېگەن. بۇ ئايەتتە قان ئېنىق ھارام قىلىنغانلىقى ئۈچۈن قان كەسكىن ھارام، چۈنكى ھارام دېگەن كەسكىن دەلىل بىلەن ئىسپاتلانغىنى دەپ قاراپ، باشقا ئالتە نەرسە كەسكىن دەلىل بىلەن ئەمەس، ئىجتىھادىي دەلىل بىلەن ياكى تەۋىل قىلىش ئېھتىمالى بولغان قۇرئان ئايىتىنىڭ زاھىر مەنىسى بىلەن يامان كۆرگەن. چۈنكى بۇ نەرسىلەر ئىنسان كۆڭلى نا پاك دەپ قاراپ يىرگىنىدىغان نەرسىلەر بولۇپ، بۇ مەكروھ بولۇشنىڭ سەۋەبىدۇر. ئاللاھ تائالا ئەئراف سۈرىسى 157-ئايەتتە: (ئۇلارغا نا پاك نەرسىلەرنى ھارام قىلىدۇ) دېگەن. (راددۇل مۇھتار 6/449) #N97  
شافىئىي مەزھەبتىمۇ بۇ نەرسىلەر مەكروھ دەپ قارىلىدۇ. ئىمام خەتتابىي مۇنداق دەپ قارىغان: "قان ئىجمائ بىلەن ھارامدۇر، ئۇنىڭ بىلەن بىللە تىلغا ئېلىنغان ئالتە نەرسە مەكروھ نەرسىلەردۇر. ھارام ئەمەستۇر، بەزىدە بىر قاتاردا تىزىپ كەلگەن بىر قاتار نەرسىلەرنىڭ بەزىسى ئايرىم دەلىل بولغانلىقتىن باشقا ھەمراھلىرىدىن باشقىچە ھۆكۈم ئالسا ئالىدۇ". UD2l!)rW  
لېكىن بەزى ھەدىس ئالىملىرى بۇ ئەسەردىكى قاندىن ئاققان قاننى ئەمەس، مالنىڭ گەدىنىدە ئاقماي قالغان قان مەقسەت، بۇنى ئىستېمال قىلىش مەكروھ، ئەمما ئاققان قان ھارام دەپ قارىغان. يەنە بەزىلەر بۇنىڭدىن جىگەر بىلەن تال مەقسەت قىلىنىدۇ، چۈنكى ھەر ئىككىسى ئەسلىدە قاندىن ئىبارەت دەپ چۈشەنگەن.(ئەلمەجمۇئ 9/67) فەيزۇل قەدىير 5/245) T+5H2]yy)  
يەنە بىر رىۋايەتتە: "رەسۇلۇللاھ ئىككى بۆرەكنى يامان كۆرەتتى" دەپ كەلگەن. بۇنىڭدا ئىچ بۆرەكنى دېمەكچى. بۇنى ئىبنى سۈننىي تىببى نەبەۋى دېگەن كىتابىدا ئاجىزراق سەنەد بىلەن ئىبنى ئابباس رەزىيەللاھۇ ئەنھۇمادىن رىۋايەت قىلغان. بۇنىڭ سەۋەبى سۈيدۈككە يېقىن بولغانلىقتىن دېيىلگەن. فەيزۇل قەدىير 5/245) AY9#{c>X  
ھەنبەلىي مەزھەبتە پەقەتلا بەز بىلەن يۈرەك دالچىنى مەكروھ دەپ قارايدۇ. ئۇلار رەسۇلۇللاھ ساللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەم بەز يېيىشنى يامان كۆرگەن، دېگەن رىۋايەت بىلەن رەسۇلۇللاھ ساللەللاھۇ ئەلەيھى ۋەسەللەمنىڭ يۈرەك قۇلىقىنى يېيىشنى يامان كۆرگەن، دېگەن رىۋايەتنى ئەكىلىش بىلەن بىرگە، بۇ ئىككى نەرسە ېېگۈچىگە زىيانلىق دەپ سەۋەب كۆرسەتكەن.(مەتالىبى ئۇلىننۇھا 6/317 ئەلمۇغنىي 9/342) 7<5=fYbr  
مالىكى ھەزھەبتە ماي، جىگەر، ئۈچەي، يۈرەك، ئۆپكە، تال، بۆرەك، كاناي، تاشاق، كاللا-پاقالچاق ۋە شۇنىڭغا ئوخشىغان نەرسىلەر گۆش ھۆكمىدە ئوخشاش مۇباھتۇر. (ئەلمۇدەۋۋەنە 9/112 مەۋاھىبۇل جەلىل 4/349) _#<7s`i  
يۇقىرىقىلاردىن مەلۇم بولدىكى ھەنەفىي ۋە شافىئىي مەزھەبتە ھايۋاننىڭ تاشىقىنى مەكروھ دەپ چەكلەيدۇ. قالغان ئىككى مەزھەب مۇباھ دەپ قارايدۇ. ھەنەفىي مەزھەب قارىشىدىكى مەكروھ ھارامغا يېقىن، شافىئىي مەزھەبتىكى مەكروھ (تەھرىيمىي دەپ ئەسكەرتمىگەن ئەھۋالدا) تەنزىيھىي مەكروھتۇر.
`my\59T  
مەلۇمكى دىيارىمىزدا بەزنى زىيانلىق دەپ قارايدۇ. بۇنى دوختۇرلاردىن سوراپ بېقىش لازىم. مىسىردا شافىئىي، مالىكىي ۋە ھەنبەلى مەزھەب تەسىرى چوڭ بولغاچقا بۇلار بەزنى ئىلغىماي يەۋىرىدۇ. }%,LV]rGEZ  
يۇقىرىقىلارغا ئاساسەن ئۇ نەرسىلەرنى ئېنىق ھارام دېگەن ئالىملار يوق. قايسى دەرىجىدىكى مەكروھ دېيىش ياكى مۇباھ دېيىشتە دەلىل ئېھتىماللىق. شۇڭا كۆڭلى كۆتۈرسە، شۇنداقلا زىيانلىق بولماي پايدىلىق تەرىپى بولسا يېسە بولىدۇ. تەنزىيھىي مەكروھ دېگەن قاراشمۇ شۇنى كۆرسىتىدۇ. -ozcK  
ۋەللاھۇ ئەئلەم. R8j\CiV17  
3`njQvI\  
پەتىۋادا: دوكتور ئابدۇل ئەزىز رەھمەتۇللاھ.   ‹‹ ئاناتۇپراق مۇنبىرىگە يوللىغۇچى ئابدۇللاھ›› 9@^*\s  
!!v9\R4um  
"
,"to  
#4^D'r>pJ  
   @p9YHLxLjQ  
`n%8y I%  
   CN#2-[T  
wgKM6?  

رەھمەت سىزگە ،بۈلۋېلىشقا تىگىشلىك ئىشلاركەن

بەزى كىشلەرنىڭ قۇينىڭ تاشىقىنى پىشۇرۇپ نان بىلەن يەپكەتكىننى پات پات كۆرۇپ قالىمەن.نىمە پايدىسى با دەپ سۇرسام،بەك پايدا قىلىدۇ،ئادەمنىڭ يامان يىرىگە پايدا قىلىدۇ دەپ كىتىشلىرى،مەنغۇ يەپ باقمىدىم.بىلۋىلىشقا تىگىشلىك تېما بۇپتۇ،.رەخمەت ئەجىرىڭىزگە:

بەزىلەرنىڭ نىمىنى يىسەڭ شۇ يەرگە پايدا قىلىدۇ(吃什么补什么)دىگەن ماز پاراڭلىرى بار،مەنغۇ  تېخى يەپ باقمىدىم،ئەسلى ھارامكەنغۇ ھېلىقى نىمىلەر،،،

مەن بۇنداق ئىشنى ئاڭلىغان لېكىن كۆرمىگەن ... نەپ تېگىدىغان تېما بوپتۇ

بەك ئىچىم ئېلىشىپ كەتتى ،قىزلىرىمىز بىرەمۇ ئىنكاس يازماپتا ،بۇ ئەرلەرنىڭلا تېمىسى بولۇپ قاپتۇ،ئاشۇرۋېتىپسىلەر.....................

ھە بىلۋالدىم .رەھمەت

بىلۋىلىشقا تىگىشلىك تېما بوپتۇ -s`Wd4AP  
    

نەپ تېگىدىغان تېما بوپتۇ oo]P}ra  

rgىاەىاەىا