ئابدرىيىم ئۆتكۇر ئەپەندىنىڭ ھاياتى پائالىيتى ۋەبىر قىسىم ئىجادىيەتلىرى

كۈچلۈك رىئالىزىملىق ۋە چوڭقۇر تارىخى ئاساسقا ئىگە ئەسەرلىرى بىلەن كەڭ جامائەتچىلىككە تونۇلغان ۋە خەلقىمىزنىڭ كۆڭۈل تۆرىدىن ئورۇن ئىلىپ كىلىۋاتقان ئىستىداتلىق يازغۇچى، ئەدەبىياتشۇناس ئالىم ئابدۇرىھىم ئۆتكۈر 1923- يىلى قۇمۇلدا ئوتتۇرھال تىجارەتچى ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن. ئۇ ئاتا- ئانىسىدىن كىچىكىدىلى ئايرىلىپ يىتىم قالغان. دادىسى تىلەش بىگىم ئاتۇش تىجەنلىك كىشى بولۇپ، ئالەمدىن ئۆتەر چىغىدا، ئەمدىلا تۆت ياشقا كىرگەن ئابدۇرىھىمنى قۇمۇل مۆتىۋەرلىرىدىن بولغان دوستى ئوسمان ھاجىغا ئوغۇللۇققا بىرىۋەتكەن. ئوسمان ھاجى ئوقۇمۇشلۇق، كۆپنى كۆرگەن، تەرەققىپەرۋەر كىشى ئىدى. ئۇ ئۆمۈر بويى پەرزەنىت يۈزى كۆرمىگەن بولغاچقا، ئابدۇرھىمنى ئىنتايىن ئارزۇلاپ ۋە كۆڭۈل قويۇپ تەربىلىگەن. ئۇنى ئۆزى ئوقۇتۇپ خەت- ساۋادىنى چىقارغاندىن كىيىن، دىنى مەكتەپكە بەرگەن. دىنى مەكتەپتە دەرىسلىك قىلىنغان كىلاسسىك ئەسەرلەر ئىچىدە << سوپى ئاللا يار >> دىگەن كىتاپ تىلىنىڭ چۈشىنىشلىك، ئاممىباپ، گۈزەل، تەسىرلىك بولۇشى ۋە ۋەزنىنىڭ جاراڭلىلىقى بىلەن ئابدۇرىھىم ئۆتكۈرنى ئۆزىگە مەپتۇن قىلىۋالغان. شۇنىڭ ئۈچۈن ئۇ ئىككى مىڭ مىسردىن ئارتۇق شىئىردىن تۈزۈلگەن بۇ كىتاپنىڭ كۆپ قىسىمىنى يادىلاپ بولغان. 1934-يىلى ئابدۇرىھىم ئۆتكۈر پەننى مەكتەپتە بىلىم ئېلىشقا مۇيەسسەر بولغان ۋە 1936- يىلى ئۈرۈمچىگە ئوقۇشقا ئەۋەتىلىپ، ئۈرۈمچى 1- گېمنازىيىدە ئۈچ يىل ئوقۇغاندىن كىيىن 1939- يىلى شىنجاڭ دارىلفۇنۇنغا ئىمتاھان بىرىپ كىرگەن. 1942- يىلى بۇ مەكتەپنىڭ پىداگوگىكا فاكولتېتىنى ئەلا نەتىجە بىلەن پۈتتۈرگەن. r~T3Ieb
 
\_3#%%z  
ئۈرۈمچىدىكى مەكتەپ تۇرمۇشى ئابدۇرىھىم ئۆتكۈر ئۈچۈن يېڭى ھايات دەۋىرى بولغان. ئۇ ئوقۇش جەريانىدا لىن جىلۇ، لى زىلىياڭ قاتارلىق مۇنەۋۋەر كوممۇنىسىتلارنىڭ، شۇنىڭدەك دۇجۇڭيۈەن ئەپەندى ۋە سوۋىت ئىتتىپاقىدا ئوقۇپ كەلگەن ئايۇپ مەنسۇرى قاتارلىق ئىلغار ئوقۇتقۇچىلارنىڭ تەسىرىدە كۈچلۈك ۋەتەنپەرۋەرلىك ئىددىيىسىگە ئىگە بولغان. ئۇ بۇ مەزگىلدە << گاڭ قانات لاچىن >>، << دولقۇنلۇق ھايات >>، << يېڭى جۇڭگو گۈلىستانىغا >>، << تامچە قاندىن "مىليۇن چېچەكلەر " >>، << چىن مودەن ( لۇتپۇللا مۇتەللىپ بىلەن بىرلىشىپ يازغان ) >> قاتارلىق شېئىر، داستان ۋە دىراممىلارنى << شىنجاڭ گىزىتى >>، << يېڭى نۇر >> قاتارلىق مەتبۇئاتلاردا ئارقا- ئارقىدىن ئېلان قىلىپ، ئۇيغۇر ئەدەبىيات سېپىگە ئۈمۈتلۈك ياش بولۇپ قوشۇلغان. 1943- يىلى باھاردا مىللتارىسىت شېڭ شىسەي تەرەققىپەرۋەرلىك نىقابىنى يىرتىپ تاشلاپ، ئۆزىنى گومىنداڭ قوينىغا ئاتتى. شۇنىڭ بىلەن ياش شائىرمۇ بۇ بوراندىن ئامان قالماي 1944- يىلى قولغا ئېلىنىپ تۈرمىگە تاشلاندى. 2R`}}4<Z  
@]B7(j<'R  
ئۇ 1945- يىلىنىڭ باشلىرىدا تۈرمىدىن چىقىپ، نەشىريات ئورۇنلىرىدا تەھرىرلىك خىزمىتى بىلەن شۇغۇللاندى. 1946- يىلى ئۇنىڭ تۇنجى شېئىرلار توپلىمى << يۈرەك مۇڭلىرى >> تاش مەتبەدە بىسىلىپ چىقتى. ئازاتلىقتىن كىيىن ئابدۇرىھىم ئۆتكۈر خېلى بىر مەزگىلگىچە ئاساسەن تەرجىمانلىق، كىلاسسىك ئەدەبىيات تەتقىقاتى ۋە ئوقۇتقۇچىلىق بىلەن، جۈملىدىن چەتئەل تىللىرى ۋە ئەدەبىياتىنى ئۈگۈنۈش بىلەن شۇغۇللانغان بولسىمۇ ئەدەبى ئىجادىيەتنى توختۇتۇپ قويمىغان ئىدى. لىكىن شۇ چاغلاردا ئۇ سول لۇشىيەننىڭ كاساپىتى بىلەن مەتبۇئات ھوقوقىدىن مەھرۇم قىلىنىپ، ئەسەرلىرىنى ئېلان قىلىش ئىمكانىيىتىگە ئىگە بولالمىغان. پەقەت پارتىيە 11- نۆۋەتلىك مەركىزى كومتېتىنىڭ 3- ئومومى يىغىندىن كىيىنلا شائىر قايىتىدىن ئىجادىيەت ئەركىنلىكىگە ئىگە بولدى ۋە تولۇپ تاشقان قىزغىنلىق بىلەن ئەدەبى ئىجادىيەتكە كىرىشتى. ئۇ قىسقىغىنا بىر نەچچە يىل ئىچىدە << ياخشى>>، << كېرەك بولسا>>، << ئۆمۈر ھەققىدە مۇخەممەس >>، << بۇغدا ئانام >>، << مەن ئاق بايراق ئەمەس >>، << قەشقەر كېچىسى >>، << ئۇلۇغ ئانا ھەققىدە چۆچەك >>، << گۈل ۋە ئازغان >> قاتارلىق شېئىر، داستان، باللادالارنى، << ئىز >>، << ئويغانغان زېمىن >> قاتارلىق رومانلىرىنى ئېلان قىلىپ ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئەدەبىياتىدىكى ئورنىنى تولۇق نامايەن قىلغان ئىدى. ئەپسۇسكى بۇ ھارماس قەلەمكەش، ئىستېداتلىق يازغۇچى، ئەدەبىياتشۇناس ئالىم ئابدۇرېھىم تىلەشۇف ئۆتكۈر 1995- يىلى كىسەل سەۋەبى بىلەن بىزدىن مەڭگۈلۈك خوشلاشتى. ئۇ ھاياتىدا ناھايىتى كۆپ دىشىۋارچىلىقلارغا دۇچار بولغان بولسىمۇ، ئېگىلمەس_ سۇنماس روھى بىلەن ئوڭۇشسىزلىقلار ئۈستىدىن غالىپ كىلىپ، ناھايىتى ئېسىل مىراسلارنى قالدۇرۇپ كەتتى. `r.  
hOIk6}r4X  
تۆۋەندە ئابدۇرىھم ئۆتكۈر ئەپەندىنىڭ نادىر شىئىرلىرىدىن بىرقانچىنى كەڭ تورداشلارنىڭ ھوزۇرلىنىشى ئۈچۈن يوللىدىم. +v"%@lC};  
2?\L#=<F  
XGMO~8 3  

(1)

ئايلىناي

%R LGO&  
,{u'7p  
}475c{  
6Y[|xu:N8Y  

(2)

ۋىجدان دەۋىتى

/NDuAjp[@  
_%$(D"^j  
0NSn5Hq  
a{h(BI^~  

(3)

توۋا دەيمەن، توۋا

=3=KoH/'  
$/C<^}A  

مەرھۇم ئۇستازنىڭ  ھايات تارىخى بىلەن تەمىن ئەتكىنىڭىزگە رەھمەت ...

ئۇستاز ئابدۇرېھىم ئۆتكۈرنىڭ " مەن ئاق بايراق ئەمەس " ناملىق شېئىرىنى تېپىپ يوللاپ قويغان بولساڭلار بەك ياخشى بۇلاتتى .

ئابدىيىم   ئەمەس ئابدۇرېھىم

        تېما يولىنىپ 20 سائەت بوپتۇ،مۇنبەرنىڭ باشقۇرغۇچىلىرى،مەسئۇلىيەتچانراق بولساڭلار قانداق ؟بىر يىتۈك ئالىمىمىزنىڭ ئىسمى مۇشۇنداق خاتا يېزىلسىمۇ ھىچقايسىڭلار دىققەت قىلمىداڭلارمۇ ياكى .....