ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم ۋەرەھمۇتۇللاھى ۋەبەرەكاتەھۇ w_\niqm<y  
^pZ(^  
تىل ئىنسان ئۈچۈن ئەڭ مۇھىم ئەزا بولۇپ، كۆپ كىشىلەر دەۋزەخكە مۇشۇ سەۋەبلىك كىرىپ كېتىدۇ. ھەدىستە مۇنداق دېيىلگەن:« ئىنسان سۆزلىگەن بىر كەلىمىسى ئارقىلىق 70 يىللىق چوڭقۇرلىقتا دەۋزەخكە لايىق بولۇپ بولۇپ قالىدۇ». جەڭ مەيدانىدا بىر كىشى شەھىد قىلىنغان بولۇپ، يەنە بىر كىشى بۇنىڭغا جەننەت مۇبارەك بولسۇن! دېگەندە، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن:« نېمە بىلىسەن؟ بەلكى پايدىسىز پاراڭدا بولغان ياكى تايىنى يوق نەرسىدە بېخىللىق قىلغان بولۇشى مۇمكىن». N,Y<mX  
تىلىڭنى سەككىز تۈرلۈك ئىشتىن ساقلىغىن: =I7#Vtd^K<  
0XXu_f@]9  
1-مەيلى راست ياكى چاقچاق بولسۇن، يالغان سۆزلىمە. -Z6ot{%  
:K2N7?shA  
كۈلكە بولسۇن ئۈچۈنمۇ يالغان سۆزلىمىگىن، بۇ ئەمەلىيەتتە يالغان سۆزلەشكە سەۋەب بولۇپ قالىدۇ. my*UN_]  
يالغانچىلىق جىنايەتنىڭ مەنبەسى بولۇپ، بۇ نام بىلەن ئاتىلىپ قالساڭ كىشىلەرنىڭ ئىشەنچىسىدىن چۈشۈپ كېتىسەن. كۆپچىلىك ساڭا تۆۋەن كۆزى بىلەن قارايدىغان بولۇپ قالىدۇ. يالغانچىلىقنىڭ ناچار ئىللەت ئىكەنلىكىنى بىلمەكچى بولساڭ، باشقىلارنىڭ يالغان سۆزلىشىگە، ئۇنىڭدىن سېنىڭ نەپرەتلىنىشىڭگە ۋە ئۇنى كەمسىتىشىڭگە قارىغىن. شۇنداقلا باشقا ئەيىبلىرىنىمۇ ئۆزگىدىن ھېس قىلالايسەن. 6!b96bV  
Eiz\Nb  
2- ۋەدىگە ۋاپادار بولۇشۇڭ كېرەك. \JN<"/  
9e8@0?0  
ھەقىقىي تەقۋادارلىق  ئەمەلىيەتتە روياپقا چىقىشى لازىم.  ۋەدە قىل، خىلاپلىق قىلما.  بۇ نىفاقلىق ۋە ئەخلاقسىزلىقنىڭ جۈملىسىدىندۇر، بىراق توسالغۇ بولۇپ خىلاپلىق قىلساڭ بۇ باشقا ئەھۋال. [/5>)HK} C  
پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن:« مەيلى ناماز ئوقۇسۇن، ياكى روزاتۇتسۇن. ئۈچ تۈرلۈك ئىشنى قىلغان كىشى مۇناپىق. 1› سۆزلىسە يالغان ئېيتىدۇ، 2› ۋەدە قىلسا خىلاپلىق قىلىدۇ، 3› ئامانەت قويسا خىيانەت قىلىدۇ. rj<%_d'Z`  
M,cI0i  
3- تىلىڭنى غەيۋەتتىن ساقلىغىن. ,:;nq>
;  
oPre$YT}h  
غەيۋەتنىڭ مەزمۇنى باشقىلار ئاڭلىسا ياقتۇرمايدىغان سۆزنى قىلىش. شۇ ئەيىب مەزكۇر شەخستە تېپىلسا، سەن زالىم ۋە غەيۋەتخورسەن. ئەقەللىيسى رىياكار قارىلارنىڭ غەيۋىتىنى قىلىپ تاشلىما. ئاددىي قىلىپ ئېيتقاندا، قىلغان ئىشى يامان بولدى، اللە ھىدايەت قىلسۇن دېگەندەك سۆزلەرنىمۇ قىلما. بۇ سۆز ئىككى خىل خۇسۇسىيەتنى ئوز ئىچىگە ئالغان.  1› ئارقا كۆرۈنىشى غەيۋەتنى مەقسەت قىلغان. 2› ئۆزىنى باشقىلاردىن ئۈستۈن ياخشى ھېسابلىغان. «اللە ھىدايەت قىلسۇن» دېگەن سۆزۈڭدىن دۇئا مەقسەت قىلغان بولساڭ، مەخپىي دۇئا قىلىپ قويغىن، ئۇنىڭ قىلمىشىدىن غەم-ئەندىشە قىلغان بولساڭ، ئەيىبىنىڭ ئاشكارىلىنىشىنى ياقتۇرمىغان تەقدىردىمۇ غەم قىلغىنىڭ ئەيىبىنى ئاشكارىلىغىنىڭدۇر. ساڭا تۆۋەندىكى غەيۋەت توغرىلىق نازىل قىلىنغان ئايەت كۇپايە. «بىر-بىرىڭلارنىڭ غەيۋىتىنى قىلماڭلار، سىلەرنىڭ بىرىڭلار ئۆلگەن قېرىندىشىڭلارنىڭ گۆشىنى يىيىشنى (غەيۋەتنىڭ زىيادە قەبىھ ئىكەنلىكىگە تەمسىل) ياقتۇرامسىلەر؟ ئۇنى ياقتۇرمايسىلەر». fN
t  
.;*0odxv  
اللە نىڭ غەيۋەتخورنى ئۆلۈك يىگۈچىگە ئوخشاتقىنى ناھايىتىمۇ چوڭقۇر نەسىھەت. يەنە بىر ئىشنى ئويلىغىنىڭدا، غەيۋەت قىلماسلىقىڭ مۇمكىن. ئەيىبىڭ زاھىرمۇ ياكى باتىنمۇ؟ گۇناھنى ئاشكارا قىلامسەن، يوشۇرۇنمۇ؟ مۇشۇنى ھېس قىلغىنىڭدا، باشقىلارنىڭمۇ ۋە ئۆزۈڭنىڭمۇ ئاجىزلىقىنى تونۇپ يېتىسەن. باشقىلارمۇ ساڭا ئوخشاش ئۆز ئەيىبىنىڭ ئاشكارلىنىشىنى ياقتۇرمايدۇ. باشقىلارنىڭ ئەيىبىنى يوشۇرساڭ، اللە سېنىڭمۇ ئەيىبىڭنى ياپىدۇ. رەسۋا قىلساڭ، اللە سېنىمۇ رەسۋا قىلىدۇ. ئىچى-تېشىڭغا قاراپ ھەر جەھەتتىن ئەيىب ھېس قىلمىساڭ، بۇ بەكمۇ ئېغىر ھاماقەتلىك. اللە ئىنسانغا ياخشىلىق ئىرادە قىلسا ئۆزىگە ئەيىبىنى تونۇتىدۇ. ئۆزۈڭدىن خۇرسەن بولغىنىڭ بەكمۇ دۆتلۈك. گۇمانىڭ توغرا بولسىمۇ كىشىلەرنىڭ يۈز-ئابرويىغا تەگمە. n6ud;jN|  
ScM2_k`D  
4- مۇنازىرە قىلىشتىن ساقلانغىن. 0jj}jw  
3tOnALv  
بۇ باشقىلارغا ئەزىيەت يەتكۈزىدۇ، ئۆزىنى ئەقىللىق  چاغلىتىدۇ. ئەزىيەت يەتكەن كىشى ھاياتتا تەشۋىش بىلەن ياشايدۇ.  بىلىمسىز بىلەن  مۇنازىرىلەشسەڭ ساڭا ھەسەت قىلىدۇ.  پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام مۇنداق دېگەن:« ئۆزىنىڭ قارشى (تەرىپى) ناھەق تۇرۇقلۇق مۇنازىرە قىلىشنى تەرك قىلغان كىشىگە اللە جەننەتتە بىر ساراي تەييارلايدۇ، قارشى ھەق بولسىمۇ مۇنازىرە قىلمىغان كىشىگە جەننەتنىڭ يۇقىرى تەرىپىدە بىر ساراي تەييارلايدۇ». شەيتاننىڭ «ھەقنى ئېيتقىن، قاراپ تۇرامسەن» دېگەن ئالداشلىرىغا ئالدانما. شەيتان دائىم ئەخمەقلەرگە چىرايلىق  كۆرسىتىپ تۇرۇپ يامانلىققا باشلايدۇ. شۇنىڭ ئۈچۈن شەيتاننى خۇرسەن قىلما. باشقىلارنىڭ نەسىھەتنى قوبۇل قىلىش ئېھتىماللىقى كۆرۈلسە ھەقنى ئىزھار قىلغىنىڭ تۈزۈك. بىراق نەسىھەت (نېمە؟) ئارقىلىق بولىدۇ. نەسىھەتنىڭمۇ شەكلى بولۇپ، مۇلايىملىق تەلەپ قىلىدۇ.  نەسىھەت يۇمشاق، مۇلايىم بولمىغىنىدا، كىشىلەرنىڭ كۆزىگە يېقىمسىز كۆرۈنىدۇ. ماختانچاقلىق ۋە مۇنازىرىگە ئۈندەيدىغان ھېسىياتتىن خۇددى شىردىن ھۈرككەندەك يىراق تۇرغىن. بۇ اللە ۋە كىشىلەرنىڭ غەزىپىنى قوزغاپ قويىدۇ. q(a6@6f"kD  
e|Lh~sVq  
5-ئۆزىنى ماختاشتىن ئىبارەت بۇ رەزىل قىلمىشتىن يىراق بول. CIYD'zR[2  
KDHR}`  
اللە مۇنداق دەيدۇ:« ئۆزۈڭلارنى ماختىماڭلار، اللە كىمنىڭ تەقۋالىقىنى بىلگۈچىدۇر». دانىشمەنلەردىن قەبىھ راستچىللىق قايسى؟ دەپ سورالغاندا، ئىنساننىڭ ئۆزىنى ماختىشىدۇر دەپ جاۋاب بەرگەن. بۇ قىلىق بىلەن ئادەتلىنىپ قالمىغىن. بۇ كىشىلەر ئارىسىدىكى ھۆرمىتىڭنى تۆۋەنلىتىپ، اللەنىڭ غەزىپىگە دۇچار قىلىدۇ. دىققەت بىلەن تەڭتۇشلىرىڭ ۋە دوستلىرىڭنىڭ ھەر-خىل قىلمىشلىرى بىلەن ماختىنىشلىرىغا قاراپ،  قەلبىڭنىڭ قانچىلىك يىرگىنىش ھېس قىلىدىغىنىنى، سورۇن تۈگىگەندىن كىيىن ئۇلارنى قانداق ئەيىبلەيدىغانلىقىڭنى كۆزىتىپ باققىن. سەنمۇ ئۇلارغا ماختانغىنىڭدا، شۇنداق ئەيىبلەيدۇ ۋە ياقتۇرمايدۇ. {N7,=(-2=  
<0&];5on  
6- نەپرەتلىنىشتىن ساقلانغىن. T[ mTA>d  
8FbBv"LI,g  
    مەيلى ھايۋان، يېمەك-ئىچمەك، مۇئەييەن ئىنسان بولسۇن، لەنەت ياغدۇرما، ياكى بىرەر كىشىنى مۇشرىك، كاپىر، مۇناپىق دەپ مۇناسىۋەتنى ئۈزمە.  سىر-ئەسىرارلىرىنى پەقەتلا اللە بىلىدۇ، اللە بىلەن بەندىنىڭ ئارىسىغا كىرىۋالما. قىيامەت كۈنى نېمە ئۈچۈن پالانىغا لەنەت قىلمىدىڭ، نېمىشقا قاراپ تۇردۇڭ دېيىلمەيدۇ، بىر ئۆمۈر شەيتان مەلئۇننى ئەيىبلىمىسەڭ، نىمە ئۈچۈن ئەيىبلىمىدىڭ؟ دەپ سورالمايسەن.  بىرەر كىشىنى ئەيىبلىگىنىڭدە، جاۋابكارلىققا تارتىلىسەن. اللە نىڭ مەخلۇقاتىدىن ھېچقانداق شەيئىنى ئەيىبلىمە، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالام ھەتتا ناچار تاماقنىمۇ ئەيىبلىمەيتتى، ئىشتىھا قىلسا يەيتتى، بولمىسا يىمەيتتى. c$1ez  
]9b*!n<z  
7- باشقىلارغا دۇئايىبەت قىلمىغىن. UW)k]@L  
X*d,z~k%*d  
باشقىلار ساڭا زۇلۇم قىلغان تەقدىردىمۇ ئۇنى اللەغا قويۇپ قوي. ھەدىستە مۇنداق دېيىلگەن:« مەزلۇم زالىم ئۈستىدىن دۇئايىبەت قىلسا ئىجابەت قىلىنىدۇ.  لىكىن زالىم قىيامەت كۈنى ئەجىرگە ئېرىشىدۇ».  بەزى كىشىلەر ھەججاجغا (ئۇمەۋىييە دەۋرىدە ئۆتكەن زالىم قوماندان) تىل تەككۈزدى. تىل تەككۈزگەن كىشىدىنمۇ ھەججاج ئۈچۈن ئىنتىقام ئېلىنىدۇ. MF%9  
'nW:2(J  
8-چاخچاق، مەسخىرە قىلىشتىن يىراق تۇرغىن . >f}rM20Vm  
U_oMR$/Z  
چۈنكى بۇ ھەيۋەتنى يوقىتىپ، يۈزنى سۆرۈن قىلىدۇ. باشقىلارنىڭ دىلىغا ئازار بېرىپ، ياتسىراش كېلىپ چىقىدۇ. شۇنداقلا بۇ ھەسەت ۋە تېرىكىشنىڭ مەنبىيىدۇر. باشقىلار چاقچاق قىلغان تەقدىردىمۇ جاۋاب قايتۇرمىغىن، بۇلار باشقا سۆز قىلغانغا قەدەر گېپىگە ئارىلاشمىغىن. ئايەتتە تەسۋىرلەنگەن «ئويۇن چاقچاق لەغۋىدىن ئۆتسە ،چىرايلىقچە ئۆتۈپ كېتىدۇ»دېگەن كىشىلەر جۈملىسىدىن بولغىن. TLO-$>h  
مانا بۇ يۇقىرىقى سەككىز تۈرلۈك ئىشلار تىلنىڭ ئاساسلىق ئاپىتى مەركەزلەشكەن نۇقتا بولۇپ، بۇنىڭدىن جىمىغۇرلۇق ۋە غېرىبلىق بىلەنلا ساقلىنالايسەن. زۆرۈر پەيتلەر بۇنىڭدىن مۇستەسنا. ئەبۇ بەكرى سىددىق (اللە بۇ كىشىدىن رازى بولسۇن) گەپ قىلماسلىقنىڭ چارىسىنى ئىزدەپ ئېغىزىغا تاش سىلىۋالاتتى،  ھەمدە «مېنى مۇشۇنداق قىلىشقا مەجبۇرلىغان ماۋۇ» دەپ تىلىنى كۆرسىتەتتى. ئىمكان قەدەر بۇنىڭدىن يىراق تۇرغىن، بۇ دۇنيا-ئاخىرەت ھالاكەتكە دۇچار بولۇشنىڭ ئاساسى. vgsu~(L;  
IsnC_"f  
مەنبە：ھىداىەت قوللانمىسى

4- مۇنازىرە قىلىشتىن ساقلانغىن، kg!@i7  
بۇنىڭچە بولغاندا ياخشى ئىش ياخشى گەپلەر توغورلوق مۇنازىرە قىلىشقا بولمايدىكەندە