شئېىرلار

تۇتى

	يېزىلىمەن مىسرالىرىڭدا تۇختەم ئىمىن كىچەلمەيمەن سېنىڭدىن ئەركەم، كېچەلمىدىم تاشلاندى ئارمان. ئۇچالمىدى قۇشلۇرۇم سەنسىز، ئۇرمانلىرىم باغرىدا پىغان. كىچەلمەيمەن سىنىڭدىن ئەركەم، سىنىڭسىز يۇق سۈپسۈزۈك ھىجران. ئېيتىلمايدۇ يۈرەكتە ناخشا، كەلمەس زىنھار بۇ يەرگە چۇپان... كىچەلمەيمەن سېنىڭدىن ئەركەم، كۈيلۈرىمگە ئىبلىس ھۆكۈمران. گۈزەللىكىم يىيىلەر سەنسىز، چۈشلۈرۈمنى ئۈرۈيدۇ شەيتان. كىچەلمەيمەن سىنىڭدىن شۇنداق، كىچەلمىدىم باغرىم لەختە قان. يىزىلىمەن مىسرالىڭدا، رەسىدە بۇپ تۇلغان قىز چىراي. تۇۋا دەيمەن ئۈمىدلىرىمنى، تۇي كېچىسى گۇيا سەنلا بار. ئۆزلۈكۈمدە ئاقىمەن شىر-شىر، بۇۋاق كەبى ئۇماق بىغۇبار!... يۈرىكىڭدە قۇش بۇلاي... تۇختەم ئىمىن يۈرىكىمنى شىر ياتىدۇ قۇچاقلاپ، باتۇرلۇقنى ئۆگەتمەككە پاتمانلاپ. ئەركىللىرىم ئۇچۇپ كەتسە يىراققا، لىقىلدايدۇ باغرى قاندۇر،قان-زەرداپ. قاناتلىرى گاڭدىن پۈتكەن ئېھتىمال، سۇنماس پالتا چېپىلغاي گەر قاسىلداپ. چېھرىمدىن نۇر قاچقىنىدا ئىزىلەر، چامغۇر بۇلۇپ قازىنىمدا مىڭ قايناپ. قۇرغانلىرى شۇنچە ئىگىز شەھرىنىڭ، شاتلىقى بار ئازاپلىرى كۈرۈنمەس. ھاياتلىقى چەكسىز كەتكەن يايلىقىم، دۈشمەنلىرىم ئېتىزىمغا دەسسىمەس. ئاسمىنىمدا پەرۋاز قىلغاچ بۈركۈتى، ئۇزۇق ئىزدەپ كىلەلمەيدۇ سېغىزخان. تاغۇ دەشىتتىن ،يەر ئاستىدىن بۇلسىمۇ، ئۈزى يىمەي ئەپكىلىدۇ بىر تال دان. تاشلار تالقان ئۇۋىلىدۇ قەھرىدە، نەرە تارىتسا جاھان كىلەر لەرزىگە. كۈزۈمدە ياش كۆكسى ئۇنىڭ بىر قىيان، چۈكەر دۇنيا ئېقىنلارنىڭ تەكتىگە. كۈرۈنگەندە يىراقتىن چۆل ئالۋۇنى، مېنىڭ ئۈچۈن كۆكنى قۇچار دۇلدۇلى. شاھتەك يۈرەر جەندە كۇلا ئىچىدە، كىيەر بۇلسام مەيلى كۈندە زەر تۇننى. ئەجەل كىلىپ تىكسە ماڭا كۈزىنى، يۇلۇپ بىرەر يۈرىكىنى ھۇدۇقماي. بەختىم ئۈچۈن ھەسرەتلىرى تىنسىمۇ، تۈنلىرىدە يۇق مىنىڭسىز ئۆزگە ئاي. نەپەسلىرى نەپەسسىزدۇر مىنىڭسىز، قەدەملىرى بىر مەن ئۈچۈن بېسىلار. ئىگىلىدۇ شىر قامىتى مەن ئۈچۈن، ياشا ئاتا يۈرۈكۈڭدە قۇش بۇلاي! قان ئىچىدە ئىڭرار بىرتال يۇپۇرماق... تۇختەم ئىمىن تۈكۈۋەتتىم يۈرۈكۈمنى شامالغا، سىغدىلىشىڭ سىرغىشىدا بىر ھايات. چۇۋۇرلايدۇ قۇچقاچلىرىڭ بەك تاتلىق، قەستى ئەسلى ۋىسال ئېتى تۇقۇماق. تۇرالمىدىم دۇنيارىمدا سىنىڭسىز، ھاياتلىقىم ھەتتا ئۈلۈم ياتسىراپ. شۇۋۇلدايدۇ تۇمۇرلاردا قانلىرىم، قالغان چېغىڭ قۇلۇقۇمغا پىچىرلاپ. پاك سۆيگۈدە چىرمىشىدۇ بىر جۇپ تەن، تەۋەللۇتتۇر دۇنيا شۇندا بەك ئۇماق. رۇھ چەتنىسە يانۋار چىللاپ باھاردىن، قان ئىچىدە ئىڭرار بىر تال يۇپۇرماق!... ئىستەك تۇختەم ئىمىن ئۆلتۈرىمەن ئۈزۈمنى بىر-بىر، سەبىلىكنىڭ ئىستەكلىرىدە. قۇچقاچلارنىڭ چۇۋۇرلاشلىرى، گۈل بەرگىنى سۆيگەن سەھەردە. يۇللار جىمجىت ھەممە يەر جىمجىت، شەبنەم نازغىپ ئۈتەر لىۋىمگە. تۇمۇرۇمدا كىشنەر قىزىل ئات، سۈزۈكلۈكنىڭ ئۆركەشلىرىدە. خىيال دىگەن يۈرەر كەڭ تاشا، ھىسلىرىمنىڭ چەشمىللىرىدە. ئۇپۇق تېخى تاغنى قۇچاقلار، چىللىغاندا خۇراز سەيلىگە. ھۇرى چىقىپ تۇرىدۇ يەرنىڭ، سىڭگىنىمدە ئۇغۇز ھۆسنىگە. ئەزرائىلىم كەلسە مەيلىدى، پۇرەكلىسەم سەھەر كۆكسىدە!... ئېزىپ كەتكەن نازۇك پەرىشتە... تۇختەم ئىمىن بىرىلمەيدۇ چۈشلەرگە تەبىر، چۇچۇپ كىتىپ ئۆچكەندە خىيال. ئوت ئىچىدە يۈرۈيدۇ تەمكىن، چۇغنى يۈتۈپ ناتۇنۇش ئايال. تاغ ئۈستىدە ياتسىرار ئۆتمۈش، يىراقلارغا كەتمەكنى ئىستەپ. سۇمرۇغ ئۇچۇپ كەلمەيدۇ ئەمما، بۇلۇت قالار مەڭدەپ ،ئىسەدەپ... سۈيۈپ ئۈتەر ئازاپ لىۋىگە، ئېزىپ كەتكەن نازۇك پەرىشتە. گۈزەللىكنى كىلەر كۆتۈرۈپ، گۈل ئىچىدە ئېتەكلىرىدە... ئارمان... تۇختەم ئىمىن گۈل بەرگىدە چېچەكلەپ يۈرەك، دىماقلارغا چۈكەر گۈپپىدە. ياپرىقىدا بىر گۈزەل لىۋەن، يۇيۇنىدۇ نازغىپ جىممىدە. يۆگەشمەكتە ئەركىلەپ ھايات، مۇزدەك قاتقان كىملەر نەپسىگە. چېپىپ ئۈتەر سۆيگۈ دۇلدۇلى، بىرەلمەيدۇ ئەمما سەدىقە. تام تۈۋىدە ئۈگىدەر بىرى، قۇشلار تۇزۇپ كىتەر پۇررىدە. ھەر كاللىدا خىلمۇ-خىل ئارمان، چىكىلمەكتە ۋاقىت كۆۆسىگە!... دالىلار ۋىسالى تۇختەم ئىمىن 1 تۇزۇيدۇ سەھەردىن باغدىن دالادىن، ھالغىتىپ يۈرەكنى ئۇخچۇيدۇ ئارمان. كەلمەكتە چىغىر يۇل كۆكسىدە نازغىپ، ئىپپەتنىڭ كۈزىدە بىر ساھىپجامال. ھۇر چىقىپ تۇرىدۇ يېشىل دالادىن، مۇھەببەت كۈزىدە تاپقاچقا كامال. ۋىسال پەيتىنىڭ چېقىپ قەنتىنى، باغرىنى ياقىدۇ مامكاپقا زىلال. ياتىدۇ پادىچى كۆككە تىكىلىپ، ھەممە يەر قۇياشلىق لىق ئۇتقا پاتقان. چاراسلاپ كۈيۈشتە تۇغۇلار سۆيگۈ، نۇر بۇلۇپ ئەرىشتىن زىمىنغا ئاققان. ياۋايى ھىسلارنىڭ ئاتلىرى ياياق، زەنجىرى ئۈزۈلۈپ قاچقىنى-قاچقان!... 2 شۇنداق بىر گۈل ھىدى تۇزار بۇ يەردىن، كۈرۈنمەس ئەمما گۈل ياكى ئىپارخان. سەلكىنلەر قۇلىنى پۇلاڭلاتقان چاغ، يېشىللىق قېنىمدا كۆتىرەر غەليان. چايقىلار دۇلقۇنلار رۇھىمدا تىرەن، ‹‹تۈرۈلگەن ساھىلغا تامچىلىتىپ قان››. يامغۇر بۇپ سىڭگەندە باغرىغا جىمجىت، ئەندىكمەي چۆپ ئىزدەپ كىلىشەر مارال. كۈتۈشلەر قەرنىدە يۇقتۇر ئۈكۈنۈش، دالىلار ۋىسالى سۆيگۈگە پاتقان!... 3 يىغلاڭغۇ كۆزلەردىن ئاقمايدۇ تامچە، ئىشىكنى قاقماستىن سۈيىدۇ تاقەت. كۈرۈنمەس بۇ يەردە كېسەلچان تەقدىر، كۈرۈنمەس بۇ يەردە سىرلىق قىيامەت. قاھ-قاھلاپ كۈلىدۇ رۇھىم ئېتىزى، چەكسىز بۇ دالاغا بۇلۇپ بىتاقەت. بىرلەشكەن جۇپ گەۋدە‹‹مەن ۋە تەبىئەت››، قۇترىغان ھىسلارنى تاتلىق ئەللەيلەپ. ئۇلۇغلۇق گۈزەللىك كىملەرگە رەققاس، كۆك قالار بىزلەردىن گۈزەللىك تىلەپ!... بىرسى كىلەر ئەرلىكنى سېتىپ... تۇختەم ئىمىن 1 قان تامچىغان يۈرەك ئىچىدە، پىچاق تىقىپ ئۇلتۇرار بىر ئەر. ئايال باغرى تىلىنار تىم-تىم، ھەسرىتىدە كۈمۈلمەكتە زەر... 2 يېلىنجىغان ئۈمۈت ئىچىدە، دادىل قەدەم كىلەر تاشلىنىپ. رىئاللىقنىڭ كۈزى باشقىچە، ئايال كۈزى قالار ياشلىنىپ. -ئاتا،دەيدۇ سەبىلەر ئۇماق، كەلگۈسىدە قۇياش پارلىتىپ. ئەمما بىر مەس ياتىدۇ ھۇشسىز، ئارمان قۇشى يۈرەر تاشلىنىپ. بىر چاغدىكى بەك نازۇك قىزچاق، ھارۋىلارنى يۈرەر ئىتتىرىپ. قىسمىتىدە بىخسىيدۇ ھەممە، كۈنلىرىدە قۇياش پارلىتىپ. -ئاتاڭ ياخشى،دەيدۇ بالىغا، كۆڭلىنى ھەم ئۆينى بەزلىتىپ. بىراق چىقماس سۈزۈك بىر سەھەر، تۈتەپ تېڭى كەلمەيدۇ كۈلۈپ. 3 چۇغ يۈتىدۇ چىرايلىق ئۈمۈت، ئەتىسىدە يانار جىن چىراق. كۆيدۈرمەككە ئايال ئىرىنى، كېچىلەردىن ئىزدەيدۇ دۇزاق. چۈشلىرىدە يىتىم بالىلار، تام تۈۋىدە بۇينى قىسىقلىق. پارە-پارە ئانا يۈرىكى، ئىشەنچىنىڭ ئەينىكى چېقىق. تۇمۇرىنى قاينىتار ئەرنىڭ، مەي.ئۇشۇقلار ئېچىپ كەڭ قۇچاق. ئھ،كەتتىكىن زادى قاياققا؟... بىر چاغ سۆيگۈ قايناتقان ئۇچاق!... 4 سەبىلەرنىڭ ئۇماق كۈزىدە ، زەنجىر ئۈزۈپ كىتەلمەس ئايال. كۈيەر ئۆينىڭ ئىچى-تېشىدا، گاھى ئايال،گاھى ئەرسىمان. رەڭدار تۇرمۇش ئېقىنلىرىدا، تەنھا ئۈزۈپ بۇلماقتا قىيان. بۇغۇزلىنار سۆيگۈ نەچچە رەت، ئەركۆكسىدە قاتقاندا ئىمان. 5 ئۆلتۈرىدۇ ئەرلەرنى بىر- بىر، ئەركەكلىككە تۇتۇپ مۇسىبەت. بالىلارغا كۆرسەتمەي ئازاپ، تاغ يۆلەيدۇ بۇ زىلۋا قامەت. باش قۇيىدۇ قۇياش كۆكسىگە، ئەر يۈرمەكتە ئەمما تەمتىرەپ. ئۆمۈر،ۋاقىت كۈيەر چاراسلاپ، ئۇھ،ئايالدىن قالدىم ئەنسىرەپ. شىر قامەتلەر بۇلسىمۇ ئەمما، بىرسى كىلەر ئەرلىكنى سېتىپ!... يامغۇر تۇختەم ئىمىن سۆيگۈ ئىزلەپ تۈكۈلەر يامغۇر، ھەسرىتىدە لەيلەيدۇ كۆلچەك. ئېقىن كۆكسى چايقىلار ئاچچىق، ئەركەك سۇلار ئاچالماي چېچەك. ئەىلەت كىچەر پاكىز باغرىنى، سۈزۈكلۈكنىڭ دىمى كىسىلەر. بىر تېمىم سۇ ئىچەلمەس ھىچكىم، ئېقىپ يۈرەر كۈچلۈك بىر زەھەر... يىغىسىدا ئاسماننىڭ ئەنسىز، سۇكۇلدايدۇ سەرسانە قاسماق. يۈرۈكۈمگە ئاقماقتا دۇنيا، تۇي قىزىدەك ياسىنىپ ياپراق. تىزگىن سىرىپ چاپار دۇلدۇلۇم، بۇ مەھەببەت شۇنچىلىك قايناق!... تىلەك تۇختەم ئىمىن مەنسىز ئېشى زەھەر ئېھتىمال، ئۆچمەس دىدىڭ سالغان بۇ پىراق، چەكمەي ھىچكىم دېرىزىسىنى، قېپقالسا دەپ چۆللەردە ياياق. ۋاقىت بىرىپ چېچەك پەسلىنى، نۇرغا تۇلدى ئىستەكلەر بىراق. گۈلدىن-گۈلگە قۇنسا كېپىنەك، گۈزەللىكلەر قاچاركەن يىراق. ئازاپ نىمە،سۈيۈلۈش نىمە، ئۆگەتكىنىڭ ئىسىمدە ھەرۋاق. بىلىۋالدىم قانداق ياشاشنى، بەرگەكچكە سەن تاتلىق بىر ساۋاق. تىلىكىمدە كۆكلەيدۇ بەختىڭ، تىلىسەڭمۇ مەڭگۈلۈك ئازاپ. يۈرۈكۈمدە يىپيېڭى ناخشا، ئۈمۈدۈمنى قۇيىدۇ تاراپ. ھەركىمگە يار بۇلسا قۇت-ئامەت، زىمىستاندا بۇلىمەن ئاپتاپ.... قۇلۇڭ بۇلاي ئىشىك تۈۋىڭدە... تۇختەم ئىمىن سالام ساڭا سالام بالىلىق، سەبىلىكتە قايناتقان ئۇچاق. غەمسىزلىكنىڭ رۆجەكلىرىدە، ئەللەيلىگەن يىگانە قۇچاق. سالام ساڭا شۇخ كەپسىزلىكىم، سۇيما ئۈزگەن مۇنبەت ئېتىزلار. كۆز يېشىدەك ئاجايىپ سۈزۈك، قۇش ئۇۋىسى ئىزدىگەن سەھەر. سۇ چۈمۈلگەن يالىڭاچ بۇلۇپ، ئېقىنلارنىڭ كىملەرنىڭ نازى. بارخانلاردا قۇمغا كۈمۈلۈپ، قېنىشمىغان دۇسلار زىياسى. گۈگۈم چۈشكەن كەچنىڭ كۈزىدە، نەۋرىلەرگە گۈل تۇتتۇڭ ئۇماق. سۇۋۇپ كەتكەن ۋاقىت كۆكسىدە، ھىجرانىمغا يۇللۇدۇڭ ئاپتاپ. سۈرگۈنلۈكنىڭ كۇچىلىرىدا، غەملەر باستى ۋاگۇن-ۋاگۇنلاپ. ئۇزاپ كەتتىڭ قۇل يەتمەس زىنھار، يۈرۈكۈمگە سىغدالدى ئازاپ. قېرىنداشلىق قۇچاقلىرىدا، تارتىنىشلار يۈرۈيدۇ بۇتناپ. ئەركىلەشنىڭ چەكسىز يۇلتۇزى، يانالمايدۇ ئەمدى چاراقلاپ. مۈكۈشمەككە چاقىرغان دالا، ئاق چېچىمنى تۇرىدۇ ئۇيناپ. ھەۋەس قىلىپ كەلسەم بالىلار، يېتىرقاشتا كىتەر يىراقلاپ... چۇڭ بۇلۇشنى ئارزۇلاپ بىر چاغ، كۆيدۈرەتتى يۈرەكنى قۇياش. چېچەك پەسلى بۇلغاندا ئەمما، پارە-پارە بۇلدى باغرى تاش. قىيان بۇلۇپ ئاقتىم نەچچە مىڭ، بازغانلاردا سۇقۇلدۇم نەچچە. گەر بۇلسىمۇ تەرگەنلىرىم زەر، قۇلۇڭ بۇلدۇم ئىشىك تۈۋۈڭدە. بالىلىقنىڭ ئېڭىزلىرىنى، تۈرۈتىمەن تۈندىن-تاڭغىچە. ئۇخشىمايدۇ ھىچقانداق باھار، ھىدلىرىڭغا،ھىدىڭ باشقىچە!... ھىجران تۇختەم ئىمىن 1 پىشانىگە چىققان سۆيەلدەك، تەقدىر يۈرەر ناتۇشسىمان. غېرىپلىققا تۇيۇنغان ئۆيگە، ھەمرا بۇلۇپ كىتىرلار چاشقان. يالماپ ئۈتەر تامنىڭ تىلىنى، چۈش قۇينىدا تۇلغانغان خىيال. ئىسەدەيدۇ قارا باسقان قىز، قاراقچىغا قىلالماي ئامال. يىراقلاردىن ئاڭلىنار گۈدۈك، جىمجىتلىقنى قىلىپ مالىمان. ئارمانلاردا ئۈگىدەر قىسمەت، تېخى دۇنيا كۈرۈپ باقمىغان. غاجىلايدۇ يۈرەكنى قۇرۇت، گۈزەللىككە ئىبلىس ھۈكۈمران. ئاشىقلىقلار چەيلەنگەن يەرگە، تۇغۇلىدۇ يېپيېڭى ھىجران... 2 ئادىمىيلىك كۆتىرەر غەليان، يىراققىنا تاغنىڭ تۈۋىدە. كۈلۈمسىرەپ تۇلغىنار ئېقىن، باياۋاننىڭ چاڭقاق كۆكسىدە. يېلىنجايدۇ سايىسىز ئاپتاپ، بارخان سۆيگەن تارىم نەپسىدە. ئاقار سۆيگۈ ئۇپۇققا رەڭداش، سەھرادىكى ساپلىق ۋەسلىدە. تۈگىمەيدۇ مۇڭلۇق لىرىكا، تۇغراق سۆيگەن ماكان لەھزىدە. قىپيالىڭاچ پىلتىڭلار بالا، سەبىلىكنىڭ ئۇچۇپ قەھرىدە. ئاق چاچ مۇماي تىترەيدۇ مەيۇس، بۇۋىيىنىڭ ئۆڭگەن ۋەسلىدە. ھەممە يەردە يۈرۈيدۇ ھىجران، باھار يۈدۈپ قىشنىڭ پەسلىدە... 3 جۇۋان كىلەر قىردا ئۇت ئېلىپ، ئۈمىدىنى تېرىپ ئېتىزغا. ئۇھ تارتىدۇ ئاجايىپ ئېغىر، يالغۇز كىلەر يار-يار ھارۋىدا. تۈن باغرىدا ئۈنسىز ھۇۋۇلداش، تىرنىقىنى تاتىلار ئاستا. ئۈمۈت بىلەن باقىدۇ سەھەر، ئەتىدىكى ئۇتلۇق قۇياشقا. مارىلايدۇ قۇنماقنى ئىستەپ، كېپىنەكلەر گۈلنىڭ باغرىغا. ئۈزمەك ئۈچۈن كەلگەن يىگىت ھەم، كىرسە تىكەن قاچار دالدىغا. قۇش مېغىزدەك ئەمەستۇر ياشاش، تۇلغانلىقلا تاتلىق ئازاپقا... 4 شەھەر تۇرار قازاندەك قايناپ، ‹‹ئۈزۈم››لۈكتە ئاتماقتا لاۋا. بىر-بىرىنى قالىدۇ چايناپ، تۇنۇشماستىن بەزەن خۇشنىلا. تۇنۇشمايدۇ بىر ئۆيدە تۇرۇپ، تېخى ئاخشام سۆيگەن ئۇماقلا. ھەر تەرەپكە چاپچىيدۇ خىيال، ئەر-خۇتۇن- باش قۇيسىمۇ بىرلا ياستۇققا. مەسلىكىمدە يۇخمىكىن ھەسرەت، شۇخلىقىمنى تىلەمەن دۇنيا. قېنىۋالسۇن ۋىسالغا يۈرەك، ئۇنتۇلۇپ كەت ھىجران ئەلۋىدا!... سۈيۈش تۇختەم ئىمىن قانات كىرىپ يۈرۈيدۇ خۇراز، چۈشىدىكى تۇزدەك يارىغا. نەچچە ئۇنلاپ مىكىيان تاللار، بۇيالسىمۇ قىپقىزىل قانغا. مۈكەر يىگىت پىچاقنى كۈرۈپ تەنھا قىزنى تاشلاپ دالدىغا. رەڭلەنمەكتە بۇ تاتلىق سۈيۈش، بۇياق بىلەن كىملەر قۇينىدا. تاش قارنىدە تىپتىنىچ يۈرەك، يىيىلمەكتە تۈننىڭ باغرىدا!...

atirgul

	ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم! بۇ شېئىرلارنى  ئوقۇپ تولىمۇ ياقتۇردۇم ،ئاپتۇرغا ،ھەمدە سىزگە تەشەككۈرلەر بولسۇن گۈلۈم . بۇنىڭدىن كېيىن تېخىمۇ ئېسىل يازمىلار بىلەن بىزنى ئۈچىراشتۇرۇپ تۇرشىڭىزغا تىلەكداشمەن ...ھارماڭ!

ئەرتېكىن

	توختەم ئىمىننىڭ يۈرەككە تىگىدىغان تاتلىق شېئىرلىرىنى بۇ مۇنبەردە ئۇچۇرتۇپ بەكمۇ خۇشال بولدۇم. دائىم يوللاپ تۇرغايسىز.

jiya.ogli

	توختەم ئىمىن -مۇشۇ ئەسەرلەرنى يوللىغۇچى تۇتى-ئۆزى شۇدۇر..... ........... بۇ بىر يۈرۈش شېئىرلار ياخشى يېزىلىپتۇ.... ئەمما ئاپتورنىڭ ئۆز ئىسمىنىمۇ توغرا قوللانماسلىقى،(يەنى توختەم ئىمىن ئەمەس«تۇختەم ئىمىن» بوپقېلىشى ھەمدە مۇشۇ بىر يۈرۈش شېئىرلارنىڭ ھەربىرسىدە شۇ ئىسىمنى تەكرار ئېلىشى-ئارتۇقچە دەپ ئويلىدىم.