كېكەچلىگەن ئۇيغۇر بالىلىرى

akkaniyat

كېكەچلىگەن ئۇيغۇر بالىلىرى
بۈگۈن بالىلار باغچىسى بالىلىرىنىڭ ‹‹قوش تىل›› دا ماھارەت كۆرسىتىش پائالىيىتىگە قاتنىشىپ قالدىم.
  پائالىيەت مەيدانى قاينام تاشقىنلىققا چۆمگەن بولۇپ، ھەر مىللەت كىيىملىرى كېيىشكەن بىر-بىرىدىن ئۇماق بالىلار ئادەمنىڭ مەستلىكىنى  كەلتۈرەتتى.
   پائالىيەتكە ئاساسەن ئۇيغۇر، قازاق، موڭغۇل قاتارلىق  مىللەت ئوقۇغۇچىلىرى قاتناشقان بولۇپ، تولىسى بەش-ئالتە ياشلاردىكى  بالىلار ئىدى.     
  مېنى تولىمۇ سۆيۈندۈرگىنى ئۇلار خەنزۇتىلىنى تولىمۇ راۋان سۆزلەش ئارقىلىق باھالىغۇچىلار ۋە تاماشىبىنلارنى ھەيران قالدۇردى. بولۇپمۇ، قازاق،موڭغۇل ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ ئۆز تىلى بىلەن بىللە خەنزۇتىلىدىكى ھېكايىلەرنى راۋان ھالدا بايان قىلىشى بەكمۇ قايىللىقىمنى قوزغىدى. ھازىرقى بالىلار ھەقىقەتەن ئەقىللىق جۇمۇ؟
تۇيۇقسىز سەھنىگە بادام دوپپىسى تولىمۇ ياراشقان بىر ئوغۇل بالا چىقىپ كەلدى. ئۇنىڭ بادام دوپپىسى ۋە كانىۋاي كىيىمى ئۆزىگە تولىمۇ ياراشقان بولۇپ، ھەممەيلەن قىزغىن ئالقىش ياڭراتتى.  ئۇمۇ باشقا بالىلارغا ئوخشاش خەنزۇتىلىدىكى ھېكايىسىنى مۇۋەپىقىيەتلىك تۈگەتتى.
   –ئەمدى، مەڭ سىلەگە ‹‹باتۇ بالا دەۋراڭجاڭ›› نىڭ ھېكاسىنى سۆزلەپ بىرەمە،- مەيداندا يېنىك كۈلكە كۆتۈرۈلدى. (ئەسلى ئۇ ‹‹باتۇر بالا دەۋرانجاننىڭ ھېكايىسىنى سۆزلەپ بېرىمەن›› دېمەكچى ئىكەن)
ئىشقىلىپ، ئۇ نەچچە يەردە توختاپ، قايتىلاپ، دۇدۇقلاپ ئاخىرى ھېكايىسىنى ئاخىرىلاشتۇردى.
     ھەممەيلەن ئالقىش ياڭراتتى. لېكىن، مەن ۋە بىر قانچەيلەن سۈكۈتتە تۇرۇپ قالدۇق. بۇ قانداق ئىش؟ ئۇيغۇر بالىسى ئۆز تىلىدا ئوڭلاپ سۆزلىيەلمەيدىغۇ؟ ئۇ بالىنىڭ تىلى سەل ‹‹كەمتۈك›› مۇ يا؟ شۇنداقمىكىن دېسەم، خەنزۇ تىلى سەۋىيەسى ئالاھىدە ياخشى ئىكەن.
  ياق، گەپ بالىدا ئەمەس. ئۆزىنىڭ تىلىدىن باشقا تىلنى شۇنچىلىك مۇكەممەل ئىگىلىگەن بۇ بالا ئەجىبا، ئانا تىلىنى راۋان سۆزلىيەلمەسمۇ؟
كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇكى، ئاتا-ئانا بولغۇچى بالىنىڭ ئانا تىلىنى ئىگىلىشىگە بەكمۇ سەل قارىغان. بالىنى بالىلار باغچىسىغا بەرگەندىن كېيىنلا ئۆزىنىڭ تۇنجى ئۇستازلىقىنى ئۇنتۇپ، بالىدا ئانا تىلغا بولغان قىزىقىشنى قوزغاتمىغان. نەتىجىدە، بالا مانا موشۇنداق ‹‹ئالاھىدە›› يېتىلىشكە قاراپ يۈزلەنگەن. مەن ئۇ بالىنىڭ ئاتا-ئانىسىغا سەپ سالدىم. ئۇلارنىڭ چىرايىدا تەبەسسۇم ئىدى. ھەتتا، بالىسىنى سۆيۈپ كەتتى.
  ئەجىبا، ئۆز ئانا تىلىنى كېكەچلەپ سۆزلىگەن شۇ بالا ئاتا-ئانىسىنىڭ شۇنچىلىك مەستلىكىنى كەلتۈرگەنمىدۇ؟
ئۇلار بۇنىڭدىن نۇمۇس ھېس قىلىشمىغانمىدۇ؟ كۆز ئالدىمدا داڭلىق ئەدىبلىرىمىز نامايان بولدى. ئاھ، ئۇلۇغلىرىمىز بىزنى كەچۈرۈڭلار! شۇ كېكەچلىگەن ئۇيغۇر ئەۋلادىڭلارنى كەچۈرۈڭلار! بىز ئالدىڭلارغا نېمە دەپ بارارمىز؟ سىلەرگە مەقسىتىمىزنى ئېنىق ئۇقتۇرالارمىزمۇ؟ نۇرغۇنلىغان «نېمە ئۈچۈن» لەر كاللامنى چىرمىۋالدى.
   مەنبە: ئۆزۈم.

tamqa09091

   ئەجرىڭىزگە ئاللاھ رەھمەت قىلسۇن. يازمىڭىزنى كۆرۈپ تۆۋەندىكى بىر كۇبلىت شىېرنى يانداش قىلغۇم كەلدى.

مەندىن كىيىن قالار نىمە بىلمىدىم زادى،
ئويلىساملا نومۇستىن ھەم باغرىم يېرىلدى.
يې يې دىسە شۇ نەۋرەم باغاش ئەتكەندە،
ئانا تىلىم قورۇنۇپ زۇۋان چىقمىدى.

langarlek

بىز تارىختىكى ئاشۇ چاغلارنى ئەسلەيمىز ھەجەپ شانلىق چاغلارتى دەپ.لىكىن بۈگۈننى شۇ چاغلاردەك قىلىش ئۈچۈن تىرىشمايمىز .
بەلكىم ئانا تىل تارىخقا ئايلانغان چاغدا باشقا تىلدىكى تەپەككۇر بىلەن تارخىتىكى ئاشۇ ‹‹ئانا››تىلىنى ئەسلىشىمىز مۇمكىن ...
ھەي تارىخ ...
تارىخنى بىلىپ تۇرۇپ ئاشۇ تارىخقا ئايلىنىپ كەتكەن ئادەمنى نېمە دەيمىز ؟  ...

维医医生 ھەقىي سالاھىيەتلىك ئەزا

ھەي ، ھازىرقى بەزى ئىشلارغا- دە؟   
  ئۇيغۇر تىلنى قەدىرلە ،ئۇسېنىڭكى ئاناڭدۇر ،
  ئاناتىلنى ئۇنتۇپ سەن ،تۇزكورلاردىن بوپ قالما.
  ئاناتىلنى قوغداشتا، قايسى ئاتاڭ بەل قويدى؟!
  ئاتاڭ ماڭغان شۇ يولنى ھەرۋاقىت سەن ئۇنۇتما!
   
ئاناتىلنى بىلمەي سەن، مەن بىر ئۇيغۇر دەپ يۈرمە؟
ئاناتىلنى بىلمىگەن ئۇيغۇر ئەمەس ،ئۇرغۇي سەن.
قېنى قاراپ ئولتۇرماي ، قولۇڭغا سەن كىتاپ ئال،
شۇئەقىللىق  قوزاڭنىڭ ساۋادىنى تېز چىقار .

kalibinu

قىرىنداشلىرىم يەنىلا ئائىلىدىكى تەربىيىنى چىڭ تۇتايلى!ئوغلۇم بۇ يىل بىرىنچىلىقتا ئوقۇيدۇ.«خەنزۇچە مەكتەپتە» لېكىن بىز ئۇنىڭ ئۆيدە خەنزۇچە سۆزلىشىگە قەتئى يول قويمايمىز.يولدىشىمۇ خەنزۇچىدا ئوقىغان لېكىن ئائىلىدە بىز يەنىلا ئۆزىمىزنىڭ تىلىدا راۋان سۆزلىشىمىز.شۇنداق دوستلىرىممۇ بار يىڭىدىن تىلى چىقىۋاتقان بالىلىرىغا «دادا»،«ئاپا»نى ئەمەس بەلكى «بابا»«ماما»دەپ ئۈگۈتۈپ،بالىلىرىنىڭ كەلگۈسىگە ئىككى يىشىدىن باشلاپ ئاساس سالىدىغان.

khan ھەقىي سالاھىيەتلىك ئەزا

ئىچكىرىدىكى موڭغۇللار بىلەن زاڭزۇلارنىڭ بېشىغا كەلگەن كۈنلەر پات ئارىدا بىزنىڭ بېشىمىزغىمۇ كېلىدىغان ئوخشايدۇ.

gulbelik

تۇلۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپنىڭ ئەدەبيات دەرسلك كىتابىدا داۋدىدنىڭ « ئەڭ ئاخىرقى دەرس » دەپ بىر ئەسىرى بۇلۇدىغان...ئۇنۇڭدىكى مۇنۇ جۇمۇلىلىەر ھەقىقەتەن كىشنى چوڭقۇر ئويغا سالدۇ..'«ئۆز ئانا تىلنى يادىدا چىڭ ساقلىغان كىشى تۇرمە دەرۋازىسىنى ئاچىدىىغان ئاچقۇچقا ئىگە بولغاندەك بۇلىدۇ» ..مەنچە بىز تۇرمە دەرۋازسىنى ئاچىدىغان ئاشۇ ئاچقۇچنى يۈتۈرۈپ قويغىلى ئاز قالغان مىللەت قاتارغا كىرىىپ قالاي دىېدىققۇ دەيمەن...؟

IZGIL

مەن بەزى بالىسىنى خەنزۇ مەكتەپكە بەرگەن ئاتا ئانىلارنىڭ،بالىنىڭ تىلى ئۈچۈن ئۆيدە قەتئى ئۇيغۇرچە گەپ قىلىشقا بولمايدىغانلىغىنى كۆرۆپ ھەيران قالدىم .‹‹كارىل ۋىتتىرنىڭ رىم ئاياللىرى بالىللىرىنى باشقىلارنىڭ تەربىيلىشىگە بەرگەنلىگى ئۈچۈن بۈيۈك رىم ھالەك بولدى››.دىگەن يازمىسىنى قايتا قايتا ئوقۇپ كىتىمەن.

rayhangulna

ئانا تىلىمىز يىغلاپ قالمىسۇن ،ئائىلە تەربىيىسىنى چىڭ تۇتايلى قېرىنداشلار!

turditohti

ئانا تىلدا سۆزلىگەن سەپسىتە،ئۆزگە تىلدا سۆزلىگەن ھەقىقەتتىن يېقىملىق ئاڭلىنىدۇ______تاگۇر