دۇنيا ئەتلەسكە قانداق قارايدۇ

alkuyi.com

	ئەتلەسمۇ ياكى ئىكاتمۇ ؟ (ئەلكۈيى تورى مەخسۇس ئوبزور ماقالىسى) ئادەتتە بىرەر يات مىللەت ئادەملىرى بىزدىن مىللىي ئالاھىدىلىكىمىز توغرىسىدا سوراپ كىيىم توغرۇلۇق سۆز ئېچىپ قالغاندا بىز ئىنتايىن راۋانلا «ئەتلەس»نى كۆرسىتىپ بېرىمىز،بۇ ئەتلەس بۇخىل رەختنىڭ كىينىش ئۇسلۇبى سۈپىتىدە بىزنىڭ كاللىمىزدا مىللىي ئالاھىدىلىكىمىزنىڭ بىر كىچىك تارمىقى سۈپىتىدە ئورناپ كەتكەنلىكىنى ئىسپاتلاپ بېرىدۇ.كۈنىمىزدە ئۇيغۇرلارنىڭ ئۆزىنىڭ مىللىي كىيىنىش ئۇسلۇبىنى ئاساس قىلغان  خېلى كۆپلىگەن ماركىلار مەيدانغا چىقتى  ئانچە-مۇنچە نەتىجىلەرمۇ قولغا كەلتۈرۈلگەن بولدى. خېلى ئۇزۇننىڭ ياقى دۇنيا مودا كىيىم ساھەسىدىكى داڭلىقلارنىڭ ئەتلەسكە كۆزى چۈشكەنلىكى، نۇرغۇنلارنىڭ لايىھىلىگۈچىلەرنىڭ ئۇنىڭدىن ئىلھام ئېلىپ يۈرۈشلۈك كىيىملەرنى چىقارغانلىقى توغرۇلۇق  ئاڭلاپ تۇرىدىغان بولدۇق.بۇنىڭدىن ھەيران قېلىش زوقلىنىشلار بولغاندىن كېيىن زادى قايسى داڭلىق لايىھىلىگۈچىنىڭ  ئەتلەسنى ئىشلىتىپ چىرايلىق كۆينەكلەرنى تىكىۋەتكەنلىكىنى بىر كۆرۈپ باققىمىز كېلىپ قالدى؛ لېكىن  تورغا ئەتلەسنى لاتىنچە ئۇنداق بۇنداق قىلىپ يېزىپ بېقىپ ھېچنەرسىگە ئېرىشەلمەيمىز ،شۇنىڭدىن كىيىن بۇ قۇرۇق پاراڭكەندە دەپ ئىزدەشتىن يالتىيىپ قالدۇق،لېكىن ئەسلىدە تېخىمۇ ئېتىشىپ  باقساق «ikatئىكات»دەپ ئاتىلىدىغان بىر خىل رەختىنىڭ بىزنىڭ ئەتلەسگە خېلىلا ئوخشايدىغانلىقىنى بايقاپ قالىمىز .ئۇنى تېخىمۇ چوڭقۇرراق ئىزدەپ كۆرسەك ئۇنىڭ راستىنلا ئەتلەس ئىكەنلىكىنى لېكىن ئەتلەسگە ئوخشىمايدىغان يەرلىرىنىڭ بارلىقىنىمۇ كۆرىۋالىمىز، ئۇنىڭ چۈشەندۈرۈلىشىنى تېپىپ كۆرۈپ باقساق ۋىكىپىدىيە مۇنداق دېيىلگەن: « ئىكات دۇنيادىكى نۇرغۇن مەدەنىيەتلەرگە ئورتاق كىينىش ئۇسلۇبى. ئۇھەمدە قەدىمىي توقۇمچىلىق تىخنىكىلىرىنىڭ بىرسى. ئىكات ھېندونىزىيە تىلىدىكى سۆز بولۇپ باغلاش دېگەن مەنىدە مەركىزىي ئاسيا ھەم  ،جەنۇبىي ئامېرىكىدا ،ئارگىنىتىنا،بولۋىيە،ئىكۋاتور،گۋاتېمالا،مېكسىكا قاتارلىق دۆلەتلەردە  بۇخىل بوياش تېخنىكىسى ئورتاق.. 19-ئەسردە يىپەك يولىدىكى بۇخارا ھەم سەمەرقەنت ئۆزىنىڭ ئېسىل يىپىكى ئىكات بىلەن داڭ چىقارغان..ئىكات بوياش تىخنىكىسى يەنە ئىسپانىيەنىڭ مالوركادىمۇ مەۋجۇد. ھېندىستان،ياپونىيە قاتارلىق  نۇرغۇن شەرقىي جەنۇبىي ئاسيا ئەللىرى يەنە مەسلەن كامبودژا،فىلىپپىن،بىرما،تايلاند قاتارلىق دۆلەتلەردە ئىكات كىيىشى  ئۇزۇن تارىخقا تارىخىغا ئىگە. 2011-يىلى ھېندونىيزىيە ھۆكۈمىتى ئۆزلىرنىڭ  ئىكات توقۇش تېخنىكىسى ب د ت مائارىپ پەن-مەدەنىيەت مەھكىمىسىنىڭ غەيرىي ماددىي مەدەنىيەت بولۇش ئىلتىماسىنى سۇنغانلىقىنى ئېلان قىلدى». بۇ ھەقىقەتەن نۇرغۇن كىشىلەرنى ھەيران قالدۇرىدۇ؛ چۈنكى بىز ئۆزبەكلەرنىڭ بىز بىلەن ئوخشاش ئەتلەس توقۇش تېخنىكىسىگە ئىگە ئىكەنلىكىنى بىلسەكمۇ لېكىن ھېندونىزىيە، ياپونىيە قاتارلىق دۆلەتلەردىمۇ جەنۇبىي ئامېرىكا ھەم ياۋروپادىمۇ بۇ خىل تېخنىكىنىڭ بولۇشى قارىماققا ھەيران قالارلىق ھەم قىزىقارلىق ئىش! ئەمەلىيەتتە ھازىر خەلقئارادا ئورتاق ئىتراپ قىلىدىغان ئىكات بىر خىل توقۇمىچىلىق تېخنىكىسى بوياشى تېخنىكىسى بولۇش سۈپىتى ئۇ  كەڭ دائىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ،كۆپلىگەن مىللەت دۆلەتلەر ئۇنىڭغا ئىگە بولسىمۇ لېكىن كۆزگە تاشلىنىپ تۇرىدىغىنى ھېندونىزىيە ئىكاتى ھەم ئۆزبىكىستان ئىكاتى ،ئۆزبەكىستان ئىكاتى بىز بىلىدىغان ئەتلەس شۇ .ئۆزبىكسىتانلىقلارمۇ ئۇنى ئۆزى ئەتلەس دەپ ئاتىغان بىلەن بەزى رەسمىي ئىشلاردا ئىكات دەيدۇ. كىشنى كۆڭلىنى سەل غەش قىلىدىغان بىر يېرى ئۇنىڭدا ئۇيغۇرلار توغرۇلۇق ھېچ يەردە تىلغا ئالماسلىقى ،بۇ دەسلەپتە ئەتلەستىن كىيىم لايىھىلىگۈچىلەرنىڭ ئۆزبەكىستان قاتارلىق دۆلەتلەرنى ئۆزلىرىنىڭ ئىلھام مەنبەيى قىلغانلىقى ھەمدە بىز ئۇيغۇرلارنىڭ ئەتلەسچىلىكىمىزنىڭ بىر كىچىك دائىرىدە چەكلىنىپ قالغانلىقى بىلەن مۇناسىۋەتلىك. كەلگۈسىدە ئەتلەس تېخىمۇ كۆپلەپ تارقىلىشى ھەم چوڭ-كىچىك ماركىدا ئۇنىڭدىن كىيىم-كىچەك ھەم ھەرخىل بۇيۇملار كۆپلەپ ياسىلىشى، كېيىنچە رايونىمىزغا ئۇ ئىكات نامى بىلەن كىرىپ كېلىشى مۇمكىن.شۇ ۋاقتتا بىز ئۇنىڭ «چەتئەلنىڭ ماۋۇ ماركىسىدىكى ئىكات كۆينەك »دېگىنىمىزدە كىچىكىمىزدىن كۆرۈپ كەلگەن بۇ رەڭلىك رەختتىن تىكىلگەن زامانىۋى كىيىملەردىن خۇشال بولۇشىمىز، لېكىن ئۇنىڭ يەنىلا ئۆز ئۇستىلىرىمىزنىڭ قولىدىن چىقمىغانلىقىغا كۆڭلىمىز يېرىم بولۇشى مۇمكىن. ۋىكىپىدىيە تورى قاتارلىقلارنىڭ ئېنىقلىمىسى ئۆزگەرمەس نەرسە ئەمەس، مودا ساھەسىدىنىڭ ئەتلەسگە بولغان چۈشەنچىسىمۇ يېڭىلىنىدۇ،بىز ئۇلارنىڭ ئەتلەسنى ئىكات دەۋالغانلىقىغا ۋە ياكى بۇ توغرىسىدا توختالغاندا بىزنى ئۇنتۇپ قالغانلىقىغا ماي تارتىپ يۈرسەك كەلگۈسدە ئۇيغۇرلار ئەتلەسنى ئىكات دېسە ئىكات دەيدىغان ئىش يۈز بەرسە يۈر بېرىدىكى ئۇنىڭدىن ئارتۇق ئىش بولمايدۇ. ئىلگىرى ئۇيغۇر ئاياللىرى ئەتلەسنى تاشلاپ قويدى دەپ قاقشاشلار كۆپ بولۇنغان ؛ شۇ ۋاقتتا كىشىلەر ئەتلەسنى بىر مىللىي ئالاھىدىلىك خۇسۇسىيىتىنى كۆپرەك تەكىتلەپ ئەتلەسنىڭ گۈزەللىك بىلەن مۇناسىۋەتلىك ئىكەنلىكىنى نەزەردىن ساقت قىلىپ قويغان ،ئەمەلىيەتتە ھازىرقى زامان ئۇيغۇر ئاياللىرى دۇنيادىكى باشقا مىللەت خانىم قىزلىرىغا ئوخشاش ياشاش مۇھىتى،تۇرمۇش ئۇسۇلى جەھەتتىن ئەنئەنىۋى تۇرمۇش ئۇسۇلىدىكى ئانىلىرىمىزدىن كۆپ پەرقلىنىمىز،پۈتۈنلەي ئەنئەنىۋى ياسىنىش ھازىرقى بىزگە ماس كەلمەيدۇ،ئەتلەس ئىلگىرى گۈزەللىك ئېقىمى ئىدى، ھازىرمۇ بولالايدۇ. لېكىن بۇنىڭدا يالغۇز ئۇنىڭ مىللىي كىينىش ئۇسلۇبى ئىكەنلىكىنى تەكىتلەش كار قىلمايدۇ،ئۇنىڭ گۈزەللىكىنى نامايان قىلىش كېرەك ،دۇنيادىكى داڭلىق لايىھىلىگۈچى ،تىككۈچىلەرنىڭ قولىغا چۈشكەن ئەتلەس نۇرغۇن كىشىلەرنىڭ كۆزىنى قاماشتۇرۇپ ئۆزىنى جۇلالاندۇردى، ئۇيغۇر  توقۇمىچىلار، لايىھىلىگۈچىلەرگە تاشلانغان ۋەزىپە ئېغىر،ئۇلار بۇ قەدىمىي ئۇسلۇبتا ئۆزلىرىنىڭ كەسپىي سەۋىيىسىنى نامايان قىلىش كېرەك،شۇندىلا بىزنىڭ ئەتلىسىمىز  ئەل ئىچىدە ئەسلىي نامىنى ساقلاپ قالغان ئاساستا دۇنيادىكى ئىكاتلار چوڭ ئائىلىسدە «ئۆزبەك ئىكاتى»،«ھېندونىزىيە ئىكاتى»غا ئوخشاش ئۆزىنىڭ خاسلىقىنى جارى قىلدۇرۇپ، ۋالىلداپ تۇرالايدۇ. مودا ۋە ئەتلەس(ئىكات) 2005-يىلى ئوسكار دېلا رېنتا تۇنجى قېتىم ئۆزبەك ئىكاتى(ئەتلەس)دىن ئىلھام ئېلىپ ئۇنى ئۆزىنىڭ ئىجادىيىتىدە ئىشلەتگەن ئۇنىڭدىن كىين گۇچى،جۇۋايىس ۋان نوتىن قاتارلىق ماركىلار ئارقا-ئارقىدىن ئىكات(ھەرقايسى دۆلەتلەرنىڭ)نى ئۆزلىرىنىڭ كىيملىرىدە ئىشلىتىشكە باشلىدى.2009-يىلى ھەم 2010-يىلى ئەتلەس يەنە بىر قېتىم مودا كىيىم ساھەسىدە  ئېقىمغا ئايلاندى خېلى كۆپ ماركىلار ئۇنىڭدىن ئىشلەنگەن كىيملىرىنى ئېلان قىلدى،ئۇنىڭدىن باشقا ئەتلەستىن ياسالغان  ھەرخىل بۇيۇملار كەينى-كەينىدىن  كىشىلەر تۇرمۇشىغا سىڭىپ كىردى. ھېندونىزىيە ئىكاتى 2005-يىلى ئوسكار دېلا رېنتا مىسسونى 2006 كۈز نايىم خان 2008 كۈز گۇچى 2010 ياز-كۈز بالىنسىياگا 2007 كۈز ئامانى 2007 كۈز جېننى كەيىن 2008 ئەتىياز پروئېنزا سۋاۋلىر 2011 جۇۋايىس ۋان نوتىن 2010 ئەتىياز-ياز    ئوسكار دېلا رېنتا ھېندىستانلىقلارنىڭ ئىكات رەخت كىيمى (قارىماققا ئاددىيلا كۆرۈنىدىغان بۇ ئاياغنىڭ باھاسى 3800يۈەن)           ھەرخىل ئىكات بۇيۇملار چولپانلار (ئىكات)ئەتلەس كىيىگەندە داڭلىق مودىل ھەيدى كلۇم بېيونسى ۋىكتورىيە بىكھام   كرستىن ستىيۇۋۇرت (ئىكات بۇ خىل رەختنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ) رېيچىل بىلسون روسىيەلىك داڭلىق مودىل ساشا پۋوۋاروۋا ئاشۋاريا راي بىپاشا باسۇ پەرىس خىلتون نىكى خىلتون شىۋىتسىيەلىك مودىل فىرىدا گۇستاۋسون جەنىيىرىي جونىس     ئەلكۈيى تورى بۇ ئىككى پارچە سۈرەت توغرۇلۇق كىچىككىنە چۈشەندۈرۈش بېرىپ قويۇش كېرەك دەپ قارايدۇ: ئىلگىرى  بەزى تورداشلار بۇنى بىزنىڭ مەدەنىيىتىمىزنىڭ  دەپ  پەخىرلىنىپ تورلاردا تارقىتىپ يۈرگەن ،ئەمەلىيەتتە بۇ سۈرەتتىكى كىيملەر ئۆزبىكىستان پرېزدېنتى كەرىموۋنىڭ ھەممىگە يېتىشلىك،چېىپلغاق قىزى گۈلنارا كەرىموۋانىڭ نامىدىكى ماركا «گۈلى»نىڭ كىيملىرى،كەرىموۋنىڭ قىزىنىڭ ماركىسىنى «تالىشىش»....ئۇيغۇرلار ئۈچۈن ئۇنچە پەخرلىك ئىش ئەمەس،ھەم بىزنىڭ مىجەزىمىزگىمۇ ياتمايدۇ ئەلۋەتتە. ئالاھىدە ئەسكەرتىش:مەزكۇر تېمىنى ھەرقانداق سەۋەب بىلەن باشقا تور بېكەت،مەتبۇئات،بلوگ ،مۇنبەرلەردە يۆتكەپ ئېلان قىلىشقا بولمايدۇ.مىكرو بلوگلاردا تارقاتقاندا ئەسلى ئادرېسىنى ئەلكۈيى تورىدىن ئېنىق قالدۇرۇش تەلەپ قىلىنىدۇ.

sufiye

	بۇ تېما نادىر باھالانسا بولغۇدەك، ھەقىقەتەن ئەتراپلىق يېزىلىپتۇ. مەن ئەتلەسكە بەك ئامراق، ئەتلەس خانىم قىزلىرىمىزغا بەك يارىشىدۇ. ئىككى يىلنىڭ ئالدىدا بىر يېقىنىمىز خوتەننىڭ يىپەك ئەتلىسىدىن ئىككى كىيىملىك ئەتلەس بىلەن ئەتلەستىن تىكىلگەن ئۈچ گالاستوك (ئەرچە گالاستۇك) ئالغاچ كەپتىكەن. ئەتلەستە كۆينەك كىيەي دەپ ئېلىپ قويدۇم. ئەمما بۇ يىپەك گالاستۇكنى يولدىشىم تاقىمىدى. چۈنكى، ئەرلەر يىپەك رەخت ئىشلىتىش ھارام ئىكەن. باشقىلارغا بېرىۋېتەيلى دېسەك، بىر تۈرك ئۇنى تۇتۇپ بېقىپ: «بۇ گالاستۇكنىڭ رەڭگى، تىكىلىشى، لايىھىلىنىشى بەك سىپتا، چىرايلىق ئىكەن. ئەپسۇس، بىز ئەرلەر يىپەك رەخت ئىشلەتسەك بولمايدۇ. ھارام قىلىنغان نەرسە ئاز بولسىمۇ ئۇنىڭ ھارام ھۆكمى ئۆزگەرمەيدۇ...ئەگەر نىلۇن رەخت ياكى يىپەك ئەمەس باشقا ھەر قانداق رەخت بولسا، يۇڭ بولسىمۇ مەن چوقۇم تاقىغان بولاتتىم» دېدى. شۇڭا، تەكلىۋىم: بىزنىڭ گۈزەل ئەتلىسىمىزدە ئەرچە گالاستۇك تىكمەكچى بولساڭلار، يىپەك رەختنى تاللاپ ئەمەس، نىلۇڭنى ياكى باشقا تېگىنى تاللاپ ئىشلەتكەن بولساڭلار. (ۋەتەندىن سوغات كەلگەن ھېلىقى 3 يىپەك ئەتلەس گالاستۇك ھازىرغىچە ئۆيدە ئىشلىتىلمەي تۇرۇۋاتىدۇ)

Al~~ogli

	ياخشى تېما بوپتۇ، ئىزدەش ماتورلىرىغا ‹ ikat  ئىكات ›دىگەن سۆزنىڭ ئۇلانمىسىغا خوتەن دىيارىمىزدىكى  قىرىنداشلىرىمىزنىڭ ئەتلەس توقۇۋاتقاندىكى كۆرنۈشلەرنى سۈرەتكە ئىلىپ يوللاپ قويسا ياخشى بولىدىكەن.

ئۆتۈكەن

	بەك ئەستايىدىل چۈشەنچە بېرىلىپتۇ، ئىلگىرى بىرەيلەن ماڭا ئاۋۇ مودېللار كىيىۋالغان ئەتلەسنى كۆرسىتىپ، ئۇيغۇرلارنىڭ ئەتلىسىنى دۇنياغا تونۇتۇۋېتىپتۇ دېسە، خۇش بولۇپ كېتىپتىكەنمەن.  ئەسلى ئىكات دەيدىغان بۇ خىل دۇنياۋى رەختمۇ باركەندە!

zamani

	شۇڭائۆزىمىزنىڭكىنى ھەسسە ئاشۇرۇپ قەدىرلىمىسەك ئازكۈنگە قالماي xjtvقانالىرىدىكى قويۇلىۋاتقان مىللەتلەر ئىتپاقلىقى ئېلاندىكى ھېلقى بىر خەنزۇ قېرىنداش ئۇيغۇر بوۋايغا دۇتتار سوۋغا قىلغان كۆرۈنۈشلەر ئەمەلىيەتكە ئايلىنىدۇ.

armanlirim

	ئەمەلىيەتتە بۇ ئىكەت دېگەن نامنى بەلكىم يات ئەللەردىكى تىلشۇناسلار ئاددى ھەم چۈشىنىشلىك قىلىپ قويىمىز دەپ ئۆز تىلىغا يېقىن قويغان بۇلىشى مۇمكىن.بىراق تەتقىقات ۋە ماتىريال مەنبەسىنىڭ كەمچىللىكى ماقالىدە دېيىلگەندەك ئەتلەس ھەققىدە بىزدىكى ئىزدىنىشنىڭ ماختىنىشتىن ئۆزگە چوڭ تەتقىقات ۋە تۈرلەرنىڭ بولماسلىقى،لاھىيلىگۈچىلەرنىڭ بۇنى بىر ئەنئەنىلا قىلىپ يىراققا يۈزلەندۈرۈشنى ئويلىماسلىقى ۋە بەزى سىياسىي ،ئىقتىسادىي ئامىللار تۈپەيلىدىن خەلقئارادا ئىكات نامى بىلەن تونىلىۋاتقان ، داڭلىق ئايال چولپانلار ياقتۇرۇپ كىيىپ كىلىۋاتقان بۇ كىيىملەر ئۆزىمىزنىڭ يېنىدا تۇرسىمۇ تۇنىمىغان ئەھۋال چىقىۋېتىپتۇ.ماقالىنى كۆرمىگەنلەر كىيىنچە ئىزچى ۋە شۇنىڭدەك بىرە كىيىم - كىچەك كارخانىلىرى چەتنىڭ دەپ ئۆزىمىزنىڭ ئەتلىسىگە ئاشۇ نامنى قويۇپ ساتسا ۋاي راست دەپ ئالمايدۇ دېگىلى بولمايدۇ. تېمىغا مۇناسىۋەتسىز بولسىمۇ ئىزچى شىركىتىدىن سوراپ باقسام : نىمىشقا چەتئەللەرنىڭ ئارتىسلىرىنىڭ رەسىمىگە كىيىملىرىڭلارنى مەجبۇرىي كومپيۇتېر ئارقىلىق ئۆزگەرتىپ ئېلان ئىشلەيسىلەر؟ ئەتە ئۆگۈن ئىكات دەپ كىيىمنى چەتتىن كىرگۈزدۈق دەپ بازارغا سالماڭلار جۇمۇ ئەمدى ،ماۋۇ ماقالىنى كۆرۈپ قالساڭلار.

armanlirim

	شىنجاڭ قەدىمقى زاماندىن تارتىپ يىپەكچىلىك بىلەن دۇنياغا مەشھۇر. جەنۇبىي شىنجاڭنىڭ خۇتەن ۋە قەشقەر رايۇنلىرىدا يىپەكچىلىك بىر قەدەر بۇرۇن تەرەقىي قىلغان. شۇنىڭ ئۈچۈن گىرمانىيىلىك مەشھۇر خېوگراف ۋە ئارخېئولوگ رىچخوۋىن (1833-1905) بۇ يەرگە》يىپەك يولى《 دەپ نام بەرگەن ۋە قەدىمقى ئۇدۇن يەنى خۇتەننىڭ نەپىس ئىشلەنگەن جۇلالىق يىپەك رەختلىرى 》يىپەك يولى《 سودىسى ئارقىلىق دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدا ئىنتايىن ئالقىشقا ئىرىشكەن.       ئەتلەس يىپەك توقۇلمىلار ئىچىدە خىلى بۇرۇنلا بارلىققا كەلگەن، نۇسخا ۋە تۈرى ئەڭ كۆپ رەخت بولۇپ، ئۇيغۇر يىپەكچىلىكىدىكى داڭدار مەھسۇلاتلارنىڭ بىرى. شۇنداقلا ئۇيغۇرلارنىڭ ئىنسانىيەت مەدەنىيتىگە قوشقان ئەڭ زور تۆھپىسى. ھازىر شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتۇنۇم رايۇنلۇق مۇزىيدا كۆرگەزمە قىلىنىۋاتقان ئەتلەس چىڭ دەۋرىگە يەنى ئالدىنقى ئەسىرنىڭ ئاخىرى، كىيىنكى ئەسىرنىڭ 30-يىللىرىغىچە بولغان ئارلىقتا 27 خىل ئەتلەس تۈرى بولغان. بىراق ۋاقىتنىڭ ئۆتىشى، پىشقەدەم ئۈستىكارلارنىڭ تۈگەپ كىتىشى، شاگىرت يىتىشتۇردىغان ئادەمنىڭ يوق بولىشى ھەم كىيىم-كىچەك نۇسخىللىرىنىڭ يىڭىلىنىشى بىلەن كونا نۇسخىلار يوقاپ، بۈگۈنكى كۈنگە كەلگەندە ئەتلەسنىڭ پەقەت تۆت خىل تۈرى قالغان، يەنى قارا ئەتلەس، سېرىق ئەتلەس، قىزىل ئەتلەس ۋە يەركەنچە ئەتلەستىن ئىبارەت.   ئۇيغۇرلار ئەزەلدىن كىيىم-كىچەكنى ياش قۇرامى ۋە سالاھىيىتىگە قاراپ كىيىدۇ. قارا ئەتلەس(دارايى ئەتلەس) ياشتا چوڭراق، ئۆزىنى تۇختاتقان ئاياللار ئۈچۈن لاھىيىلىنىدۇ. سېرىق، كۆك، زەيتۇن رەڭلىك ئەتلەسلەر (خوجەئە ئەتلەس) ئوتتۇرا ياشلىق ئاياللار ئۈچۈن لاھىيىلىنىدۇ. قىزىل ئەتلەس بولسا قىز جۇۋانلار ئۈچۈن لاھىيەلەنگەن بولۇپ تۆت خىل نۇسخىدا توقىلىدۇ. يەركەنچە ئەتلەس كۆپ نۇسخىلىق ئەتلەس بولۇپ يەركەن خانلىقى دەۋرىدە ئون خىل نۇسخىدا تۇقۇلغان. ئەجداتلىرىمىز ئۇنى تاج سىمۇۋىلى قىلىپ خان ئەتلەس دەپ ئاتىغان.     ئەتلەس ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئىستىتېك تەپەككۇرىدا ئۆزلىرى ياشاۋاتقان ماكاننىڭ يەر تۈزلىشىنى، گۈزەل باغۇ-بۇستانلىرىنى، يىشىل لىنتىدەك ئاقار دەريالىرىنى نەپىس ۋە رەڭدار يىپەك بىلەن تەقلىدى ئىپادە قىلغان سەنئەت خەزىنىسىدۇر. ئەتلەس، شايى، بەقەسەملەر روشەن يەرلىك مەھسۇلاتلار بولۇپ ئۇيغۇرلارنىڭ ياخشى كۆرىدىغان يىپەك رەختلىرىدۇر.

sayiwan999

	بىر نەچچە يىل ئاۋال ئىلچى شىركىتى ئەتلەسنى تۇتقۇ قىلىپ خانىم قىزلىرىمىزغا لايىلىگەن ئەتلەس كىيىملىرى شۇنداق چىرايلىق چىققان ئىدى..تىلىۋېزىيە ئېلانىمۇ شۇنداق ئوزگىچە چىققان ..ئەپسۇس پۇلدىن باشقىنى ئويلىمادىغان بۇگۇن بار ،ئەتە يوق بۇلاق بىشىدىكى سودىگەرلەر  بۇ كىچىككىنە باشلىنىشنى بوشىگىدىلا تۇنجۇقتۇرۇپ قويدى .شۇنداق ئاچچىغىم كەلگەن شۇ چاغدا ...بەلكىم ئىلچى شىركىتى شۇ باشلىنىش بىلەن ماڭغان بولسا ..ھىلىقىدەك پۇلنىلا ئويلايدىغان پوق قوساق چۇپرەندىلەر كوتىنى غىت قىقان بولسا  بۇگۇنكى كۇندە بىز بۇنچە ئۇھ سۇنۇپ ئولتۇرمىغان بولاتتۇق...مىنىڭچە ،يۇقۇرقى سۇرەتلەرنى كورۇپ،يەنىلا تىرىشساق ئۇمۇت يوق ئەمەس..چۇنكى خوتەن ئەتلىسى ئوزىمىزنىڭدە.

مۇنىرە.ئاتۇش

	بۇ ئوبزور تىمىسى  راستىنلا ياخشى تىما بوپتۇ. ئەسەرنى  ئوقۇپ شۇنى چۈشەندىمكى،بىزنىڭ يوقۇتۇپ قويىۋاتقان نەرسىللىرىمىز راستىنلا بەك كۆپكەن. بىز ئۆزىمىزنىڭ مىللى  مەدىنىيىتىمىزنى قوغدىماي، مۇشۇ تەرىقىدە  كىتىلىۋىرىدىغان بولساق،كىيىنچە ئۇلار بىزنىڭ  مىللى مىدىنىيەتلىرىمىزنى قانداقمۇ  ئىتراپ قىلا، ھە!! شۇڭا بىز ھازىردىن تارتىپ ،يېنىمىزدا بارنى قەدىرلەپ،ئۇنى تېخىمۇ يۈكسەلدۈرۈشكە تىرشايلى.قارىغۇلارچە باشقا مىللەتلەرنى دورىمايلى،ئۇلانىڭ  كىيىم -كىچەك مەدەنىيىتىگە ھەۋەس قىلمايلى. مەن بىر تولۇق ئوتتۇرا  ئوقۇغۇچىسى،مەندە كىچىگىمدىن تارتىپ كىيىم -كىچەك كارخانىسى ئېچىش ئارزۇ بار ئىدى. بۇ ئەسەرنى ئوقۇغاندىن كىيىن ،مەندىكى بۇ ئارزۇ تېخىمۇ كۈچەيدى، ئاللاھ خالىسا، شۇ كارخانام ئارقىلىق ، ئۇيغۇر ئەتلەسلىرىنى دۇنياغا تونىتىمەن،ۋە ئۇنى دۇنيادا بىر كىشىلىك ئورۇنغا ئىگە قىلىمەن. ھە راس، ئەسەر ئاپتۇرىنىڭ  مۇشۇنداق كاتتا ئەسەرنى  يوللىغىنىغا ،بارلىق تورداشلار غا ۋاكالىتەن رەھمەت ئېيتىمەن، رەھمەت سىزگە.

دوپپام

	ياندىكى ھېسىپنىڭ قەدرى يوق دېگەندەك ئىشكەن ماۋۇ،ئۆزىمىز قەدىرلىمەيمىز،ئاندىن خەقتىن ئاغرىنىمىز،شۇڭا ماقالە ناھايتى توغرا ۋاقىتتا ئوتتۇرىغا قويۇلۇپتۇ.قېنى جەمئىيەتشۇناسلىرىمىز،قېنى تەتقىقاتچىلىرىمىز مۇھاكىمە يىغىنى ئېچىپ قويساقلا  بۇلارنى ساقلاپ قالغىلى بولمايدۇ،مۇھىمى مۇھاكىمە يىغىنىنى،ئىلمى تەتقىقاتنى خەلققە يېقىنلاشتۇرۇش ،ئەمەلىي تۇرمۇشقا سىڭدۈرۈش كېرەك.ئەتلەس ھەققىدە تېخىمۇ جىق چۈشەنچىگە ئىگە بولدۇم،خانىم قىزلىرىمىز ئۇ ئەتلەسلەرنى داڭلىق ئۇستىلارنىڭ قولىدىن كەيسە يەنىمۇ چىرايلىق بولۇپ كېتىشىدە گەپ يوق ئىكەن.