ئۆتمۈشنى ئەسلەپ

Ezizim

	(بۇ بىر دوستۇمنىڭ ماڭا ئېيىتقانلىرى)         كۈنلىرىمنىڭ شۇنداق مەنىسىز ئۆتۈۋاتقانلىقىدىن ئاچچىقىم كىلىپ بۈگۈن ئەتتىگەندە بامدات نامازنى مەسچىتتە ئوقۇدۇم. ئۆيۈم بىلەن ئارلىقى شۇنچە ئۇزۇن بولغان بۇ مەسچىتكە باشقىچە مىھرىم ۋە سۆيگۈم بار ئىدى، شۇنچە ئۇزۇن يولنى بىسىپ مىڭىپ بىردەمدىلا مەسچىتكە كىلىپ قاپتىمەن. مەسچىتكە كىردىمدە ئولتۇرماستىن ئىككى رەكەت ناماز ئوقۇدۇم. ئاندىن بامدات نامازنى ئوقۇدۇم. ناماز ئوقۇپ بولۇپ مەسچىتتىن چىقىپ كىتىشكە پەقەت رايىم بارمىدى. قۇرئانى دەستۇر كالامنى ئالدىم ۋە ئوقۇدۇم. ئاللاھنىڭ مىھرى-مۇھەببىتىنى، كۈچ-قۇدرىتىنى، بارى ھېكمىتىنى قايتىدىن بىر قىتىم ئەسكە ئالدىم. ئىنسان نىمىكى؟ بەزىلىرىنى ماختاپ-ئۇچۇرىمىز؟ ئويلىغان بۇ تۇنجى سۆزۈمنى يۇشۇرۇپ قالالمىدىم. ئىنسان ئاللاھنىڭ بىر ئۇلۇغ مۆجىزىسى ئىكەنلىكىنى كاللامغا كەلگەن شۇ سۇئالدىن كېيىنلا ئىسىمگە ئالدىم. قۇرئانى كەرىمنى پىشانەمگە يىقىپ، سۆيۈپ ئەسلى ئورنىغا قويدۇم. ۋە سىرتقا قاراپ ماڭدىم. ئەمما قەلمبىنىڭ بىر يىرى مىنى بۇ يەردىن كىتىشكە قارشى داۋالغۇيتتى.... ئۈلۈمنى ئويلاپ قالدىم ، ئۆلۈمنى ئۆزۈمگە يېقىن تۇتالمىغىنىم ئۈچۈن، ھەر زامان ئۆلۈمگە تەييار بولالمىغىنىم ئۈچۈن قاتتىق ئىچىندىم. يولۇمنى ئۆزگەرتىپ قەبرىستانلىققا قاراپ ماڭدىم. توۋا، بۇ شەھەردە ياشاۋاتقىنىمغا نەچچە يىللار بولسىمۇ قەبرىستانلىقنىڭ نەدە ئىكەنلىكىنى مانا ئەمدى ئىزدەۋاتىمەن ئەمما ھىچ تاپالمايۋاتىمەن. دۇرۇس بۇ يەردە مەن ئىزدىگەن قەبرىستانلىق نىمىش قىلسۇن. ئۇدۇللار ئاپتۇبۇسقا ئولتۇرۇپ ئايرۇدۇرۇمغا كەلدىم. يۇرتۇمغا ئۇچىدىغان كېيىنكى نۆۋەتلىك ئايرۇپىلان بىلىتىنى ئېلىپ ئايرۇپىلاننى ساقلاپ ئولتۇردۇم. قەھۋە، چاي، سوغۇق سۇ، كولا... ۋاي ۋۇي. بۇ ساقلاش نىمانداق تەس ئەمدى. ئورنۇمدىن تۇرۇپ ئۇدۇللا بىرىپ كىتابتىن بىرنى ئالدىم. «كەلگۈسى كىملەرنىڭ قولىدا» ۋاي ماۋۇ كىتابنى ئەمدى مەن ھەجەپ كەلگۈسى بىلەنلا قالدىمغۇ بۈگۈن. شۇ زامان ئسىمگە بىر ئىش كەلدى. بۇندىن بىر نەچچە يىل ئىلگىرى «دۇنيا مۇنبىرى ئىسلامدىن ئايرىلىپ نىمىلەرنى يوقاتتى»، دىگەن كىتابچنى ئوقۇغان ئىدىم. كىتابنى ئەكىلىپ يەنە شۇ قەھۋەخانىدا ئولتۇرۇپ ۋاراقلاشقا باشلىدىم.  بىلگەيتىس، سېتىۋىن جوبىس. ۋاي ۋۇي بۇ كىشىلەرنى ئەمدى. قاراڭ بۇلارنىڭ ئورتاقلىقىغا.  ھەممىسى مەكتەپتە ياخشى ئوقۇغۇچى ئەمەسلەردىن. بۇ كىشىلەرنى بىردىن سانىغاندىن كۆرە ئۆز ئىشىمنى قىلاي ئۇنى ئوقۇپ، بۇنى خىيال قىلىپ تىخى بىر نەتىجە چىقماستىن ئىسمىمنى ئاڭلاپ پالاقشىپ ئاران ئايرۇپىلانغا چىقتىم. بىر ۋاقىتتا جاق-جۇق قىلىپ ئارىدىن ئازراق ۋاقىت ئۆتتىدە كىشىلەر ھەممىسى ئورنىدىن تۇردى. ئايرۇپىلان ئۇچمامدىكەن دەپ سورىدىم يىنىمدىكى كىشىدىن. نەگە باراتتىڭ، كىلىپ بولدى دىدى. تېخى بىر نەچچە سائەت ئىلگىرى كاللام قۇپقۇرۇق ئىدى. مانا ئەمدى بىرمۇنچە سۇئالغا تولدى. بىر نەچچە سائەت ئىلگىرى باشقا بىر يۇرتتا ئىدىم مانا ئەمدى ئۆز يۇرتۇمنىڭ تۇپرىقىغا دەسسەپ تۇرۇپتىمەن. بۇ قانداق ئىش ئەمدى؟         بىر تاكسىنى كىرا قىلدىمدە ئۇدۇللا قەبرىستانلىققا ماڭدىم. تېنچلىقتۇ ئۇكام دىدى، شۇپۇر، خۇداغا شۈكرى دىدىم. ۋە ئۆزۈم بارىدىغان قەبرىستانلىقنى شوپۇرغا ئىيتتىم. مەن بۇ ئورۇنغا بىرىپ باقمىغان بۇرۇن باشقىلاردىن ئاڭلىغان ئىدىم. شۇڭا شوپۇرغا ھەم بۇنى ئەسكەرتتىم. ئۇ يەر ھازىر قەبرىستانلىق ئەمەس، قەبىرلەرنى ئۆتكەن يىلى كۆچۈرۈۋەتكەن. بىرەر تۇققاننىڭ قەبىرىسى بارمىدى دەپ سورىدۇ. ياق شۇ كۆرۈپ باقاي دىگەن بولدى ئەمىسە سىز بىلىدىغان يەرگە ئاپىرىپ قويسىڭىز. ئۇ شۇنداق كۆپ گەپلەرنى قىلدى ئەمما بىرسى ئىسىمدە يوق.         ئاخىرى ئۇ بىر قەبرستانلىققا كىلىپ توختىدى. -كەلدۇق ئۇكام. مەن سىزنى ساقلاپ تۇراي. مەن ئۇنىڭغا پۇل سۇندۇم، ئەمما ئۇ  سىز ئىشڭىزنى تۈگىتىڭ. پۇلنى ئالمىدى. قەبرىستانلىقتا  قەبرى سۈپۈرگىلى كەلگەن، دۇئا قىلغىلى كەلگەنلەر بار ئىكەن. بىر ۋاقتتا كۆزۈمگە بىر كىشى شۇنداق تونۇشتەكلا كۆرۈندى. مەن ئۇنىڭغا قاراپ ماڭدىم، يېقىن كىلىپ قارىغىنىمدا ئۇنىڭ بايامقى شوپۇر ئىكەنلىكىنى بىلدىم. ئۇ بىر قەبرىنىڭ ئالدىدا ئولتۇرۇپ دۇئا قىلىۋاتاتتى. مەنمۇ ئۇنىڭ يىنىغا بىرىپ ئولتۇردۇمدە، قولۇمنى دۇئاغا كۆتۈردۈم.         «ھەممىنىڭ ئىگىسى بولغان، كۈچ-قۇدرەتتە، ئىلىم-پاراسەتنىڭ خوجىسى بولغان رەببىم، ئۇشبۇ تۇپراقتا، ئۇشبۇ قەبرىدە ياتقان كىشى سىنى تونۇغان، سىنى بىلگەن ساڭا قۇلچىلىق قىلغان ۋە ساڭا شىرىك كەلتۈرمىگەن بولسا ئۇنىڭ گۇناھلىرى مەغپىرەت قىلساڭ، قەبرە ئازابىنى يوق قىلساڭ، ئۇنىڭغا جەننەتتىن ئورۇن بەرسەڭ. سەن ھەممىدىن بۈيۈكسەن، ھەممىدىن ئۇلۇغسەن، مىھرى شەپقەتنىڭ ئىگىسى سەن ئاللاھ. ئاللاھىم، ئۇشبۇ قەبىردىكى كىشىنىڭ قەبرىسىنى ئۆزۈڭنىڭ نورى بىلەن نورلاندۇرساڭ، ئۇنى قاراڭغۇدا قويمىساڭ، ئۇنىڭغا رەھىم شەپقەت قىلساڭ. ئاللاھىم. سەن ھەممىدىن بۈيۈكسەن. مىھرىبانسەن. مەغپىرەت قىلغۇچىسەن. ئى رەببىم، دۇئايىمنى ئىجابەت قىلساڭ.»         دۇئادىن قولۇمنى قويغان ۋاقتىمدا يىنىمدىكى شوپۇر ھەم دۇئادىن قولىنى قويغان ئىدى. ئۇ كۆزىدىن چىققان ياشنى سۈرتىۋىتىپ ماڭا قاراپ كۈلۈپ تۇرۇپ «رەھمەت» دىدى. ۋە سىلىنىڭ توققاننىڭ قەبرىسى قايسى، مەنمۇ بىر دۇئا قىلاي دىدى. مەن بولدىلا. قايسى قەبرە ئىكەنلىكىنى بىلەلمىدىم. دىدىم ئەمما كالامدا شۇ ھامانلا كۆيۈمچان ئانامنىڭ قەبرىسى ئىسىمگە كەلدى. شوپۇر ماششىنا تەرەپكە قاراپ ماڭدى. مەن بۇ تەرەپنى ئايلىنىپ چىقاي دەپ قەبرىستانلىقنىڭ ئۇ تەرىپىگە قاراپ ماڭدىم. كۆز ئالدىمدە ھەر خىل قەبىرلەر تۇراتتى. ئۇ قەبىرلەردە ھەر خىل ئادەملەرنىڭ ياتقانلىقى ئىنىق ئىدى. بىر قەبرىنىڭ ئالدىغا كىلىپ ئىختىيارسىز توختاپ قالدىم. ئۇ قەبرىنىڭ قەبرە تىشىغا «تۆت قۇل سۈرىسى» يېزىلغان ئىكەنتۇق. ئۇلارنى بىرمۇ بىر ئوقۇپ چىقتىم. كەينىمگە بۇرۇلدۇمدە ئۇدۇل ماششىنا تەرەپكە قاراپ ماڭدىم. مەن يولغا چىقىپ كەينىمگە قاراپ ،خەير دىدىمدە، ئاللاھقا ئامانەت بولۇڭلار دەپ تاكسىغا چىقىپ ئايرۇدۇرۇمغا دىدىم. يولدا كىتىۋىتىپ توختىماستىن ئۇنى، بۇنى خىيال قىلىپلا ماڭدىم. كۆز ئالدىمدا ھىلى ئۇ، ھىلى بۇ نامايەن بولاتتى. ئايرۇدۇرۇمغا يىتىپ كەلگەندە تاكسىدىن پەقەتلا چۈشكۈم كەلمىدى. ئەمما بۇ يەردە ماششىنىنى ئۇزۇن توختىتىشقا بولمايتتى. مەن شوپۇرغا ئىككى يۈز سومنى تۇتقۇزدۇمدە ماشىنىدىن چۈشۈپ ئايرۇدۇرۇم ئىچىگە قاراپ ماڭدى. ئۇدۇل بىلەت سېتىش ئورنىغا كەلدىمدە كېينكى قىتىملىق ئايرۇپىلاننىڭ بىلىتىنى ئىلىپ قەھۋەخانىغا كىرىپ ئولتۇردۇم. مەن ئولتۇرىدىغان ئايرۇپىلان يەنە تۆت سائەتتىن كېيىن ئۇچاتتى. قەھۋەخانىدىن چىقىپ ئۇدۇلدىكى ئاسما تېلېفوندىن شىركەتكە تېلېفون قىلدىم. ئۇلار ئەتتىگەندىن بىرى مىنى ئىزدەپ تاپالمىغانلىقى، نۇرغۇن ئىشلارنىڭ قىرىشقاندەك بۈگۈنگە تەييار كىلىپ قالغىنى سۆزلەپلا كەتتى. مەن ئۇنىڭغا بانكا كارتام، كىملىكتىن باشقا ھەممە نەرسىنىڭ ئۆيۈمدە قالغانلىقىنى، ئۆزۈمنىڭ ھازىر ئۈرۈمچىدە ئىكەنلىكىمنى ئىيتقىنىمدا تېلېفوندا قارشى تەرەپنىڭ ئاۋازى يوقاپ كەتتى. مەنمۇ ھىچ سۆز قىلماستىن بىر ئاز تۇردۇم. بىر ئازدىن كېيىن ئۇ ئىشەنمىگەندەك راستمۇ؟ قانداق بولۇپ؟ سىزنىڭ پىلانىڭىزغا ئۈرۈمچىگە بىرىش يوقتىغۇ؟ ؟؟؟؟ ئىشقىلىپ بىر مۇنچە گەپلەر. بولدى.ھەممە ئىشنى ئەتە چۈشتىن كېيىنگە ئورۇنلاشتۇرۇڭ. مەن يەنە تۆت سائەتتىن كېيىن  ئۇچىمەن. ئەتتىگەن كۆرشىلى دىدىمدە تېلېفوننى قويىۋەتتىم. مىنىڭ كۆپرەك نەرسىلەرنى كۆرۈگۈم بار ئىدى. ئۆز قىرىنداشلىرىمنىڭ سىمالىرىنى، ئۇلارنىڭ ئاۋازلىرىنى ئاڭلىغۇم بار ئىدى. شۇڭىمۇ ئىشقىلىپ ئۈرۈمچى ئايرۇدۇرۇمىنى پۈتۈنلەي دىگۈدەك ئايلىنىپ چىقتىم. ۋاھ قاراڭ كىچىك بالىلارنىڭ يىغلىغان ئاۋازلىرى. كۈلۈپ كىتىپتىمەن. بىر 7 ياشلىق بالا يۈك تاق توشۇيدىغان ھارۋىغا چىقىپ ئويناۋاتقان كۆرنۈش. ئۆزۈمنى بىر يېڭى ئالەمگە كىلىپ قالغاندەك ھىس قىلىشقا باشلىدىم. شۇنداق ئوي-خىياللار ئىچىدە كىتىۋىتىپ بىرسىنىڭ ئىشتىنىمنى تارتقىنى تۇيدۇمدا كەينىمگە بۇرۇلۇپ قارىدىم. بىر كىچىك بالا بايام مەن كۆرگەن ھارۋا ئويناۋاتقان بالا بىلەن ئوخشاش ياشتىكى بالا ئىدى. بۇ ياققا ئۆتۈپ تۇرۇڭ. مەن بۇنى ئاۋۇ يەرگە ئاپىرىمەن. شۇندىلا مەن ئۈزۈمنىڭ شۇنچە بىر چوڭ زالدا ماڭىدىغان، خىيال سۈرىدىغان ئورۇن يوقتەك ئۆچرەتتە تۇرىدىغانلارنىڭ سىپىگە كىرىپ قالغىنىمنى بىلدىم. ئۇ يەردىن ئايرىلىپ بىر كىتابخانىغا كىرىپ كىتابتىن بىرنى ئالدىم ۋە يەنە قەھۋەخانىغا قايتىپ كەلدىم. راستىمنى ئىيتسام مىنىڭ پەقەتلا بۇ يەردىن ئايرىلغۇم يوق ئىدى. بۇ يەردە پايپاق ساتساممۇ مۇشۇ يەردە، مۇشۇ تۇپراقتا تۇرۇپ قالغۇم بار ئىدى. سوغۇقلاردا دىردىر تىترەپ ئاكا پايپاق ئىلىۋىلىڭ. ھەدە پايپاق ئىلىۋىلپ، ئۈچ جۇپى ئون سوم دەپ توۋلاپ يۈرسەممۇ، مۇشۇ يەردە، مۇشۇ تۇپراقتا، مۇشۇ قىرىنداشلىرىم ئارىسىدا قالغۇم بار ئىدى. كۈندە نەچچە يۈز مىڭ سوم چىقىم قىلىدىغان، كۈنىدە نەچچە پۇلدارلار بىلەن، نەچچە كارخانچىلار، سودىگەرلەر بىلەن كۆرۈشۈپ، بارنى يوق، يوقنى بار قىلىپ سۆزلەرپ، ئۇلارنى ئۆزۈمنىڭ سۆزىگە ئىشەندۈرۈش ئۈچۈن تىرىشپ ئايدا نەچچە تۈمەن پۇل تىپىپ ياشىغاندىن، مۇشۇ يەردە پۇلسىز بولسىمۇ ياشىغۇم بار ئىدى. مەن بۈگۈن قايتىپ كىتىمەن. مەن بۈگۈن يەنە شۇ ئۆزۈمگە شۇنداق تونۇش، قەلبىمگە ناتونۇش بولغان شۇ كىشىلەر ئارىسىغا، ئىگىز بىنالار قەد كۆتۈرۈپ تۇرغان، ئىقتىساد يۈكسەلگەن، پۇلنى ھەممىدىن چوڭ بىلىدىغان ئاشۇ شەھەرگە، ئاشۇ كىشلەر ئارىسىغا كىتىمەن. بارىمەن. ئەتە ئەتتىگەن ئورنۇمدىن تۇرۇپلا يەنە شۇ ئالما كومپيۇتېردا، ئالما يانفوندا، ئالمىنىڭ تاختا كومپيۇتىرىدا بۇرۇن تەييارلاپ قويغان ھۆججەتلەرنى، يېڭىدىن شىركەتتىكىلەر تەييارلىغان ھۆججەتلەرنى كۆرۈپ چىقىمەن. بىز بىلەن ھەمكارلاشماقچى بولغان ئاشۇ ئىغىزىدىن قىرىنداشلىق، دوستلۇق چۈشمەيدىغان ئەمما كۆڭلىدە پۇلدىن باشقىنى ئويلىمايدىغان كاززاپلار بىلەنكى ئۈستەل جىڭىمنى باشلايمەن. مەن ھەممە جەڭدە ئۇتۇپ چىققۇچى ئەمەس، شۇنداقلا ھەممە جەڭدە ئۇتتۇرغۇچى ئەسلا ئەمەسمەن. بەزىدە بىر ئىككى ئىغىز سۆز بىلەن نەچچە يۈز تۈمەنلىك سودا بىكىتىلسە، بەزىدە نەچچە ھەپتىدە، نەچچە ئون قىتىم كۆرۈشۈپ ئاران نەچچە تۈمەنلىك سودىنى ئاران بىكىتەلەيمەن.         شۇ تاپتا مەن قەھۋەخانىدا ئولتۇرۇپ، قەھۋەخانىنىڭ كومپيۇتېرىدا بۇنى يېزىۋاتىمەن. مەن يەنە بىر نەچچە سائەتتىن كېين بۇ يەردىن ئايرىلىمەن. مىنىڭ جىسمىم داۋاملىق بۇ تۇپراققا تەۋە ئەمەستەكلا بۇ يەردىن ئايرىلىپ تۇرىدۇ، ئەمما مىنىڭ قەلبىم بۇ تۇپراققا مەڭگۈلۈك باغلانغان، ئۇنى ئىلىپ كىتەي دەپمۇ ئىلىپ كىتەلمەيمەن. خەير قىرىنداشلار كۆرۈشكىچە ئامان بولۇڭلار. بىر كۈن كەلمىسە بىر كۈن كىلۇر، قەلبىم بىلەن جىسمىم تەڭلا ئۆزىنىڭ ماكانىنى تاپۇر.         ------------------------------         قايتىپ كەلدىم، كىلىپلا يەنە ئۆزۈمگە تونۇش بولۇپ كەتكەن ئىشلار بىلەن ئالدىراش ئۆتتۈم. تۈنۈگۈن، بۈگۈن ئىككى كۈن ئىچىدە بىر نەچچە ھەمكارلاشقۇچىلار بىلەن كۆرۈشتۈم. بۇلارنىڭ ئىچىدىكى بىرسىدىن كۆڭلۈم خۇشال بولدى. ئۇنىڭ قىسقىچە ئۇچۇرى مۇنداق؛         خەنزۇ، ئەر، 48 ياش، ئامېرىكىدا ئوقۇغان، بۇرۇنقى بوش بىلەن يەنى ئىراققا بىسىم كىرگەن بوشنىڭ دادىسى جوڭ بوش بىلەن ئىككى قىتىم كۆرۈشكەن. ھازىرقى ئامرىكا پىرزىنتى باراك ئوما بىلەن بىر قىتىم كۆرۈشىش شەرىپىگە ئىرىشكەن. ئۆزى ئامېرىكا نۇپۇسىغا ئۆتۈپ كەتكەن. ئوقۇغان كەسپىي ئىقتىساد شۇناسلىق. مەقسىتى پۇل تىپىش ھەم باشقىلار قىلالغاننى قىلىش، باشقىلار قىلالمىغاننى ھەم قىلىش، نىشانى جوڭگۇنىڭ مائارىپ سىستېمىسنى پۈتۈنلەي ئاپتوماتلاشتۇرۇپ چىقىش. يەنى ئوقۇغۇچىلارنى ئىغىر كىتابلارنى كۆتۈرۈپ يۈرۈشتىن ئازاد قىلىش. ئۇنىڭ شۇئارى ئۆلمىسۇن  خىياللار. ئوقۇيدىغان كىتابلىرى قەدىمقى كىتابلار. قىزىقىشى ھەم قەدىمقى كىشىلەر. ئىسلام، خىرىستىيان، يەھۇدىي، بۇددا دىنى توغرىسىدا ئازدۇر كۆپتۇر مەلۇماتقا ئىگەن.ھەممىدىن بەك ئىسلام دىندىكى كىشلەر بىلەن سودا قىلىشقا ئامراق. ئۇندىن قالسا خىرىستىيان، ئۇنىڭدىن قالسا بۇددىسلار، ئەڭ ئاخىرقى تاللشى يەھۇدىي. ئۇنىڭچە بولغاندا ئىسلام دىندىكى كىشىلەر گىپىدە تۇرىدىغانلار، ئۇلارچە بولغاندا يالغان سۆزلەر ئەڭ چوڭ گۇناھ. خىرىستانلار كۈچىنىڭ بارىچە گىپىدە تۇرۇشقا تىرىشدۇ. ئامال بولمىسا شۇ ۋاقىتتىلا قارشى تەرەپكە ھەقىقىي ئەھۋالنى ئىيتىدۇ. ئەمما ئەڭ چاتىقى ئۆز قىرىنداشلىرى يەنى خەنزۇلار. ئۇلارنىڭ ھەر قانداق ئىشتا ئەڭ ئالدى بىلەن دەيدىغىنى «مەسىلە يوق، خاتىرجەم بول» دەيدۇ. ئەمما مەسىلە ئەڭ ئىغىر. گىپىدە تۇرمايدۇ. ئىنىق مەسىلە بارلىقىنى بىلىپ تۇرۇپ، بۇ دىگەن كىچىك ئىش. ئەنسىرمە دەيدۇ. مەسىلىنى ھەل قىلىش يولىنى ئەمەس، مەسىلىنى بايان قىلىش ئۇسۇلىنى ئىزدەيدۇ. مانا بۇلار مىنىڭ ئۇنىڭ بىلەنكى ئىككى كۈندىكى ئايرىم ئايرىم ئىككى قىتىملىق ئۇچرىشىشتا بىلگەن، ئاڭلىغانلىرىم.         ئۇنىڭچە بولغاندا مىنىڭ ئوي-خىياللىرىمنى ئەمەلگە ئاشۇرغاندا جوڭگۇدىكى بارلىق ئاتا-ئانا، ئوقۇتقۇچى، مائارىپ تەتقىقاتچىسى ئەڭ مۇھىمى ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۈستىدىكى جۇمىلاڭما چوقىسىنى ئىلىپ تاشلىغانغا باراۋەر. مەن ئۇنىڭ بىلەن سۆزلەشكەن بۇ تۈرنىڭ قىممىتى ئىككى يۈز مىليون سەرىپ قىلىنىدىغان، ئەمما پۈتۈنلەي پاتىنىتى ئۇلارغا تەۋە بولغان، ئوقۇغۇچىلارنىڭ يۈكىنى يوق قىلىدىغان يېڭى تۈر بولۇپ، بۇ تۈر ئۈستىدە مەملىكىتىمىز ھازىرغىچە ئاجراتقان  ئومۇمىي مەبلەغ 2 مىليارد بولغان. پۈتۈن مەملىكەتتىكى 863 تەتقىقاتىغا قاتناشقان ۋە قاتناشمىغان كىشىلەر بولۇپ، ئايرىم-ئايرىم ئىلتىماس قىلغان مەبلەغ بۇنىڭدىنمۇ كۆپ بولۇپ، ئەمما ئەمەلىي ئۈنۈم يارتالغانلىرى بەكلا ئاز بولغان. بۇ چېڭ فامىلىلىك بۇندىن بۇرۇنمۇ بىر نەچچە شىركەت، زاۋۇتلار ھەتتا ئالىي مەكتەپنىڭ پىراففىسورلىرى بىلەنمۇ ھەمكارلىشىپ باققان بولۇپ، ھازىرغىچە ئازدۇر كۆپتۇر مەلۇم نەتىجىلەرگە ئىرىشىپتىكەن. ئەمما ئۇنىڭ ئويلىغان ئىشى ئۈزۈل كىسىل ھەل بولىدىغان بىرەر پىروجەكت ئۇچىرىتپ باقماپتىكەنمىش.         بۇ قىتىم مەن ئۇنىڭ بىلەن بىكىتكەن بۇ تۈرگە جەمئىي 16 ئاي ۋاقىت كىتىدىغان بولۇپ، كىلەر يىلى 6-ئايدا رەسمىي باشلانماقچى. ئەمدى بۇ گەپلەر مۇشۇ يەردە تامام.