سۈنئىي بۇيۇملارغا ئائىت پەرھىزلەر

bayawan

	سۈنئىي بۇيۇملارغا ئائىت پەرھىزلەر سۈنئىي بۇيۇملار ئادەملەر ياسىغان نەرسىلەرنى كۆرسىتىدۇ . كىشىلەرنىڭ نەزىرىدە تەبئى نەرسىلەر مۇقەددەس ۋە ئىرىملىك خۇسۇسىيەتكە ئىگە بۇلۇپلا قالماستىن ، ئاشۇلاردىن ياسالغان سۈنئىي بۇيۇملارمۇ ئوخشاشلا ئىرىمىلىك خۇسۇسىيەتكە ئىگە بۇلالايدۇ . كىشىلەر بۇنداق خۇسۇسىيەتلىك شەيئىلەرگە چوقۇنمىسىمۇ ، بىراق ئۇلاردا ئادەتتىكى نەرسىلەرگە قارىغاندا تېخىمۇ چوڭراق سىرلىق قۇۋۋەتنىڭ بارلىقىغا ئىشىنىپ ، ئۇلارغا قارىتا ھاقارەتلىك ھەرىكەت ، سۆزدىن ساقلىنىدۇ . ئۇيغۇرلار تارىخ مابەينىدە تۆمۈردىن ياسالغان ئۆتكۈر سايمانلارغا قارىتا مەلۇم سىرلىق قاراشلاردا بۇلۇپ كەلگەن . تۆمۈردىن ياسالغان ئۆتكۈر سايمانلار دىگەندە -پىچاق ، قىلىچ ، پالتا ،كەكە ، نەيزە ...قاتارلىق ئەسۋاپلار كۆزدە تۇتۇلىدۇ . مەھمۇت كاشىغەرىي « دىۋانۇ لۇغاتىت تۈرك » تە تۈركى تىللىق خەلىقلەرنىڭ تۆمۈرنى ئۇلۇغلاش ھەققىدە مۇنداق خاتىرە قالدۇرغان : « تۆمۈر » بۇ سۆز < كۆك تەمۈر كەرۈ تۇرماس > دىگەن ماقالدىن كەلگەن . بۇ : < كۆك تۆمۈر بىكار تۇرمايدۇ ، تەگكەن يېرنى يارىلايدۇ > دىگەنلىك بۇلىدۇ .بۇنىڭ باشقا بىر مەنىسىمۇ بار . قىرغىز ، ياباقۇ ، قىپچاق ۋە باشقا خەلقلەر قەسەم ئىچكەندەياكى ۋەدە قىلغاندا ، قىلىچنى يالىڭاچلاپ ئاندىن كۈندىلەڭ قۇيىدۇ-دە ، < بۇ كۆك كىرسۇن ، قىزىل چىقسۇن > دەيدۇ . بۇ ۋە دە بۇزۇلسا قىلىچ قانغا بويالسۇن ، تۆمۈر ئۆچ ئالسۇن -دىگەن بۇلىدۇ . چۈنكى تۆمۈرگە ھۈرمەت قىلىنىدۇ .( مەھمۇت كاشىغەرىي : « دىۋانۇ لۇغاتىت تۈرك » شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى ، 1980-يىلى 8-ئاي نەشىرى ، 1-توم ، 468-،469-بەتلەر ) ئۇيغۇرلار ئادەتتە پىچاقنى ، قىلىچنى باشقا كىشىلەرگە سۇنغاندا ئۇنىڭ ئۇچىنى ئۇدۇل قىلىپ سۇنۇشتىن پەرھىز قىلىدۇ . شۇڭا كۆپىنچە يانتۇ ھالەتتە ( ئالغۇچى ۋە سۇنغۇچىنىڭ ھېچقايسىسىغا قارىمايدىغان ھالەتتە ) سۇنىدۇ ، يەنە پىچاقنى غىلاپتىن ئايرىمايدۇ ، ئەگەر پىچاق يىتىپ كەتكەن ياكى ئۇنى باشقىلار ئىشلىتىۋاتقان بولسا ، ئۇنداقتا غىلاپنىڭ ئىچىگە بىرەرتال ياغاچ سېلىپ قۇيۇپ ، يامانلىقىتىن ساقلىنىشنى ئويلايدۇ . بەزى جايلاردىكى ئۇيغۇرلار يەنە تۆشۈكلۈكتە ئىشلىتىدىغان پىچاقلارنى بىلىگەندە ، قازان چۆرىسىگە سۈركەپ بىلەشتىن پەرھىز قىلىدۇ . بۇنىڭدىن باشقا يەكەن ئۇيغۇرلىرى ئارىسىدا پىچاقنى پالتا ياكى كەكە قاتارلىق ئەسۋاپلارغا سۈركەپ بىلەشتىن ھەزەر قىلىدىغان ئادەت بار . ئاشۇنداق قىلسا دۈشمىنى بىلەن ئىش تېرىپ قۇيارمىش . ئۇيغۇرلاردا يەنە قايچىنى قۇرۇق كېسىشتىن پەرھىز قىلىدىغان ئەھۋال بۇلۇپ ، يەكەن ئۇيغۇرلىرىنىڭ قارىشىچە قايچىنى قۇرۇق كەسسە دۈشمىنى كۈپىيىپ قالارمىش . قارىغاندا ، قايچىنى قۇرۇق كېسىش خۇددى ئۇرۇش مەيدانىدا قورال ئوينىتىپ دۈشمەننى چاقىرىشقا ئوخشىتىلغان ھەم ئاشۇ نەتىجە چىقىرىلغان بولسا كېرەك . ئۇيغۇرلاردا يەنە قۇلۇپ ۋە ئاچقۇچقا ئائىت بىر قىسىم پەرھىزلەر بار . ئۇيغۇرلار بالىلىرىغا ئاچقۇچنى جىرىڭلاتماسلىق ۋە چۆرگىلەتمەسلىك ھەققىدە تەنبىھ بېرىدۇ . كىشىلەرنىڭ قارىشىچە ئاچقۇچنى جىرىڭلاتسا كەمبەغەللىكنى چىللىغانلىق بۇلىدىكەن . ئاچقۇچنى چۆرگىلەتسە ئۆيگە ئوغرى كىرىدىكەن . ئەمىليەتتە ، يۇقىرىقى ھەر ئىككى چەكلىمىنىڭ بەلگىلىك ئاساسى بار . ئاچقۇچنى چۆرگىلىتىپ ياكى جىرىڭلىتىپ ئوينىسا ، ئۇ يىتىپ كىتىشى مۇمكىن . تېپىۋالغۇچى ئۇنى ئىشلىتىپ ئاچقۇچ ئىگىسىنىڭ نەرسىسىنى ئوغرىلىۋېلىشى مۇمكىن . ئۇيغۇرلار يەنە قۇلۇپ ئېتىلىدىغان نەرسە بولغاچقا تۇغۇتلۇق خوتۇن بار ئۆيدە « قۇلۇپ» دىگەندەك سۆزلەرنى قىلسا ، تۇغۇتلۇق ئايالنىڭ سۈتى كېسىلىپ كىتىدۇ ، دەپ قارايدۇ ھەم بۇنداق سۆزلەرنى قىلىشتىن چەكلىنىدۇ . بۇ يەردە دىققەت قىلىشقا ئەرزىيدىغان بىر مەسىلە شۇكى ، بارلىق مۇقەددەس بۇيۇم ۋە نەرسىلەرمۇ ئاساسەن سۈنئىي بۇيۇمدۇر ياكى ھېچبولمىغاندا ئادەمنىڭ ئەمگىكىدىن ئۆتكەن نەرسىلەردۇر . ئۇلارغا قارىتا پەرھىزلەر بەك كۈچلۈك بۇلۇپ ، بۇ پەرھىزلەر ئاساسەن شۇ مۇقەددەس نەرسىلەرنى ناپاك ھالدا تۇتماسلىق ، ئىشلەتمەسلىك ، ئۇلارغا قارىتا ھاقارەتلىك سۆز-ھەركەتلەردە بولماسلىق قاتارلىق شەكىللەردە ئىپادىلىنىدۇ . مەسىلەن ، ئۇيغۇرلار « قۇرئان » نى تاھارەتسىز تۇتۇشتىن ۋە ئۇقۇشتىن ، ئېلىپ -سېتىشتىن ، ئۇنى ئاياغ تەرەپكە قۇيۇشتىن ، « قۇرئان » ئايەتلىرى يېزىلغان قەغەزلەرنى دەسسەشتىن ، ھاجەتكە ئىشلىتىش ۋە كۆيدۈرۈشتىن قاتتىق چەكلىنىدۇ . تۇمارمۇ مۇقەددەسدەپ قارىلىدىغان ياسالما بۇيۇم بۇلۇپ ، ئۇ ھايۋاننىڭ بىرەرتال ئەزاسى ، بىرەر تەبىئەت جىسمى ياكى سۈنئىي نەرسە ( قەغەز...) بۇلۇشى مۇمكىن . ئۇيغۇرلاردا تۇمارنىڭ سىرلىق قۇۋۋىتىگە ئىشىنىدىغانلار ئارىسىدا تۇمارنى باشقىلارغا ئارىيەت بەرمەسلىك ، كۆرسەتمەسلىك ، يۇماسلىق ، تاشلىۋەتمەسلىك ۋە يېنىدىن ئايرىماسلىق قاتارلىق پەرھىزلەر بار . تۇمارنىڭ سىرلىق قۇۋۋىتىگە ئىشەنمەيدىغانلار ئارىسىدا بولسا تۇمار ئاسماسلىق ، تۇمار پۈتمەسلىك ، ئۇنىڭ كۈچىگە ئىشەنمەسلىك قاتارلىق چەكلىمىلەر بار . بۇ ئىسلام ئەقىدىسى بىلەن ئىپتىدائى دەۋىرلەردىن قالغان خۇراپى چۈشەنچىلەر ئوتتۇرسىدىكى زىددىيەتنىڭ بىر ئىپادىسىدۇر . مەنبە- « ئۇيغۇرلاردا پەرھىزلەر » -ئەنۋەر سەمەد قورغان

rita1028

	مەن  شەخسەن تۇمار ئېسىشنى بىدئەت دەپ قارايمەن   .

ayjamal

	بەلكىم شۇنداقتۇ ~~~~~~~~~~~~!!!

narmiay

	ئەمسە تۇمار ئىسىشقا بولامدۇ ياكى بولمامدۇ، نەقلا جاۋاب كېرەك ماڭا.......

niqab

	ئۇيغۇرلار « قۇرئان » نى تاھارەتسىز تۇتۇشتىن ۋە ئۇقۇشتىن ، ئېلىپ -سېتىشتىن ، ئۇنى ئاياغ تەرەپكە قۇيۇشتىن ، « قۇرئان » ئايەتلىرى يېزىلغان قەغەزلەرنى دەسسەشتىن ، ھاجەتكە ئىشلىتىش ۋە كۆيدۈرۈشتىن قاتتىق چەكلىنىدۇ .-----ئۇيغۇرلارلا ئەمەس.مۇسۇلمانلار دىيىلىشى كىرەكتۇ؟

kurt

	تۇمارنى ئاسامدۇ ئاسمامدۇ ،كارىم يوق ،لېكىن مېنى ئاس دېسە ئاغزىنى تۈزلىۋېتىمەن!!

kurt

	بەزى پەرھىزلەرنىڭ ھەقىقەتەنمۇ ئاساسى بار. ئۇزۇن زامانلاردا شەكىللەنگەن تۇرمۇش تەجرىبىسى ئەمەسمۇ؟