چاۋشەندىكى ئەركىنلىك
(چاۋشەن ساياھەت خاتىرىلىرىدىن)
چاۋشەن ھەققىدە كۆپ نەرسىلەرنى بىلمەيمىز، بەزىلەر ئۇيەرنىڭ ئەھۋالىنى دۆۋلىتىمىزنىڭ 70-يىللاردىكى ئەھۋالىغا ئوخشىتىدۇ. ئۇيەرگە بارغاندىن كىيىنلا ئاندىن ھەقىقى تۇنۇشقائىگە بۇلىسىز.
چاۋشەن يېزىللىرىدىكى قاتناش قۇرالى ئاساسەن ۋەلسىپىت، يەنە كالا ھارۋىللىرىمۇ بار. چاۋشەندىكى ساياھەتتە سىزنىڭ كومپىيۇتىر ۋە يانفۇن ئېلىپ يۈرىشىڭىز چەكلىنىدۇ، فوتوئاپاراتى ئېلىپ يۈرۈش ئۈچۈن ئىلتىماس قىلىشىڭىزكېرەك، تەستىقلانسا ئاندىن بۇلىدۇ، شۇڭا چاۋشەن زىيارىتىدە كۆرگەنلىرىڭىدىن قالدۇرىدىغان خاتىرىڭىز بەك ئاز بۇلىدۇ. چاۋشەنگە بارغاندىن كىيىنلا جۇڭگۇدا يانفۇن، تور، تاللابازىرى، ئالى مېمانخانا، ئىت ۋە سىمىزلەرنىڭ كۆپلىكىنى چۇڭقۇر ھېس قىلىسىز. چاۋشەن خەلىقىنىڭ يازكۈنلىرى چوكامۇز يەۋاتقىنىنى كۈرۈپ، يۇرتىڭىزدىكى 雪糕نى ئەسلەيسىز. ئۇلاريەۋاتقان ئاشلىقنىمۇ بىلەت بىلەن نۇرمىلىق سېتىۋالىدۇ، چاۋشەن ئاياللىرىنىڭ بىركۈنلۈك ئاشلىق نۇرمىسى 300گىرام ئىكەن. يازكۈنلىرى يول بۇيى مىنىرالنى سۇ دېگەنگە ئىنتىزار بۇلۇپ كېتىسىز، چۈنكى ئۇيەردە ئۇنداق سۇيوق-دە. ساياھەت جەريانىدا قۇنالغۇلارغا چۈشسىڭىز، كەچلىرى سىرىتقاچىقىش چەكلىنىدۇ.
چاۋشەندە مائارىپ ، داۋالىنىش، ئولتۇراق ئۆي ھەقسىزئىكەن، ئەمما ھەقسىز بولغان بىلەن ئادەتتىكى قېرىنداش قەلەممۇ شۇنداق قىس بۇلۇپ، چاۋشەن باللىرىغا بىرەر سوۋغاتلىق ئېلىپ بېرىشنى ئويلىسىڭىز چۇقۇم قېرىنداش قەلەم ئېلىپ بېرىڭ، شۇندىلا بالىلارنى تازا خوش قىلىۋىتەلەيسىز.
چاۋشەندە سىياسى دېگەن نەرسە شۇنداق سەزگۈر نەرسەكى، ساياھەت يىتەكچىسى بولغانلار سىياسى جەھەتتە قاتتىق تەربىلەنگەنلەردۇر، ئۇلار يىتەكچىلىك جەريانىدا <ئامېرىكا> دېگەن ئاتالغۇنى تىلغائېلىشقا توغراكەلگەندە چۇقۇم <ئامېرىكا جاھانگىرلىرى> دەيدۇ. چاۋشەن خەلىقىنىڭ دۇنياھەققىدە بىلىدىغانلىرى ناھايىتە ئاز. چاۋشەندىكى ئەڭ چىرايلىق جايلار ياكى كىمىرسۇن تۇغۇلغان جاي ياكى شۇكىشى ياشىغان جاي، ئىشقىلىپ شۇلابىلەن مۇناسىۋەتلىك يەرلەردۇر. كىمىرسۇن جەمەتى تىرىك ۋاقتىدا ھۇقۇق ئېلىپ كەلگەن قۇدىرەت بىلەن ياشىسا، ئۆلگەندىن كىيىنمۇ شەرەپ بىلەن ھەربىر چاۋشەنلىكنىڭ قەلبىدىن ئۇرۇن ئالىدۇ، ھەربىر چاۋشەنلىك كىمىرسۇن ئۈچۈن ياشىدى، ئەمدى بولسا كىمجۇڭئىن ئۈچۈن ياشاۋاتىدۇ. ساياھەت جەريانىدا يول بۇيى كىمىرسۇننىڭ باش سۈرىتى ھەيكىلى، ياكى بۇكىشىنىڭ ئىككى قۇلى بىلەن بىلىنى تۇتۇپ تۇرغان پۈتۈن بەدەن ھەيكىلى ھەممىلا جايدا كۆزگە چېلىقىدۇ، رەسىمگەچۈشمەكچى بولسىڭىز چۇقۇم كىمىرسۇن ۋەشۇلارغا مۇناسىۋەتلىك جايلاردىلا رەسىمگە چۈشەلەيسىز، ئۇندىن باشقا نەرسىلەرنى سۈرەتكە تارتىۋالسىڭىزمۇ بىكار، چۈنكى ساياھەت يىتەكچىلىرى ئەڭ ئاخىرىدا فوتوئاپاراتىڭىزنى بىرقېتىم تەپسىلى تەكشۈرۈشتىن ئۆتكۈزىدۇ. ساياھەت يىتەكچىسى يول بۇيى <ئۇلۇق داھىمىز كىمىرسۇن...> دېگەن گەپنى ئېغىزىدىن چۈشۈرمەيدۇ.
چاۋشەندە ھېس قىلىدىغىنىڭىز ئەركىنلىكنىڭ تۇلىمۇ قەدىرلىك ئىكەنلىكى. چۈنكى چاۋشەندە رەسىمگە تارتىش ئەركىنلىكىڭىز يوق، نەرسە سېتىۋېلىش ئەركىنلىكىڭىز يوق، ئۇلارسىزنىڭ يېقىنلىىشىڭىزنى خالىمايدىغان جايلارغا يېقىنلىشىش ئەركىنلىكىڭىز يوق، تورغا چىقالمايسىز، يانفۇن ئېلىپ يۈرەلمەيسىز. چاۋشەن پۇقرالىرىمۇ ئۆزدۆۋلىتىنىڭلا توربىكەتلىرىگە كىرەلەيدۇ، چەتئەلنىڭ ھەرقانداق توربىكەتلىرى چەكلەنگەن.
چاۋشەن كوچىللىرىنىڭ ئىككى قاسنىقىدىكى بىنالار كونا ھەم پاكار، 1997-يىلىدىن كىيىنكى ئۈچ يىللىق تەبىئى ۋە ئادەملەرنىڭ سەۋەبىدىن بولغان ئىقتىسادى قىيىنچىلىق جەريانىدا ھۈكۈمەتنىڭ تەمىنلىشىگە تايىنىدىغان ئاھالىلەر نەچچە ئاي يىمەكلىك ئالالمىغان، بۇجەرياندا زادى نەچچىلىك ئادەم ئاچلىقتىن ئۆلگەن؟ چاۋشەن ھۈكۈمىتى ھەرقانداق ھەقىقى خەۋەرنى قامال قىلىدىغان بولغاچقا بۇنامەلۇم. شۇيەرلىك ئاھالىلارنىڭ ئېيتىشچە، بەزى جايلاردا يىمەكلىك بولمىغاچقا، كىشىلەر يىيىش ئۈچۈن ھەتتا دەرەخ قوۋزىقىنىمۇ تالاشقان. چاۋشەندە گۆش يىيىش بەك تەس، ھەريىلدىكى <قۇياش بايرىمى> دا، يەنى كىمىرسۇننىڭ تۇغۇلغان كۈنىدە ئىككى پارچىدىن دوفۇبىرىلىدۇ، يېقىنى يىللارمابەينىدە، بۇبايرامدا يەنە ئازراقتىن نەق پۇل تارقىتىدىغانمۇ بولدى. چاۋشەن باللىرىمۇ كەمپىت –پىچىنىلەرنى يىيەلمەيدۇ، چاۋشەنلىكلەر ئاساسەن ئۇرۇق كېلىدۇ، بەزىلەر چاقچاق قىلىپ :<چاۋشەندە كىمىرسۇن ئەۋلاتلىرىدىن باشقا سىمىزلەر تېپىلمايدۇ> دىيىشىدۇ.
چاۋشەن پۇقرالىرى بىريەردىن يەنە بىريەرگە بېرىش ئۈچۈن چۇقۇم ساقچىلاردىن تەستىق ئېلىشى لازىم، تەستىقسىز بىريەرلەرگە بارسا قولغا ئېلىنىدۇ.
ۋەھەلەنكى چاۋشەن پۇقرالىرى ھەرگىزمۇ ھۈكۈمەتتىن نارازى بولمايدۇ، ئۇلار يۇقارقى قىيىنچىلىقلارنى ئامېرىكا جاھانگىرلىرى كەلتۈرۈپ چىقارغان دەپلا چۈشۈنىدۇ، ئامېرىكا جاھانگىرلىرى بىزنى ئىقتىسادى مۇھاسىرىگە ئالغاچقا بىزمانامۇشۇنداق قىيىنچىلىقتاقالدۇق، دەپلا ئويلايدۇ، چۈنكى ئۇلار كىچىكىدىن تارتىپلا مەكتەپلەردە ئەنەشۇنداق تەربىيەكۈرۈدۇ. سىزبىرچاشەن پۇقراسىدىن :<تۇرمۇشىڭلار قانداقراق؟> دەپ سورىسڭىز، ئۇلار چۇقۇم :< بىزنىڭ تۇرمۇشىمىز خۇددى جەننەتتە ياشاۋاتقاندەك بەختلىك، چۈنكى باشقا دۆۋلەتلەردە تېخى رادىئۇ-تېلىۋىزورلار يوق ئىكەن، ئەمما بىزدە بار، باشقادۆۋلەتتىكىلەرئاچلىقتىن يىگۈدەك نەرسىسى يوق ئىكەن، ئەمما بىزدە بار، باشقادۆلەتتىكىلەر كېسەل بولسا بىرمۇنچە پۇلغا داۋالىنىدىكەن، ئەمما بىزدە ھەقسىز، مانا بۇلارنىڭ ھەممىسى ئۇلۇق داھىمىزنىڭ شاپائىتى...> دەپ جاۋاپ بىرىدۇ. ئۇلار دۇنيا توغرىسىدا ھېچنەرسە بىلمەيدۇ. ئۇلار پەقەت پىيۇڭياڭ رادئىوئىستانزىسى ۋە تىلىۋىزىيە ئىستانزىسىنىڭ مۇقۇم بولغان بىرنەچچە قانىلىنى بىلىدۇ، بۇقاناللاردا بولسا مەدھىيەلەش ۋەقىزىل ناخشىلاردىن باشقا نەرسەيوق. ئەگەر باردىيىلسە، ئامېرىكا جاھانگىرلىكىنى سۈكۈش، يەنى بارىلىق قىيىنچىلىقلار ۋە ئاپەتلەرنىڭ مەنبەسى ئامېرىكا جاھانگىرلىكى ئىكەنلىكىنى تەشۋىق قىلىشتىن ئىبارەت.
نۆۋەتتەكىمجۇڭئىن تەختنى ئىككىنجى ئوغلىغا بىرىشنى پىلانلىماقتا، شۇنداق بولغاندا بۇلار ئۈچ ئەۋلات چاۋشەنگە ھۈكمىران بولغان بۇلىدۇ، يېقىنقى يىللاردىن بىرى چاۋشەن ئالى دەرىجىلىك ئەمەلدارلىرىنىڭ چەتئەلگە قېچىش ھادىسىسى كۈرۈلمەكتە.
چاۋشەنگەبارغاندىلا ئاندىن ئەركىنلىكنىڭ شۇقەدەرقىممەتلىك ئىكەنلىكىنى ۋە چاۋشەندىكى ئاتالمىش ئەركنلىكنىڭ نەقەدەر مەنىسىز ئىكەنلىكىنى ھېسقىلىسىز. شۇنداق، ئەركىنلىكنىڭ ئۈزى بىر بەخت، ئەركىنلىك بولمىغان يەردە ھەقىقى بەختمۇ بولمايدۇ، ئەركىنلىك بولمىغان كىشلىك غۇرۇر بىرخىل سۈنئى كىشلىك غۇرۇر ھېساپلىنىدۇ.
چاۋشەن پىيۇڭياڭ شەھەركوچىسى
چاۋشەندىكى ھۈكۈمەت ئورگىنى
چاۋشەن يېزامەكتىۋى
مەنبە: توردۇنياسى
يوللىغان ۋاقتى 2011-12-13 18:35:43
