8-ئەسىردىن 13- ئەسىرگىچە ئۇيغۇرلاردا مائارىپ

urkesh

attila يوللىغان ۋاقتى  2015-3-13 16:26
مائارىپىمىز ئىسلام دىنى سەۋەبىدىن چېكىنگەن دېگىنى تو ...

مېنىڭ چۈشەنمىگىنىم، نېمىشكە دۇنيانىڭ زاۋال تاپقان ۋە چىرىگەن بىر پارچىسى ئىسلامىيەت دەپ ئاتىلىپ قالىدۇ ۋە بۇنىڭغا سىزمۇ چىنپۈتتىڭىز..!؟
نېمىشكە تۇيغۇلىرى ۋەيران بولغان بىر قوپۇپ بۇ مىللەتنىڭ تۇيغۇسى ۋەيران بولدى دەپ تولايدۇ، تۇيغۇلىرى ئۆلگەن ئېنساندىكى بۇ خىل تۇيغۇ زادى نەدىن كەلگەن..! مەنچە سىزمۇ بۇنى ئەستايىدىل ئويلىنىپ كۆرۈڭ.

urkesh

attila يوللىغان ۋاقتى  2015-3-13 16:28
يۈسۈپجان ياسىنىڭ بۇ ماقالىسىدىكى بىر قاراش، يەنى، ئۇر ...

مائارىپىمىز ئىسلام دىنى سەۋەبىدىن چېكىنگەن دېگىنى توغرا بولمىسىمۇ، ئىسلامىيەت سېسىشقا باشلىغاندىن كېيىن تېخىمۇ چېكىنگەن دېگىنى توغرا.

================
ئەگەر يۇقارقى سۆزىڭىزنى چۈشىنىپ قىلغانلا بولسىڭىز مەسىلە شۇ، مائارىپىمىز ئىسلام سەۋەبىدە چېكىنمىگەن بولسا، ئۇنداقتا زادى قايسى ئاساسى ئامىل چېكىندۈردى..!؟  بۇنى تاپماي تۇرۇپ  سېسىق ئىسلامىيەت پەلسەپىسىنى سۆزلەپ ئېنسانلارنىڭ تۇيغۇسىغا چاقچاق قىلماڭلار..!

tewipjan

مائۈستىدىكى بۇرۇتلۇق پۇتىن دۆلەتتىن نەچچە ئاقچە ئېلىپ سۇنى لېيىتىپ بىلىق تۇتۇپ يۈرۈيدىغاندۇ؟بۇنداق ئادەملەردىن ھەزەرئەيلەپ گەپ سۆزلەرگەدىققەت قىلايلى.

urkesh

ئۇيغۇر قاتارلىق تۈركىي قەۋملەرنىڭ  تەپەككۇرى ھەممىدىن بەكرەك ئىنسانىي سۆيگۈگە ھەم ئۇنى ئەمەلدە  كۆرسىتىشكە بېغىشلانغاچقا، ئىنساننىڭ تەبىئىتى ۋە قىزىقىشىغا ئىنتايىن سەزگۈرلۈك بىلەن مۇئامىلە قىلىنغان. مائارىپ قارىشىمۇ دەل ئەخلاق(ئىنساننىڭ قەدرىنى قىلىش، جاسارەت، قەھرىمانلىق) ← بىلىم (ھۈنەر-ئىقتىدار، يېتەكچىلىك)←  جەمئىيەتچىلىك (ھەقىقەتچىلىك) ئىبارەت ئۈچ خىل ئامىلغا تايانغان ۋە ئىنسانلارنى بۇ چۈشەنچە بويىچە يېتىشتۈرۈشكە تىرىشقان. ئادالەت چۈشەنچىسى ۋە ئىنسانىي سۆيگۈنى مەنبە قىلغان بۇ خىل مائارىپ قارىشى تۈركىي قەۋملەرنى رېئاللىققا يۈزلىنىدىغان ۋە ئەمەلىيەتچىل ئىنسانلار سۈپىتىدە ئوتتۇرىغا چىقارغان. كىلاسسىك ئەسەرلىرىمىزدە، داستان ۋە ماقال–تەمسىللىرىمىزدە گەۋدىلەنگەن دېداكتېكىلىق ۋە پېداگوگىكىلىق خۇسۇسىيەتمۇ دەل مۇشۇ خىل مائارىپ ئېڭىدىن ئىبارەت ئىدى. شۇڭا، جەمئىيەتنىڭ تەقدىرىنى شەخسىي ھاياتنىڭ ئۈستىگە قويىدىغان ۋە سەخسىي ھاياتنى مىللىي ھايات ئۈچۈن بېغىشلايدىغان ‹‹پەزىلەتلىك››، ‹‹قەھرىمان›› ۋە ‹‹ھەقىقەتچى›› تىپىدىكى ئىنسانلارنى يارىتىش ئۇيغۇر قاتارلىق تۈركىي قەۋملەر مائارىپىنىڭ ئالاھىدىلىكى ئىدى. ئەنە شۇنداق مائارىپنىڭ تۈرتكىسىدە ئۇيغۇرلار سەمىمىي بىر مەدەنىي جەمئىيەت ھاسىل قىلغان.
============
‹ئېنسانلىقنىڭ ئۇنتۇلىۋاتقان  نەپىس ۋە  گۈزەل مەنزىرىسىنى سىلەر ئۇيغۇرلاردىن ھېس قىلدىم.› مانا بۇ بىر شىۋىتسىيىلىك پەيلاسوپنىڭ ئۆز ئاغزىدا ماڭا ئېتقىنى ئېدى.
بۇ ماقالىنى ئوقۇپ  بۇ جۈملىنى تەكرار ئاڭلىغاندەك بولدۇم.
ئۇيغۇرلار تارىختا تالاي بوران-چاپقۇنلارنى بېشىدىن ئۆتكۈزگەن بولسىمۇ، ھەر خىل كۈچلەرنىڭ دىنلارنىڭ، مەدەنىيەتلەرنىڭ چوڭقۇر ۋە كۈچلۈك تەسىر قىلىشىغا ئۇچراپ كەلگەن بولسىمۇ  ئۆز ۋۇجۇدىدىكى ئېنسانلىقنىڭ ئەڭ گۈزەل ۋە يېمىرىلمەس سۈپەتلىرىنى، تۇيغۇلىرىنى بۇلارغا بەربات ئەتمىگەن.  بۇنى ھازىرمۇ ئېنىق ھېس قىلالايمىز.
مائارىپ ئالدى بىلەن ئېنسانىيلىقنى تەكىتلىش،  ئەخلاقنى چۈشەندۈرىشى ، تەبىئەتنى تونۇش ۋە ئۇلۇغلاشنى ئۈگىتىشى كېرەك ئېدى.  ئۇيغۇرلارنىڭ تۇرمۇش-ھاياتىدا،
ئەقىدە -پەلسەپىلىرىدە بۇ خىل كەڭ مەنىدىكى مائارىپ ئەندىزىسى چوڭقۇر يىلتىز تارتقان. ئۆزىمىزدە بار بولغان بۇ خىل ئەندىزىنى تونۇساق ۋە ساخلاپ قالالىساقلا  تار مەنىدىكى يەنى زامانىۋى  مەنىدىكى مائارىپىمىزمۇ  مىسلىسىز بىر تەرەققىيات ئېمكانىيىتىنى كۆرەلىگەن بولاتتى.

xamxad2

قايسىدۇ  بىر ئۆلۈما، ئۇيغۇرلا ئىسلام دىنىغا كەينىچىلەپ كىرگەن مىللەت ئىكەن دىگەن ئىكەن بىر چاغلاردا........

sultan777

ناھايىتى بىر ياخشى تىما بولۇپتۇ،بىزدىكى  مائارىپنىڭ چىكىنىشىنى دىندىن كۆرۈش توخرا ئەمەسقۇ دەيمەن. ئەجىبا دىن مائارىپنى چەكلەمدا؟سىلەر چوقۇنىدىغان ياپۇنلار، يەھۇدىلار، ياۋرۇپامۇ دىندىن خالى ئەمەسقۇ.
ئازاتلقتىن بۇرۇنقىنىمۇ دىمەيلى  .. يىڭى جوڭگۇ قۇرۇلغاندىن تارتىپ دۆلىتىمىز دىننىڭ مائارىپقا ، سىياسىغا ئارلىشىشىنى قاتتىق توسۇپ كەلگەن،  شۇنداق تۇرۇقلۇق 80-90-يىللاردىن كىيىنلا دۆلىتىمىزنىڭ ھەر قايسى جايلىرى، شۇنداقلا ئاپتۇنۇم رايۇنىمىزنىڭ مائارىپى ئاندىن تەرەققىيات يولىغا ماڭدى.
ئاساسەن مائارىپ ،تەرەققىياتىمىزنىڭ  چىكىنىشىگە سەۋەپ بولغان نەرسىلەر-ھوقۇق مەنپەت ئۈچۈن ئىلىپ بىرىلغان ئىچكى زىددىيەت،ھۆكۈمران سىنىپلارنىڭ تۈرلۈك ئىستىلالىرى،سىياسەتلىرى،خوشنا دۆلەت رايۇنلارنىڭ تەسىرى.  
ئىشقىلىپ سەۋەپ تولا،   يالغۇز    دىندىن كۆرۈشكە  بولمايدۇ.

urkesh

xamxad2 يوللىغان ۋاقتى  2015-3-13 21:41
قايسىدۇ  بىر ئۆلۈما، ئۇيغۇرلا ئىسلام دىنىغا كەينىچىلە ...

ھەقىقەتەن پەلسەپىگە تويۇنغان گەپ بۇ. شۇ كىشى بۇ گەپنى قىلغاندا نېمىلەرنى چۈشەنگەنلىگىنى بەك بىلگۈم كېلىۋاتىدۇ.  
بىر خەلقنىڭ مەدەنىيىتى ياكى دىنى ئېتقادىنىڭ باشقا بىر مەدەنىيەت ياكى دىنغا ئورۇن بوشىتىشى مېنىڭچە شۇ خەلقنىڭ  مەۋجۇدلۇغىغا چوڭقۇر يىلدىز تارتقان بىر زاۋاللىقنىڭ بىر خىل كونكىرتلىشىشى  بولىشى مۈمكىن.  ئۇيغۇرلارمۇ ئىسلام دىنىغا ۋە دىندىن نېقاپ كەيگەن   ئەرەپ مىللەتچىلىك بويۇنتۇرىقىنى قوبۇل قىلىشىمۇ  پاسسىپ ۋە ئامالسىز بىر يۈزلىنىش  ۋە مەجبۇر بولۇش بولىشى مۈمكىن.  شۇڭا ئۇيغۇرلارنىڭ ئىسلامنى قوبۇل قىلىشىىنى ئىشەنچ ۋە جاسارەتتىن مەھرۇم كەينىچىلاپ مېڭىپ كىرىشكە ئوخشاتقان بولىشى مۈمكىن.

sultan777

putin يوللىغان ۋاقتى  2015-3-13 16:33
ياۋ...ھەجەب ئۇزۇن يىل گۈللىنىش بولۇپ بىقىپتۇ ھە ....
ئۇي ...

ئەسلى سىللە ئۆزەڭلەگە putinئەمەس مۇستاپا كامال دەپ تەخەللۇس قويساڭلار مۇۋاپىق بولىدىكەن.