دەرسخانىمىزدىكى «قارا يۇمۇر»

qekin

Abdurazakturan يوللىغان ۋاقتى  2014-12-27 21:26
تىما بەك ياخشى بوپتۇ    ،  لىكىن مىنىڭ ئويلۇغۇنۇم بىزدە  ...

   ئەگەشتىم .

gul~rayhan

ئەنۋەرجان مۇئەللىم، ياخشىمۇسىز، يازغان ماقالىڭىزنى ئەستادىل ۋە تەپسىلى ئوقۇپ چىقىتىم. ھەقىقەتەن كۆپ ئەجىر قىپسىز. باللىرىمىزنىڭ كەلگۈسى ئستىقبالى، مىللىتىمىزنىڭ تەرەققىياتى ئۈچۈن سۇقىۋاتقان يۈرىكىڭىزگە، ئىزدىنىۋاتقان قەلبىڭىزگە، بەرىكەتلىك تەپەككۈر، پىكىرلىرىڭىزگە، ئىلھاملىرىڭىزگە تەشەككۈرلەر بولسۇن.
مەن سىزنىڭ ماقالىرىڭىزنى «شىنجاڭ مائارىپى»ژورنىلدىنمۇ ئوقۇپ تۇرىمەن.

مەنمۇ بىر ئوتتۇرا مەكتەپتە تىل-ئەدەبىيات ئوقۇتقۇچىسى. سىز يازغاندەك «قارا يۇمۇر»لارنىڭ ھەر سائەتلىك گۇۋاھچىسى. ھەقىقەتەن دەرسخانا ئوقۇتۇشىىمىزدا «يېغلاي دەپمۇ يېغلىيالمايمەن،كۈلەي دەپمۇ يا كۈلەلمەيمەن» دېگەندەك مۈجىمەل روھىي ھالەت ساقلىنىقلىق. بۇنىڭ مەنبەسى يەنىلا ئوقۇتقۇچىلارنىڭ يتەكچىلىكىنىڭ يىتەرلىك بولماسلىقى، ئوقۇغۇچىلارنىڭ قىلىڭلار دېگەن ئىشىنى قىلماسلىقى.
بىز ئوقۇتقۇچىلارمۇ بۇ خىل ئوقۇغۇچىلارنىڭ جاۋاپ ئىنكاسىنى كۆرگەندە چامىمىزنىڭ يېتىشىچە تۈزىتىپ تۇرىمىز. كۆپرەك كىتاپ ئوقۇپ بېرىشىنى، كۆپرەك يېزىپ بېرىشىنى، كۆپرەك سۆزلەپ تۇرۇشنى ، كۆپرەك ئاڭلاشىنى كۆپ قېتىم، كۆپ قىېتىم، كۆپ قېتىم جىكىلەپ تۇرىمىز. ھەر سائەتتە دېگەندەك. ئەمما ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىچىدە ئىجرا قىلدىغانلار بەك ئاز. ئوقۇغۇچىلاردىن بەك كۆپ ئاغرىنىشقىمۇ ھەققىمىز يوق.
ئۆزىڭىز سۆزلىگەندەك ھەم ھەممىز بىلگەندەك مەكتەپتە ئوقۇغۇچىلار ئۈچ دەرىجىگە ئايرىلغان. كۈچەيتىمە قوش تىل سىنىپ، ئادەتتىكى قوش تىل سىنىپ، ئادەتتىكى ئاناتىل سىنىپ قاتارلىق... مۇشۇ خىل ئايرىۋىتىشلەر مەكتىۋىمىزدىكى ئوقۇشنىڭ قانۇنىيتىنى قالايمىقانلاشتۈرماقتا. بۇ دەرىجىگەئايرىلغان ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆگىنىش ۋەزىپسىمۇ ، ئۆگىنىش بىسىممۇ دەرىجىسىگە قاراپ ئېغىرلىقتىن يەڭگىللككە قاراپ يۈزلەنگەن. چۈنكى ئۆگىنىش ئىددىيسى بار، نەتىجىسى كۆرۈنەرلىك، تىرىشچان ئوقۇغۇچىلار 1-قاتاردىكى سىنىپلاردا، سانغىلا ئۈتۈپ بېرىدىغان، ئوقۇش مەجبۇرىيتىنى ئادا قىلدىغان ئوقۇغۇچىلار ئاخىرقى قاتاردا.
ئولار ھەممىسى ئۆز كۆڭلىدە تىل-ئەدەبىيات دەرسىنى ئەڭ ئاسان دەرس، ئۆگەنمىسەممۇ بولىدۇ دەپ قارايدۇ. ماتىماتىكا، خەنزۇتىلى، فىزىكا، خىميە، بىئولۇگىيە دەرسلىرى خەنزۇتىلى يېزىقىدا، خەنزۇچە سۆزلىنىپ ئۆتكەنلىكى ئۈچۈن، ئوقۇغۇچىلار ئەسلىدىنمۇ تەس بولغان بو دەرسلەرنى ئۆگىنىشكە بەكرەك كۈچايدۇ. تىلدىنمۇ، دىلىنىمۇ، قىممەت قارىشىدىنمۇ چاتاق چىققان ئوقۇغۇچىلارمۇ يوق ئەمەس،ئەلۋەتتە.
ئۆز ئانا تىل تەپەككۇرىدىن ئايرىلغان ياكى شۇ خىل تىل تەپەككۇرى مۈجىمەللەشكەن ئىنساندا ساغلام تەپەككۇرنىڭ بولشىنى ناتايىن.تىل توسقۇنلىقى سەۋەبلىك تەپەككۇرى مۈجىمەللەشكەن ئىنساندا ئۆز قەۋمىنى،ۋەتىنىنى،ئۆز خەلقىنىڭ ئېسىل ئەخلاقىنى،ئېسىل ئۆرىپ-ئادىتىنى سۆيۈش ئۇنچىۋېلا كۈچلۈك بولمايدۇ ياكى سۇسلىشىدۇ.شۇنىڭ بىلەن ئۇ بارا-بارا ئاۋال ئۆزىدىن،قەۋمىدىن ياتلىشىدۇ.شۇنىڭ بىلەن غەيرى ئۆزلۈكتىكى مۇھەببەت-نەپرىتى نائىنىق بىر ئادەمگە ئايلىنىدۇ.
ئوقۇتۇشىمىزدا ساقلىنىۋاتقان مەسىلىلەرنى تېپىپ چىقىش ۋە ئۇنى مۇۋاپىق ئۇسۇلدا ۋاقتى-ۋاقتىدا تەھلىل،تەتقىق قىلىش شۇنداقلا مۇۋاپىق سىياسەت بەلگىلەشكە تۈرتكە بولۇش-بىزنىڭ يەنە بىر مۇھىم بۇرچىمىزدۇر!
ساقلىنىپ قىلۋاتقان بۇ مەسىلە ئۈستىدە بىز ئوقۇتقۇچىلارمۇ ئىزدىنەيلى، چۈنكى ئوتنىڭ ئىچىدە كويىۋاتقانلار بىز. سىز قاتارلىق ئوقۇتۇش تەتقىقات ئىشخانىسىدا خىزمەت قىلۋاتقان، بىزگە مەشئەل بولىۋاتقانلارمۇ ئىزدىنىڭلار.
ھەقىچان بۇ مەسىللەرنى ھەل قىلىش چارىسى ھەققىدە ئوي-خىياللىرىڭىز بار بۇلۇشى مومكىن. بولسا مۇشۇ ماقالىڭىزنىڭ ئاخىرىغا قۇشۇپ قويغان بولسىڭىز ياكى ئىنكاس شەكلىدە يوللاپ قويغان بولسىڭىز، ھەممىز بۇنىڭدىن نەپ ئالساق دېگەن ئۈمىدتىمەن. ھەر بىر مېھنەتكەشلىرىمىزنىڭ،مائارىپ سۆيەرلىرىمىزنىڭ تەڭ كۆيۈنىشىدە قارا يۇمۇرلىرىمىز كۈنسايىن ئازايغۇسى!!!

atlanjan

ئەتراپلىق مۇلاھىزە قىلىنغان تىمىكەن..بولسا تىلىمىزنى تېخىمۇ مۇكەممەللەشتۈرسەك،گىرامماتىكىدىكى بولامدۇ ياكى سۆز ياساش جەھەتتىكى بولامدۇ ،تىلىمىزدىكى كەمچىللىكلەرنى ئىزدەپ تېپىپ چىقىپ ھەل قىلىش چارىسىنى ئىزدىسەك.رەخمەت سىزگە.

xayih199

مائارىپتا قاچان دەرىجە تۈزۈمى تۈگۈتۈلۈپ قوشتىل سىنىپى ،كۈچەيتىش سىنىپى دىگەندەك  ئىتى ئۇلۇق سۇپىرسى قۇرۇق ،سەللەيوغان ئىمان يوق،ئايۋان يوغان بىر نان يوق دىگەندەك ئىشلار تۈگىسەمائارىپ ئادىللىقى قاچان ئەمەلگە ئاشسا يۇقارقىدەك قارا يۇمۇر سۈزلەيدىغانلا تۈگەيدۇ

a.s.koknur

رەھمەت!گۈلرەيھان خانىمنىڭ سەمىمىي تەكلىپىگە،بۇ مەسىلە مېنىڭچە ئوقۇتقۇچىلاردىلا ئەمەس،بەلكى قوش تىلنىڭ مەنىسىنى سىڭايان چۈشىنىۋېلىپ،ئىش قىلىۋاتقان مەسئۇللاردا،ئەلۋەتتە خەنسۇ تىلىنىمۇ زور كۈچ بىلەن ئۈگىنىش كېرەك،ئانا تىلنىمۇ 1-سىنىپتىن باشلاپ چىڭ تۇتۇپ ئوقۇتۇش كېرەك.شىنجاڭ تولۇقسىز سىنىپلىرىغا تاس قالىدۇ،2-سىنىپتىن باشلاپلا،ماتېماتىكا،خەنسۇ تىلىنىلا ئۆتۈپ قالغىنىنى ئىشىڭنى قىلە دېگىلى.«ساڭا بېقىپ مەن،ئىشىككە بېقىپ دەم»دېگەندەك يۇقۇرى نېمىنى ئاساس قىلسا ئاساسىي قاتلامنىڭمۇ شۇنى ئىجرا قىلماي ئامالىي يوق.ھازىرقى مىكاۋخەن بالىلار جاپلاپ بىر بەت گەپنى ئۇيغۇرچىغا ئۆرىيەلمەيدۇ.
تىلدىكى ھوزۇر-دىلدىكى ھوزۇردۇر! 70-80-يىللاردا بىر بەت خەنسۇچە گەپنى ئۇيغۇچىغا بىر بەتلا تەرجىمە قىلىدىكەندۇق،ھازىر بىر بەت خەنسۇچە ماتېريالنى 4-5بەت تەرجىمە قىلىدىغان ئىشكەن، بۇ نېمىدىن پەيدا بولدى؟مەسىلە تىلنىڭ يېغىنچاق ئىپادىلەش قۇۋۋىتىنىڭ ئاجىزلىقىدىن دېسەك بولار.مېڭە قانچىكى قالايمىقانلاشسا،تىلمۇ شۇنچىكى قالايمىقانلىشىدۇ. بۇ مەسلە ھەققىدە سىياسەت خاراكتېرلىك ئۆزگۈرۈش بولسا ئاندىن بۇ مەسىلە ھەل بولىدۇ.

ablat45

بۇ مەسىللەرنى قانداقتۇ ئوقۇتقۇچى ياكى ئوقۇتقۇچىلارغىلا ئارتىپ قۇيۇش ئاقىلانىلىك ئەمەس …  ئائىلە ، جەمىئەت ، مەكتەپ ئورتاق تىرىشچانلىق كۆرسەتكەندە ئاستا ئاستا ھەل بولىدۇ …
ئەلۋەتتە مائارىپ تۈزۈمىنىمۇ ئۆزلىكسىز ئىسلاھ قىلىشقا ياخشىلاشقا تىگىشلىك …

xahlahanim

ياق    !   بۇ  باللاردىكى  مەسىلىمۇ  ئەمەس  ،  ئوقۇتقۇچىلاردىكىمۇ   مەسىلىمۇ  ئەمەس  ....بۇ  پەقەت ...

tewelgha

قوش تىل ئوقۇتۇشىنىڭ ئانا تىل ئوقۇتۇشىغا ئېلىپ كەلگەن بېسىمۇ ناھايىتى زور بولدى .بۇنداق دېيىشىمدىكى سەۋەپ ،ئىلگىرى باشقا پەنلەرمۇ ئانا تىلدا ئۆتۈلگەچكە ،ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئانا تىلنى قوللونۇش ،ئىپادىلەش قاتارلىق تەرەپلەردە كۆپ ياردەملەر كېلەتتى .قوش تىل ئوقۇتۇشىدىن كېيىن بۇ ياردەم يوقالدى ،بىراق ئانا تىل ئوقۇتقۇچىلىرىمىز بۇنى يېتەرلىك دەرىجىدە سېزەلمىگەچكە ،ئۆزىنىڭ يالغۇز كىشىلىك رولىنى ياخشى جارى قىلدۇرالمىدى ( ھازىرقى قوش تىل ئەندىزىلىرىدە ئاناتىل دەرىسى تارازىنىڭ بىر تەرىپىدە بولسا قالغان پەنلەر يەنە بىر تەرىپىدە ،شۇڭا  مۇتلەق تەڭپۇڭ تۇرالمايدۇ )  . يەنىلا ئىلگىركى ئىنىرگىيە ۋە كونا ئۇسۇللارغا تايىنىۋالدى ،بىر ئاز ئارتۇق ئېنىرگىيە سەرىپ قىلىشقا كۈچىمىدى .شۇنىڭ بىلەن بايىقىدەك چۈشەنگىلى بولمايدىغان گەپ قىلىدىغان ئەۋلاتلار يېتىلىپ چىقتى .
مېنىڭچە ،ئانا تىل مۇئەللىملىرىنىڭ بۇرچى تارىختىكى ھەرقانداق بىر مەزگىلدىكىدىنمۇ ئېغىرلاشتى ..............