مەرسىيە (ئۇيغۇر جۇغراپىيە ئالىمى خەمىت ھېمىتنىڭ ۋاپاتىغا )

ئەلگۈلى

مەرسىيە

(جۇغراپىيە ئالىمى خەمىت ھېمىتنىڭ ۋاپاتىغا )

ئابدۇۋەلى ھۈسەيىن

كۆزۈمدە ئاچچىق ياش، يۈرىكىمدە قان،

چىرايىم سارغايدى ھازاڭنى تۇتۇپ.

بەك ئېغىر مۇسىبەت سالدىڭ بېشىمغا،

يۈرمىگەي ھېچكىممۇ قارامنى ئۇشتۇپ.

سەن ئىدىڭ ياش، يىتۈك ئۇيغۇر ئالىمى،

تارىمدىن يول ئالغان توكيو، سېدنىغا.

لوندۇن ھەم بېرلىندا ياڭرىغان نۇتقىڭ،

تونۇتقان ئۇيغۇرنى پۈتۈن جاھانغا.

مېھرىڭدىن نۇر ئېلىپ كۈلگەن غۇنچىلار،

ھەجەپمۇ ياراشقان يۇرتۇم بېغىغا.

كۈنۈ ـ تۈن مۈكچىيىپ ياراتقان تۆھپەڭ،

چۈمكىگەن بويۇڭنى ھۆرمەت تونىغا.

ھاياتلىق ئەلبومىڭ پۈتكەنمۇ زەردىن ؟

«بىرىنچى»، «تۇنجى»دىن قاماشتى كۆزۈم.

نىمانچە ئامراقسەن جاپا تارتىشقا؟

ئەجرىڭنى كۈيلىسەم يەتمىدى سۆزۈم.

ئېسىڭدىن چىقمىدى پارىژ، رىمدىمۇ،

سۆيۈملۈك يۇرتىڭنىڭ ھەر تۈپ گىياسى.

سۇ ئىچىپ ياشنىسۇن دېدىڭ تارىمنى،

بولدى ئۇ ئۆمرىڭنىڭ گۈلدىباغ قىياسى!

ئارزۇيۇڭ يولىدا تۆككەن تەرلىرىڭ،

بۇ ئانا زىمىنغا سىڭدى شەبنەمدەك.

تارىمنىڭ قۇمىغا دۈملەنگەن روھىڭ،

تەڭرىتاغ باغرىغا تارىدى نۇردەك.

ھەر كىمنىڭ ھاياتلىق ئىستىكى باشقا،

نادانغا ئەۋزىلى قورساقنىڭ غېمى.

سەن لېكىن قويمىدىڭ ئۆزۈڭنى ئويلاپ،

قەلبىڭدىن جاي ئالغاچ ئەل ـ يۇرتنىڭ غېمى.

شۇڭلاشقا مۇڭلىنىپ ئېرتىش دەرياسى،

بۇغدا ھەم سايرامغا كەتتى قوشۇلۇپ.

ۋاپاتىڭ ئەزدىغۇ مىڭلاپ يۈرەكنى،

ئەل ئوغلى قانداقمۇ كەتسۇن ئۇنتۇلۇپ؟

بوپ قالدى ئۆمۈرلۈك ئىپتىخار ـ پەخرىم،

ئەي خەمىت سەن بىلەن ساۋاقداشلىقىم.

جاپالىق يىللاردا تۇتۇشۇپ تەڭ قول،

ئىلىمگە يول ئالغان سەپەرداشلىقىم.

كىم سېنى ئۆلدى دەر مىڭلاپ قەلبتە،

جەڭگىۋار ئوبرازىڭ تۇرسا نۇرلىنىپ.

خاتىرجەم ئۇخلىغىن ئەۋلادلار چوقۇم،

ئىزىڭدىن بارىدۇ نامىڭ ياد ئېتىپ !

ئەلگۈلى

ئالىمنىڭ قەبرىسى ئەلنىڭ قەلبىدە

تەبىئىي پەنلەر دوكتۇرى، پروفېسسور، دوكتۇرانت يېتەكچىسى، شىنجاڭ پىداگوگىكا ئۇنىۋېرسىتېتى پارتكومىنىڭ دائىمىي ھەيئىتى،  مۇئاۋىن مۇدىرى، جۇڭگو پەن ـ تېخنىكا جەمئىيىتىنىڭ ئەزاسى، ئاپتونوم رايونلۇق پەن ـ تېخنىكا جەمئىيىتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى، «مائارىپ مىنىستىرلىقى بوستانلىق ئېكولوگىيەسى نۇقتىلىق تەجرىبىخانىسى» ۋە «شىنجاڭ قۇرغاق رايونلار كۆل مۇھىتى ۋە بايلىق نۇقتىلىق تەجرىبىخانىسى» نىڭ پەن يېتەكچىسى، شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى «تەبىئىي جۇغراپىيە» دوكتۇرانت تەربىيەلەش نۇقتىسىنىڭ دوكتۇرانت يېتەكچىسى، مۇتەخەسسىس، شۇنداقلا «غەربىي رايون ئالاھىدە ئىختىساس ئېگىلىرىنى يېتىشتۈرۈش پىلانى» غا تاللانغان ئۇيغۇر خەلقىنىڭ پەخىرلىك ئوغلانى، تالانتلىق تەتقىقاتچى ئالىم، دوكتۇر خەمىت ھېمىت ئەپەندى 2014 ـ يىلى 11ـ ئاينىڭ 8 ـ كۈنى 54 يېشىدا يەكەن ناھىيەسىدە خىزمەت ئۈستىدە بەختكە قارشى تۇيۇقسىز ۋاپات بولدى.
خەمىت ھېمىت ئەپەندى باشلانغۇچ ۋە ئوتتۇرا مەكتەپلەرنى بورتالا شەھىرىدە تاماملىغاندىن كىيىن، 1978ـ يىلى 10ـ ئايدىن 1983ـ يىلى 7ـ ئايغىچە شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى جۇغراپىيە فاكۇلتېتىنىڭ تەبىئىي جۇغراپىيە كەسپىدە تولۇق كۇرۇستا ئوقۇپ باكلاۋرلىق ئۇنۋانىغا ئېرىشكەن، ئوقۇش پۈتتۈرگەندىن كېيىن فاكۇلتېتىنىڭ ئۆزىدە ئوقۇتقۇچىلىققا تەكلىپ قىلىنىپ ئوقۇتۇش ۋە تەتقىقات خىزمىتىنى باشلىغان.1993ـ يىلى 9ـ ئايدىن 1996ـ يىلى 7ـ ئايغىچە جۇڭگو پەنلەر ئاكادېمىيەسى شىنجاڭ ئېكولوگىيە ۋە جۇغراپىيە تەتقىقات ئورنىدا ماگىستىرانتلىقتا ئوقۇپ، ماگىستىرلىق ئۇنۋانىغا ئېرىشكەن. 1996ـ يىلى 9ـ ئايدىن 2000 ـ يىلى 7ـ ئايغىچە جۇڭگو پەنلەر ئاكادېمىيەسى جۇغراپىيە ئىلمى ۋە بايلىق تەتقىقات ئورنىدا دوكتۇرانتلىقتا ئوقۇپ، تەبىئىي پەنلەر بويىچە دوكتورلۇق ئۇنۋانىغا ئېرىشكەن، ئۇيغۇرلار ئارىسىدىن تۇنجى بولۇپ مۇشۇ تەتقىقات ئورنىدا دوكتورلۇقتا ئوقۇغان بىردىن بىر شەخس. خەمىت ھېمىت ئەپەندى ئىلگىرى ـ كېيىن بولۇپ شىنجاڭ ئۇنۋېرسىتېتى بايلىق ۋە مۇھىت ئىلمى ئىنىستىتۇتىنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرى، شىنجاڭ ئۇنىۋېرستېتى ساياھەت باشقۇرۇش ئىنىستىتۇتىنىڭ مۇدىرى قاتارلىق ۋەزىپىلەرنى ئۆتىگەن. 2006 ـ يىلى شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى پارتكومىنىڭ دائىمىي ھەيئىتى، شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ مۇئاۋىن  مۇدىرى بولغان.
دوكتور خەمىت ھېمىت 1999ـ يىلى 4ـ ئايدا ماگىستىرانت يېتەكچىسى، 2003 ـ يىلى 9ـ ئايدا دوكتورانت يېتەكچىسى سالاھىيىتىگە ئېرىشىپ، ھەرقايسى مىللەتلەردىن بولۇپ جەمئىي بەش نەپەر پوستدوكتور (دوكتور ئاشتى)، 14نەپەر دوكتور ۋە 66 نەپەر ماگىستىر يېتىشتۈرۈپ قۇرغاق رايونلار بوستانلىقلىرىنىڭ ئېكولوگىيىلىك بىخەتەرلىكىنى تەتقىق قىلىدىغان ياش تەتقىقاتچىلار قوشۇنىنى بارلىققا كەلتۈردى.
خەمىت ھېمىت ئەپەندى تەتقىقات ئومۇمىي فوندى 5 مىليون يۈەندىن ئاشىدىغان دۆلەت دەرىجىلىك تەتقىقات تۈرى بولغان دۆلەتلىك تەبىئىي پەنلەر فوندى تۈرىدىن تۆتنى، دۆلەتلىك پەن ـ تېخنىكا ھالقىلىق پىلان تەتقىقاتى تۈرىدىن بىرنى ۋە دۆلەتلىك تەبىئىي پەنلەر فوندى نۇقتىلىق تۈرى ـ شىنجاڭ بىرلەشمە تۈرىدىن بىرنى باش بولۇپ ئىشلىگەندىن سىرت يەنە جۇڭگو ـ گېرمانىيە ھەمكارلىق تەتقىقات تۈرى، جۇڭگو پەنلەر ئاكادېمىيەسى ئاكادېمىكلار بۆلۈمى مەسلىھەتچىلىك تەتقىقات تۈرى قاتارلىق جەمئىي 21 تەتقىقات تۈرىنى تاماملىغان. ئۇنىڭ ئۆزى يالغۇز ئىشلىگەن تەتقىقات تۈرلىرى ۋە ئېرىشكەن تەتقىقات نەتىجىلىرى ئاساسىدا دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى نۇقتىلىق ئىلمىي ژورناللاردا 170 پارچىدىن ئارتۇق ئىلمىي ماقالە ئېلان قىلغان بولۇپ، بۇنىڭ ئىچىدە 10 پارچىدىن ئارتۇق ئىلمىي ماقالىسى دۆلەت سىرتىدىكى نوپۇزلۇق ژورناللاردا ئېلان قىلىنىدۇ.
ئۇ كەسپى بىلىملىرىنى تېخىمۇ مۇكەممەللەشتۈرۈش مەقسىتىدە، ئامېرىكا، ياپونىيە، ئاۋىستىرالىيە ۋە ياۋروپادىكى كۆپ قىسىم دۆلەتلەردە ئېچىلغان خەلقئارالىق ئېلمىي مۇھاكىمە يىغىنلىرىغا قاتنىشىپ، شىنجاڭنىڭ ئېكولوگىيىلىك مۇھىتى توغرىسىدىكى تەتقىقات نەتىجىلىرىدىن دوكلات بەردى. دۆلىتىمىزنىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا ئېچىلغان ئىلمىي مۇھاكىمە يېغىنلىرىدىمۇ نەچچە قېتىم تەكلىپ بىلەن دوكلات بەردى، ئۇ ئۆزى باش بولۇپ، ئۈرۈمچى ۋە قەشقەردە ئىككى قېتىم «قۇرغاق رايونلار كۆل مۇھىتى ۋە بايلىق» تېمىسىدىكى ئىلمىي مۇھاكىمە يىغىنىنى ئورۇنلاشتۇرۇپ، دۆلەت ئىچى ۋە سىرتىدىكى مۇتەخەسسىسلەرنى تەكلىپ قىلىپ، ئۆز تەتقىقات گۇرۇپپىسىدىكىلەرنىڭ ئەڭ يېڭى تەتقىقات ئۇسۇللىرىنى، ئەڭ يىڭى تەتقىقات يۆنىلىشلىرىنى ئىگەللىشىگە پۇختا ئاساس ياراتتى.
دوكتۇر خەمىت ھېمىتنىڭ كۆپ يىللىق تىرىشچانلىقى نەتىجىسىدە، 2005 ـ يىلى «شىنجاڭ ئىجتىمائىي پەنلەر مۇنەۋۋەر تەتقىقات نەتىجىسى مۇكاپاتى»غا، 2007 ـ يىلى «شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى تەبئىي پەنلەر تەتقىقات نەتىجىسى مۇكاپاتى»غا، 2008 ـ يىلى شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق خەلق ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن «شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ پەن ـ تېخنىكا تەرەققىياتى مۇكاپاتى»نىڭ بىرىنچى دەرىجىلىك مۇكاپاتىغا، 2009 ـ يىلى جۇڭگو جۇغراپىيە ئىلمىي جەمئىيىتى تەرىپىدىن «دۆلەتلىك مۇنەۋۋەر جۇغراپىيە پەن ـ تېخنىكا خادىمى» مۇكاپاتىغا، 2012ـ يىلى «شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىنىڭ پەن ـ تېخنىكا تەرەققىياتى مۇكاپاتى» ئىككىنچى دەرىجىلىك مۇكاپاتىغا ئېرىشكەن. ئەپسۇس، ئالىم كۆز يۇمۇپ ئىككى كۈندىن كېيىن، ئۇنىڭ گوۋۇيۈەن تەرىپىدىن تەسىس قىلىنغان «دۆلەتلىك پەن ـ تېخنىكا تەرەققىيات مۇكاپاتى» غا ئېرىشكەنلىك خەۋىرى يېتىپ كېلىپ ئۇنىڭ تەتقىقات نەتىجىلىرى يەنە بىر قېتىم يۇقىرى دەرىجىلىك ئورۇنلار تەرىپىدىن مۇئەييەنلەشتۈرىلىدۇ.
بۇ ئوت يۈرەك ئالىم شىنجاڭ ئۇنىۋېرستېتىنىڭ ئۆلكە دەرىجىلىك نۇقتىلىق تەجرىبىخانا قۇرلۇشى، ئاپتونوم رايون دەرىجىلىك ئىجتىمائىي پەن نۇقتا قۇرۇلۇشى ۋە «شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى ئىلمىي ژۇرنىلى»نىڭ تەرەققىيات ئىشلىرىغا ئالاھىدە تۆھپە قوشقانلىقتىن، ئۇنىۋېرسىتېتىكى ئوقۇتقۇچى ـ ئوقۇغۇچىلارنىڭ زور ھۆرمىتىگە سازاۋەر بولىدۇ. ئۇنىۋېرسىتېت دوكتور تەربىيىلەش سالاھىيىتىگە ئېرىشىش تۈرىنىڭ ئاچقۇچلۇق مەزگىلىدە، ئۇ تۈرلۈك خىزمەتلەرنى ئىلمىي ۋە ئىنچىكە پىلانلاپ، مەزكۇر ئۇنىۋېرسىتېتنىڭ دوكتور قوبۇل قىلىش سالاھىيىتىگە ئېرىشىشى ئۈچۈن ئۆچمەس تۆھپىلەرنى قوشتى. ئۇنىڭ تىرىشچانلىقى بىلەن شىنجاڭ پىداگوگىكا ئۇنىۋېرسىتېتى ئاپتونوم رايونلۇق ساياھەت ئىدارىسى بىلەن ھەمكارلىشىپ «شىنجاڭ ساياھەتچىلىك تەربىيەلەش ئىنىستىتۇتى» نى قۇرىدۇ.
2014 ـ يىلى 3 ـ ئايدا دوكتور خەمىت ھېمىت ئاپتونوم رايونىمىزنىڭ «ئەل رايىنى بىلىش، ئەلگە نەپ يەتكۈزۈش، ئەلنى مايىل قىلىش» خىزمىتىگە تاللىنىپ، يەكەن ناھىيەسىنىڭ ياقىئېرىق يېزىسى سايئۆستەڭ كەنتىگە خىزمەت گۇرۇپپىسى باشلىقى سالاھىيىتى بىلەن ئەۋەتىلىدۇ. ئۇ تۆۋەنگە چۈشكەندىن كېيىن، دېھقانلارنىڭ نۇرغۇن قىيىنچىلىقلىرىنى ھەل قىلىپ كەنىتتىكى كەڭ دېھقانلار ئاممىسىنىڭ بىردەك ئېتىراپ قىلىشى ۋە يۇقىرى باھاسىغا ئېرىشىدۇ. كېچە ـ كۈندۈز قىلىنىۋاتقان ئەقلىي ۋە جىسمانىي ئەمگەك ئۇستازنى زىيادە چارچىتىپ تۇيۇقسىز ئالەمدىن ئۆتۈشىگە سەۋەب بولىدۇ. مەرھۇمنىڭ ۋاپاتىدىن چوڭقۇر قايغۇرغان كەنتتىكى دېھقانلار ۋەكىللىرى يەكەندىن ئۈرۈمچىگە كېلىپ مەرھۇم ئالىمغا چوڭقۇر مۇھەببىتىنى ئىزھار قىلىپ ئىسسىق قايغۇ ياشلىرىنى تۆكىدۇ.
«بورتالا گېزىتى» 11-ئاينىڭ 21- كۈنى

uyghurwish

ياتقان يېرى جەننەتتە بولسۇن مەرھۇمنىڭ

yusupjan517

ئاللاھ ياتقان يېرىنى جەننەتتە قىلسۇن....

amul

مەرھۇمنىڭ ياتقان يېرى جەننەت بولغاي.
ئىلمىي تەتقىقات بىلەن شۇغۇللىنىدىغان بىر ئالىمنى تۆۋەنگە چۈشۈرۈرگىنى نېمىسى؟
ئالىم ئۈچۈن ۋاقىت ---بىلىم ئەمەسمۇ؟

bolja

ئالىمنىڭ ياتقان يېرى جەننەتتە بۇلغاي.
داشۇدە تۇۋەنگە چۇشىدىغان ئادەم يۇقتەك ئالىمنى    ھەي

karwan@

بورتالا خەلقىنىڭ،جۈملىدىن پۈتكۈل ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئوغلى خەمىت ھېمىتنىڭ ۋاپاتى يۈرەكلەرنى يىغلاتتى،قايغۇغا سالدى.ياتقان يېرىڭىز جەننەتتە بولسۇن خەمىت ئاكا.ھەسرىتا،تاۋۇتىڭىزنى بىر قەدەم بولسىمۇ كۆتىرىۋېلىش نىسىپ بولمىدى،يۇرتۇمنڭ پەخرى،ئالىمى،ياراملىق ئوغلى،اللا سىزگە ئۇ دۇنيادىمۇ ئالى مەرتىۋىلەر ئاتا قىلسۇن،امىن.

brave