شۇڭقار كەبى چاغلار-(3)-قەيسەر مىجىت

qeyser-mijit

ئالى مەكتەپ ھاياتىمنى ئەسلىسەم -ماڭا كۈچ ۋە ئىلھام بەرگەن، ستودىنتلىق ھاياتىمنى بىيىتقان ئوقۇغۇچىلار بىرلەشمىسىنى، ئۇلار ئىلىپ بارغان پاالىيەتلەرنى ھەمدە بۇ پاالىيەتلەرنىڭ ۋۇجۇتقا چىقىشىدا جان پىدالىق بىلەن ئىشلىگەن كىشىلەرنى ئەسلىمەي تۇرالمايمەن.

ئۇنىۋىرىسىتىتقا كىلىپلا بىرىنجى مەۋسۈمدە ئەدەبىياتقا بولغان دەسلەپكى ھەۋىسىم تۈپەيلى غەيرەت غوپۇر ۋە ساۋۇتجان ھىدايەتلەرنىڭ دالالىتى بىلەن بىرلەشمە قارمىغىدىكى "تەڭرىتاغ ئىجادىيەت ئۇيۇشمىسى" غا ئەزا بولدۇم. (ئۇيۇشمىنىڭ ئىسمى ئاشۇنداققۇ دەيمەن) ئۇيۇشمىنىڭ مەسۇللىرى كورلىدىن كەلگەن  بويى ئۇزۇن  كەلگەن ئەدەبىيات فاكۇلتىتىنىڭ ئوقۇغۇچىسى ئەسقەر ياسىن بىلەن غۇلجىدىن كەلگەن يارىشىملىق بۇرۇتى بار  قانۇن فاكۇلتىتىنىڭ ئوقۇغۇچىسى  تۇرسۇنجان ھاشىم ئىدى. شۇ مەزگىللەردە ئۇيۇشمىنىڭ يىغىنىغا بىر نەچچە قىتىم قاتناشقىنىم ئىسىمدە.

ئىككىنچى مەۋسۈم باھار ئايلىرىنىڭ بىرىدە ئىگىىلىك باشقۇرۇش فاكۇلتىتىمىز ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسى - ئۇيۇشما رەئىسى كەلپىندىن كەلگەن ئىبراھىم ئەمەتنىڭ تەشكىللىشى بىلەن فاكۇلتىتىمىزدا نۇتۇق سۆزلەش مۇسابىقىسى ئۆتكۈزدى. مەن بۇ مۇسابىقىدە چىمپىيون بولدۇم ۋە مەكتەپ بويىچە ئۆتكۈزۈلىدىغان نۇتۇق سۆزلەش مۇسابىقىسىگە فاكۇلتىتىمىزگە ۋاكالىتەن قاتنىشنىشقا بەلگىلەندىم.  

مۇسابىقە ماي ئېيىنىڭ بىشىدا ئۆتكۈزۈلمەكچى ئىدى. مۇسابىقىغا ئاز قالغاندا فاكۇلتىتنىڭ يىتەكچىسى لى يوڭ شېڭ(ھازىر ئۇنىۋىرسىتىت مۇئاۋىن مۇدىرى ئىكەن دەپ ئاڭلىدىم) مىنىڭ نىمە توغرىسىدا نۇتۇق سۆزلەيدىغانلىغىمنى سۈرۈشتە قىلىپ سىنىپقا ئىزدەپ كىرىپتۇ. :"سىياسى تۈزۈلمە ئىسلاھاتى توغرىسىدا " دىدىم ئۇنىڭغا ۋە قىسقىچە مەزمۇنىنى ئەپلەپ-سەپلەپ يومزىلاپ چۈشەندۈردۈم. شۇنىڭ بىلەن نىمە سۆزلىمەكچى بولغىنىمنى فاكۇلتىت تەستىقلىغان بولدى.

مەكتەپ بويىچە ئۆتكۈزۈلگەن مۇسابىقىنىڭ باھالىغۇچىلىرى - چوڭ زىيالى ۋە مۇتەخەسىسلەردىن تەركىپ تاپقان بولسا كىرەك. ئۇلار باھالاش ئۆلچەملىرى بويىچە نومۇر قويۇپ قالماستىن بەلكى يەنە ئاڭالىغۇچىلارنىڭ چاۋاكلىرىغىمۇ  ئەھمىيەت بەرسە كىرەك. سىياسى تۈزۈلمە ئىسلاھاتى ھەققىدە سۆزلىگەن نۇتۇغىم - ئىقتىساد كەسپىدە ئوقۇغان بالىلارغا چۇشۈنۈشلۈك بولغىنى بىلەن باشقىلارغا چۈشۈنۈكسىز، تولىمۇ ئابىسىتراكىت تۇيۇلدىمۇ ۋە ياكى كاستىيۇم بۇرۇلكا كىيىپ چىقىشنىڭ ئورنىغا ئورمانلىقتەك بوپ ئۆسۈپ كەتكەن بۈدۈر چىچىم بىلەن كىيىپ چىققان شۇ زامانلاردا جەنۇپتا مودا ھەربىچە سىرىق شىم-پەشمەتنىڭ  كىشىلەرنىڭ كۆزىگە سىغمىغانلىغىدىنمۇ ئەيتاۋۇر، ئاۋازىمنىڭ ياڭراقلىغى، سۆزۈمنىڭ راۋانلىقىغا باقماي، دەرىجىلىك مۇكاپاتقا ئىرىشەلمەي، ئىلھاملاندۇرۇش مۇكاپاتىغا ئىرىشىتىم. تارىخ فاكۇلتىتىغا ئاتۇشتىن 85-يىللىرى كەلگەن بىر بالا "ئۇيغۇر مۇئارىپىنىڭ نۆۋەتتىكى ئەھۋالى" تىمىسىدا سۆز قىلىپ كۆپ ئالقىشقا ئىرىشتى، شۇ يىگىت ئىككىنجى دەرىجىگە ئىرىشتى.(كىيىن بۇ يىگىت تۈركىيىگە ئوقۇشقا كىتىپ ئولتۇراقلىشىپ قالدى بولغاي) ئىسىمدە قىلىشىچە نەتىجىگە ئىرىشكەنلەرنىڭ ھەممىسى خەلقىمىز كۆڭۈل بۆلىدىغان مەسىلىلەر ھەققىدە سۆزلىگەن يۇقۇرى يىللىقنىڭ ئوقۇغۇچىلىرى بولدى، دىمەك "ئىككى ئىشتاننى بۇرۇن يىرتقاننىڭ پايدىسى كۆپ" ئىكەن.

ئۇ ۋاقىتتىكى بىرلەشمىنىڭ رەئىسى  چەرچەندىن كەلگەن ئەركىن روزى(ئادۋوكات، ھەم ئەدەبى ئاخباراتچى) بولۇپ، مەكتەپ ئىچىدە ئوقۇغۇچىلارنىڭ روھى كەيپىياتى كۆتۈرەڭگۈ، قىزىقىش دائىرىسى كەڭ، شۇنىڭغا ماس ھالدا پائالىيەتلەر مول ئىدى.

ئوقۇغۇچىلاربىرلەشمىسى كورلىدىن كەلگەن بۈدۈر چاچلىق تۇرسۇنجان باقىر،(سىياسى كىڭەشتە خىزمەتتىغۇ دەيمەن) خوتەندىن كەلگەن غالىپ مۇھەممەت (ھۆكۈمەتتە تەرجىمان ئىدى) قاتارلىق قابىليەتلىك ئوقۇغۇچى كادىرلارنىڭ قول سىلىپ ئىشلىشى بىلەن   ھەر خىل پاالىيەتلەرنى ئىلىپ باراتتى، مەسىلەن، بىرلەشمە قەرەللىك ھالدا  داڭلىق ئالىملارنى، چەتئەللەردە ئوقۇپ كىرگەنلەرنى سۆزگە تەكلىپ قىلاتتى، ھەمدە نورۇز بايرىمىمىزنى مۇبارەكلەپ ئوقۇغۇچىلارنى تەشكىللەپ پاالىيەتلەرنى ئىلىپ باراتتى. مۇنداق پائالىيەتلەرنى ئىلىپ بىرىشنىڭ پايدىسى كۆپ تەرەپلىمىلىككە ئىگە ئىدى. بىرىنجىدىن ئۇ مەكتەپتە قىزغىن ئۈگۈنۈش مۇھىتىنى پەيدا قىلاتتى، ئىككىنجىدىن، بىر تۈركۈم تالانتلىق ، قابىل بالىلارنىڭ بايقىلىشىغا پۇرسەت يارىتىپ بىرەتتى. باشقىلار ئۇلارنى ئۈگۈنۈش ئۈلگىسى قىلاتتى ئۇچىنچىدىن، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۇيۇشۇشچانلىغىنى ئاشۇرۇپ، ئۇلارنىڭ كەلگۈسىگە ئۈمىت بىغىشلاىيتتى. تۆتىنجىدىن جەمىيەتتە ياخشى تەسر پەيدا قىلىپ مەكتەپنىڭ ئىناۋىتى ۋە ھۆرمىتىنى ئاشۇراتتى.

مەن ئىككىنجى يىللىققا چىققاندا يەنى 1990-يىلى مەكتەپتە فاكۇلتىتلار ئارا  مۇنازىرە مۇسابىقىسى قىزغىن قانات يىيىپ كەتتى. بىزنىڭ فاكۇلتىتقا ۋاكالىتەن يۇقۇرى يىللىقتىن ئىبراھىم ئەمەت باش مۇنازىرىچى مەن ۋە مىنىڭ ساۋاقدىشىم-قاغىلىقتىن كەلگەن ئادىل مامۇت (ھازىر قاغىلىق ناھىيىسىدە مۇئاۋىن ھاكىم ئوخشايدۇ)  ياردەمچى مۇنازىرىچى بولۇپ جۇغراپىيە فاكۇلتىتى بىلەن شۇلارنىڭ فاكۇلتىتىدا مۇنازىرىگە چۈشتۇق. بىز ياقىلايدىغان كۆزقاراش "كوللىكتىىپ مەنپەئەت شەخسى مەنپەئتتىن ئۈستۈن تۇرىدۇ" بولسا قارشى تەرەپنىڭ ئۇنىڭ ئەكسىچە ئىدى. مۇنازىرە ئىنتايىن شىددەتلىك ئىلىپ بىرىلدى. ئىبراھىمنىڭ ئىككىنجى دۇنيا ئۇرۇشىدا مەغلۇپ بولغان ياپۇنلارنىڭ "داخې روھى -كوللىكتىۋىزىملىق روھى"نىڭ كۈچى بىلەن دۇنيادا ئىقتىسادى كۈچلۈك، تەرەققى تاپقان دۆلەتكە ئايلىنالىغىنىنى جانلىق مىساللار، ئىستاتىستىكىلىق مەلۇماتلار بىلەن دەللىلىشى ئادىلنىڭ ۋە مىنىڭ قارشى تەرەپنىڭ مۇنازىرىچىلىرىنىڭ بايانلىرىدىكى خاتا كۆز قاراشلارنى كۆرسىتىپ ئۇلارنىڭ نەزەرىيىسىنى ئاغدۇرۇشقا ئۇرۇنىشمىزغا باقماي، مۇنازىرە ئاخىرىدا ئىنتايىن تۆۋەن بولغان نومۇر پەرقى بىلەن قارشى تەرەپكە ئۇتتۇرۇپ قويدۇق. قارشى تەرەپنىڭ باش مۇنازىرىچىسى -ئابلەت ئىسىملىك 87-يىللىقتا ئوقۇيدىغان غۇلجىدىن كەلگەن بالا بولۇپ، كۆز قاراشلىرىنى ئاممىباپ ئۇسۇلدا بايان قىلىپلا قالماي، بىزنىڭ سۆزلىرىمىزگە جاۋاپ قايتۇرۇشقا توغرا كەلگەندە چاقچاق بىلەنلا جاۋاپ ياندۇرۇپ، ساۋاقداشلارنىڭ كۈلكە ۋە چاۋاكلىرىغا كۆپ رەت ئىرىشتى. بىز مۇنازىرىدە يىڭىلگەندىن كىيىن سەۋەپنى ئۆزىمىزدىن كۆرمەي مۇسابىقىنىڭ جۇغراپىيە فاكۇلتىتىدا ئۆتكۈزۈلگەنلىكىدىن ئۇلارنىڭ چاۋاك چالىدىغان ئوقۇغۇچىلىرىنىڭ كۆپلىگىدىن، ئاڭلىغۇچىلارنىڭ چاۋاكنى بىز شەرھىلىگەن نۇقتىنەزەردىكى ئىلمىلىككە ئەمەس، بەلكى قارشى تەرەپنىڭ چاقچاقلىرىغا مەس بولغانلىغىدىن دەپ ئۆزىمىزگە تەسەللى بىرىشتۇق ھەتتا تىخى "دەرتنى تەڭ تاتىشىپ ، سەبداشلىق روھىمىزنى نامايەن قىلىپ ئىسنى قويۇق چىقىرىپ بىر نەچچەدىن  تاماكۇمۇ چىكىشتۇق.

"رەقىپلەر تار يولدا ئۇچرۇشۇپتۇ" دىگەندەك ئارىدىن بىرەر يىلچە ۋاقىت ئۆتكەندىن كىيىنكى مەكتەپ بويىچە ئۆتكۈزۈلگەن نۇتۇق سۆزلەش مۇسابىقىسىدە، ئابلەت مىنىڭ كۈچلۈك رىقابەتچىم بولۇپ ئۇ بىرىنجىلىكنى مەن ئىككىنجىلىكنى ئالدىم. ئابلەت ھەقىقەتەن ئۆتكۈر، ناتىق بالا ئىكەن. ئۇنىڭ كۆز ئەينەك تاقاپ  ئۆرە تۇرۇپ سۆزلىگەن قىياپىتى ھازىرمۇ كۆز ئالدىمدا. (ئەگەر باغداش ئوقۇرمەنلىرىدىن ئابلەتنى توۇنيدىغانلار بولساڭلار مىنىڭ ئابلەتكە بولغان ھۆرمەت سالاملىرىمنى يەتكۈزۈپ قويغايسىزلەر،  ئۇنىڭغا بارلىق ياخشىلىقلارنى تىلەيمەن، ئالدىن رەھمەت!)   

دىمەك ئۇ چاغلار، ئالى مەكتەپ ھاياتىمىز ئاشۇنداق قىزغىن ئىدى.

نەركىن روزى ئەپەندى ئوقۇش پۈتتۈرۈپ كەتكەندىن كىيىن ئوقۇغۇچىلار بىرلەشمىسىگە رەئىس بولغان ئەنۋەر راخمانمۇ تەشكىللەش قابىلىيىتى كۈچلۈك ئوقۇغۇچى كادىر بولۇپ چىقتى (بۇ ھەقتە مۇشۇ ماۋزۇلۇق ماقالىنىڭ ئىككىنچىسىگە قارالسۇن)  ئۇنىڭ يىتەكچىلىگىدە ئوقۇغۇچىلار بىرلەشمە پائالىيىتىمىز بۇرۇنقىدەك داۋاملاشتى. بىرلەشمىنىڭ ئىجتىماى ئەمەلىيەت بۆلۈمىگە مەسۇل بولغان ماتىماتىكا فاكۇلتىتىنىڭ ئەلاچى ئوقۇغۇچىسى غۇلجىدىن كەلگەن ئىليار ئۆمەر، ۋە قارامايدىن كەلگەن ئەسقەر، ئاتۇشتىن كەلگەن ئابدۇقادىر بەكرى باشقا بۆلۇملەرگە مەسئۇل بولغان بالىلاردىن  قانۇن فاكۇلتىتىنىڭ ئوقۇغۇچىلىرىدىن ئۈرۈمچىدىن كەلگەن نەبى ئىبراھىم، كورلىدىن كەلگەن ھېزىمجان، ئاقسۇ بايدىن كەلگەن مىنىڭ ساۋاقدىشىم تۇرسۇن ئەلى،   ئاخبارات كەسپىدە ئوقۇيدىغان غۇلجىدىن كەلگەن نىجات ئەخمەت، ئۈرۈمچىدىن كەلگەن فىزىكا فاكۇلتىتىدا ئوقۇيدىغان مەمەتەلى، قەشقەردىن كەلگەن ئېلى تۇراق، ئاتۇشتىن كەلگەن سىياسى فاكۇلتىتتا ئوقۇيدىغان قىزلار بۆلۈمىنىڭ مەسۇلى گۈلنۇر  ۋە ئۈرۈمچىدىن كەلگەن ھازىر ئۈرۈمچى تىلىۋىزىيەسىدە رىياسەتچىلىك قىلىدغان ئېلنۇر ئىبراھىم قاتارلىق ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئورتاق كۈچ چىقىرىشى بىلەن، ھەر ھەپتىدە دىگۈدەك پائالىيەتلەر ئىلىپ بىرىلاتتى. ئوقۇغۇچى كادىرلار تالانتلىق ئوقۇغۇچىلارنى بايقاپ ئۇلار ئۈچۈن ئۆز تالانتىنى جارى قىلدۇرىدىغان سەھنە  ھازىرلايتتۇق. مەسىلەن، قاراشەھەردىن كەلگەن سىياسى فاكۇلتىتىدا ئوقۇيدىغان بىر مۇنازىرىچى بالا بولىدىغان، ئۆز كۆز قارىشىنى ئىسپاتلاشتا كەلتۈرگەن دەلىلىنىڭ ئوقۇغان كىتاۋىنىڭ بەتلىرىدىكى ئورنىدىن تارتىپ دەپ بىرىدىغان.  تارىخ فاكۇلتىتىدا ئوقۇيدىغان خوتەندىن كەلگەن غەيرەتجان ئىسىملىك قىزغىن مۇنازىرىچى يىگىت ۋە ئاتۇشتىن كەلگەن ئەدەبىياتتا ئوقۇيدىغان نۇرمۇھەممەت ئىسىملىك بالا بولىدىغان، ئىغىر بىسىق، ئەمما گىپىنىڭ تورى بار. ئۆز تالانتىنى مۇنازىرە مەيدانلىرىدا، نورۇز سەھنىلىرىدە چاقنىتىپ تۇرىدىغان ئادىلجان تۇنىياز، سىتىۋالدى كىرىمگە ئوخشاش سۆيۈملۈك ياش شائىرلىرىمىز  شۇ چاغدىلا مەكتەپتە چاڭ چىقىرىپ بالىلارنىڭ ھۆرمەت ۋە سۆيگۈسىنى قوزغىغان ئىدى.

ئۇ چاغلار ئاجايىپ چاغلار ئىدى. ئوقۇغۇچىلاردا بىز "مۇشۇ زىمىننىڭ ئىگىسى، بىز تىرىشمىساق، ئالغا باسمىساق كەينىدە قالىمىز  ، بۇ زىمىننىڭ گۈللىنىشى بىزگە باغلىق " دەيدىغان قاراش  ھۆكۈمران ئىدى. نورۇز پائالىيەتلىرىدە مەرھۇم ئابدۇشۈكۈر مۇھەممەت ئىمىنگە ئوخشاش ئەسىرلىك يىتۈك

ئالىملىرىمىزنى تەكلىپ قىلىپ سۆزلىتەتتۇق، تۇرسۇن قۇربان مۇەللىمگە ئوخشاش ھۆرمەتكە سازاۋەر شائىر ئۇستازلارنى شىئېر ئوقۇپ بىرىشكە تەكلىپ قىلاتتۇق. مىجىت خۇدابەردىگە ئوخشاش مۇتەخەسىس ئالىملىرىمىزنى نۇتۇققا تەكلىپ قىلاتتۇق.

مەن ئۈگۈنۈش بۆلۈمگە مەسۇل بولغاندىن كىيىن بىر تەرەپتىن ئوقۇش، فاكۇلتىت ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسىنى تۇتۇش، يەنە بىر تەرەپتىن ئېنگىلىزچە دەرس ئۆتۈش ۋە پۈتۈن كۈچۈم بىلەن ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۈگۈنۈشىگە پايدىلىق مۇھىت يارىتىش ئۈچۈن  مۇئاۋىنىم ئابدۇقادىر بەكرىنىڭ جان پىدالىق كۆرسىتىشى بىلەن بۇ خىزمەتنى ياخشى ئىشلەشكە ئاتلاندىم. ئالدى بىلەن يىڭى قوبۇل قىلىنغان ئوقۇغۇچىلارغا ئۇلارنىڭ ۋەزىپىسىنىڭ ئۈگۈنۈش ئىكەنلىگىنى، ئاتا-ئانىلارنىڭ، مىللەتنىڭ ئۇلاردىن زور ئۈمىد كۈتىدىغانلىغىنى سەمىگە سىلىپ قويۇش ئۈچۈن، ئۆزۈم ئەدەبى ئاخباراتلىرىمدا يازغان بئولوگىيە فاكۇلتىتىنىڭ ئوقۇغۇچىسى -قەشقەردىن كەلگەن نىجات ئىمىن(ھازىر ئاۋستىرالىيىدە ئولتۇراقلىشىپ قالدى) فىزىكا فاكۇلتىتىدىن دىلشات ھېىزۇللا (ھازىر ئەنگىلىيىدە ئولتۇراقلىشىپ قالدى) قاتارلىقلارنى ھەمدە قىزلاردىن بىئولوگىيە فاكۇلتىتىنڭ مۇنەۋۋەر ئوقۇغۇچىسى ئۈرۈمچىدىن كەلگەن پەزىلەت بەختىنى (ھازىر شۇ ئونىۋىرىستىتتا پروففىسور) شائىر ئادىلجان تۇنىيازنى ۋە مۇشۇلارغا ئوخشاش ئەلاچى بالىلارنى يىڭى ئوقۇغۇچىلارغا  ئۈگۈنۈش تەجىربىسىنى سۆزلەپ بىرىشكە تەكلىپ قىلدىم. ئاندىن فاكۇلتىتلار ئارا زېھن سىناش مۇسابىقىسى ئىلىپ باردۇق. ئابدۇقادىر بەكرى ئىككىمىز نۇرغۇن ۋاقىت سەرپ قىلىپ مەكتەپنىڭ كۈتۈپخانىسىنى كۆتۈرە ئىلىۋالغۇدەك بولۇپ ھەر خىل كىتاپلاردىن  ئۇنۋىرسال خاراكتىرغا ئىگە سوئال چىقاردۇق.  ئىسىمدە قىلىشىچە مۇسابىقىنىڭ  ھەر بىر كوماندىنىڭ  ئەزاسى مەجبۇرى جاۋاپ بىرىدىغان ۋە شەخسلەر تالىشىپ جاۋاپ بىرىدىغان قسملىرى بار ئىدى جاۋاپ بىرىش پۇرسىتىنى قولغا كەلتۈرۈش ئۈچۈن ئۇلار كۇنۇپكىنى تىز بىسىشى كىرەك ئىدى. بۇ پائالىيەت بەك قىزىپ كىتەتتى. مەسىلەن، "دۇنيادىكى نوپۇسى ئەڭ كۆپ دۆلەت قايسى؟" دىگەن سۇئالغا چەتئەل  تىللىرى فاكۇلتىتى كوماندىسىدىن بىر قىز "ئامىرىكا" دەپ تاماشىبىنلارنى كۈلدۈرىۋەتكەن ئىدى. دىمەك  سۇاللارغا جاۋاپ توغرا بىرىلسە، بالىلار بىلىم ئالاتتى، خاتا جاۋاپ بىرىلسە، بالىلار ھەم كۈلۈپ ھوزۇرلىناتتى ھەم رىياسەتچى بولغان مەن توغرا جاۋاپنى ئىيتىپ بەرگەندىن كىيىن  تاماشىبىنلار ئۆزىنىڭ قانچىلىك بىلىدىغىىنىنى دەڭسەپ كۆرەتتى.

بىز قىلغان يەنە بىر مۇھىم خىزمەت - ھەر تۈرلۈك چەتئەل تىللىرى كۇرسىنى ئىچىش بولدى. (بۇ ھەقتە مۇشۇ ماۋزۇلۇق تىمىنىڭ ئىككىجىسىگە قارالسۇن)  نۇرغۇن بالىلار چەتئەل تىلى ئۈگۈنۈشنى بىر خىل ۋەزىپە سۈپىتىدە ئەمەس بەلكى مەكتەپتە شۇ چاغدا ئىقىپ يۈرگەن مودا سۈپىتىدە قوبۇل قلىشقان ئىدى. مۇنداقچە ئىيتقاندا "زىبا قىزنىڭ ئەتىۋارى بار" ئىدى. بىز بۇ كەيپىياتنى يەنىمۇ يۇقۇرى پەللىگە كۆتۈرۈش ئۈچۈن، چەتئەل تىلى فاكۇلتىتىغا دەرس ئۆتكىلى كەلگەن ئىككى ئامىرىكىلىق ئوقۇتقۇچىنى ۋە ئامىرىكىدا ئوقۇپ قايتىپ كەتكەن تارخ فاكۇلتىتىنىڭ ئوقۇتقۇچىسى ھۆرمەتلىك ئەنۋەر مۇئەللىمنى  باھالاش ھەيئىتىگە تەكلىپ قىزلار ئاشخانىسىنىڭ ئاستىدىكى ئوقۇغۇچىلار پاالىيەت مەرگىزىدە  چەتئەل تىللىرى بويىچە نۇتۇق سۆزلەش مۇسابىقىسى ئىلىپ باردۇق. كەسكىن رىقابەت ئارقىلىق ئىگىلىك باشقۇرۇش فاكۇلتىتى 90-يىللىق ئىككىنجى سىنىپنىڭ ئوقۇغۇچىسى گۈلنۈر يۈسۈپ چىمپىيون بولدى. (گۈلنۈر كىيىن ئەنگىلىيىدە بىلىم ئاشۇرۇپ كەتتى، ھازىر شۇ فاكۇلتىتا پروففىسور) ئاشۇ جەريانلارنى ئەسلىسەم، ئابدۇقادىر بەكرىنىڭ قوشۇمسىنى تۈرۈپ جىددى قىياپەتتە نومۇر ھىساپلاۋاتقان سەمىمى ۋە سۆيۈملۈك قىياپىتى كۆز ئالدىمغا كىلىدۇ.  مەن ئۇنى ياردەمچىلىككە تاللاپ توغرا قىپتىكەنمەن. كىيىن مەن  5-يىللىققا چىقىپ  ئاسپىرانتلىققا تەييارلىق قىلغاندا ئۇمۇ ماڭا كۆپ ھەمدەمدە بولدى. يەنى كۇرسقا تىزىملاتقان ئوقۇغۇچىلارنى تىزىملىتىشتىن تارتىپ كۇرسنىڭ راۋان ۋە ئوڭۇشلۇق مىڭىشىغۇچە جان كۆيدۈرۈپ ئىشلىدى. مەن ئىمتىھاىننى بىرىپ بولغاندىن كىيىن بۆلىمىمىزنىڭ خىزمىتىنى يەنە بىر بالداق يۇقۇرى نۇقتىغا كۆتەردۇق، يەنى دىلشات ھىۋزۇللانى تەكلىپ قىلىپ ئۇنىۋىرسىتىتتىن ۋە جەمىيەتتىن ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىپ ئۇيغۇر تىلىدا سۆزلىنىدىغان تۇنجى كومپىيۇتىر بىلەن تەربىيىلەش كۇرسىنى ئورۇنلاشتۇردۇق. ھازىرقى ئۇيغۇرسوفتنىڭ قۇرغۇچىسى ئالىم ئەخەت ئەنە شۇ بىز ئۇيۇشتۇرغان كۇرسنىڭ بىرىنجى تۈركۈمدىكى ئوقۇغۇچىسىدۇر. بۈگۈن مەن ئۇنىڭ مۇۋەپپىقىيىتىنى كۆرگىنىمدە ھەم ئۇنىڭ بىلەن پەخىرلىنىمەن، ھەم ئەينى چاغدا چەككەن جاپالىرىمنىڭ ھاردۇقى چىققاندەك ھىس قىلىمەن. ھەم شۇ كۇرستا يۈز بەرگەن مۇنۇ ئىشنى ئويلاپ كۈلۈپ كىتىمەن. مەن بۇ تۇنجى كۇرسنى جۇغراپىيە فاكۇلتىتىدىن سىنىپ ئىلىپ ئاچقان بولۇپ، دەرس باشلانغان كۈنى، دىلشات كۇنۇپكا تاختىسى ھەققىدە سۆزلىدى، مىنىڭ ئادەتتە كۇرس باشلانغاندا دەسلەپكى سائەتلەردە تەشكىللەش، يىتەكچىلىك قىلىش ، ئوقۇتقۇچى بىلەن ئوقۇغۇچىنىڭ رىشتىنى باغلاش نۇقتىسىدىن سنىپتا ئۇلار بىلەن بىللە دەرس ئاڭلايدىغان ئادىتىم بار ئىدى. قارىسام دىلشات كۇنۇپكىنىڭ كوپىي قىلىنغان نۇسخىسىدىن ئون نەچچە تال ئىلىپ كەپتۇ. كاللامدىن بىر ئوي كەچتى : مۇشۇنى سىتىپ باقساق ئوقۇغۇچىلار ئالارمۇ؟ ئويۇمنى سىناق قىلىپ باققۇم كەلدى ۋە دەرس ئاخىرلىشىشى بىلەن بالىلارغا قاراپ:

-"سىلەر ھازىر كۆرگەن كۇنۇپكىنىڭ نۇسخىسى مۇشۇ "دىدىم مەن ئۇنى ئىگىز كۆتۈرۈپ،  "باھاسى ئۈچ يۈەن. سانى چەكلىك، ئالىدىغانلار يىنىمغا كىلىڭلار".
شۇنداق دىيىشىم بىلەن ئۇنىڭغا ئوت كەتتى. ( ئەينى چاغدا ئۈچ يۈەنگە بىر تەخسە لەغمەن كىلەتتى،ئەلۋەتتە پۇلنى ئوقۇغۇچىلار بىرلەشمىسىگە تاپشۇرىدىغان گەپ)  ئۇنى سىتىپ ئالالمىغانلار مىنىڭ ئۇنى كىلەر قىتىم ئىلىپ كىلىشىمنى تاپىلاشتى. بۇنىڭدىن ھەيران قالغان دىلشات "سەن راست ئاتۇشلۇق ئىكەنسەن، ئىككى موچەنگە يارىمايدىغان نەرسىنى 3 يۈەندىن ساتالىدىڭ" دەپ چاقچاق قىلدى. دىمەك ئىھتىياجلا بار يەردە قىممەت ياراتقىلى بولىدۇ. (گەرچە مەن ئىقتىساد، ئىگىلىك باشقۇرۇش ئوقۇغان بولساممۇ، بىرەر قىتىم سودا-تىجارەت ھەققىدە ئەستايىدىل ئويلىنىپ باقماپتىمەن، بۇ ھەقتە ئايرىم توختالغۇم بار)

مەن ئەنە شۇنداق يالقۇنلۇق يىللاردا يەنى بۈيۈك غايىلەرگە، رومانتىك ھىسلارغا، تۈگۈمەس ئىشەنچ ۋە جاسارەتكە شۇنداقلا ئالدىراشچىلىققا تولغان ئالى مەكتەپ ھاياتىمنىڭ ئاخىرقى يىللىردا نۇرغۇن سۆيۈملۈك ئوقۇغۇچىلار بىلەن تونۇشۇش، بەزىلەرنىڭ ئاتا -ئانىسى بىلەن ئۇچرۇشۇش ئانا يۇرتنىڭ ھەر قايسى جايلىرىدىن كەلگەن ھەر كەسپتىكى بالىلار بىلەن دوستلۇشۇشتەك ئادەمگە كۆپ نىسىپ بولمايدىغان ھىسسىيات، سۆيگۈ ۋە مۇھەببەت، سۆيۈش ۋە سۆيۈلۈش، ئاسراش ۋە ھۆرمەتلىنىش ئىچىدە ئىگىلىك باشقۇرۇش فاكۇلتىتىدىن ئىقتىساد پەنلىرى بويىچە ماگىستىرلىققا ئۆتكەن تۇنجى ئۇيغۇر  ئوقۇغۇچى بولۇپ، شۇ يىلى ئوقۇش پۈتتۈرۈپ كىتىپ قالغان ئۇيۇلتاشتەك ئېجىل ساۋاقداشلىرىم، ۋە باشقا كەسپتىكى دوستلىرىمغا قىيماي كۆز يىشى ئىچىدە يىڭى ھايات مۇساپەمنى باشلىدىم. مىنىڭ چەتئەلدىكى ھاياتىمدا ئاشۇ تاتلىق كۆرۈنۈشلەر كۆز ئالدىمدىن نۇرغۇن قىتىم ئۆتتى. شۇنداق چاغلاردا ئاشۇ قاينام تاشقىنلىق ھاياتىمنى سىغىنمەن، ماڭا كۈچ ۋە جاسارەت بەرگەن بىللە ئوقۇغان، بىللە خىزمەت قىلغان دوست-بۇرادەرلىرىمنى ياد ئىتىمەن، ھەمد ئۇلارنىڭ تىنىگە ساقلىق، ئاىئلىسىگە خاتىرجەملىك ۋە ياخسى كۈنلەر تىلەيمەن!

ئۆزى تىرىشچان، مۇنەۋۋەر شائىرە قىرىندىشىمىز رىسالەت مەردان يەنى ئايتاراتى بىلەن بىللە  ئۈرۈمچىدە ئىنگلىزچە ئۈگەنگەن ئەسقەر ئىسىملىك بوي-تۇرقى، گەپ-سۆزى، مىڭىشلىرى ماڭا قۇيۇپ قويغاندەك ئوخشايدىغان ئىنىم  ئۈرۈمچىدە خىزمەت قىلىدۇ.  ئىنىم كىتىپ كىتىپ كىملەرنىڭدۇرئۈرۈمچىنىڭ كوچىلىرىدا  ئۆزىگە زەڭ سىلىپ قاراپ كەتكەنلىگىنى بەزىلەرنىڭ، "ۋاي قەيسەر مۇئەلىممۇ بۇ" ۋە ياكى "قەيسەر قاچان قايتىپ كەلدىڭ؟" ۋە ياكى "سىز قەيسەر مىجىتنىڭ تۇققىنى بولامسىز؟" دەپ سورايدىغابلىقلىرىنى ۋە ئۇلارغا چۈشەنچە بەرگەندىن كىيىن ئۇلارنىڭ  مىنىڭ ئەھۋالىمنى سوراپ سالام ئىيتىشقانلىرىنى دەپ تۇرىدۇ. دىمەك، ئۇلار ئاشۇ ياخشىلىقلىرى بىلەن مىنىڭ ئىسىمدە مەڭگۈ قالىدۇ، ۋە قەلبىمگە ئورنايدۇ. بۇ يەردە مەن ئاشۇ سۆيۈملۈك كىشىلەرگە ھەم كۆپ تەشەككۈربىلدۈرىمەن، بەخت سىلەرگە مەڭگۈ يار بولسۇن، قىرىنداشلىرىم! ئۇنۇتمىغانلار- ئۇنتۇلمايدۇ!

qeyser-mijit

بۇ يازمىنى ئازراق تەھرىرلىمەكچى ئىدىم، ئەمما مۈمكىن بولمىدى. تىرناقلار تەتۈر بولۇپ چىقىۋاپتۇ. بەزى سۆزلەردە ئىملا خاتالىغى بار ئىكەن. تور باشقۇرغۇچىلار تەھرىرلەپ قويساڭلار بوپتىكەن!
كۆپ تەشەككۈر!

sayrani

ئنسان ئەقىدىسى چوقۇم ئۆزىگە خاس بولۇشى كېرەك. لىكىن بۇ خىل خاسلىقنىڭمۇ ئۆز نۆۋىتىدە ئومۇملىقىمۇ بولىدۇ. خۇددى ماي تامچىلىرى بىلەن سۇ تاچىلىرىنى بىر چىنىگە قۇيسا،ئۆز خىلى بىلەن بىرلەشكەنگە ئوخشاش. ئادەملەرنىمۇ، ئەقىدە، ئارزۇ-ئىستەك، خارەكتىر بىرلەشتۇرىدۇ. ئۇلارنى ئۆز-ئارا سۆزلىشەلەيدىغان، بىر-بىرىنى چۇشىنىدىغان، ھىسداشلىق قىلىشالايدىغان قىلىدۇ. شۇ ۋاقىتتىكى ‹‹ھۆكۇمران ››شوئارلارنىڭ جارچىلىرى بولغان قەيسەر مىىجىت، دىلشات ھىزۇۋىللا، نىجات ئىمىن، ئادىل تۇنىياز ۋە يۇقارقى يازمىدا تىلغا ئىلىنغان كىشىلەرنىڭ ئۇيغۇر جەمىيىتى، بولۇپمۇ ئۇيغۇر ياشىلىرىغا بولغان ئىجابىي تەسىرىنىڭ مەنبەسى، مىنىڭچە شۇلاردىكى ئورتاق بولغان غايە ۋە ئەقىدىدۇر.
قەيسەر ئاكىمىزنىڭ بۇ ئەسلىمە خارەتىرلىك يازمىلىرى، بىر تەرەپتىن 80-90 يىللاردىكى گۈزەل ھەم مەنىلىك بولغان ئالى مەكتەپ ھاياتىنى كۆز ئالدىغا ئېلىپ كەلسە، يەنە بىر تەرەپتىن،  خۇنۈكلىشىپ كىتىپ بارغان ئالى مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىمىزنى ياشلىقىنى ئويۇن-تاماششاغا ئەمەس، كەسىپ ۋە ئىقتىدار يىتىلدۈرۈشكە ، ھاياتىنىڭ ئەڭ مۇھىم بولغان مەزگىلىنى، قاۋاقخانا ۋە بەزمە خانىلاردا ئەمەس، تۈرلۇك كۇرۇس ۋە مۇنازىرە سورۇنلىرىدا ئۆتكۈزىشكە ئۈندەيدۇ.

ئاخىرىدا ئاكىمىزنىڭ تېنىنىڭ سالامەت، تۇرمىشىنىڭ خاتىرجەم بولۇشىنى تىلەش بىلەن بىرگە، يەنە داۋاملىق ياشلارنى ئۇمۈدۋارلىققا، جەڭگگىۋارلىققا ئلھاملاندۇرىدىغان ئەسەرلەرنى يوللىشىنى ئۈمۈد قىلىمەن.

anur

ۋاقىتتىن ۋاقىت

anur

ۋاقىتتىن ۋاقىت چىقىرىپ ،يازما يوللاپ بىزنى يېتەكلەۋاتقىنىڭىزغا رەھمەت.

sayrani

شۇڭقار كەبى چاغلارنىڭ 1-قىسمى:
ئىلاۋە: : بىز بىر-بىرىگە زىچ باغلانغان ئەمما رىقابەتكە تولغان دۇنيادا ياشاۋاتىمىز. ئىنسانىيەت جەمىيىتىدە رىقابەت ئەزەلدىن مەۋجۈت بولۇپ كەلگەن، ئۇنىڭدىن قورقۇشنىڭ ھاجىتى يوق، ئەمما لايغەزەللىك ۋە بوشاڭلىق قىلىشقا بولمايدۇ. چۈنكى رىقابەتنىڭ ئاخىرقى نەتىجىسى - كۈچلۈكلەرنىڭ ئاجىزلارنى بويسۇندۇرۇشى، ھالاك قىلىشى ۋە يەپ كىتىشى بىلەن خۇلاسىلىنىدۇ.

كۈچنىڭ مەنبەسىنى-نەزەرىيىچىلەر، ئىلاھىيەتشۇناسلار، سىياسىيونلار تارىختىن بۇيان ھەر خىل نۇقتىدىن چىقىپ شەرھىلەپ كىلىشتى. ئەمما مەن ئوقۇغانلىرىم، كۈزەتكەنلىرىم ئاساسىدا ئۇنى ئاساسلىغى مۇنۇ نۇقتىلارغا يىغىنچاقلىدىم: ساپالىق مۇئارىپ، يۇقۇرى پەن-تېخنىكا، ئىقتىسادى كۈچ، مۇستەھكەم دىنى ئىتىقاد ۋە باراۋەرلىك ھەم ئۆملۈككە تويۇنغان كۈچلۈك مىللى مەدەنىيەت! ئەلۋەتتە بۇلار چوڭ تىمىلار، بۇ ھەقتە مەن سىستىمىلىق توختىلىپ بولالمايمەن، چۈنكى،مەن ئالىم ئەمەس، ئاددى بىر ئۈگەنگۈچى، تۇرمۇشتىن خۇلاسە، ھاياتتىن مەنا ئىزدەپ، ھالال-ھارامنى، ياخشى-ياماننى چامىمنىڭ بارىچە، ئەقلىمنىڭ يىتىشىچە ئايرىپ چەككەن جاپالىرىمنى -تىرىشچانلىق، ئىشچانلىق دەپ قاراپ ئۈمىتۋار كىشىلىك ھاياتنى بەرپا قىلىشقا ئىنتىلىپ ياشىغۇچى. شۇنداقلا، بولۇۋاتقان سۆزلەرنى ئاڭلاپ قويۇپلا قالماي كۆڭۈل غەلۋىرىمدە تاسقۇغۇچى، ئىلىنىۋاتقان قەدەملەرنى، مىڭىلىۋاتقان يونۈلۈشلەرنى سۈكۈت ئىچىدە كۈزەتكۈچى، ۋە يەنە مەلۇم ئىجتىمائى ھادىسىلەر ھەققىدە زۆرۈر دەپ قارىغان چاغدا، ئويلىغانلىرىمنى  ئىپادىلەپ تۇرغۇچى.....


بۈگۈن بوستوندا قار قىلىن ياغدى.  نەتىجىدە، شەنبە سەھەردە بوستوندىكى بىر ئىنىستىتوتتا 3 سائەت ئۆتىدىغان دەرسىم ئـۆتۈلمەيدىغان بولدى. شىتاتلىق ھۆكۈمەتنىڭ باشلىغى -قارا تەنلىكلەر ئىرقىدىن بولغان دېۋال پەچرىك ئەپەندىنىڭ جاكاسى بىلەن يۇقۇرى سۈرەتلىك يولدا ماشىنا ھەيدەش مەنئى قىلىندى. شۇنىڭ بىلەن ئۆيگە سولىنىپ قالدىم. دەرىزىدىن سىرتقا قاراپ ئەركىن لەپىلدەپ چۈشۈۋاتقان قارلارغا ھەۋەسلىنىپ شائىرانە ھىسسىياتلىرىم قوزغالدى، شىئر يازماق بولدۇم-يۇ ئەمما ئىسىمگە بۇرۇن مۇنۇ مۇنبەردە ۋە شەخسى ئېلخەتتە بىر نەچچەيلەنگە بەرگەن ۋەدەم ئىسىمگە چۈشتى. ئورۇنلىماق پەرزدۇر!

ۋەدىنى

شۇنىڭ بىلەن ئالى مەكتەپ تۇرمۇشىمدىن ئارىيە ئىلىپ كۆپچىلىككە ئىلھام بولسا ئەجەپ ئەمەس دىگەن مەقسەتتە تۆۋەندىكىنى يىزىپ چىقتىم. ئوقۇرمەنلەرنىڭ سەمىگە سالىدىغىنىم - مەن ئىشىلىرىدا مۇۋەپپىقىيەت قازىنىپ كەتكەن كىشى ئەمەس، ھەم ئۆزۈم ئويلىغاندىكىدەك ئادەممۇ بولالىغان كىشى ئەمەس، ئەمما رىقابەتكە دۇچ كەلگەندە ئۇنىڭغا ئىشەنچ بىلەن جەڭ ئىلان قىلىدىغان، قىيىنچىلىقتىن ۋايساپ كەتمەيدىغان، يىقىلىپ چۈشسە يىتىۋالمايدىغان، يىقىلىشنىڭ سەۋەبىنى باشقىلاردىن كۆرۈشتىن بۇرۇن ئۆزىدىن ئىزدەيدىغان، ياخشىلىققا ياخشىلىق ئىزدەيدىغان، يامانلىققا يامانلىق بىلەن جاۋاپ قايتۇرالايدىغان كىشى. دىمەكچىمەنكى، ئالى مەكتەپتە ئوقۇش تەجىربىلىرىمنى يازغاننىڭ، كونا ئىشلارنى سۆزلىگەننىڭ ئوقۇرمەنلەرگە پايدىسى تىگەرمۇ دەپ ئويلنىىپ تۇرۇپ يىزىۋاتىمەن!ھەتتىڭەي، يىزىش-مەندىن، تاللاش ياكى شاللاش-جامائەتتىن!


*************************************************** مەن 1996 -يىلى ئۇنىۋىرسىتىت ئىگىلىك باشقۇرۇش فاكۇلتىتىغا لىكتورلۇق ئۇنۋانى بىلەن خىزمەتكە چۈشۈپ ئاز-كۈندىن كىيىن ئۈرۈمچىدە تەڭ-تۇشلارنىڭ سورۇنىغا داخىل بولۇپ قالدىم. سورۇندىكى مىھمانلارنىڭ بەزىلىرىنى تونىساممۇ بەزىلىرىنى تونۇمايدىكەنمەن. ئۆز-ئارا تونۇشۇشلاردىن كىيىن كۆپچىلىك تاغدىن-باغدىن پاراڭغا چۈشۈشتۇق، پاراڭلىرىمىزغا چاقچاقلارمۇ قىتىلىپ تۇردى. نىمە بولدى، تىما ئالى مەكتەپ ھاياتىمىزدىكى قىزىق ئىشلارغا مەرگەزلىشىپ قالدى.

ئارىدىن بىرى شۇنداق دىدى:
-ھىسامكامنىڭ بالىسى ئۇنىۋىرسىتىتنىڭ خەنزۇ تىلى تەييارلىق سىنىپىغا قوبۇل قىلىنىپتىغۇ. ھىسامكام بالىسىغا قىيماي غۇلجىدىن ئوغلىنى ئىلىپ ئۈرۈمچىگە كەپتۇ ۋە يىڭى ئوقۇغۇچىلار ئۆزىنى تىزىمغا ئالدۇرىدىغان كۈنى ئۇنىۋىرسىتىتنىڭ دەرۋازىسىدىن ئوغلى بىلەن كىرىپ كەپتۇ. ھىسامكامنى كۆرگەن مەكتەپنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرىدىن بىرى دەرھال چاقچاق قپتۇغۇ:
-ھوي ھىسامكا ھوي، بىز ياشانغانلارنى ئۇنىۋىرسىتىتقا قوبۇل قىلمايمىز.

-ئوقۇغۇچىىققا قوبۇل قىلمىساڭلار باش مۇدىرلىققىغۇ قوبۇل قىلارسىلەر دەپتۇ، ھىسامكام. شۇنىڭ بىلەن مەيداندىن كۈلكە كۆتۈرۈلۈپتۇ. بۇنى ئاڭلاپ بىزمۇ كۈلۈشتۇق.

يىڭى كەلگەن ئوقۇغۇچىلارمۇ قىزىق ئىشلارنى قىلىپ تۇرىدىكەن دىدى سورۇندىكىلەردىن بىرەيلەن.

"بىر يىلى ئاتۇشتىن بىر بالا ئۇنىۋىرىستىتقا يىڭى كىلىپ تىزىمغا ئالدۇرغىلى كەپتۇغۇ. تىزىمغا ئالغۇچى خەنزۇ مۇئەللىم:

-"سەن قايسى فاكۇلتىتتىن؟" - دەپ سورىسا (بۇ گەپنى خەنزۇچە دىدى ئۇ

Ni Shi Na  Ge  Xi De?)

-مەن ئاتۇش فاكۇلتىتىدىن(Wo Xi Atuxi Xi De) دەپ جاۋاپ بىرىپ ھەممەيلەننى كۈلدۈرۈۋىتىپتىكەن. ئاتۇشتىنمۇ ئاشۇنداق دۆت ئادەملەر چىقىدىكىنا؟ دىۋىدى بىرەيلەن، مۇشۇ گەپنى باشلىغان بالا شۇنداق دىدى:

-پۇل بەرمىسەڭ توغرا جاۋاپنى بىكارغا بىرەتتىممۇ دەپ ئويلىدى- دە ئۇ ئاتۇشتىن كەلگەن بالا. -

-ئاغىنىلەر دىدىم مەن بۇ ئىشلارنى ئاڭلاپ ئولتۇرۇپ ۋە كۈلۈپ تۇرۇپ،

-سىىلەر گىپىنى قىلغان ئاتۇشتىن كەلگەن بالا مەن ئىدىم.

- "ۋوي" دەپ قىلىشتى ئۇلار. مەن ئۇلارغا ئىشنىڭ تەپسىلاتىنى سۆزلەپ بىرىۋىدىم، سورۇننىڭ كۈلكىسىگە كۈلكىلەر قوشۇلدى.

ئەسلى ئىش مۇنداق  ئىدى.

مەن باشلانغۇچتا خەنزۇ تىلىنى كۆرۈپ باقمىغان. تولۇقسىز ئوتتۇرىدا ئوقۇش ئۈچۈن ئۇلۇغچات ناھىيىلىك بىرىنچى ئوتتۇرا مەكتەپكە بارغاندا جامالقان ئىسىملىك ئىگىز ھەم ئۇستىخانلىق كەلگەن 45 ياشلاردا بار بىر قىرغىز خانىم خەنزۇ تىلى دەرسىنى بەرگىلى كىردى. مەن بىر مەۋسۈم ھىچنىمە چۈشەنمەي چىقىپ كەتتىم ھەاتتا خەنزۇ تىلىدىن ئۆتەلمىدىم.

مۇشۇ سەۋەپتىنمكىن بۇ تىلغا بەك ئۆچ بوپ كەتتىم، ئۈگۈنۈشتىن بەكلا رايىم سوۋۇپ كەتتى. 8-سنىپقا چىققان ۋاقىتتا سىنىپ مۇدىرىمىز ئوبۇلقاسىم ئۇلۇغ مۇئەللىمنىڭ ئايالى-ئوقۇتۇش مىتودى ئۈستۈن بولغان پاتىمە خانىم دەرسكە كىردى. بۇ خانىمنىڭ يىتەكچىلىگىدە ئەمدى ئاز-تولا بىر نەرسە ئۈگۈنەي دەپ تۇرغاندا، 1985-يىلى 23-ئاۋغۇستتا يەر تەۋرەپ مەكتەپ ۋەيران بولدى. شۇ چاغدىكى ناھىيىلىك مۇئارىپ ئىدارىسىنىڭ باشلىغى -ئاسانبېك تۇردىنىڭ (كىيىن ئوبلاست باشلىغى بولۇپ تەيىنلەندى)  بىزنى بۇ مەكتەپتە ئوقۇتماسلىق تەلىۋىنى يولسىزلىق دەپ بىلگەن دادام، ئۇنىڭ بىلەن زوكۇنلىشىپ ئاخىرى چىقمايدىغانلىغىغا كۆزى يەتكەندىن كىيىن ئۆزى بۇرۇن ئوقۇغان قىزىلسۇ ئوبلاستلىق 1-ئوتتۇرا مەكتەپ بىلەن ئالاقلىشىپ ئورمانچىىق مەيدانىدىن كەلگەن 20 دەك ئوقۇغۇچىنىڭ يۈك-تاقىلىرىنى ئىدارىنىڭ ماشىنىسىغا بىسىپ ئۇدۇل ئاتۇشقا ئىلىپ كىردى.(بۇ ئىشلاردا بىزنىڭ ئوقۇشسىز قىلىشىمىزنى خالىمىغان ئوقۇتقۇچىلاردىن - مەكتەپ مۇدىرى قەدىردان ئابدۇقادىر مۇئەللىمگە ۋە مەكتەپ ئىلمى بۆلۈمنىڭ مەسۇلى - ھۆرمەتلىك ئەسقەر ئەيسا مۇئەللىمگە چوڭقۇر ھورمىتىم بار).

مەن ئاتۇشقا تولۇق بىرىنجى يىللىققا كىرگەندە تۇرسۇن قادىر دىگەن سىياسەت ئوقۇتقۇچىسىنىڭ "نىمە ئۈچۈن" دىگەن خەنزۇچە خەتنى دوسكىغا يازالىغىنى ئۈچۈن-  ئۇ مۇئەللىمنى  قالتىس سەۋىيەلىك مۇئەللىم ئىكەن بۇ" دەپ ئويلىغىنىم ئىسىمدە. ئەمدى ئەسلىسەم، ئاشۇ ئوينىڭ كاللامغا كەلگىنىگە قارىغاندا، راست  ئەينى چاغدا خەنزۇچىدە نۆلگە يىقىن سەۋىيەدە ئىكەنمەن. مەن ئەزەلدىن خەنزۇچە سۆزنىڭ پىنيىنلىرىنىڭ ئۈستىگە سىزىلىدىغان تۈز، يانتۇ سىزىقلارنى قانداق پەرق ئىتىپ ئوقۇشنى(يەنى ئاھاڭنى) ئۈگەنمىگەچكە، يەنى "ئاخۇنۇم قاپ بەلدىن" دىگەندەك مەيلى تولۇقسىز بولسۇن ياكى تولۇق ئوتتۇرا بولسۇن خەنزۇ تىلى دەرسىدە ئوتتۇرىدىنلا چۈشكەچكە، ماڭا بۇ تىلنى ئۈگۈنۈش بەك ئىغىر كەلدى. مەسىلەن، ئوخشىمىغان شەكىلدە يىزىلىدىغان بۇ خەتلەرنى چىئاڭ دەپ ئوقۇيدىكەن، بۇ بىر دەم "قورال" دىگەن مەنانى بىلدۈرسە، بىر دەم "تام" دىگەن مەنانى بىلدۈرىدىكەن، يەنە بىر دەم "بۇلاش" دىگەن مەنانى بىلدۈرىدىكەن. مەن قانداق ئايرىيمەن بۇ شۇنچە چىئاڭلارنى، ھۇ ئاچاڭنى... بەزىدە ئويلاپ زەردە بولۇپ كىملەرنىدۇر تىللاپمۇ كىتەتتىم.

مەن ئاتۇشقا ئوقۇشقا كىرگەن يىلى ئاتۇشنىڭ مەمۇرى دەرىجىسى تىخى ناھىيە بولسا كىرەك. تاغامنىڭ ئۆيىگە تاماققا ماڭغان بەزى كۈنلىرى ناھىيىلىك رادئىو ئۇزۇلىنىڭ خەنزۇچە بۆلۈمىنىڭ خەنزۇ ئايال دىكتورىنىڭ "Atushi xian ren min guang bo zhan"(ئاتۇش ناھىيىلىك رادىئو فونكىتى") دىگىنى قۇلىغىمغا كىرەتتى. "ھە، ناھىيە دىگەننى -شەن "دەيدىكەندە" دەپ ئۆزەمچە بىلىۋالدىم. ئاز كۈندىن كىيىن ئاتۇش شەھەر بولۇپ ئۆزگەردى. ئەمدى مەن ھىلىقى ئايالنىڭ ( ئاتۇش شەھەرلىك رادىو ئىستانسىسى)" Atushi shi ren min guang bo   taiدىگىنىگە دىققەت قىلدىم ۋە ئۆزەمچە "ھە، شەھەر دىگەننى شى دەيدىكەن -دە دەپ بىلىۋالدىم.

دىمەك، مەن shi بىلەن xi نىڭ پەرقىنى ئۇقمايدىكەنمەن. شۇندىقتىمۇ،  ئالى مەكتەپ ئىمتىھانى بەرگەندە ئانچە-مۇنچە ئۈگۈنىۋالغان خام سۆزلەرنى يازالاشنىڭ سەۋەبىدىن بولسا كىرەك، ئىمتىھاندىن 20 نەچچە نومۇر ئىلىپ بەك خوش بوپ كەتتىم .

1988-يىلى سىنتەبىرنىڭ بىشىدا بالىلىرىنى ئۈرۈمچىگە ئوقۇشقا يىغلاپ تۇرۇپ ئۇزۇتۇشقا كەلگەن ئاتا ئانىلارنىڭ دولقۇنىدا كۆز يىشى قىلىپ قالغان ئاتا-ئانامغا ئاپتوبۇزنىڭ دەرىزىسىدىن قول پۇلاڭشىتىپ كۆز يىشى قىاىپ خوشلىشىپ 3 قونۇپ 4-كۈنى قىزىلسۇ تىرانسپورت كالۇنىنىنڭ ئىسلامجان ئىسىملىك شوپۇرى (ئۇ كىشىنى قازا قىلىپ كەتتى دەپ ئاڭلىدىم، شۇنداق بولغان بولسا، ئاللاھ رەھمەت قىلغاي!) ھەيدىگەن ئاپتوبوس بىلەن ئۈرۈمچىگە ساق-سالامەت كىلىۋالدۇق. ئالدىمغا 87 -يىللىق ئاخبارات كەسپىدە ئوقۇۋاتقان ساۋۇتجان ھىدايەت بىلەن، مەن بىلەن بىر سىنىپقا ئاتۇشتىن قوبۇل قىلىنغان، ئەمرۇللانىڭ ئاكىسى - 85 -يىللىق فىزىكا فاكۇلتىتىنىڭ ئوقۇغۇچىسى ئەنۋەر تۇرسۇن ئاكا چىقىپ كۈتۈۋالدى ۋە ياتاققا ئورۇنلاشتۇردى.(بۇ ئىككىسىگە رەخمەت!)

يىڭى ئوقۇغۇچىلار تىزىملىتىدىغان كۈن - 7-سىنتەبىر ئىدى.

مەكتەپ كۈتۈپخانىسىنىڭ ئالدىدا يىڭى كەلگەن ئوقۇغۇچىلار قاتار تۇرۇپ تىزىمغا ئالدۇرىۋاتاتتۇق. نۆۋەت ماڭا كەلگەندە خەنزۇ ئوقۇتقۇچى سورىدى:

-سەن قايسى فاكۇلتىتتىن؟Ni Shi Na Ge Xi De)

مىنىڭ ئىسىمگە دەرھاللا ھىلىقى  ئاتۇشتىكى دىكتور ئايالنىڭ سۆزى كەلدى-دە، مۇنۇ گەپ ئاغزىمدىن چىقىپ كىتىپ قالدى:

-مەن ئاتۇش فاكولتىتىدىن. Wo Xi Atuxi Xi De) دىمەك مەن xi بىلەن Shi نىمۇ پەرق ئىتەلمەيمەن دىگەن گەپ. شۇ سۆزنىڭ ئىغىزىمدىن چىقىشىنى بىلەرمەن، ئەمما باشقىسى نامەلۇم، ئەتراپىمدىن قاتتىق كۈلكە كۆتۈرۈلدى. بولۇپمۇ مەندىن ئىككى قەدەم كەينىمدە تۇرغان قانۇن فاكۇلتىتىغا قوبۇل قىلىنغان ئۈرۈمچىدىن كەلگەن گۈزەل بىر قىز قاتتىق سەت كۈلۈۋەتتى. مەن تېخىچە نىمە بولغىنىنى ئاڭقىرالمىغان ئىدىم. مۇنۇ كەينىمدە تۇرغان ئاتۇشتىن بىللە چىققان ئەمرۇللانىڭ كۈلكىسىنى، ئۇنىڭ كەينىدىن ئەگىشىپ كىلىدىغان گەپنى دىمەيسىز تېخى. ئەمرۇللا ئۆزى ئوچۇق ۋە شوخ ، گەپنى ئوچۇق دەۋىرىدىغان بالا ئىكەن.


-ھەي دۈت ، ماۋۇ سىنى قايسى فاكۇلتىتنىڭ دەۋاتىدۇ. ئاڭغىچە ئۇنىڭ ئاكىسى ئەنۋەر ئاكا جاۋاپنى بىرىپ بولدى ۋە دىدى كۈلۈپ تۇرۇپ" مەن تۇرسام ياردەم بىرىمەن دەپ، نىمىگە ئالدىراپ كەتتىڭ."
ئىزادىن يەرگە كىرگۈدەك بوپ كەتتىم، ھىلىقى ئۈرۈمچىلىك قىزغا غەزەپ بىلەن بىرنى ئالايدىم ئۇنىڭ كۈلكسى سۆڭىگىمدىن ئۆتۈپ كەتتى. كىيىن ئۇ قىزنى مەكتەپتە نۇرغۇن قىتىم كۆردۈم، ئەمما نىمىشقىدۇر ئۇ قىز مىنى "ھە مانا ئاتۇشى شى كىلىۋاتىدۇ" دەپ كۈلۈۋاتقاندەك تۇيۇلۇپ خۇدۇكسىرەپ قالاتتىم.

شۇنداق قىلىپ ئوقۇش باشلانغاندا بىرىنجى قىيىن ئۆتكەل خەنزۇ تىلى بولدى. بىزگە خەنزۇ تىلى دەرسىنى ئۈرۈمچىدە تۇغۈلۇپ ئۇيغۇرلار بىلەن ئارىلىشىپ چوڭ بولۇپ ئۇنىۋىرسىتىتتا ئۇيغۇر تىلى كەسپىنى ئوقۇغان جاۋيوڭخوڭ ئىسىملىك ئىگىز ھەم زىلۋا كەلگەن ياش بىر ئايال ئوقۇتقۇچى بەردى. دەرس باشلىنىپ،

بىر- ھەپتىدىن كىيىنلا ئىقىمىز ئاق، قارىمىز -قارا بولۇپ  بولدۇق. مىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان قەشقەر ۋە خوتەننىڭ چەت يىزىلىرىدىن كەلگەن بىر نەچچىمىزدىن باشقا ھەممە ساۋاقداشلارنىڭ خەنزۇ تىلى سەۋىيەسىمۇ خىلى يۇقۇرى، تەلەپپۇزىمۇ نىسبەتەن توغرا ئىدى. بىز ئايرىلىپلا قالدۇق. خام سۆز ياكى تېكست ئوقۇش نۆۋىتى بىزگە كەلگەندە بالىلار كۈلۈشۈپ كىتىشەتتى. ئادەم دىگەن قىزىق نىمىكەن، مەن ئۆزەمنىڭ ھالىم قانچىلىك دىمەي، خوتەندىن كەلگەن ساۋاقداشلىرىم خەنزۇچە خەتلەرنى قىزىقراق ئوقۇپ سالسا باشقىلار بىلەن مەنمۇ تەڭ كۈلۈپ سالاتتىم دىسە...:)

شۇنداق قىلىپ بىرىلگەن تاپشۇرۇقلاردىن دەسلەپ ئۆتەلمىدىم. ئاددى جۈملە تۈزۈشكە توغرا كەلگەندىمۇ ھامان ئىگىنىڭ كەينىدىن تولدۇرغۇچىنى يىزىپ خەۋەرنى ئەڭ كەينىدە يىزىپ قوياتتىم. ئۇ چاغلاردا بىر نەچچە پەندىن نىيۇت قالسا مەكتەپتىن چىكىندۈرەتتى .(بىزنىڭمۇ ئىككى ساۋاقدىشىمزنى چىكىندۈرىۋەتتى).

كۆڭلۈمگە قورقۇنچ چۈشۈپ ئەمرۇللادىن ياردەم سورايتتىم:

ئۇنىڭ ياردىمى ماڭا شۇنداق باشلىناتتى:

-ھۇ دوت، مۇشۇنىمۇ يازالمىدىڭما؟ ماڭ قايلا، ماۋۇ..bu jin...er qie دىگەنگە مۇنداق جۈملە تۈزىسىەن.

wo de biao bu jin zhun que er qie zou de hen kuai!

(مىنىڭ سائىتىم توغرا بولۇپلا قالماستىن بەلكى يەنە تىز ماڭىدۇ!)

مەن ئۇنىڭ دىگىنى بويىچە يازاتتىم.



مەن ھەر كۈنى ئورنۇمدىن سەھەر تۇرۇپ "چەيخو- ئوتۇن، چىزى- خوتۇن" دىمىسەممۇ ئىشقىلىپ ئۆزەم ياخشى كۆرگەن ئۇسۇل بىلەن خەنزۇچە ئۈگىنىشكە ئاتلاندىم.

ئارىلىقتىن بىر ئاي ۋاقىت ئۆتكەندىن كىيىن، ئەينى چاغدا مەۋجۇت بولغان ماتىماتىكا فاكۇلتىتىنىڭ يىندىكى چوڭ زالدا يىڭى قوبۇل قىلىنغان ئوقۇغۇچىلاردىن خەنزۇ تىلىدىن سەۋىيە ئىمتىھانى ئىلىپ، 44تىن يۇقۇرى ئالغانلارنى "تىز سۈرەتلىك سىنىپ" دەپ، 44 تىن تۆۋەن ئالغانلارنى "ئاستا سۈرەتلىك سىنىپ " دەپ ئاتاپ ئايرىم دەرسلىك كىتاپچىنى قوللىنىپ دەرس ئۆتۈشمەكچى بولۇشتى. "نامراتنى يوقىدا قىيناڭ" دەپ، مەن 46 ئىلىپ قالغىنىم ئۈچۈن مىنى "تىز سىنىپ"قا ئايرىپ قويۇپتۇ. ئىنتايىن جىددىلىشىپ كەتتىم. جەنۇپتىن كەلگەن باشقىلار -باشقا سىنىپقا چىقىپ كەتسە، ئەمدى مىنىڭ ساۋاقداشلىرىم مىنى قاچان تېكست ئوقۇيدىكىن دەپ ساقلايدۇ. شۇنداق ئويلاپ مىنى تەر بىسىپ كەتتى. شۇنىڭ بىلەن جاۋ مۇئەللىمنى ئىزدەپ ئۇنىڭدىن مىنى "ئاستا سىنىپقا" يۆتكەپ قويۇشنى ئۆتۈندۈم.

-بولمايدۇ، سىز يىتىشىپ كىتەلەيدۇ، دىدى جاۋ مۇئەللىم. مىنىڭ ئەندىشەمنى چۈشەندىمۇ قانداق ئۇ كىيىن مىنى دەرستە تەڭقىسلىقتا قويىدىغان ئىشنى قىلمىدى. دەرھەقىقەت مەن 2 يىللىق جاپالىق تىرىشىش ئارقىلىق 2-يىلىنىڭ ئاخىرىدا خەنزۇ تىلى نەتجەمنى سىنىپ بويىچە 4-ئورۇنغا كۆتۈردۈم.

دىمەك، توغرا ئوقۇتۇش مىتودى ۋە ئىلھاملاندۇرۇش بولسىلا، ھەمدە ئوقۇغۇچى ئۆزى تىرىشىپ بەرسىلا  ئۇيغۇر تىلىنى ئاساس قىلىپ، خەنزۇ تىلىنى كۈنىگە بىر سائەتتىن ئۈگۈنۈش ئارقىلىقمۇ ئۇ تىلنى ياخشى ئۈگۈنۈش مەقسىدىگە يەتكىلى بولىدۇ. كىين جاۋ مۇئەللىم مەرگىزى مىللەتلەر ئۇنىۋىرسىتىتىغا يۆتكىلىپ كەتتى. مەن ئامىرىكىغا ۋىزا ساقلاپ بىيجىڭدا مىللەتلەر ئۇنىۋىرسىتىتىغا بارغان مەزگىلدە ئۇ خانىمنى يوقلاپ قويدۇم.

*****************************************
ئالى مەكتەپ ھاياتىمدا بىرىنچى يىلىلا مەن دۇچ كەلگەن يەنە بىر مەسىلە- تەنتەربىيە دەرسى بولدى. بۇرۇن چىنىقىشقا ئەھمىيەت بەرمىگەن ئىكەنمەن. بىز ئالى مەكتەپكە كەلگەندە تەنتەربىيە دەرسىنى ئابلىمىت ئىسىملىك قاۋۇل ، بۈدۈر چاچ بىر مۇئەللىم بەردى. ئۇزۇنغا يۈگۈرەلمىگەنلىك ۋە تورنىكنى ياخشى ئوينىيالمىغانلىق سەۋەبىدىن 67 نومۇر ئىلىپ قالدىم. دىمەك بۇ باشقا نەتىجەمنى سۆرەپ كەتتى. مەن بۇ ئەھۋالنى قەتئى ئۆزگەرتىشكە بەل باغلىدىم، ۋە بىرىنجى يىلى ئوقۇشنى تۈگۈتۈپ ئاتۇشقا قايتتىم، ئاندىن ئاتا-ئانامنىڭ خىزمەت ئورنى كەنشىۋەر ئورمان مەيدانىغا چىقتىم ھەمدە ئانامدىن ھەر بىر پۇتۇمغا تاڭىدىغان نەچچە كىلولۇق قۇم خالتا تىكىپ بىرىشنى ئۆتۈندۈم. ئالاھىزەل 40 كۈن ئەتراپىدا ھىلىقى قۇم خالتىنى پۇتۇمغا تىڭىپ ئۆيىمىزنىڭ كەينىدىكى تاغقا سەھەر 6 لەر بىلەن تۇرۇپ يۈگۈرۈپ چىقىپ چۈشۈپ مەشق قىلدىم. دەسلىۋىدە مەشق ئىغىر كىلىپ بىشىم قىيىپ قۇسۇپ يۈردۈم، ئەمما مەشقنى ھەر كۈنى ئىزچىل داۋاملاشتۇردۇم. ئۈرۈمچىگە يىنىپ بارغاندىن كىينمۇ بىرسى ئۈگۈنۈشنى يەنە بىرسى چىنىقىشنى چىڭ تۇتتۇم. بۇنىڭ نەتىجىسىدە يۈگۈرۈش سۈرىتىم ھەم ئاشتى، ئۇزۇنغا سەكرەش، ئورۇندا تۇرۇپ ئۇزۇنغا سەكرەش ۋە ئىگىزگە سەكرەشلەردە كۆپ ئىلگىرلىدىم. نەتىجىدە، 2-يىلىدىن باشلاپ تا ئالى مەكتەپنى پۈتتۈرگۈچە ھەر يىلى تەنتەربىيەدە ئەلا نەتىجە ئالدىم. مىنى قوشقاندا، سىنىپمىزدا 3 ئوقۇغۇچى تەنتەربىيەدە ئەلا نەتىجە ئالاتتى. بىرى ئەسقەر جاپپار، يەنە بىرى بۇرچىندىن كەلگەن روزى ھۈسەن ئىدى. ئۇلارنىڭ ھەر ئىككىسى فاكۇلتىتىمىزدىن ۋەكىل بولۇپ تەنتەربىيە مۇسابىقىلىرىگە چۈشەتتى، بىراق مەن تارتىنچاق بولغاچقا ئاسما مايكا كىيىپ يۈگۈرۈپ يۈرۈشنى توغرا كۆرمەي  ئۇنداق مۇسابىقىلەرەدىن ئوزۈمنى تارتاتتىم. مۇشۇ ئىشلارنى ئەسلىسەم ئاشۇ ئۇرۈمچىنىڭ تۇمانلىق كۈنلىرىدىمۇ، قارلىق قىشلىرىدىمۇ ، شەنبە يەكشەنبىلەردىمۇ ئىغىر كۆرمەي سەھەر تۇرۇپ چىنىقىدىغان ئاشۇ مۇستەھكەم روھىم ھىلىھەم ماڭا مەدەت بىرىدۇ، كىتىپ-كىتىپ ئاشۇ ھەركەتلەرنى مەشق قىلىپ قويىمەن.

مەن ئالى مەكتەپنىڭ دەسلەپكى يىللىرى دۇچ كەلگەن خەنزۇ تىلى ۋە تەنتەربىيە ئۆتكىلىدىن ۆتكەندىن كىيىن، ئنگىلىز تىلى ۈگۈنۈشكە تۇتۇش قىلدىم بۇ ھەقتە كىلەركى يازمامدا تەپسىلى توختىلىمەن.

sayrani

شۇڭقار كەبى چاغلارنىڭ2- قىسمى:

  مىنىڭ ئالى مەكتەپنىڭ بىرىنجى يىللىغىدا ئەڭ ياخشى كۆرگەن دەرسىم - ئالى ماتىماتىكا دەرسى ئىدى. بۇ دەرسنى ماتىماتىكا فاكۇلتىتىنڭ ئوقۇتقۇچىسى مەھبۇبە خانىم بىرەتتى، ئۆزى كەم سۆز ئەمما تەلەپچان ئىدى. ھەر تۈرلۈك دىففىرىنسىئال تەڭلىمىلەرنى يىشىشنىڭ ئۈنۈملۈك ئۇسۇللىرىنى ئىگەللەش ئۈچۈن دەرسلىك  كىتاپتىن سىرت يەنە مەكتەپ كىتاپخانىسىنىڭ ئىككىنچى قەۋىتىدە  ئالى ماتىماتىكىغا ئائىت  خەنزۇچە ماتىرياللارنى ئارىيەت ئىلىپ كۆرەتتىم.
    ئوقۇش يىلىنىڭ ئىككىنجى مەۋسۈمىنىڭ ئوتتۇرلىرى بولسا كىرەك، كىتاپ كۆرۈۋىتىپ يىنىمدا "ئۇنىۋىرسىتىت ئېنگىلىزچىسى " دىگەن كىتاپنى كۆرۈۋاتقان خەنزۇ ئوقۇغۇچىغا كۆزۈم چۈشۈپ قالدى. شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭدىن بىر نەچچە سۆزنى ئوقۇپ بىقىشنى سورىدىم:
  ئۇ ئوقۇشقا باشلىدى.
- بىكاۋسى، ئېكسىكيۇزىمى.....
-بۇنى مەنمۇ ئوقۇياليامەن دىدىم ئۇنىڭغا. چۈنكى ئۇيغۇرچە يىڭى يىزىقنى ياخشى بىلىدىغىنىم ئۈچۈن چۈشەنمىسەممۇ ئۇ ئوقۇغان سۆزلەرنى ئۇلاپ ئوقۇپ بەردىم.
      ئۇنىڭغا مىنىڭ تەلەپپۇزۇم توغرا بىلىنىپ كەتتى (ياكى شۇنداق دەپ قويدىمۇ ئۇنىسى ماڭا نامەلۇم)
     ئېنگلىزچىنىڭ  -ھەرپلىرىنى ئوقۇش ئاسان ئىكەن، ئۈگەنسەم ياخشى ئۈگۈنۈپ كىتەلەمدىمەن نىمە؟ شۇنداق ئويلار بىلەن كەچتە ياتاققا قايتتىم.
بەزىدە ساڭا ئۇچرىغان كىچىككىنە ئىشمۇ كىيىنكى ھايات يۆلۈنۈشىڭنى تۈپتىن ئۆزگەرتىۋىتىدىكەن. مۇبادا مەن مۇشۇ كىچىككىنە سەۋەپ بىلەن ئېنگىلىزچە ئۈگۈنۈشنى باشلىمىغان بولسام، بەلكىم شۇ تاپتا ئۈستۈناتۇش يىزىلىق ئىگىلىك باشۇرۇش فونكىتىدا خىزمەت قىلىۋاتقان بولار بولغىيتىم.
شۇ كۈنى سومكامنى قۇچاقلاپ ياتاقا كىرسەم، بىر نەچچە ساۋاقدىشىم -ئۈرۈمچىدىن كەلگەن ئەسقەر جاپپار، ( تىلىۋىزوردا پاي چىكى بىلىملىرى ھەققىدە لىكسىيە سۆزلەيدۇ) پەرھات قاھار (مەرھۇم يازغۇچىمىز قاھار جىلىل ئەپەندى بىلەن، مەرھۇمە سۆيۈملۈك شائىرىمىز تۇرسۇنئاي ھۈسەيىننىڭ پەرزەنتى -جانابى ئاللاھ ياتقان جايىنى جەننەتتىن قىلسۇن)  ،سادىجان سەلەي(ياۋروپادا ئولتۇراقلىشىپ قالدى)  باي ناھىيەسىدىن كەلگەن تۇرسۇن ئەلى(گىرمانىيەدە بىلىم ئاشۇرۇپ قايتىپ كەتتى ھازىر مالىيە -ئىقتىساد ئۇنىۋىرسىتىتىدا خىزمەتتە) قاتارلىق ساۋاقداشلار ياتاقتا ئۆزلىرى  قاتنىشىۋاتقان ئېنگىلىزچە كۇرسنىڭ دەرسلىرىنى تەكرارلىشىۋاتقان ئىكەن. مەن بىرىنجى يىلى خەنزۇ تىلىنىڭ ھۆددىسىدىن ئاران چىقىۋاتقاندىن كىيىن، بۇ كۇرسقا قاتناشمىغان ئىدىم. ئۇلارنىڭ تەلەپپۇزلىرى قۇلىغىمغا شۇنداق سولۇن ئاڭلاندى. مەندە كىچىكىپ بولسىمۇ بۇ كۇرسقا قاتنىشىش ئىستىگى تۇغۇلدى. شۇنىڭ بىلەن ئەسقەر جاپپارغا "  يىڭى ئۇقۇم ئېنگلىزچىسى كىتاپتىن بىرنى ئالغاچ كەلگىن ئاداش" دەپ تاپىلىدىم  ۋە ئەتىسىلا ئەسقەر ئالغاچ كەلگەن ئىككى يۈەنلىك كىتاپنى ئىلىپ ئاللىقاچان يىرىملىشىپ قالغان كۇرسقا 15 يۈەن تۆلەپ كىردىم.  
       بۇ يەردە شۇنى تىلغا ئىلىپ ئۆتۈش ھاجەتكى شۇ چاغلاردا مەكتەپ ئوقۇغۇچىلار بىرلەشمىسى ئىنتايىن جانلىق ئىدى. بۇ كۇرسنى شۇلار شاڭخەي قاتناش ئۇنىۋىرسىتىتىدا ئېنگىلىزچە كەسپتە ئەلا ئوقۇپ ئۇنىۋىرسىتىت چەتئەل تىلى بۆلۈمىدە ئوقۇتقۇچىلىق قىلىۋاتقان شۆھرەت ئىسىملىك مۇئەللىمنى تەكلىپ قىلىپ ئۇيۇشتۇرغان ئىكەن.
       بۇ تىلنى ئۈگۈنىش خەنزۇ تىلنى ئۈگۈنۈشكە قارىغاندا كۆپ ئوڭاي توختىتىدى. سەۋەبى بۇ تىلدا  سۆزلەر خۇددى ئۇيغۇر تىلىغا ئوخشاش چەكلىك ھەرپتىن تەشكىل تاپقان بولۇپ 26 ھەرپنىڭ ئوخشىمىغان بىرىكىشىدىن ئوخشىمىغان مەنا ئىپادە قىلغىلى بولىدۇ. خەنزۇ تىلىغا ئوخشاش سۆز ئاھاڭىنىڭ ئۆزگىرىشچانلىق بولۇشىدەك (بۇنى تىلشۇناسلىقتا ئۆزگىچە كەسپى ئاتالغۇ بىلەن ئاتايدۇ)چەكلىمىسىگە ئۇچراپ كەتمەيدۇ. دائىملىق ۋە غەيرى دائىملىق پىېللارنىڭ ئوخشىمىغان زاماندىكى تۈرلىنىشىنى ياخشى ئىگەللىۋالغاندىن كىيىن يىزىش ۋە سۆزلەشتە كۆپ قىيىنچىلىق كۆرۈلمەيدۇ.
كىيىنكى ئۈگۈنۈش جەريانىدا ماڭا تەسرەك تۇيۇلغىنى پىئلنىڭ ئىنىقسىز شەكلى بىلەن، گۇڭگىراق تۈسكە ئىگە قاراتمىلىق خۇسۇسىيىتى بار "ئارتىكىل" سۆزى زى نى توغرا ئىشلىتىش بولدى.  
      خوش، مەن ئەمدى ئاق-قارىنى پەرق ئەتكىلى باشلىغاندا ئوقۇش مەۋسۈمى  ئاخىرلىشىپ كۇرس توختاپ قالدى. لىكىن "سائەت توختاپ قالسا قالىدۇكى، ۋاقىت توختىمايدۇ" دىگەندىكىدەك، ئېنگىلىزچە كۇرس توختاپ قالغان بىلەن مىنىڭ بۇ تىلنى ئۈگۈنۈش ھەۋىسىم توختاپ قالمىدى. ئىسىمدە قىلىشىچە بۇ كىتاپتا 144 دەرس بار ئىدى. بۇ كىتاپنى 1960-يىللىرى ئەنگىلىيىلىك تىلشۇناش ل.گ. ئالىكزاندىر دىگەن كىشى تۈزگەن بولۇپ كىتاپ كۈندۈلۈك تۇرمۇشتا ئىشلىتىلىدىغان سۆزلەرنى ئۈگۈتۈشتىن باشلىناتتى. ئىسىمدە قىلىشىچە كىتاپنىڭ تۈزۈلۈشى مۇنداق ئىدى.   
ئالدىنقى دەرس ئاددى سۆزلەر بولسا، كىيىنكى دەرس تۇرمۇشتا ئىشلىتىلىدىغان سالام-سائەت سۆزىدىن تەركىپ تاپقان جۈملىلەر ياكى مۇنداقچە ئىيتقاندا قىسقا تىكست ئىدى.
      مەن يازلىق تەتىلدە توغرا بولامدۇ خاتا بولامدۇ ئۇنىڭ بىلەن ھىساپلاشماي، كۇرس تۈگىگىچە ئۆتۈلگەن دەرسلەرنى -تىكىستلارنى يادلاپ چىقتىم.
بەزىدە ئىشلار مۇشۇنداق مىخانىكىلىق ھالدا باشلىنىدىكەن، ئاستا-ئاستا ئۇنىڭ قىتىغا كىرگەندىن كىيىن، ئادەمنىڭ كاللىسى ئىچىلىدىكەن. تەلىيىمگە يارىشا شۆھرەت مۇئەللىم ئىككىنجى يىلىىنىڭ ئوقۇش مەۋسۈمىدە كۇرسنى داۋاملاشتۇردى، ئەمما 100-ئىنجى دەرسلەرگە بارغاندا ئاۋستىرالىيىگە كۆچمەنلىك ئىشى بىلەن جىددى بولۇپ قىلىپ دەرسنى داۋاملاشتۇرالمىدى. ئۇنىڭ دەرسىنى بۇرۇن ئېنگلىزچە ئۈگەنگەن دەرستە ئەڭ ياخشى ئوقۇغۇچىسى داۋاملاشتۇرۇپ ئاخىرىنى چىقىرىۋەتتى. شۆھرەت مۇئەللىمنىڭ ماڭا قالدۇرغان تەسىرى چوڭقۇر بولدى، دەرسىنىڭ ئۈنۈمىمۇ يۇقۇرى بولدى. ئۇ دەرسنى بالىلارغا كۆيۈنۈپ بار ئىشتىياقى بىلەن سۆزلەيتتى. بىزنى بىرنىمە بىلسۇن دەيتتى. ..
ئۇ چاغلادا نەدە ھازىرقىدەك تىل ئۈگۈنۈش مۇھىتى؟ نەدە ھەر خىل يۇمشاق دىتاللار، ئۇيغۇرچە ئېنگىلىزچە لۇغەتلەر؟ كومپىيۇتىرلار، ئايفونلار؟ ئېنگىلىزچە كىنولار؟
        بىز ئاساسلىغى ئۆز ھەۋىسىمىز، تىرىشچانلىغىمىزغا تايىنىپ  "پارتىزانچە" ئۇسۇل بىلەن ئۈگۈنەتتۇق. مەسىلەن، مەن قەيەردە " ئېنگىلىزچە كورنېر -" يەنى ئېنگىلىز تىلى ھەۋەسكالىرى سۆزلىشىدىغان سورۇن بولسا شۇ يەرنى ئىزدەپ يۈرۈپ، سۆزلەپ تۇرۇپ ئۈگۈنەتتۇق. (مەن ۋەتەندە بەزىلەرنىڭ يىلىغا ئون مىڭ ھەتتا قىرىق مىڭ كوي  پۇل تۆلەپ .ئېنگلىزچە ئۈگۈنىدىغانلىقىرىنى ئاڭلاپ شۇنداق ئويلىدىم". ياكى ئۇلار چىن دىلى بىلەن تىل ئۈگەنمەيدىغانلار، ياكى پۇلىنىڭ كۆپلىگىدىن نەگە خەجلەشنى بىلمەيدىغانلار)"مەسىلەن، ئۇنىۋىرسىتتىتىكى قايسى فاكۇلتتىتتا ئاشۇ سورۇن تۈزۈلىدىكەن، (ئاساسەن دىگۈدەك خەنزۇ ئوقۇغۇچىلار ئورۇنلاشتۇراتتى) مەن ئىلاننى كۆرسەملا شۇ يەرگە باراتتىم. 89-ئىنجى يىلى ئۇنىۋىرسىتىت چەتئەل فاكۇلتىتى ئۇيغۇرچە  ئانا تىلدا ئوقۇغان ئوقۇغۇچىلاردىن  مەخسۇس ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلغان بولۇپ ئاشۇ بالىلارمۇ  بۇ سورۇنلارنى ئۆتكۈزۈپ تۇراتتى .ئۇ سورۇنلارغا كىرگەندە كۆڭلۈم يايراپ كىتەتتى. ئۇ سىنىپتا ئۆمەرجان ئىسىملىك بۈگۈردىن  كەلگەن، خۇش پىېىل، ئەقىللىق ھەم تىرىشچان بىر يىگىت بار ئىدى. ئارزىگۇل ئۆمەر، ئايگۈل ئىسىملىك دەرستە ئەلاچى بالىلار بار ئىدى. مەن ئۇلارنىڭ سورۇنىغا بارغاندا قىزغىن پاراڭلارغا چۈشۈپ كىتەتتۇق. مەكتەپنىڭ سىرتىدا سانا'ئەت ئىنىستىتوتىنىڭ كىچىك بىر مەيدانىدا، قىزىل تاغ باغچىسىنىڭ ئىچىدە بۇ سورۇنلار بولۇپ تۇراتتى، مەن بىرىپ تۇراتتىم، سۆزلەپ تۇراتتىم، دىققەت قىلاتتىم، خاتالىغىمنى توغرىلايتىم، ئالغا ئىلگىرلەيتتىم.
      تىل ئالاقە قورالى بولغان ئىكەن ئۇنى ئىشلىتىشىڭ كىرەك، يەنى سۆزلىشىڭ، سۆزلەتكۈزۈشۈڭ كىرەك. ھىيىقىش، تارتىنىش بىلەن ئۇنى ياخشى ئۈگەنگىلى بولمايدۇ. ئاشۇ سورۇنلارغا ھەممە مىللەتتىن، ھەر خىل ئادەملەر كىلەتتى. مىنىڭ ئىسىمدە ئەڭ ياخشى قالغىنى تاشقى سودا مەكتەپتە ئوقۇيدىغان  لاتاپەتلىك بىر قىز ئوقۇغۇچى (ئىسمى چىمەنگۈلغۇ دەيمەن) بىلەن تىببى ئۇنىۋىرسىتىتتىن كىلىدىغان قويۇق قاشلىق كۈرەش ئىسىملىك بىر ئوقۇتقۇچى ئىدى. ئۇلارنىڭ ھەر ئىككىسىنىڭ ئېنگىلىزچىسى ئىنتايىن ياخشى ئىدى.
ئۈرۈمچىنىڭ ئىس-تۈتەككە تولغان ئايلىرى ئالمىشىپ فاكولتىتىمىز بىناسىنىڭ ئالدىدىكى ئورمانلار چىچەكلەرگە پۈركەنگەن يىلى يەنى خۇددى مەرھۇم شائىر ئابىز نازىرى (ئالاھ ياتقان جايىنى جەننەتتىن قىلغاي)يازغان  "چىچەك پەسلى" ناملىق

تۇرماپمىدى ئاخشاملا تېخى،
دەل-دەرەخلەر پوتلا چىقىرىپ.
مانا سەھەر باشقىچە ئالەم،
باغ يىتىپتۇ ھال رەڭ تۈس ئىلىپ.
كەلگىنىدە ۋاقتى-سائىتى،
چىچەك پەسلى گۈل چىراي ئاچتى.
كۈنى تۈگەپ قىش-قىرو پەسلى،
قەيەرگىدۇ يوقالدق قاچتى.

     دىگەن تەسۋىرلەر تەبىئەتتە قايتا ئۆز ئئپادىسىنى تاپقان، ئادەمگە زوق ۋە ئۈمىت بىغىشلايدىغان ئالى مەكتەپ ھاياتىمنىڭ 3-ئىنجى يىلى ئىككىنجى مەۋسۈمى باھار مەزگىلىدە  خەنزۇ ئوقۇغۇچىلاردىن ئىلىنىدىغان دۆلەتلىك 4- دەرىجىلىكلەر ېنگىلىزچە سەۋىيە ئىمتىھىاندىن  ئىگىلىك باشقۇرۇش فاكۇلتىتىدىن ئۆتكەن ئاز ساندىكى ئوقۇغۇچىلارنىڭ بىرسى ھەمدە تۇنجى ئۇيغۇر ئوقۇغۇچى بولۇپ فاكۇلتىتنىڭ ئىچىدە چاڭ چىقىرىپ قويدۇم.  فاكۇلتىتتىكى خەنزۇ-ئۇيغۇر فاكۇلتىت رەھبەرلىرىمۇ بۇنىڭدىن خەۋەر تىپىپتۇ. ھازىر بەلكىم بۇ ئىمتىھاندىن ئۆتۈش نۇرغۇن ئوقۇغۇچىلارغا ھىچ گەپ ئەمەس، ئەمما ئەينى چاغدا ئۇنىڭ ئەھمىيىتى چوڭ ئىدى، "ئاز ئۇچرىغان نەرسە قىممەت بولىدۇ" دىگەن شۇ-دە!
شۇ مەزگىلدە مۇشۇ ئتمتىھاندىن ئۆتكەن  ساغلام بولغان  بالىلاردىن ئايرۇپىلان ئۇچقۇچىلىقىغا ئادەم تاللىدى.
     بۇ ئمتىھاندىن ئۆتكەن فىزىكا فاكۇلتىتىدا ئوقۇۋاتقان ئۈرۈمچىدىن كەلگەن بوي-تۇرقى مەنچىلىك بولغان ئەكبەر ئىسىملىك يىگىت ئىمتىھان بەردى ۋە ئۇچقۇچىلىققا تاللاندى.
    مىنىڭ بۇ ئىمتىھاندىن ئۆتكەنلىگىمنى فاكۇلتىتىمىزنىڭ رەھبەرلىرىدىن ئابدۇللا غوپۇر مۇەللىم، ۋە ياخشى ئوقۇيدىغان بالىلارنى قوللاپ قۇۋۋەتلەيدىغان ئقتىدارلىق ئوقۇتقۇچى ئابلىكىم ھەسەن مۇەللىم ئالاھىدە تەبرىكلىدى.
    ئۇ چاغلاردا فاكۇلتىت ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ رەئىسى چوقۇم ئۇيغۇردىن بولاتتى. شۇنىڭ بىلەن شۇ يىللىق ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسى سايلىمىدا كۆپچىلىك مىنى رەىسلىككە سايلاشتى.
    مەن ئۇنداق سايلىنىپ قويۇپلا چۆكۈپ كىتىدغانلاردىن ئەمەس ئىدىم. ئوقۇغۇچىلارغا ئەمىلى ئىش قىلىشنى "قانداق قىلىپ ئوقۇغۇچىلاردا ئاكتىپ ئۈگۈنۈش قىزغىنلىغىنى تىكلىگىلى بولىدىغانلىغى ھەققدە ئىزدەندىم. ئاۋال  فاكولتىتتا ئۇيۇشمىنىڭ گىزىتىنى چىقاردۇق، خەتتاتلىقنى بىزنىڭ سىنىپتىكى كىرەم گايىت بىلەن 90-يىللىق سىنىپقا خوشۇتتىن كەلگەن ئەخمەت ئۈستىگە ئالدى. ئۇنىڭغا مەن ئۆزۈم ئېنگلىزچىدىن تەرجىمە قىلغان مەشھۇر ئىقتىسادشۇناس -جون ماينارد كېينىسنىڭ "ئىىقتىسادشۇناسلىق دىگەن نىمە" دىگەن ئەسەرنى بەردىم. ئارقىدىنلا مىللى سىنپىلار ئارا "كىتاپ ئوقۇش مۇسابىقىسى "، نۇتۇق سۆزلەش مۇسابىىسى ئۆتكۈزدۇق. بۇنىڭ فاكۇلتىتتا ۋە مەكتەپتە ئاز-تولا تەسىرى بولغان بولسا كىرەك، ئەركىنجان روزىنىڭ كەينىدىن ئوقۇغۇچىلار بىرلەشمىسىگە رەىس بولۇپ سايلانغان كورلىدىن كىلىپ جۇغراپىيە 87-يىللىق سىنىپتا ئوقۇۋاتقان ئەنۋەر راخمان بىر كۈنى مىنى ئىزدەپ كەپتۇ.
-مەكتەپ ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ ئۈگۈنۈش بۆلىمىنى تۇتۇپ بەرگەن بولسىڭىز.
مەن ئۇنىڭغا ئوقۇش ۋە فاكۇلتىتتىكى ئوقۇغۇچىلار خىزمىتىمدىكى ئالدىراشچىلىقنى ئىيتتىم. ئۇمۇ  ئۈقۇغۇچىلار  بىرلەشمىسى ئۈگۈنۈش بۆلۈمنىڭ خىزمىتىنى جانلاندۇرۇشنىڭ بالىلارنىڭ ئۈگۈنۈش قىزغىنلىغىنى ئاشۇرۇشقا پايسىسى بولىدىغانلىغنى ئىيتتى.
مەن ئەنۋەرگە بىر نەچچە ياراملىق ئوقۇغۇچىنى ئۈگۈنۈش بۆلۈمگە ئەكىرىشىمگە ۋە ئىشلاردا ئۇنىڭ كۈچ چىقىرىپ قوللىشى لازىملىغىنى ئەسكەرتىپ  ئاندىن ئۇنىڭ تەكلىۋىگە  قوشۇلدۇم.
       شۇنىڭ بىلەن 1991-يىلى سىنـەبىردە مەن ئۇقۇغۇچىلار بىرلەشمىسى ئۈگۈنۈش بۆلۈمىنىڭ مەسئۇللىقىنى ئۆز ئۈستۈمگە ئالدىم، ماتىماتىكا فاكۇلتىتىنىڭ ئەلاچى ئوقۇغۇچىسى ئابدۇقادىر بەكرىنى (ئابدۇقادىر بەكرى-ھازىر ىىزا ئىگىلىك ئۇنىۋىرسىتىتىنىڭ ستاتىستىكا پەنلىرى بويىچە دوتسنت بولۇپ، تەشكىللەش ئىقتىدارى كۈچلۈك) مۇئاۋىن بۆلۈم مەسۇلى قىلىش تەكلىۋىنى بەردىم ھەمدە تۇرغۇن ئابدۇرىھىم،
ئەخمەت قاتارلىق ساۋاقداشلارنى ئوقۇغۇچى كادىر قىلىپ قوبۇل قىلدىم. چۈنكى، ئۇنىۋىرسىتىت ئوقۇغۇچىلار بىرلەشمىسى ستودىنتلارنىڭ ھاياتىدا مۇھىم رول ئويناپ كەلگەن بولۇپ، ئۇنىڭ ئاكتىپ ۋە قىزغىن بولۇشى ۋە ياكى، پاسسىپ ھەم پالەچ بولۇشىنىڭ ئوقۇغۇچىلارغا بىرىدىغان تەسىرى ئۇخشاش بولمايدۇ. مەن بۇ ھەقتە ئەينى چاغدىكى جانلىق كەيپىياتنى تەسۋىرلەپ يازغان مۇشۇ  ناملىق ماقالىنىڭ ئۈچىنچىسىدە توختىلىدىغان بولغاچقا بۇ يەردە كۆپ توختالمايمەن.
       بىرلەشمىگە كىرگەندىن كىيىن بىز كۆڭۈل بۆلگەن بىر مۇھىم خىزمەت- ھەر خىل چەتئەل تىللىرى كۇرسىنى ئىچىش بولدى.  رۇس، ئېنگلىز، ياپۇن تىللىرىدىن كۇرس ئاچتۇق. مەن كۇرسنىڭ ئىلانىنى يىزىپ تەييارلاپ بىرەتتىم. ئىلاننىڭ جەلپكار بولۇشى ئۈچۈن ئۇنى ئالدى بىلەن كىشى روھىنى ئۇرغۇتىدىغان شىېر بىلەن باشلايتتىم. ئەخمەت  ۋە كىرەم ئۇنى  جان پىدالىق بىلەن لۇزۇنكا يازىدىغان قەغەزدىن بىر نەچچىگە چىرايلىق خۇشخەت قىلىپ كۆچۈرۈپ باشقا كادىر بالىلار بىلەن قىز-ئوغۇللار ئاشخانىسىنىڭ ۋە ياتاقنىڭ ئالدىغا چاپلايتتى.
ئابدۇقادىر - فىزىكا فاكۇلتىتى ئوقۇغۇچىلىرى ياتىدىغان بىناغا جايلاشقان ئوقۇغۇچى كادىرلار ياتىغىدا مەخسۇس تىزىملاتقىنى كىرگەن ئوقۇغۇچىلارنى تىزىملاپ مەۋسۇملىقىغا 15 يۇەندىن پۇل ئالاتتى. مەن پۇلنىڭ ھىساۋاتىنى ئىنىق ئىلىپ ئوقۇغۇچىلار بىرلەشمىسى مالىيەسىگە تاپشۇراتتىم. بۇ پۇللارنى بىرلەشمە ھەر خىل پائالىيەتلەرگەجۈملىدىن نورۇز پائالىيىتىگە ئىشلىتەتتى.
      شۇ چاغدا ئەينى چاغدىكى ئۆلچەم بويىچە تىل ئوقۇتقۇچىلىرىغا 80 يۈەن مۇئاش بىرەتتىم. ئېنگلىزچە كۇرسقا بولغان ئىھتىياج توغرىسىنى ئىيتقاندا قىزىقىش يۇقۇرى بولغانلىتىن
ئۇنىڭدىن بىر نەچچە سىنىپ ئاچاتتۇق. دەسلەپكى كۇرس ئاچقان ۋاقىتتا بىرسىنىڭ ھاۋالىسى
بىلەن مەكتەپ ئىتتىپاق كومىتىتىدا ئىشلەيدىغان بىر ئوقۇتقۇچىغا دەرس ئۆتۈش پۇرسىتىنى بەردىم. دەسلەپتە ئۇنىڭغا 40 نەپەر ئوقۇغۇچىنى تەقسىم قىلدىم. مەۋسۈم ئاخىرىدا ئىستاتىستىكا قىلسام  ئاران 5 دەك ئوقۇغۇچى قاپتۇ.
ئۇ ئوقۇتقۇچى مەن ئوقۇغۇچى، لىكىن توغرىلىق ھەممىنى بىسىپ چۈشىدۇ.  مەن ئىشىنىپلا قالماستىن بەلكى مەسۇلىيىتىنى سۈرۈشتە قىلىدىغانلار تىپىدىكى ئادەم بولغاچقا يەنە بىر مەۋسۈمدە ئۇ ئوقۇتقۇچىنىڭ  دەرس ئۆتۈش ھەققىدىكى تەلىۋىنى رەت قىلىپ ئۇنىڭغا دەرس بەرمىدىم. بەلكى ئۆزۈم دەرس ئۆتۈشنى باشلىدىم.
     مەكتەپ ئوقۇغۇچىلار قوغداش ئەترىتىنى ئىدارە قىلمىش بۇ كىشى شۇ سەۋەپ قوسىغىدا غۇم ساقلاپ يۈرۈپ مەن ئوقۇش پۈتتۈرىدىغان يىلى "سورۇن ھازىرلاپ توغرىسىنى ئىيتقاندا توزاق قۇرۇپ مەندىن ئۆچىنى ئىلىۋالغانمۇ بولدى،مەن ئۇنداق بىرسى ئوڭ كاچىتىمغا سالسا سول كاچىتىنى تۇتۇپ بىرىدىغانلاردىن ئەمەس بەلكى بىھۇدە ھۇجۇم قىلغۇچىغا پۇرسەت پىشىپ يىتىلگەندە ئىككى كاچات سالىدىغانلاردىن بولغاچقا مەن مەكتەپكە ئوقۇتقۇچى بولۈپ قالغاندىن كىيىنكى بىر سورۇندا ئۇنىڭ ئەينى چاغدا رەزىللىك قىلغىنىنى ئەسلىتىپ ئۇنىڭ چىرايىنى ئۆڭدۈرىدىغان مۇنۇ گەپنى-يۈزىگىلا ئىيتتىم:
-ئاپشاركىلىرىڭنى ئىلىپ كىلەمسەن يەنە بۈگۈن؟
       بۇ گەپلەرىنى قىستۇرۇپ ئۆتۈشۈمدىكى سەۋەپ - ئۇ ئىشلار مىنڭ قايناق ئالى مەكتەپ ھاياتىمنىڭ بىر قىسمى بولغاچقا بىر تەرەپتىن ئۇنى سىغىنىش ئىچىدە ئەسلەش يەنە بىر تەرەپتىن مەنپەئەتلا بولىدىغان يەردە زىددىيەتنىڭ بولۇپ تۇرىدىغانلىغىنى، توغرا-خاتانىڭ ھامان مەۋجۈت بولىدىغانلىغىنى بىسىمدىن چۆچۈپ كەتمەي، توغرا ئىشتا چىڭ تۇرۇش لازىملىغىنى ئوقۇرمەنلەرگە ئەسكەرتىپ قويۇشتۇر.  
شۇنداق قىلىپ مەن -ھىلىقى تەخمىنەن 4 يىل بۇرۇن ئاتۇشى شى دەپ يۈرگەن بالا، ئالى مەكتەپنىڭ 4-يىللىقىغا كەلگەندە ستودىنتلارغا ئېنگلىز تىلى ئۆتىدىغان مۇئەللىم بولۇپ قالدىم دىسە. مەن 1994-يىلى سنتەبىردىن 1995-يىلى يازغىچە ئاسپىرانتلىقنىڭ بىر يىلىنى شاڭخەيدە ئۆتكۈزگەن  مەزگىلنى ھىساپقا ئالمىغاندىن باشقا تاكى 1997-يىلى يازغىچە بولغان ئارىلىقتا مەكتەپ ئىچىدە ئېنگلىز تىلىدىن كۇرس ئىچىپ خىلى نۇرغۇن ئوقۇغۇچىلارنى ئوقۇتتۇم. ئوقۇغۇچىلار ئاساسلىغى ئۇنىۋىرسىتىتتىكى ستودىنتلار بولغاندىن سىرت يەنە سەنەت ئىنستىتوتى، مىللى شىپاخانا ۋە جەمىيەتتىكى ئايرىم سودىگەرلەردىن ئىدى. بۇ ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىچىدە ئىسىمدە قالغانىرى كۆپ بولۇپ  ھەممىسىنىڭ ئىسمىنى  ئيتىپ بولالمايمەن. ياخشى يىرى - كۇرس ئاخىرلاشقاندا بالىلار بىلەن خاتىرە رەسىمگە چۈشەتتۇق، شۇ رەسىملەر ھازىرمۇ ئاتۇشتىكى  چوڭ ئۆيدە بار.
مەن ئېنگلىز تىلىنى ئۆتكەندە جانلىق ۋە جەلپكارلىق قىلىپ ئۆتەتتىم. تونۇشۇم ياكى يىقىنىم دىمەي تەلەپنى قاتتىق قوياتتىم سىنىپتىن كۈلكىلەر ئۈزۈلمەيتتى.  
       (ئۆزەمنىڭ خەنزۇ تىلى جەھەتتىكى ئەمىلى يۇمۇرۇم بولغاچقا چاقچاقلارمۇ كىلىپ تۇراتتى.) ئىشقىلىپ ئوقۇغۇچىلارمۇ دەرسىمگە ئامراق ئىدى، مەنمۇ ئۇلارغا كۆيۈنۈپ، قىزىقچىلىق قىلىپ دەرس ئۆتەتتىم. مەن ئاچقان تۇنجى كۇرستا ئوقۇغان بالىلاردىن 90-يىللىق فىزىكا فاكۇلتىتىدا ئوقۇغان كۇچاردىن كەلگەن ئابدۇرىھىم ئامىرىكىغا دوكتۇرلۇق ئوقۇغىلى كەلدى. ئىگىلىك باشقۇرۇش 91-يىللىق سىنىپتىن  ئۆمەرجان ھەسەن ياپۇنىيدە دوكتۇرلۇقنى ئىلىپ قايتىپ كىتىپ  بىر ياراملىق ئوقۇتقۇچى بولۇپ ئۇنىۋىرسىتىتتا ئىشلەۋاتىدۇ. بۇ ئىككىسى بىلەن بوستۇندا كۆرۈشتۈم. قىز ئوقۇغۇچىلاردىن ئىسىمدە قالغىنى داڭلىق كىنو ئاۋازى ئارتىسى ئابدۇرخمان ئەسەت ئاكىنىڭ قىزى رىزۋانگۈل ۋە يەنە ھازىر خەلق رادىيو ئىستانسىسىدا ئىشلەيدىغان گۈلباھار ئىسىملىك تىرىشچان قىزلار بار ئىدى.
        بۇ يەردە دەرس خاتىرىسىدىن بىر-ئىككىنى كۆپچىلىكنىڭ ھوزۇرىغا سۇنۇشنى لايىق كۆردۈم.  
ئىگىلىك باشقۇرۇش 90-يىللىق سىنىپنىڭ بۆرتالادىن كەلگەن ئەلاچى ئوقۇغۇچىسى -تۇرغۇن ئابدۇرىھىممۇ مەن يىتىشتۈرگەن ئۈگۈنۈش بۆلۈم كادىرى  ھەم مىنىڭ تۇنجى ئوقۇغۇچىلىرىمنىڭ بىرى ئىدى. بىر قىتىملىق دەرستە ئۇنىڭدىن دەرس سورىسام ئۈگەنمەي كەپتۇ.
-  ئەمىسە ۋەزىپەڭنى ئادا قىلمىغانلىغىڭ ئۈچۈن جازانىڭ ئورنىدا دوسكا ئۆچۈر دىدىم چاقچاق ئارىلاش ۋە دەرستىن كىيىن ئۇنىڭغا  بۇ تىلنى تىرىشىپ ئۈگۈنۈشنىڭ پايدىسى ھەققىدە سۆزلەپ رىغبەت بەردىم. ئارىدىن بىر نەچچە يىل ئۆتكەندىن كىيىن تۇرغۇن، بۇ تىرىشچان ئەقىللىق بالا -ئېنگىلزچىنى ياخشى ئىگەللەپلا قالماستىن بەلكى كۇرس ئىچىپ ئادەم تەربىيلىدى. ئاڭلىشىمچە ئوقۇش پۈتتۈرگەندىن كىيىن ئۇنىڭ جىنىغا ئەسقاتقىنى مۇشۇ  ئېنگلىز تىلى بوپتۇ. تىخى بىر نەچچە يىلنىڭ ئالدىدا ئۇ ماڭا يازغان سالام خېتىدە دوسكا ئۆچەرتكۈزگەن ئىشىمنى ئەسلىتىپ ئۆزىگە غەيرەت ۋە ئىلھام بەرگىنىمگە مىننەتدارلىق بىلدۈرۈپتۇ، يەنى ئادەمنىڭ ياخشىسىنىڭ كۆڭلىنىڭ خاتىرىسى پاك ۋە ئەينەن بولىدۇ.  
    مەن دەرس ئۆتكەندە چاقچاقنى ئوقۇغۇچىلارنىڭ سۆيۈملۈك قىلىقلىرىغا باغلاپ  قىزىقچىلىق پەيدا قىلىپ ئۆتەتتىم. چۈنكى تىلنى ئازادە ۋە دوستلۇق كەيپىياتىغا تولغان مۇھىتتا ئۈگەنگەندە ئۈنۈمى ياخشى بولاتتى.
قايسى بىر يىلى مىللى شىپاخانىدىن ئەخمەت ئىسىملىك قاشلىرى مىنىڭكىگە ئوخشاش قويۇق بىر دورىگەر بالا كىلىپ ئوقۇدى. ئۇنىڭ ئۈگۈنۈش قىزغىنلىغى ئۈستۈن ئىدى. مەن ئۇنى "ئەخمەدشاھ قاراقاش" دەپ ئاتىدىم. پات-پات دەرستە چاقچاققا كەلتۇرۇپ تۇراتتىم، بالىلارمۇ تىلىقىپ كۈلەتتى، ئەخمەد ئۆزىمۇ ھوزۇرلىنىپ  خوشال بولۇپ كىتەتتى. بىر چاغدا دەرستە ئۇنى چاقچاققا قوشماي قاپتىمەن، قارىسام ئۇ سەل بۇرۇختۇم بوپ قالغاندەك كۆرۈندى، شۇنىڭ بىلەن مۇنداق چاقچاق قىلدىم:
-قاراڭلار بالىلار، چارشەنبە دەرستىن چۈشكەندىن كىيىن ئەخمەدشاھ قاراقاش مىنى توختاڭ مۇەللىم گىپىم بار دەيدۇ.
. -ھە سۆزلە دىسەم، ئوقۇش پۇلى 60 كوينى يەنە تۆلىسەممۇ تۆلاي، سادىغاڭ كىتەي مىنى سىنىپتا چاقچاققا قىتىۋىلىڭ دەيدۇ.
      شۇنىڭ بىلەن سىنىپتىن يەنە بىر كۈلكە كۆتۈرۈلدى، قارىسام قىزلار ئۇنىڭغا قاراپ كۈلگىلى تۇرۇپتۇ، ئەخمەدكە مىنىڭ چاقچىغىم ياقتىمۇ ياكى ساۋاقداشلارنىڭ ئۇنىڭغا ئاغدۇرغان نەزىرىمۇ، ئۇمۇ قولىنى ۋاي ئۇنداق ئەمەس دىگەندەك مەنىدە قىلىپ پۇلاڭشىتىپ كۈلۈپ ئولتۇرۇپ كىتىپتۇ. تىخى ئىككى يىلنىڭ ئالدىدا سەھىيە نازارىتى ئۆمىگىنىڭ قاتارىدا ئامىرىكىغا كەلگەن ئەخمەد نېۋ جېرسي ئىشتاتىدىن تىلىفۇن قىلىپ كۆرۈشتى، ئۇنىڭ ئادىمىگەرچىلىگىدىن سۆيۈندۈم،  ئەمما ۋاقتى قىس بولغانلىقتىن بىز يۈز تۇرانە كۆرۈشۈش پۇرسىتىگە ئىرىشەلمىدىم. مەندە دەسلەپتە ئېنگلىزچە ئوقۇغان بالىلاردىن كورلىدىن كەلگەن ھېزىمجان، ، ئابلىز دىگەن بالىلار بولىدىغان. ھېزىمجان ،  ۋە يەنە خىمىيە فاكۇلتىتىدا ئوقۇغان پاتىگۈل ئىمىن ئىسىملىك قىز  
     ھازىر كاناداغا كۆچمەن بوپ يەرلىشىپتۇ. ئابلىز ئۇنۋىرسىتىت قانۇن فاكۇلتىتىدا غوللۇق ئوقۇغۇچى بولۇپ ئىشلەۋىتىپتۇ.
مەن ئاشۇ قىران چاغلارنى ئەسلىگىنىمدە قاينام-تاشقىنلىقا، قىزغىنلىق ۋە ئۈمىتكە تولغان ئاشۇ چاغلارنى ئەسلەيمەن، ھەر بىر ئوقۇغۇچۇمننىڭ سىماسىنى ئەسلەشكە تىرىشىمەن. ئۇلارنى سىغىنىمەن. بەلكىم ئۇلارنىڭ كۆپىنچىسى بالا-چاقىلىق بولۇپ، جەمىيەتنىڭ غوللۇق ئادەملىرىگە ئايلانغاندۇر.  مەيلى مەن نەدە بولاي، ئەينى چاغدا مىنىڭ كۇرسىمغا كىرگەن ھەر بىر سۆيۈملۈك ئوقۇغۇچۇمغا ۋە ئۇلارنىڭ پەرزەنتلىرىگە بەختلىك تۇرمۇش، خاتىرجەملىك ۋە گۈزەل كىلەچەك تىلەيمەن!
      مۇبادا ئۇلارنىڭ پەرزەنتلىرى يىقىن كەلگۈسىدە  ياكى كىلەچەكتە بوستۇندىكى مەكتەپلەرگە ئوقۇشقا كىلىپ قالسا ئالدىغا چىقىپ كۈتۈۋالىمەن! چۈنكى، مىللەتنىڭ كەلگۈسى -تىرىشچان، ئۈمىتۋار، سەمىمى ۋە مىھىر-مۇھەببەتكە تولغان ئادەملەردە، ھەمدە  ئۇلارنىڭ پەرزەنتلىرىدە!

nurdax

كەيسەر ياخشىمۇسڭز ،ماقالىڭىزنى كورۇپ ئالى مەكتەپ ھاياتىمنى قايتىدىن ئوقۇغاندەك بولدۇم،ساۋاقدىشىڭىز ئادىل ماماۇت قاغىلىق ناھايىسىنىڭ مۇئاۋىن ھاكىمى ئەمەس .

eliyaromar

Xundak kaynak hayatlar idi, dostliringni asliginingga rahmat!salamatlik wa akil yar bolsun !

kuychi

قەيسەر ئاكا :.
سىز مېنىڭ ۋە مىڭلىغان تىرىشچان ياشلارنىڭ ئۈلگىسى، سىزگە سالامەتلىك، ئۇتۇق تىلەيمەن.