سىيىت قارى تالىپلىق قەدىمىنى بېيجىڭدا باشلاپ قېلىشنى ھەرگىز ئويلىمىغانىدى، ئۇ تولۇق ئوتتۇرىنى پۈتتۈرۈپلا ئاتىسىغا ياردەملىشىپ دېھقانچىلىق قىلدى. دېھقانچىلىق ۋەزنى ئېغىر، كالىدەك ئەرگە لايىق بىر ئىش، بۇ بالا ياۋاش يۇمشاق، كۆڭلى تۈز، ئىشقا بۇيرۇسا ھەرگىز بويۇن تولغىمايدىيۇ، سۆرەلمىلىك قىلىدۇ، بىر ئىشقا زەردىسى يوق، كىتابقا، خىيالغا ئامراق دەپ قارايتتى ئاتىسى. شۇنىڭ بىلەن، بېغىدىكى قېرى ئۈرۈكتەك مەزمۇت ئاتا بۇ ئوغلىنى قاسساپلىققا بەردى، سىيىت قارى قاسساپنىڭ قوي ئۆلتۈرگىنىگە قاراپ، قاندىن قورقۇپ يۈردى، كېيىن يۈرىكى ئاز-تولا قاتتى، قوينى تۇنجى بوغۇزلىغاندا كۆزىنى يۇمۇپ تىترەپ تۇرۇپ پىچاق سۈردى، كېيىن كۆزى مىت قىلمايدىغان بولدى. مەلۇم ۋاقىتتىن كېيىن ئۇ بۇ ئىشتىنمۇ زېرىكىپ قالدى، ئۆمۈر بويى قان پۇراپ، گۆش بىلەن پوخلۇق قېرىن ئارىسىدا ئۆتۈۋېرىشنى خالىمىدى، ئاتىسىغا مەيلى دىن ياكى پەندە بولسۇن، داۋاملىق ئوقۇش ئارزۇسىنى ئېيتتى. ئاتا ئۆتمۈشىنى ئىنكار قىلىپ، كەلگۈسىگە ئۈمىدلىك قاراۋاتقان ئوغلىنىڭ روھلۇق چىرايىغا قاراپ، بوپتۇ، ئوقۇغىن دېدى. دىنىي ئوقۇشقا يوق قويۇلمايتتى، شۇڭا تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپكە قايتا كىرىپ ئالىي مەكتەپتە تەييارلىق قىلدى، ئۆتەلمىدى. ئۇ چىرايلىق قىز ساۋاقداشلىرىنى ئالىي مەكتەپكە ئۇزىتىپ قويۇپ يەنە ئۆيىگە يېنىپ كەلدى. سومكىسىدا دوستلىرىدىن ئارىيە ئېلىپ تۇرغان بىر نەچچە رومان بار ئىدى، بىر-ئىككى كۈن ئىشقىمۇ قوپماي كىتاب ئوقۇدى، خاتىرىسىگە بىر نېمىلەرنى يازدى. چىڭقى چۈش ۋاقتى ئىدى، ئېتىزدىن كەلگەن ئاتا ئوغلىنىڭ ئۇخلاپ قالغىنىنى كۆردى، خاتىرىسى بېشىدا تۇراتتى، كەچلىك كۇرستا ساۋاتىنى چىقىرىۋالغان، ئوغلىنىڭ بىلىم جەھەتتە ئۆزىدىن ئېشىپ كېتىشىنى تىلەيدىغان ئاتا ئۇنىڭ خاتىرىسىگە كۆز يۈگۈرتتى:
   « ئەمدى نېمە قىلىش كېرەك؟» دەپ يازغانىدى ئۇخلاۋاتقان ئوغلى، « ئىستىقبالىم قانداق بولار؟ قوتاندىكى قويدەك ياشارمەنمۇ؟ كالىدەك ئىشلەرمەنمۇ؟ ئېشەكنىڭ كۆزىگە كىرىۋېلىپ ھارۋا ھەيدەپ قىغ توشۇپ، سامان توشۇپ، ئېشەكنىڭ كۆتىنى زىقلاپ قانىتىپ ئىچىم ئېچىشىپ يۈرەرمەنمۇ؟ ئىشەكقۇ ھارۋا سۆرەيدۇ، مەنمۇ بىر نەرسىنى سۆرەيمەن، بۇ نەرسە كۆزۈمگە كۆرۈنمەيدۇ، لېكىن ھېس قىلىمەن. مەن تۈزۈك ياشىسام بولاتتى، مەن تۇغۇلغان ئائىلە مۇشۇ، ئەمما پۇشايمان قىلمايمەن، خۇدانىڭ پۈتكەن تەقدىرى بۇ، پەندە ئوقۇيالمىسام دىندا ئوقۇساممۇ بولاتتى، ئوقۇيمەنلا دېسەم خۇدايىم نېسىپ قىلىدۇ، ئاتاممۇ قوشۇلىدۇ. دېھقان بولغاندىن موللام بولغان ياخشى، ھېچ بولمىسا مەھەللىدىكىلەر ئالدىدا ئىناۋىتىم بولىدۇ... بەزىلەر موللا بولىدىغان زامان كەتتى، كۆتۈڭنى قىس دېيىشىدۇ، ئەمىسە نېمە ئىش قىلاي؟ ياشىماق ئەجەب تەسكەن، خۇدا ...
   ئاتا ئوغلىنى ئەمدى چۈشىنىۋاتقاندەك ئۇزاق قاراپ كەتتى، بالىسىنىڭ سارغۇچ چاچلىرى خۇددى ئۇنىڭ كاللىسىدىكى پىكىرلەردەكلا چىگىشىلىشىپ كەتكەن، كۆزىنى چىڭ يۇمۇپ، ئېغىزىنى يېرىم ئوچۇق قويۇپ ئۇخلاۋاتاتتى. بىرلا ئوغۇل، قېنىدا ئانىسىنى تارتقان مۇلايىملىق، يۇمشاقلىق، ئاتىسىنى تارتقان خۇشخۇيلۇق بار. بوپتۇ، موللام بولسۇن، ئىناۋەتلىك ياشىسۇن، خوتۇن ئالغاندا بولسىمۇ ئىناۋەت ئەسقاتىدۇ... ئاتا خاتىرىنى پەم بىلەن جايىغا قويۇپ قويۇپ، پۇتىنىڭ ئۇچىدا دەسسەپ ئۆيدىن چىقىپ كەتتى.
   سىيىت قارى چۈش كۆردى، چۈشىدە قىش پەسلى، مەھەللە مەزىنىنىڭ ئۆيىدە ھەپتىيەك يادلاۋاتاتتى، بۇ ئۇنىڭ باشلانغۇچ مەكتەپتىكى ئوماق چاغلىرى ئىدى، ئۆزىنىڭ شۇ ۋاقىتتىكى چىرايىنى، قىلىقلىرىنى، قاتار تامدىكى ئۈچىنچى ئۆيدىن كېلىدىغان بىر قىزنى شۇنداق ئېنىق كۆردى. ئۇ قىزنىڭ ئەستە تۇتۇش قابىلىيىتى شۇنداق كۈچلۈك ئىدى، ھەپتىيەكتىكى سۈرىلەرنى ئەڭ باشتا يادلاپ مەزىنگە ئوقۇپ بېرەتتى ۋە ھەر قېتىمدا بىر ياڭاق مۇكاپات ئالاتتى. قىزنىڭ قارا كۆزلىرى يۇلتۇزدەك چاقنايتتى، ئويماق ئېغىزلىرىدىن سۈرىلەر تۆكۈلەتتى، ياڭاقنى ئىشىككە قىسىپ چاقاتتى، مېغىزىنى سىيىتكە بېرەتتى. ساۋاقتىن بىكار بولغاندا مەزىننىڭ قوي-ئۆچكىلىرىگە سامان سالاتتى...
    سىيىت قارى خاتىرىسىگە موللام بولىمەن دەپ يېزىۋاتقاندا ئۆزىنىڭ ھەقىقەتەن شۇنداق ئىرادىگە كېلىپ قالغانلىقىنى ھېس قىلغان ھەمدە نەچچە يىللار ئاۋۋال ئۆلۈپ كەتكەن شۇ مەزىننى، ئۇنىڭ نۇرانە چىرايىنى، مۇڭلۇق ئاۋازىنى، سالاپىتىنى، جامائەت ئارىسىدىكى ھۆرمىتىنى ئېسىگە ئالغانىدى.

خۇدا شۇنداق نېسىپ قىلغان بىر پۇرسەتتە(ئۇ ھازىرمۇ شۇنداق ئويلايدۇ)، بېيجىڭدىكى ئىسلام ئىنستىتۇتىغا ئوقۇغۇچى قوبۇل قىلىش ئۇقتۇرۇشى ئۇنىڭغا بىر ژۇرنال ئارقىلىق يېتىپ كەلدى. ئۇ شۇ ئۇقتۇرۇشنىڭ شەرتلىرىنى بىرمۇ بىر ئوقۇپ يادلىۋالدى، شۇ بويىچە ئىش كۆردى، ماڭىدىغان يولنىڭ ھەممىسىنى ماڭدى، پۇختا تەييارلىق قىلدى ۋە ئىمتىھاندىن ئۆتۈپ چاقىرىقنى تاپشۇرۇۋالدى. مانا بۇ چاقىرىق خۇدانىڭ چاقىرىقى، كۈتكەن تەقدىرنىڭ، نۇرلۇق كەلگۈسىنىڭ چاقىرىقى ئىدى، سىيىت قارى ھاياجاندىن يىغلىۋەتكۈدەك بولدى، ئاتىسى ياش تۆكتى، ئانىسى ئۇلارغا ئەگىشىپ كۆز يېشى قىلدى. مەھەللىدىكىلەر، سىيىت قارىنىڭ شەھەردىكى كادىر تۇغقانلىرى بۇنىڭغا ھەيران قېلىشتى، سامان تېگىدە ئۆمىلەپ يۈرگەن بىر چۈجە تۇيۇقسىز لاچىنغا ئايلىنىپ كەتكەندەك ئەجەبىلەنىنىپ، بۇ بالا ئوقۇيالارمۇ؟ دېيىشتى.

2

   مەكتەپكە كەلگەندىن كېيىن سىيىت قارى ھەقىقەتەن ئۆزى ئېتىقاد قىلىۋاتقان دىنغا خۇي-پەيلىدىن تارتىپ ئىنتايىن ماس كېلىدىغان مۆمىن بىر بەندىگە ئايلاندى، ساۋاقداشلىرى بىلەن ئىناق ئۆتەتتى، ھېچكىمدىن بىر نېمە تالاشمايتتى، ھېچكىمنىڭ كۆڭلىگە ئازار بەرمەيتتى، دەرسكە بۇرۇن چىقىپ، نامازغا ۋاقتىدا تۇرۇپ، چىشىنى ئىككى ۋاق چوتكىلاپ، ۋاقتىدا ئۇخلاپ تەرتىپلىك ياشايتتى. جۈمە كۈنى مۇنچىغا چۈشۈپ، بۇرۇت-ساقىلىنى پاكىز قىرىپ، كۆپىنچە تالىپلار ئالاھىدە ۋاقىتلاردا كىيىدىغان تۆمۈررەڭ پەلتوسىنى كىيىپ، سەپنىڭ ئەڭ ئالدىدا ئولتۇرۇپ ۋەز تىڭشايتتى، نامازنىمۇ قۇدرىتىنىڭ يېتىشىچە دىققىتىنى چاچماي ئوقۇيتتى. بۇ مۇھىتقا ھەممىدىن بۇرۇن ۋە ھەممىدىن تېز كۆنۈپ كەتكەن سىيىت قارىغا ئۇزاق ئۆتمەيلا بۆلەكچە پاكىزلىق ۋە سالاپەت قوندى. بامداتتىن ئىلگىرى باشقا بالىلار ئۇخلاۋاتقاندا ئۇ قوپۇپ تاھارەت ئېلىپ قۇرئان ئوقۇيتتى، سۈرە يادلايتتى. ئۇ ئىش، بۇ ئىش يوق، كەتمەن چېپىڭ يوق، ھارۋا ھەيدەڭ يوق، بارلىق جاپا شۇ ئاتىسىغىلا قالدى، ئايدا ئاران 50 كوي ئەۋەتىدۇ، لېكىن بۇمۇ كەڭتاشا يېتىدۇ، مەكتەپتىن بېرىدىغان تاماق پۇلىنى باشقىلار 15كۈن ئاران يەتكۈزسە سىيىت قارى 25كۈن يەتكۈزىدۇ. باشقا بالىلار شەنبە، يەكشەنبىدە بېيجىڭدىكى باشقا ئالىي مەكتەپلىرىگە بېرىپ يۇرتلۇقلىرىنى ئىزدىسە، سىيىت قارى ھېچنەگە چىقماي دەرس تەكرارلايدۇ. ياتاققا ئاز كىرىدۇ، ئاز ئۇخلايدۇ. مۇشۇنداق ئادەت ئۇنىڭغا تەبىئىيلا بىلىنىدۇ. باشقىلارغا مۇشتەققەتلىك ئىشلار ئۇنىڭغا ئاسان. چۈنكى ئۇ نېمە جاپالارنى تارتمىغان، ئىچى قانچىلىك سىقىلمىغان-ھە! بۇ پۇرسەت ئەڭگۈشتەر، بۇ پۇرسەت غەنىمەت ئەمەسمۇ. سىيىت قارى دىنىي دەرسلەرگە ئامراق ھەم سەۋىيىسى باشقىلاردىن ئۈستۈنراق بولسىمۇ خەنزۇچىغا خام ئىدى، دەرسنى تەستە ئاڭلاپ چۈشىنەتتى، تاپشۇرۇقنى زورىغا ئىشلەيتتى. تاھارەتسىز خەنزۇ مۇئەللىم ئۇنىڭغا پەقەت ئىلىم يۇقتۇرالمايۋاتاتتى. بىرىنچى مەۋسۈملۈك ئىمتىھاندا ئۇ ئوقۇتقۇچىنىڭ 2 نومۇر قوشۇپ قويۇشى بىلەن 61 نومۇر ئېلىپ ئاران ئۆتتى. شۇنداقتىمۇ بۇ ئوقۇتقۇچى ئۇنىڭ قەلبىنى ئېرىتەلمىدى، خەنزۇچە سەۋىيىسىنى ئۆستۈرەلمىدى. باشقا بالىلار كېلىپلا خەنزۇچە ئۆگىنىشكە شۇنداق كىرىشىپ كەتتىكى، خەنزۇچە ئۆگەنمىسەك بۇ شەھەردە ھەرگىز ياشىيالمايمىز دەپ ئويلايتتى، خۇيزۇ تالىپلار بىلەن تىل ئۆگىنىش ئۈچۈنلا دوستلىشاتتى، تالاغا چىقىپ نەرسە-كېرەك سېتىۋالغاچ خەنزۇلار بىلەن بىر-ئىككى ئېغىز بولسىمۇ سۆزلىشەتتى، سىنىپتا تېلېۋىزور كۆرەتتى، تاپشۇرۇقنى ئاكتىپ ئىشلەيتتى، ئوقۇتقۇچى گەپ قىلدۇرسا يامىداپ بولسىمۇ ئىككى ئېغىز گەپ قىلاتتى، بەزىلىرى ئۇنىڭدىن ئېشىپ كوچىدىن ئۆگىنىۋالغان بېيجىڭ تەلەپپۇزىنى دوراپ قوياتتى. سىيىت قارى ھەر قانچە قىلىپمۇ ئېغىزىنى خەنزۇچىغا كەلتۈرەلمىدى، خەتلەرگە قارىسا كۆزى تولىشاتتى، بىرەر ئېغىز گەپنى قىلاي دېسىلا ئېغىزى توختاپ قالاتتى. بىر قېتىم مۇئەللىم ئېغىز تىلى دەرىسىدە ئۇنى ئورنىدىن يەنە تۇرغۇزۇپ دەرس سورىدى:
   -سەن كەلگۈسىدە نېمە ئىش قىلماقچى؟
   -زو... يىگى... موللا
   -بالىلار پاراققىدە كۈلۈشتى.
   -ۋەتەنپەرۋەر موللا بولۇش ئۈچۈن قانداق قىلىش كېرەك؟
   -ۋو... بۇ.. جىداۋ
   -خەنزۇچە ئۆگىنىشىڭ كېرەكمۇ ئەمەسمۇ؟
   -ياۋ... شۆشى
   ساۋاقداشلىرى ھۇزۇرلىنىپ كۈلۈشتى، بىرسى قوپۇپ:
   -سۆزلىيەلمىسەڭ ئۇيغۇرچە سۆزلە،-دېدى.
   -بولمىسا قىرائەت قىلىپ بەر...-دېدى يەنە بىرى.
   سىيىت قارى خېلىلا ئىزا تارتتى، ئىسلام ئىنستىتۇتىدا ئوقۇيمەن دەپ كېلىپ خەنزۇ مۇئەللىم ئالدىدا تىرناق تاتىلاپ، بېزىرىپ، دۇدۇقلاپ قېلىشنى ئۇ ئەسلا ئويلىمىغانىدى، ئەمما ئويلىمىغان ئىش ئۇنىڭ ئىرادىسىگە باقمىغان ھالدا يۈز بېرىۋەردى، كۈتۈلمىگەن كۆڭۈلسىز ئىشلار داۋاملىشىۋەردى. ھەر قېتىم مۇشۇ دەرستىلا ئۇ مۇئەللىمنىڭ ۋە بالىلارنىڭ نەزىرىدىن بىر چۈشەتتى. دەسلەپتە ئۇنىڭدەك بالىلاردىن بىر نەچچىسى بار ئىدى، چانمايتتى، ئەمدى ئۇ بالىلارنىڭ خەنزۇچىسىمۇ ياخشىلىنىپ، سىيىت قارى سەپتىن چۈشۈپ قالدى. ئۇ بۇنى ھېس قىلىپ بولغۇچە بىر مەۋسۇم ئۆتۈپ كەتتى، قىشلىق تەتىلدە ئۇ دىققەت مەركىزىنى، ئىش-مەيلىنى خەنزۇچىغا قاراتتى، ئىچى پۇشقاندا ئانچە-مۇنچە تېلېۋىزور كۆردى. مەكتەپ قورۇسىدىن چىقسىلا قىمىرلىشىپ يۈرگەن خەنزۇلار ئۇنىڭ ئۆگىنىشىگە ئاستىرىتتىن ئىلھام بېرىۋاتقاندەك بولاتتى. مەكتەپ ئۇدۇلىدا بىر سەھىيە مەكتىپى بولۇپ، تولۇقسىزنى پۈتتۈرگەن قىز-ئوغۇللار ئوقۇيتتى، ئوغۇللارغا باققاندا سىستېرالىقتا ئوقۇيدىغان قىزلار كۆپ ئىدى، سىيىت قارى كوچىغا كەمدىن كەم چىقاتتى، لېكىن ئوقۇتۇش بىناسىدا تۇرۇپ سىرتقا قارىسا ئۇ مەكتەپكە كىرىپ-چىقىپ يۈرگەن قىزلارنى، چېچىنى كۆزىگە چۈشۈرۈۋېلىپ قىزلار ئالدىدا نايناقلاپ يۈرگەن ئوغۇللارنى كۆرەتتى. بۇ بالىلارنىڭ كىيىملىرى بىر خىل رەڭدە بولۇپ، قايسىسىنىڭ قىز-ئوغۇللىقىنى بەزىدە پەرق ئەتكىلى بولماي قالاتتى، مۇھەببەتلىشىپ قالغانلار گاھىدا كۈپكۈندۈزدە يول بويىدىلا قۇچاقلىشىپ تۇراتتى، ھەتتا سۆيۈشۈپ ئۇ ياق-بۇ ياققا قاراپ قويۇشاتتى. سىيىت قارى بىر نەچچە قېتىم مۇشۇنداق مەنزىرىنى كۆرۈپ قېلىپ ئەرۋاھى ئۇچتى، خەنزۇچە دەرسلىك كىتابىنى بىنادىن يەرگە تاشلىۋەتكۈسى كەلدى. ئەمما تىل دېگەن تىل، بۇمۇ خۇدانىڭ ئىلىمىدىكى بىر نەرسە، بۇنەرسىنى، بۇ قورالنى ئىگىلىمەي قانداق نان تېپىپ يېگىلى، ئەڭ ئاددىيىسى بۇ شەھەردە قانداق ياشىغىلى بولسۇن؟ ساۋاقداشلىرىنىڭ كاللىسى بۇرۇنلا ئېچىلغان گەپ، ئۇلارمۇ دۆت ئەمەس، ھەممىسىنىڭ ئويلىغانلىرى بار.
   ئىلگىرى مەكتەپ قورۇسىدىن چىقسىلا سىيىت قارىنى ياتسىراش بىلەن بىللە يېڭىلىققا قىزىقىش تۇيغۇسى ئىگىلىۋالاتتى، ھازىر باشقا بالىلاردەك نەمۇ نەگە بېرىپ كوچا چۆرگىلەپ كېلەلمىسىمۇ، ئۆپچۆرىسىدىكى كوچىلارنى ئوبدان بىلىدۇ، ئانچە ياتسىرىمايدۇ، بىراق مەكتەپ قورۇسىدىكى پاكىز، تىنچ مۇھىتنى تالاغا سېلىشتۇرغاندا سىرتتىكى دۇنيا سىيىت قارىغا يەنىلا ناھايىتى يات، ئېزىتقۇلار بىلەن تولغان قايناق ماكان بولۇپ كۆرۈنەتتى. ئېسىل، پارقىراق پىكاپلار، كۆز چاقنىتىدىغان دۇكانلار، رەڭگارەڭ چىراغلار، ھەممىلا يەردە مەۋجۇد شاۋقۇن سۈرەنلىك مەئىشەت ۋە ئەيش-ئىشرەتلەر، قولىدىن تاماكا چۈشمەيدىغان، ھاراق پۇراق تۇرغان سېمىز ئەرلەر، بەدىنىنىڭ بىر يەرلىرىنى ئوچۇق قويۇپ يۈرگەن خوتۇنلار، ساتراچخانىنىڭ ئىشىكى تۈۋىدە يوتىسىنى ئېچىپ قويۇپ ئولتۇرغان سېرىق چاچ جىنلار... ئىشقىلىپ ھەممىلا نېمە سىيىت قارىغا ھازىرلا ئۇنى دەم تارتىپ قوينىغا ئېلىپ كېتىدىغان شەيتان ئوردىسى، شەيتان ئويۇنلىرى بولۇپ كۆرۈنەتتى، شەيتىنى غالىب كەلسە بىر يەرلەردە قەدىمى توختاپ قالىدىغاندەك ئەنسىرەپ، كوچىلاردىن ئىتتىك مېڭىپ ئۆتۈپ كېتەتتى، ئىككى يېنىغا قارىماي مېڭىپ مەكتەپ دەرۋازىسى ئالدىغا كەلگەندە ئۇھ دەپ دېمىنى ئېلىۋالاتتى. ناماز ۋاقتى بولۇپ قالغان بولسا كىرىپ تاھارەت ئېلىپ مەكتەپ خانىقاسىغا كىرىپ ناماز ئوقۇيتتى، شۇغىنىسى ناماز ئوقۇپ بولۇپلا كاللىسى يەنە كوچىغا كېتىپ قالاتتى، ئۆزىگە ھاي بېرەتتى، خىيالىنى يىغىپ دەرسخانىغا كىرىپ كىتابقا قارايتتى، كاللىسىغا بىر نېمە چۈشمىسە خاتىرىسىگە بىر نېمىلەرنى جىجىلايتتى، ئۇ ئەرەبچىنى ئالدىن ئۆگىنىپ ماڭغاچ ئىختىيارسىزلا كلاسسىك شېئىرلارغا ھەۋەس قىلىدىغان بولۇپ قالدى، شۇڭا تولۇق ئوتتۇرىدا ئۆگەنگەن ئارۇز ۋەزىننىڭ بەھرىلىرى بويىچە قاملاشمىسىمۇ بىر-ئىككى مىسرا شېئىر يېزىپ قوياتتى.

شەھەردە ھۇۋلايدۇ جىن-شەيتانلار، نە قىلاي، نە چارە باردۇر ماڭا،
ئەي سىيىت ئۆزۈڭنى چىڭ تۇت، نەپسىڭنى يەڭ، بەختمۇ باردۇر ساڭا...

   دېگەندەك شېئىرلارنى يېزىپ، ئۆزىچە يايراپ، ناخشىمۇ ئەمەس، قىرائەتمۇ ئەمەس بىرئاھاڭغا غىڭشىپ قوياتتى.

3

   ۋاقىتنىڭ بەرىكىتى يوق، ھەممە ئىش ئالدىراشلىق بىلەن ئۆتۈپ كېتىدىغان بۇ شەھەردە زۆھرەلا ئالدىرىماي ياشايتتى، ۋاقىت ئۆتكۈزەلمەي ئىچى پۇشاتتى. ئۇ مەركەزدىكى بىر رەھبەرنىڭ تۇغقىنىنىڭ تۇغقىنى، ئەيتاۋۇر تونۇشىنىڭ تونۇشى چىقىپ، بىر مۇسۇلمان قىزنى ئائىلە خىزمەتچىلىكىگە ئالماقچى بولغان ئەرەب باش ئەلچىنىڭ ئۆيىگە كېلىپ ئىشلىگەندىن بۇيان بۇ مۇھىتقىمۇ كۆنۈپ قالدى، ئۇنىڭغا قىلىدىغان جىق ئىش يوق ئىدى، تاماقنى بېنگاللىق ئەر ئاشپەز قىلاتتى، كىر-قاتنى فىلىپىنلىق بىر ئايال يۇياتتى، ئۇ پەقەت بىكار ۋاقتىدا ئانچە-مۇنچە ئۆي تازىلاپ قويۇپ، باشقا ۋاقىتتا نامىزىنى ئوقۇپ، چۈشتە ئۇخلاپ، گاھىدا ۋاننىغا چۈشۈپ يۇيۇنۇپ چاچ تاراپ، كۆز بوياپ ئولتۇراتتى. دەسلەپتە ئۆزىنى يېزىدىن ئۇچۇپ كېلىپ ئالتۇن قەپەسكە كىرىپ قالغان قۇشتەك ھېس قىلدى، كېيىن ئۆزىنىڭ ھېچ كۆڭۈل خوشلۇقى تاپقىلى بولمايدىغان، جاپا-مۇشەققەت، توپا-تەرەتكە تولغان مەھەللىسىدىن قۇتۇلۇپ بۇ شەھەردىكى پاكىزلىققا، ئەلچىنىڭ ھۇزۇرىدىكى راھەتكە چىقىپ قالغىنىغا شۈكرى قىلىپ، ھۇرۇن مۇشۈكتەك سوزايلىنىپ، ئاپتاپ نۇرلىرى چۈشۈپ تۇرغان كەڭ دېرىزىدىن سىرتلارغا قاراپ ئەسىنەپ كېرىلىپ، باش ئەلچى ۋە قول ئاستىدىكىلىرىنىڭ ئوتتەك چاقناپ تۇرغان كۆزلىرىدىن تەمتىرىسىمۇ كۆڭلىدە خوش بولۇپ، ئۇلارغا پاك، ئىشچان بىر مۆمىن قىز بولۇپ كۆرۈنۈشكە تىرىشىپ ئۆتۈۋەردى. دەرۋەقە، باش ئەلچى ئۇنىڭدىن رازى ئىدى، ئۇمۇ كۆڭلىدە بۇنىڭدىن شەكلەنمەيتتى. داچىدا ئۇ گويا مالاي قىز ئەمەس، بەلكى باش ئەلچىنىڭ ئۆگەي قىزىغا ئوخشايتتى، ھېچكىم بىر نېمە دېمەيتتى، ئىشقا بۇيرۇيدىغان ئادەم يوق، ئىشنى ئۆزى تېپىپ ئېرىنچەكلىك بىلەن قىلسىمۇ قىلىپ تۈگىتەلەيتتى. پەقەت بىر نەچچە ئايدا بىر قېتىم باش ئەلچىنىڭ خوتۇنى دۆلىتىدىن كېلىپ بىر ھەپتە ئۆپچۆرىسىدە تۇرۇپ قالغاندا ئۇنى بىر ئاز ئالدىرىتىپ قويدى، قۇرئان ساۋادلىق بۇ قىز ئىلگىرى ئۆزى ئازراق ئەرەبچە ئۆگەنگەن، باش ئەلچىنىڭ ئۆيىگە كەلگەندىن كېيىن ئادەتتىكى گەپلەرنى خېلى چۈشىنەلەيدىغان ۋە قىلالايدىغان بولغانىدى، ئەمما باش ئەلچىنىڭ خوتۇنى ئىتتىك سۆزلەيدىغن، مىجەزى چۇس ئايال ئىدى، زۆھرەنى خۇددى ئېرىدىن كۈنلەيدىغاندەك ئەلپازدا قاراپ، بىر نەرسىلەرنى دەپ ئىشقا بۇيرۇپ تەمتىرىتىپ، ھارغۇزۇۋېتەتتى. باش ئەلچىنىڭ خوتۇنى كەتكەندىن كېيىنلا ئۇ بوينىدىن بىر تاقاقنى ئېلىۋەتكەندەك يەڭگىللەپ قالاتتى، بىر-ئىككى كۈن ئۆتكەندىن كېيىن تۇرۇپلا باش ئەلچىنىڭ ئۇ خوتۇنىنى بەكلا ھۆرمەتلەيدىغىنىنى، خوتۇنىنىڭ ھەر كۈنى بېيجىڭدىكى ئالىي سودا سارايلىرىغا بېرىپ قىممەت باھالىق بىر نەرسىلەرنى ئالىدىغىنىنى، تاقىۋالغان زىبۇ-زىننەتلىرىنىڭ ئېسىللىكىنى، گىرىم بويۇملىرىنىڭ تولىمۇ ئالىي، خۇشپۇراقلىقىنى ئەسلەپ، ئويلىنىپ، كۆڭلى يېرىم بولۇپ ئولتۇرۇپ كېتەتتى. چىراي دېسە ئۇ خوتۇندىن قېلىشقۇچىلىكى يوق، ئۇ خوتۇن تېخى زۆھرەدىن سېمىزراق. بەلكىم بۇ خوتۇن ئېسىلزادە ئائىلىنىڭ قىزىدۇ، يا بولمىسا پادىشاھنىڭ بىرەر تۇغقىنىنىڭ تۇغقىنىدۇ. ئادەتتە ئابرۇيلۇق يۈرىدىغان ئەلچىنىڭ بۇ كىبىرلىك خوتۇنى ئالدىدا بۇنچىلىك قىلىپ كېتىشلىرىدە بىر گەپ بار، غوجامنىڭ غوجىسى بار، ئۇ دەل باش ئەلچىنىڭ ئارقا تىرىكى... زۆھرەنىڭ پەرەز، گۇمان، ئارمان ئارىلىشىپ كەتكەن خىياللىرىنىڭ ئايىغى چىقمايتتى، كارىۋاتتا يېتىپ ئېغىناپ، تورۇسقا قاراپ، ئۆزىنى باش ئەلچىنىڭ خوتۇنى ئورنىدا تەسەۋۋۇر قىلىپ باقاتتى. ھەممىمىز ئوخشاش ئادەم، ئوخشاش ئايال، نېمىدېگەن چوڭ پەرق بۇ؟ بۇ خوتۇن كۈندە ئاز دېگەندە نەچچە يۈز مىڭ يۈەننى، ھەپتىدە مىليون يۈەننى بېيجىڭدا خەجلىۋېتىپ كېتىدۇ، زۆھرەنىڭ ئايدا ئالىدىغىنى ئاران مىڭ يۈەن. سېلىشتۇرۇش مۇمكىنمۇ؟ مەھەللىسىدىكى بەزى دېھقانلار يىلدا مىڭ يۈەنمۇ تاپالمايدۇ، بۇنىڭغا باققاندا شۈكرى دېسە بولىدۇ، لېكىن... خۇدا، بۇنچە تەڭسىزلىكنى نېمىشقا بىزگىلا بېرىدۇ؟... ئۇ ئويلاپ-ئويلاپ خۇدادىن بىلىپ-بىلمەي ئاغرىنىپ، ئاندىن چۆچۈپ تۆۋە قىلىپ، ئاستا ھاجەتخانىغا كىرىپ تاھارەت ئالاتتى-دە، نامازغا تۇراتتى، ئەمما نامازدا دائىم دىققىتى چېچىلىپ كېتەتتى، رەكەتتىن ئېزىپ توختاپ قالاتتى، سالام بېرىپ نامازدىن چىقىپ قايتا باشلايتتى، ئاران تەستە ئوقۇپ تۈگىتىپ جاينامازغا بېشىنى قويۇپ يەنە خىيالغا چۆكەتتى: نېمىدېگەن تەلەيلىك ھە بۇ ئايال! بولمىسا ئوخشاش مۇسۇلمان، ئۇنىڭ قاراڭغۇدىمۇ چاقناپ تۇرىدىغان ئالماس ئۈزۈكلىرى، مارجانلىرى، زۆھرە ئۆمۈر بويى ئارزۇلىسىمۇ ئۇچىسىغا ئارتالمايدىغان قىممەت باھالىق كىيىملىرى، بېيجىڭدىمۇ تاپقىلى بولمايدىغان ئىتالىيە ئاياغلىرى، قېرىغاندىمۇ يۈزىنى ياشارتىپ تۇرىدىغان گىرىم بۇيۇملىرى، كۆكۈشكە مايىل سۈرمىلىرى، بىر نەرسە يەپ-ئىچسىمۇ چىقىپ كەتمەيدىغان پارقىراق لەۋ سۇرۇخلىرى... ھەر قانداق ئايال زاتىنىڭ ئىچىنى قىززىتىدۇ، كۆكسى-قارنى كەڭ ئايالمۇ چىدىماس بولۇپ كېتىدۇ!
    زۆھرە شۇنىڭدىن بۇيان باش ئەلچىگە ئىختىيارسىز ھالدا ئاللىقانداق بىر تامادا قارايدىغان بولۇپ قالدى، ئەمما باش ئەلچى ئۇنىڭغا ناگاھان زوقلىنىپ قاراپ قويسىمۇ لېكىن يېقىنلىقنى بىلدۈرىدىغان ھېچ گەپ-سۆز ياكى پوزىتسىيە بىلدۈرمەيتتى، ئۇنىڭغا گويا ئىككىنچى قەۋەتتىن بىرىنچى قەۋەتتىكى ئادەمگە نەزەر سالغاندەك قارايتتى، ۋاقىت ئۇزارغانچە زۆھرە باش ئەلچىنىڭ كاللىسىدىكى دەرىجە، تەبىقە ئېڭىنىڭ ئېغىرلىقىنى، مۇسۇلمانلار باراۋەر دېگەن چۈشەنچىگە ئىگە ئەمەسلىكىنى ھېس قىلىپ ناھايىتى ئۈمىدسىزلەندى، خىيالىنىڭ ۋە نەپسىنىڭ يوغىناپ كەتكەنلىكىنى بايقاپ، نامىزىدا خۇداغا تۆۋە قىلىدىغان بولدى، ئەمما بۇمۇ دائىم ۋاقىتلىقلا بولاتتى، باش ئەلچى خوتۇنىدىن قورقسىمۇ لېكىن ئۇنىڭ قول ئاستىدىكى ئەرەبلەردىن توي قىلمىغانلىرى، ئىككىنچى خوتۇنلۇققا بۆلەك مۇسۇلمان مىللەتتىن قىز ئىزدەپ يۈرۈۋاتقانلىرى بار بولغاچقا، شۇ ئەرەبلەردىن تەقۋادار ھەم ياخشىراق بىرسىنىڭ نەزىرىگە ئىلىنىپ، كۈتۈلمىگەن بىر ئامەت ۋە خۇشالىققا تەسەددىپىيلا نېسىپ بولۇپ قالىدىغاندەك تۇيغۇدا بولاتتى. ئۇ ئىلگىرى يۇرتىدىكى بەزى ياش تۇل ئاياللارنىڭ ھەجگە بېرىپلا بىر ئەرەبنىڭ پېشىنى تۇتۇپ، ئىككىنچى، ئۈچىنچى خوتۇن بولسىمۇ رازى بولۇپ، ھەرەملىك خېنىم بولۇپ شۇ يەردە ياشاپ قالغانلىقىنى، يۇرتىغا كەلسە جامائەت ئارىسىدا چوڭ ئىززەت-ئىكرامغا ئېرىشىدىغانلىقىنى ئاڭلىغانىدى. ئەر دېگەن باي بولسا، خوتۇنلىرىنى تەڭ رازى قىلالىسا، ھاجىتىدىن چىقىپ، كىيدىغىنىنى، تاقايدىغىنىنى كەم قىلمىسا مەيلى ئەمەسمۇ؟ دىنىمىزمۇ كۆپ خوتۇنلۇقنى چەكلىمەيدىغۇ؟ بۇنىڭ ياخشى تەرەپلىرىمۇ بار، مەسىلەن، بىر خوتۇنى ھەيز كۆرۈپ قالغاندا ياكى تۇغۇتلۇق بولۇپ قالغاندا ئېرى ئۇنى بىللە بولۇشقا قىستىمايدۇ، بۆلەك خوتۇنى بىلەن بىللە بولىدۇ، شۇنىڭ بىلەن، ئۆزۈرلۈك خوتۇنمۇ ئېرىنىڭ بۇزۇلۇپ كېتىشىدىن غەم قىلمايدۇ.... زۆھرە بۇلارنى ئويلاپ ئۆزىنى راستتىنلا بىر ئەرەپ ئەرگە توغرىلاپ قويغاندەك ھېس قىلىپ بەزىدە خىجىلمۇ بولۇپ قالاتتى، مەھەللىسىدىكى يىگىتلەرنى ئېسىگە ئېلىپ خۇرسىىنىپ قوياتتى، بۇ خورسىنىش كۆپ ھاللاردا ئېچىنىش، كەمىسىتىش بىلەن تولغان بولاتتى، ئۇ مەھەللىسىدىكى توي-تۆكۈن، تويدىن كېيىنكى كۆڭۈلسىزلىك ۋە جاپا-مۇشەققەتنى ئويلىسا، ئېرىدىن تاياق يەپ ئۆيىگە يېنىپ كېلىپ ئاتا-ئانىسىنىڭ ئالدىدىمۇ سەت كۆرۈنۈپ مالايدەك ئىشلەۋاتقان چوكانلارنى ئېسىگە ئالسا ھەرگىزمۇ يۇرتىغا قايتىپ توي قىلىشنى خالىمايتتى. بۇ ئۇنىڭ مۇشۇ مۇھىتنى تېخىمۇ بەك قەدىرلىشىگە تۈرتكە بولاتتى.
   باش ئەلچى ھەر كۈنى كەچتە ئەلچىخانىدىكى ياردەمچىلىرى بىلەن بىللە تاماق يەيتتى، پاراڭنى جىق قىلاتتى، تاماق يەپ بولۇپ مېۋە تەملىك چىلىم چېكەتتى، قارامتۇل چىرايىدا بايلىق بىلەن شەرەپ تەڭلا جىلىۋىلىنىپ تۇرىدىغان ئەرەبلەرنىڭ ھەممىسى دېگۈدەكلا ساقاللىق، كېلىشكەن ئەرلەر ئىدى، خىزمەتچىلەر تاماق جوزىسىنىڭ يېنىدا ئۆرە تۇرۇپ ئۇلارغا خىزمەت قىلاتتى. زۆھرە ئۇلارنىڭ يېنىدا چىلىم يەڭگۈشلىگەندە، چاي قۇيغاندا شەھۋەت ئۇچقۇنى چاقناپ تۇرغان كۆزلەر ئارىسىدا گاھىدا ئۆزىنى تاپالماي قالاتتى، خۇددى چىلىم چەككەن بەڭگىدەك خۇشكەيىپ بولۇپ لەيلەپ يۈرەتتى، پۇتلىشىپ يىقىلىپ چۈشكىلى تاس قالاتتى. ئەمما بىر-بىرىنى كۆزىتىپ تۇرىدىغان، شۇنداقلا باش ئەلچىدىن ھېيىقىدىغان كۆزلەر بىر دەمدىلا پەسكويغا چۈشۈپ جايىنى تاپاتتى. زۆھرە قايتا ئۇلارنىڭ يېنىغا كەلگەندە ئۇلار خۇددى بىرىنچى قېتىم تەمىنى تېتىپ كۆرۈپ قىزىقى قالمىغان بىر نەرسىگە قارىغاندەك قارايتتى، ئۇنىڭ بېشىغا ئارتىۋالغان ياغلىقىغا، ئۇچىسىدىكى يېڭى ئۇزۇن كىيىملەرگە مەنسىتمەسلىك بىلەن قارايدىغانلىرىمۇ بار ئىدى. بۇلاردىن بەزىلىرى بېيجىڭدىكى بېلىق كۆز، بەدىنى بېلىقنىڭ قورسىقىدەك ئاق تەتەيخانلارغا ئۆگىنىپ قالغان بولۇپ، ئەرەب ئاياللىرىنى ئەسلىتىدىغان مۆمىن ئاياللارنى كۆرسە ئىچى سىقىلاتتى.
   زۆھرە شۇ تەرىقىدە باش ئەلچىنىڭ داچىسىدا ئىككى يىل خام خىيالدا ياشىدى، دىنىدا سۇسلىشىپ كەتتى، نامازنى تاشلىۋېتىشقا تاس قالدى. چۈشىدە بەزىدە ئۆلۈم، قاباھەتلىك ئىشلارنى كۆرۈپ قالسا تەقۋالىقى يادىغا يېتەتتى، بويىغا يېتىپ تېنىدە روشەن ئۆزگىرىشلەر، كاللىسىدا خىياللار ئاۋۇپ كەتكەچكە بۇ تەقۋالىقى چوڭقۇرلىشالماي ئەكسىچە قىرغاققا ئۇرۇلۇپ ئارقىغا يانغان دېڭىز دولقۇنلىرىدەك كەينىگە يېنىپ كېتەتتى.
   باش ئەلچىنىڭ جۇڭگودا تۇرىدىغان ۋاقتى توشۇپ باشقا دۆلەتكە ئالمىشىدىغان بولدى، داچىسىنى قايتۇرۇۋېتىشكە توغرا كەلدى، ئۆي جاھازلىرىنى قالىدىغان ئەرەبلەر بۆلۈشىۋالدى. زۆھرەنىڭمۇ كۈنى توشۇپ، ئالىدىغان ئىش ھەققىنى ئېلىپ يۇرتىغا كەتتى.

4

    ئىززەت-ئابرۇي، بايلىق ۋە راھەتنىڭ تەمىنى ھەقىقىي ھېس قىلمىغان بولسىمۇ ئۇنى باش ئەلچىنىڭ ھۇزۇرىدا كۆرۈپ كاللىسىغا سىڭدۈرۈۋالغان زۆھرە ئاتا-ئانىسىغا بىر يولىلا 15 مىڭ يۈەن ئەكېلىپ بېرىپ، ئۆينىڭ ئەتىۋارلىق قىزىغا ئايلىنىپ بىر مەزگىل خۇشال، ئازادە يۈردى، ئاتا-ئانىسى بۇ پۇلغا تويۇڭنى قىلىپ قويىلى دېگەندە ئۇنىمىدى، ئاتا-ئانىسىمۇ پۇل ئەكېلىپ بەرگەن قىزىنىڭ رايىغا باقتى. پۇلنىڭ ئادەمنى ۋە مۇئامىلىنى ئەپچىل ئۆزگەرتەلەيدىغانلىقىغا ھەۋەسلىنىپ كەتكەن زۆھرە ئۆي ۋە ئېتىزنىڭ ئىشلىرىغا ئۆزىنى ئۇرماي، ئۇيقۇسىنى كەم قىلماي، يەنە بېيجىڭغا قايتىشنىڭ خىيال-تەسەۋۋۇرلىرىغا چۆكۈپ، ئوي-پىلانلىرىنى نەچچە تۈزۈپ، نەچچە ئۆزگەرتىپ، ئېنىق بىر قارارغىمۇ ئاساسەن كېلىپ بولدى. دېھقانچىلىقتىن بۆلەك ئىش-ئوقىتى يوق ياۋاش ئاتا-ئانىسىغا ھازىرقى جەمئىيەتتە پۇل تېپىپ ياخشى ياشاپ، راھەت كۆرۈشنىڭ مۇھىم بولۇپ قالغانلىقىنى، بۇنىڭ ئۈچۈن قورساقتا ئۇماش بولمىسا، پۇل تاپالايدىغان ئەقىل بولمىسا بولمايدىغانلىقىنى، ئۆزىنىڭ قىز بالا بولسىمۇ چوڭ شەھەردە، كاتتا ئادەمنىڭ ئۆيىدە ياشاپ نەزەر دائىرىسىنىڭ ئېچىلىپ كەتكەنلىكىنى، جانغا ئەسقاتىدىغان بىلىم ۋە قابىلىيەتكە خېلى ئېرىشىپ قالغانلىقىنى، ياخشى پۇرسەتلەر چىققىلى قوپقاندا بۇ ياققا يېنىپ كېلىپ قالغانلىقىنى، ئىشنىڭ چالا قالغانلىقىنى، ھېلىھەم بولسىمۇ بېيجىڭغا يەنە بېرىپ ئەرەبچە ياكى ئىنگلىزچە ئۆگىنىپ، بىرەر يەردە راۋۇرۇس ئىشلىيەلەيدىغان بولۇش خىيالغا كەلگەنلىكىنى ئېيتتى. ئاتا-ئانىسى قىزىغا قاراپ جىمىپ كەتتى، ئانىنىڭ يۈرىكى ئاغدى، ئاتىنىڭ قوشۇمىسى تۈرۈلدى، ئېغىر تىندى، يانچۇقىدىن موخوركىسىنى سىلاشتۇردى. ئىلگىرى ئىشەنچلىك تۇغقانلارنىڭ گېپى بىلەن بارغاندىمۇ بۇ ئىككىيلەن خېلىلا ئەنسىرىگەن، ئەمما زۆھرەنىڭ يامانلاغلىق ئاچىسى: بوپتۇ بارسۇن، شەھەر كۆرۈپ كېلەر. كۆرمىگەننى كۆرگىلى قويىلى. ئەرگە بېرىلى دەپ ئالدىرىمايلى، ئەر دېگەنمۇ تايىنلىق... دەپ سۆزلەپ يۈرۈپ، ئاتا-ئانىسىنى ماقۇل كەلتۈرگەنىدى. ئەمما بۇ قېتىم زۆھرە يالغۇز باراتتى، تۇرىدىغان يېرىنىڭ تايىنى يوقلا ماڭاتتى. يالغۇز قىز، قىز دېگەننى ئەرگە بېرىۋەتمىگىچە خاتىرجەم بولغىلى بولمايدۇ...
    بالا ھېس قىلىپ بولالمىغاننى ئاتا-ئاتا تۇيىدۇ، بۇنداق تۇيغۇنلۇقنى ئاللاھ پەرزەنت ئىشقى بىلەن بىللە ئاتا-ئانىنىڭ دىلىغا سالغان، ئەمما بۇنى ئاتا-ئانىسىدىكى بىھۇدە ئەنسىرەش، كونا زاماندىن قالغان قورقۇنچ، ئاجىزلىق، ھەتتا مۇتەئەسسىپلىك دەپ چۈشىنىدىغان بالىلار تولا، ئۇلار ئاتا-ئانىسىنى يوشۇرۇن كۆزگە ئىلمايدۇ، ئارىدا ھاڭ پەيدا قىلىدۇ، ئىسيان، قاراملىق قالپىقىنى كىيىپ چىقىپ، ئاتا-ئانىسىغا مەخپىي ھالدا «كونا داشقال»، «جاھىل ئۇنسۇر» قالپىقىنى كەيدۈرۈپ قويۇپ، ئۆز يولىغا بەخىرامان كېتىۋېرىدۇ. زۆھرە ئاتا-ئانىسىنىڭ ئۆزىدىن ئەنسىرەپ كېتىشلىرىدىن بەكمۇ جىلە بولاتتى، مەن ئۈچ ياشلىق يەسلى بالىسىمىدىم؟ ھازىر مۇشۇ كىچىك بالىلار جىنىدا مۇشتىنى تۈگۈپ بىر-بىرىنى قورقىتالايدۇ، ئۆزىنى قانداق قوغداشنى، قانداق ئەركىن ئويناشنى بىلىدۇ، ھەددىدىن ئېشىپ كەتسە تېخى ئۆزىنى بېسىۋالالايدۇ. مەن مۇشۇ ياشقىچە ئەمدى ئاتا-ئانامنىڭ قوينىدىن چىقالماي، توي قىلسام ئېرىمنىڭ بۇيرۇقىدىن چىقالماي ئۆتۈۋېرىمەنمۇ؟ ئۆزىنى چۈشەپ تىرىكىتاب بولۇش دېگەن مۇشۇ ئەمەسمۇ؟ بۇنىڭ ئۆزى بەختسىزلىك ئەمەسمۇ؟... دەپ ئويلايتتى. بېيجىڭغا مېڭىش ئالدىدا ئاتا-ئانىسى بىلەن بىر ئاز بولسىمۇ دېيىشىپ قېلىشنى، نېمىلەرنى دەپ ئۇلارنى قايىل قىلىشنى ئۇ خېلىدىن بېرى ئويلاپ كېلىۋاتاتتى. بۇ ئوي-خىياللىرىمۇ داۋالغۇش ئىچىدە داۋاملىشاتتى، ئارىدا دىنىي ئەقىدە ئېڭى سېرىق ئاپتاپ چىققاندەك ئۇشتۇمتۇت پايدا بولۇپ كۈچىيىپ كەتسە ئاتا-ئانىسىنى قاقشىتىپ، يىغلىتىپ قويۇشتىن، سەپەردە يالغۇز مېڭىشتىن ئەنسىرەپ، ئۇ خىيالىدىن يېنىپ، مۇشۇ ئۆيدە تىنچ ياشاپ، بىر يەردىن ئەلچى كەلسە تاللاپ بېقىپ ماقۇل دەپ، بولغۇسى يىگىت بىلەن بىر ياستۇققا باش قويۇپ، توي كېچىسىنى قورقۇنچ ئارىلاش شادلىق ئىچىدە ئۆتكۈزۈپ، ئەتىسىدىن باشلاپ ئەرنىڭ ئەلپازى، ئەرنىڭ قولى، ئەرنىڭ قوينىدا ھەممىنى ئۇنتۇپ، شۇ ئەرگىلا باغلىنىپ ياشاشنى ئويلاپ قالاتتى. ئەمما بۇ خىيالى ئۇزۇن داۋاملاشمايتتى، ئاللىقانداق ئېھتىماللىقلىرى، شېرىن تەسەۋۋۇرلىرى ئاپتاپنى بۇلۇت توسۇۋالغاندەك خىرەلىشىپ كېتەتتى-دە، بۇ يۇرت، بۇ مەھەللە، يىگىتلەرمۇ خۇنۇكلىشىپ، يات، كۆڭۈلسىز، ئۈمىد يوق نەرسىلەرگە ئايلىناتتى. ئادەم شالاڭ، ئەرلەر گالۋاڭ كۆرۈنىدىغان بۇ يېزا، بۇ مەھەللىدە ئۆزىنىڭ گۈلدەك جىسىمىنىڭ خازان بولۇپ كېتىشىگە چىدىمايتتى، كىچىكىدىمۇ ئۇ كالا باققاندا كالا ئېرىق بويىدىكى ئەمدى ئېچىلىۋاتقان ياۋا گۈللەرنى يەپ ئارقىدىن پوقلاپ قويسا ئىچى ئاچچىق بولۇپ كالىنى شىۋىق بىلەن ئۇرۇپ كېتەتتى. دېمەك، ئۇنىڭ ۋۇجۇدى بۇ توپىلاڭ يەردە خازان بولماسلىقى، پاكىز، ئاۋات بىر يەردە ئۆزىنىڭ تېگىشلىك قىممىتىنى تېپىشى كېرەك ئىدى. زۆھرەنى پات-پات ئاگاھلاندۇرۇپ تۇرىدىغان نەرسە ئۇنىڭ ئېتىقادى ئىدى، ئېتىقادىلا ئۇنى ئانچە-مۇنچە چۆچۈتەلەيتتى، خىيالىنى ئىشقا ئاشۇرۇش ئۈچۈن ئۇ ئېتىقادىدىن ئۆزىگە تەسەللى، ئىلھام بېرەلەيدىغان، ئىشىغا ماس كېلىدىغان مەزمۇنلارنى ئاختۇرۇپ بىردەمدىلا تاپتى: ئاللاھ قۇرئاندا تەۋەككۈل قىلغۇچىلارنى دوست تۇتىدىغانلىقىنى ئېيتىدۇ، بۇ گەپ ئەرلەرگىلا دېيىلگەن گەپ ئەمەس، ئاياللارمۇ تەۋەككۈل قىلىشى، جاھان كۆرۈپ ئۆز رىزقىنى ئىزدەپ تېپىشى كېرەك! ئاياللارمۇ ئوخشاشلا ئاللاھنىڭ بەندىسى...
   شۇنداقتىمۇ قىز بالىنىڭ ئۆيدىن يالغۇز چىقىشى تەس، بۇنى زۆھرەمۇ بىلەتتى، بىلگەنچە جاھىللىقى تۇتۇپ تېزرەك ماڭغۇسى كېلەتتى.
   — تويۇڭنى قىلىۋەتسەك بولاتتى...- دېدى ئانا يەنە تەكىتلەپ.
   — مەن بەرىبىر كېلىمەنغۇ..
   — ئەنسىرەپ قالىدىكەنمىز قىزىم،- دېدى ئاتا موخوركىسىنى قاتتىق شوراپ.
   — ئەنسىرىگۈدەك ھېچ ئىش يوق، يەنە دېسەم يەنە شۇ، مېنىڭ قانداقلىقىمنى خۇدايىم بىلىدۇ، قانداق بولۇشۇمنىمۇ خۇدايىم بەلگىلەيدۇ... سىلەر بىكاردىنلا ئەنسىرەپ يۈرمەڭلا، ئىمانىڭلا بولسا مېنى خۇداغا تاپشۇرۇڭلار...
   گەپ تۈگىدى، ئىمانلىق ئاتا-ئانىغا ئەمدى بۇنىڭدىنمۇ ئۆتە گەپ بولماس، ئېغىر تىنىقلاردىن كېيىن نەپەس يەڭگىللەشتى، كەلگۈسىدىكى نائېنىق ئىشلاردا ئىزتىراپقا چۆككەندە ئاللاغا تايىنىش ئەڭ ياخشى تاللاش. ئاتا-ئانىسى شۇنداق قىلدى، بوپتۇ بالام، سىنى خۇدايىمغا تاپشۇردۇق دېيىشتى، زۆھرەگە ئۆزىنىڭ پۇلىنى ياندۇرۇپ بەردى، بىر نەچچە ئاي بۇرۇن زۆھرە چوڭ بىر ئىش قىلىۋەتكەندەك كاتتا غۇرۇر، ئېھتىرام بىلەن ئاتا-ئانىسىنىڭ ئالدىغا قويغان پۇلنى شۇ چاغدا تولىمۇ خۇشال بولۇپ كەتكەن ئاتا-ئانا ئەمدىلىكتە پۇلغا ئەمەس، قىزىنىڭ كۆزىگە قاراپ تۇرۇپ، بۇ پۇل ئاز بولۇپ قالدىمۇ يا دېگەندەك يەڭگىللىك، خىجىللىق بىلەن قىزىنىڭ قولىغا تۇتقۇزدى. زۆھرە بۇ پۇلغا ئەمدى ئۆزىنىڭ ئوقۇيدىغانلىقىنى، خۇدايىم بۇيرۇسا بۇنىڭدىنمۇ جىق پۇل تاپالايدىغانلىقىنى يەنە بىر ھازا چۈشەندۈرۈپ، سەپەر تەييارلىقىنى باشلىدى.
   زۆھرەنىڭ ئاچىسى سىڭلىسىنىڭ ئالدىدا ئۆزىنى بۇ ئۆيدە خارلىققا قالغاندەك ھېس قىلدى، زۆھرەنىڭ ھەممە پۇلنى يەنە ياندۇرۇۋالغانلىقىدىن نارازى بولدى، ئاتا-ئانىسىنىڭ كۆڭلىدىكى ئەندىشىلىرىنىڭ ئەمدى ئۆزىدە پەيدا بولۇۋاتقانلىقىنى سەزدى. ئۆزىنى قوپاللىق بىلەن قانائەتلەندۈرگەن، قوپاللىق بىلەن ئۇرغان ئېرىنى ئويلاپ، كېيىكى كۈنلەردە سىڭلىسىغا ئۇچراپ قېلىشى مۇمكىن بولغان ئەرلەرنى ئېرىگە ئوخشاش تەسەۋۋۇر قىلىپ قورقتى. ئاتا-ئانىسىدىن خالىي قالغان يەردە زۆھرەنى تارتىپ سورىدى:
   — سەن بېيجىڭدا ئەر تاپماقچىمۇ؟
   زۆھرە چۆچۈپ كەتتى، ئۇنىڭ چۆچىگىنىگە قاراپ ئاچىسى سىڭلىسىنىڭ راست شۇنداق نىيىتى بارلىقىنى بىلىپ، سەپراسى ئۆرلىدى:
   — مېنىڭچە سەن شۇنداق قىلماقچى، يا بۇرۇن تېپىپ قويدۇڭ. بولمىسا ئۆيگە كېلىپ ئۇنچە ھۇرۇنلىشىپ كەتمەيتتىڭ، بېشىڭغا بىر ئىش كەلگەنلىكىنى ئۇقۇپ بولدۇم. ئىشتان بېغىڭغا قۇلپا سېلىپ يۈر، ئەر كىشى دېگەن ھايۋان، ئېشەك. ئۇقتۇڭمۇ، مانا مەن ئاچاڭ بۇنى بىلىپ بولغان. گېپىمنى ئاڭلا، ئۆيگە ساق يېنىپ كەل. ساق كەلمەيدىغان بولساڭ مەڭگۈ يېنىپ كەلمە!
   بىرىنچى گەپتىن تېخى ئېسىگە كېلىپ بولالمىغان زۆھرە بۇ گەپلەردىن تېخىمۇ سىلكىنىپ تىترەپ كەتتى، شەھلا كۆزلىرىنى چەكچەيتىپ ئاچىسىغا كوچىدىكى ساراڭ خوتۇنغا قارىغاندەك قارىدى.



   سيىت قارى ئىماندىن بىخەۋەر ياشايدىغان بىغەم ئىنسانلارنىڭ روھىي ھالىتىنى دۇنياغا باغلاپلا چۈشىنەتتى. دۇنيا گويا ئۇلارنىڭ تارتىشىدىغان بىردىنبىر جەننىتى ئىدى. دېمىسىمۇ، بۇ دۇنيا كىشىنى قايمۇقتۇرىدىغان مەنزىرە، ئىش-ھەرىكەت، ھۇزۇر ۋە شەھۋەتكە لىق تولغانىدى. جاننىڭ تەقەززاسى شۇ جان ئىگىسىنى راھەتكە— شېرىن ئۇيقۇغا، مەززىلىك تائامغا، يات جىنس ۋىسالىغا، شادلىققا، ئابرۇيغا... تىنماي ئۈندەيتتى. سىيت قارى ئۇيقۇنى كەم ئۇخلىغان بىلەن قورساققا ئامراق ئىدى، ئوغۇللارلا ئوقۇيدىغان بۇ مەكتەپتىن گاھىدا زېرىكەتتى، باشقا ساۋاقداشلىرىدەك مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتىغا بېرىپ، يۇرتلۇقلىرىنى ئىزدەپ، شۇ باھانىدە ئۇيغۇر قىزلارنىمۇ كۆرىۋېلىپ كېلىشنى ئويلاپ قالاتتى، لېكىن ساۋاقداشلىرى بىلەن بارغۇسى كەلمەيتتى، يالغۇز بېرىشنى ئەسلى خالىمايتتى، يۇرتلۇق قىزلارنى تونۇمايتتى، ئىزدەپ سوراپ يۈرۈشكە تېخى جۈرئەت قىلالمايتتى. بىر قېتىم نورۇزلۇق پائالىيەتتە ئۇ تالىپ ساۋاقداشلىرى بىلەن بىللە شۇ مەكتەپتىكى قىز-ئوغۇللارنىڭ نورۇز بايرىمىغا ئاتاپ تەييارلىغان ساما، كوللىكتېپ مەيدان ئۇسۇلى ۋە زال ئىچىدىكى نومۇرلىرىنى كۆرگىلى باردى، زوخ-شوخ ئۇسسۇل ئويناۋاتقان قىزلارنى كۆرۈپ ھاياجانلىنىپ ئورنىدىن پات-پات قىمىرلاپ قويدى، پېشىن ۋاقتى ئۆتۈپ كەتسىمۇ تۇيمىدى. زال ئىچىدىكى نومۇرلارنى قانماي كۆردى. مۇشۇ ئۇنىۋېرسىتېتقا بىلىم ئاشۇرغىلى كەلگەن بىر ياش ناخشىچى «سەن باھارنى سېغىنمىدىڭمۇ» دېگەن ناخشىنى ئوقۇغاندا تەسىرلىنىپ كۆزلىرىگە ياش كەلدى. بۇ ناخشا گويا ئۇنىڭغا «سەن قىزلارنى سېغىنمىدىڭمۇ» دېگەندەك تۇيۇلۇپ كەتتى. سەھنىدە گويا باھار گۈلشەنىدە توپ-توپ ئۇچۇشۇۋاتقان كېپىنەكلەردەك لەرزان، چىرايلىق ئۇچۇۋاتقان، لەپىلدەۋاتقان قىزلارنى «كۆز زىناسى» قىلىپ قانغۇدەك كۆردى، نەچچىسىگە يوشۇرۇن كۆيۈپمۇ ئۈلگۈردى. ئويۇن تۈگىگەندە ئېغىر قەدەم بىلەن زالدىن چىقىپ كېتىۋاتقاچ، سەھنىنىڭ ئارقا تەرىپىدىن ئاللىقاچان كىيىملىرىنى ئالماشتۇرۇپ سىرتقا چىقىپ كېتىۋاتقان، سەنئەتخۇمار ئوقۇغۇچى قىزلارغا يوشۇرۇن كۆز سالدى، قىزلاردىن بىرسى ئۇنىڭغا مۇنداقلا بىر نەزەر تاشلاپ قويۇۋىدى، يۈرىكى چوغلاندى، يۈزى سەل قىزاردى. ئوماق قىزلارنىڭ ئالمىدەك كۆكسى، نازۇك بوينى، چىمەن دوپپىلىرى، ئەتلەس كۆينەكلىرى ئۇنىڭدىن يىراقلاشتى. نورۇز بەزمىسى مۇشۇ گۈل قىزلارنىڭ جىلۋىسى بىلەن رەڭلەندى، سىيتنىڭ يۈرىكى ئەيلەندى...
   شۇ كۈنى كەچتە ئىسلام ئىنستىتۇتىغا قايتىپ كەلگەن سىيىت تولىمۇ روھسىز ئىدى، مەكتەپ تۇنجى قېتىم ئۇنىڭغا زېرىكىشلىك بىلىندى، شۇ ئوماق قىزلارنى خىيال قىلغاچ تاھارەت ئېلىپ قازا نامازلىرىنى ئوقۇدى، خىيالى نەچچە چېچىلىپ نەچچە يىغىلدى، ھەتتا سەجدە قىلىۋاتقاندا ئۆزىگە بىر نەزەر تاشلاپ قويۇپ ئۆتۈپ كەتكەن قىز يادىغا كېلىۋېلىپ، بۇ بولمىدى، نامازنى قايتا ئوقۇي دەپ ئويلىدى، كۆڭلى ئىزتىراپقا چۆكۈپ: يا رەببىم، جىمى ئىنساننى، جۈملىدىن شۇ گۈزەل قىزلارنى ياراتقۇچى پەرۋەردىگارىمىسەن، بەندەڭنى كەچۈر، شەيتانلىرىمنى يېڭىشكە مەدەت بەرگەيسەن... دەپ بېلىنى چىڭىتىپ، قۇرئاندىكى: قىزىققۇچىلار جەننەتكە قىزىقسۇن دېگەن مەزمۇندىكى ئايەتنى يادىغا كەلتۈرۈپ، جەننەتتىكى ھۆرلەرنى تەسەۋۋۇر قىلىپ، يەنە نامازغا تۇردى. شام، خۇپتەن نامازلىرىنى تالىپلار بىلەن بىللە سەپنى رۇس قىلىپ، ئىمامغا ئىقتىدا قىلىپ ئوقۇغاچقا، بۇ نامازدا ئازمىدى، خىيالىنى خېلى جەم قىلدى؛ جامائەت بولۇپ ئوقۇغان نامازنىڭ سۈپەت، پەزىلەت جەھەتتە يالغۇز ئوقۇغان نامازدىن ھەقىقەتەن ئارتۇق بولىدىغانلىقىغا تېخىمۇ ئىشەندى، نەپسى شەيتاننىڭ يالغۇز ئىنساننى ئورىۋالىدىغانلىقىغا، ھۇجۇم قىلىپ ئاسان بويسۇندۇرۇۋالىدىغانلىقىغا، شۇڭا يالغۇز ئىنساننىڭ ئۆز ئېتىقادىنى ناھايىتى تەستە تۇتۇپ تۇرىدىغانلىقىغا، بۇنىڭ ئۈچۈن جامائەت روھىنىڭ بىر-بىرىگە تەسىر كۆرسىتىپ تۇرۇشىنىڭ مۇھىملىقىغا ئۆز ئەمەلىيىتى ئارقىلىق قانائەت خاسىل قىلدى.
   ئەمما سىيىت قارى تەتىلدە قايتقانلىرىدا مەھەللىسىدىكى جامائەت نېمىشقىدۇر ئۇنى ئارىغا ئانچە ئېلىپ كەتمىدى. ھېچكىممۇ ئۇنى چوڭ يەردە ئوقۇپ كەلدى، ئۆزى كىچىك بولسىمۇ بىلىمى چوڭ دەپ ھۆرمەتلەپ كەتمىدى، مەھەللە مەسچىتىنىڭ قېرى ئىمامى ناماز ۋاقىتىدىن سەل كېچىكىپ قالسا، چالا موللىدىن بىرى قوپۇپ ئىمام بولسا بولدىكى، بىرەرسىمۇ سىيت قارىنى ئىمام بولۇپ بېرىشكە تەكلىپ قىلمىدى. بىر قېتىم بامدات نامىزىدا تاڭ ئاقىرىپ قالغاندىمۇ ئىمام كەلمىدى، باشقا ۋاقىتتا ئالدى-كەينى ئوقۇپ قالسىمۇ، بامدات نامىزىدا تاڭ سۈزۈلگەن ھامان، دەل ۋاقتىدا ناماز ئوقۇشقا ئادەتلەنگەن سىيىت قارى تاڭنىڭ خېلىلا ئاقىرىپ، ئوپۇقنىڭ قىزىرىپ قالغىنىنى كۆرۈپ تاقەت قىلالماي ئۆزى بىر بۇلۇڭدا ئوقۇۋەردى. قېرى ئىمامنى كۈتۈپ مۈكچىيىپ، مۈگدەپ ئولتۇرغاندىن باشقىلارنىڭ ھەممىسى ئۇنىڭغا ئالىيىپ قويدى. ئاڭغىچە ئىماممۇ پەيدا بولدى. بۇ چاغدا سىيىت قارى پەرز نامىزىنى تاماملاپ، تەسبىھ ئوقۇۋاتاتتى. ئىمام ئۇنىڭ ئايرىمىچىلىق قىلغانلىقىنى سېزىپ:
   — بېيجىڭلىق قارىم بىزنى ياراتماي ئايرىم ئوقۇپتۇ-دە! ماڭا قارىسىلا قارىم، سىلى پەرزنى قايتا-قايتا 27 قېتىم ئوقۇسىلىمۇ بىز ئوقۇغان جامائەت نامىزىنىڭ ساۋابىنى ئالالمايلا.
جامائەتمۇ ئاران تۇرغاندەك غودۇڭشىدى:
   — بېيجىڭنىڭ ۋاقتى بۇرۇن چاغۋا...
   — بېيجىڭغا بېرىپ ھالى يوغىناپ قاپتۇمۇ نېمە بۇ بالىنىڭ...
   — ھۆكۈمەت ئوقۇتقاندىكىن شۇ دە!
   — نېمە ئۆگەندىكىن دېسە مۇشۇنى ئۆگىنىپتۇ مانا...
   — بېيجىڭ دېگەندىن موللا چىقامدۇ...
   سىيىت قارىنىڭ قورسىقى كۆپتى، يۈزلىرى ئاچچىقتىن تارتىشىپ كەتتى. تۇرۇۋاتقان يېرى مەسچىت بولمايدىغان بولسا نېمىلەرنى دەۋەتكەن بولاتتى. شۇنداقتىمۇ ئۇ ناھەقچىلىككە چىدىمايتتى:
   — قاراپ بېقىڭلا ما ۋاقىتقا، كۈن قىزىرىپ قالغاندا بامدات ئوقۇش مەكرو... دائىم شۇنداق قىلىدىكەنسىلەر، ئادەتلىنىپ قالساڭلار ئاخىرى قانداق بولىدۇ؟ نامازنى ۋاقتىدا ئوقۇش ھەممىدىن مۇھىم...
   سەللىسىنى چىڭىتىۋاتقان ئىمامنىڭ قولى توختاپ قالدى، خانىقادىن ئالدىراپ چىقىپ كېتىۋاتقان سىيىت قارىغا چەكچىيىپ قاراپ:
   — ماڭا ۋەز ئېيتمىسىلا قارىم، بۇ بېيجىڭ ۋاقتى ئەمەس!- دېدى، ئارقىدىن غۇدۇڭشىپ قويدى،- گەپ قىلمايدىغان كالىنىڭ پوقىمىكىن دېسەم، مۆرەپ قويىدىكەن-ھە...
   جامائەت سەپنى رۇسلاپ بولغۇچە ئىچ-قارنىنى بوشىتىۋېتلىشتى:
   — نېمانداق بالا بۇ... ئۆزىدىن چوڭ ئادەمگە گەپ ياندۇرۇپ...
   — نامىزىمىزغا شەك كەلتۈرگىنىنى تېخى...
   — ئاڭلاپ قويىلى، بۇ دېگەن مەركەزدىن كەلگەن سادا!
   — ھۆكۈمەت بۇنىڭغا نېمىنى ئوقۇتقاندۇ؟
   — ھۆكۈمەت ئوقۇتسا شۇنداق بولامدۇ؟ ئامما بىلەن بىردەكلىكىنى ساقلىشى كېرەك-تە!
   — مېنى ئىمام قىلمىدىڭلار دەمدۇ يا؟!
   — مۇشۇنداق قۇلاق كەستىنى قانداق ئىمام قىلغىلى بولىدۇ؟
   بولدى، نامازنى باشلايلى،- دېدى ئىمام كەينىگە قارىماي،- سەپنى رۇس قىلىڭلار.
   سىيىت قارى شۇنىڭدىن كېيىن مەسچىتكە كۆپ چىقمىدى، ئېڭىدا جامائەت ئۇقۇمى سۇسلىشىپ قالدى. نامازنىڭ ۋاقتى كەلگەندە ئۆيىدىكىلەر بىلەن بىللە ئوقۇدى. ئۇزاق ئۆتمەي تەتىلمۇ توشتى، ماڭىدىغانغا ئىككى كۈن قالغاندا قوشنا مەھەللىدىن بىر ئايال سىيىت قارىنىڭ ئۆيىگە پەيدا بولۇپ قالدى. ئۇلار بېيجىڭدىكى قىزىغا بىر خالتا تەييارلاپ كەلگەنىدى، ئۇ ئايال يەنە سىيىت قارىغىمۇ ئازراق يوللۇق تۇتتى.
   سىيىت قارى كۆڭلىدە خوش بولدى، ئانىسىنىڭ ئىسسىق چىرايىغا قاراپ، قىزىنىڭ سىماسىنى تەسەۋۋۇر قىلدى، خالتىنى چوقۇم ئۇنىڭ ئۆز قولىغا تاپشۇرىدىغانلىقىنى ئېيتتى. ناھايىتى تەبىئىي تۈستە ئۇ ئايالدىن قىزىنى سوراشقا باشلىدى.
   — قىزلىرى نەدە ئوقۇيدۇ؟
   — بېيجىڭ چەتئەل تىللىرى داشۆسى دەمدۇ، ئىشقىلىپ تىل ئۆگىنىدىغان بىر مەكتەپمىش.
   — نېمە تىل ئۆگىنىدۇ؟
   — ئەرەبچە، ئىنگلىزچە ئۆگىنىدىكەن.
   — تېلېفون نومۇرى نەچچە، يېزىۋالاي.
   — ھە راست، تېلېفونىنىمۇ دەپ بەرگەنىدى.
   ئانا ناتۇر دەپتىرىگە يېزىۋالغان بىر ياتاق نومۇرىنى دەپ بەردى. سىيىت قارى ئۇنى ئادەتتە شېئىر يېزىپ قويىدىغان قارا خاتىرىسىگە كۆڭۈل قويۇپ يېزىۋالدى. شۇ سانلار قېتىدىن قىزنى ئىزدەۋاتقاندەك ھەم ئاختۇرۇپ تېپىۋالىدىغاندەك سىنچىلاپ قاراپ كەتتى.



داۋامى بار...

   ئىسلام ئىنستىتۇتىغا بىرسىنى ئىزدەپ بىرەرقىز كېلىپ قالسا تالىپلار زىمىستاندا گۈل كۆرگەندەك زوقلىنىپ، ئىنتىلىپ قاراپ قالاتتى، شۇ كۈنى ھېچ بولمىسا ئۆزلىرىگە زەن سېلىپ ئەينەككە قاراپ باقاتتى، ئۆسۈپ قالغان ساقال-بۇرۇتلىرىنى ئالاتتى، يىغىلىپ قالغان كىرلىرىنى يۇياتتى، ئۆيلىرىگە تېلېفون قىلاتتى. بەزىلىرى ھەتتا مەكتەپتە تاماق يېگۈسى كەلمەي سىرتقا چىقاتتى، ئۇيغۇرلار ئاچقان ئاشخانىلاردا تاماق يېگەچ بۇ يەرگە كىرىپ تاماق يەپ قالىدىغان، بەلكىم دۇرۇس ئىشلارنى قىلمايدىغان ئۇيغۇر خوتۇن-قىزلىرىغا دىققەت قىلاتتى، ئاندىن نامىزىغا ئۈلگۈرۈپ يەنە مەكتەپكە يېنىپ كېلەتتى. بەش ۋاق نامازنىڭ ۋاقتى ئۇلارنى جىددىي ھەم تەرتىپلىك بىر ۋاقىتنىڭ قوينىغا ئالغان بولۇپ، سىرتلارغا چىققاندا بۇ ۋاقىتلارغا ئاساسەن رىئايە قىلاتتى، ۋاقتى ئۆتۈپ كەتسىلا جىددىيلىشىپ قالاتتى. ئۆزلىرىنى ھەر قانچە خاتىرجەم تۇتسىمۇ ئىماننىڭ تەقەززاسى ۋە مەكتەپتىكى يوقلىمىنىڭ بېسىمى ئۇلارنى شۇنداق تۇيغۇغا كۆندۈرۈۋەتكەنىدى. ئۇلارنىڭ قەدىمى يەتكەن مەكتەپلەردە يۇرتداشلىرى ئۇلارنى كۆرسىلا ئىمان-ئىسلامنى يادىغا ئالاتتى. ئۇلار مۇڭدىشاتتى، خاراكتېرى ئوخشىمىغان ئىككى مۇھىتتىكى ئەھۋال ئۇلارنىڭ پاراڭلىرىغا تۈگىمەس تېما بولاتتى. پەننىيدە ئوقۇۋاتقان شۇ ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرى ئىچىدە كىچىكىدىن ئانچە دىنىي تەربىيە كۆرمىگەن بالىلار تالىپلاردىن «ھاراق نېمىشقا ھارام؟»، «قىزلار بىلەن مۇھەببەتلەشسە ھاراممۇ؟»، «ئۇمۇ ھارام، بۇمۇ ھارام دەيدىكەن، ھارام دېگىنىڭلار زادى نېمە؟ »، « بىز ئۆلگەندىن كېيىن راستتىنلا تىرىلەمدۇق؟ خۇدا بىزنى سوراق قىلامدۇ؟» دېگەندەك سوئاللارنى سورايتتى، تالىپلار كۈچىنىڭ يېتىشىچە جاۋاب بېرەتتى، مۇشۇ جەرياندا سەۋىيىسىنى سىناپ كۆرەتتى. دىننى ئانچە-مۇنچە چۈشىنىدىغان، ئەمما گۇمانغا، ئىزدىنىشكە باي، كاللىسىدىكى مۈجىمەللىكلەرگە جاۋاب ئىزدەۋاتقان بىر قىسىم بالىلار «خۇدا بىزنى يارىتىپ ھەممە ئىشىمىزنى، جۈملىدىن گۇناھىمىزنى پىشانىمىزگە پۈتۈۋەتكەن تۇرسا، بىزنى ئاخىرەتتە يەنە جازالىسا بۇ قانداق ئادىللىق بولىدۇ؟ ئاللاھ ھەق، ئادىل ئەمەسىمىدى؟» دېگەندەك ئۆتكۈر سوئاللارنى سوراپ، تالىپلارنى تەمتىرىتىپ قوياتتى. تەۋھىد ئىلمىغا تازا چوڭقۇرلىشالمىغان بۇ بالىلار ئۆزىنىڭ چۈشەنگىنىچە بۇ سوئاللارغا جاۋاب بېرەتتى، ئەمما ئۇلارنى تازا قايىل قىلالمايتتى. مۇشۇنداق قىيىن چاغدا تالىپلار دىنىي دەرسلەرنىڭ مۇھىملىقىنى ھېس قىلاتتى، بىز تېخى تازا موللا بولمىدۇق، كىتاب كۆرۈپ ئاندىن جاۋاب بېرەيلى... دەيتتى، شۇنىڭ بىلەن كۆڭلى يېرىم ھالدا مەكتىپىگە يېنىپ كېلىپ كىتاب ۋاراقلايتتى، ئىلىمدا تېخى خاملىقىغا ئىچى پۇشۇپ، تېخىمۇ كۆپرەك بىر نەرسە ئۆگىنىشكە ئىنتىلەتتى. سىيىت قارى بۇنىڭ ئارىسىدا يوق ئىدى، ئۇ قۇرئان يادلاش بىلەن ھەدىس يادلاشنى بىرىنچى ئورۇنغا قوياتتى، مەسچىتتە ئىمام بولۇپ قالسا ئەڭ ئەسقاتىدىغىنى مۇشۇ ئىدى. ئۇنىڭ كاللىسىدىكى ئىمان گۇمان ۋە شەك-شۈبھىگە قىلچە ئورۇن يوق كەسكىن ئۇقۇم بولۇپ، باشقا نەرسىلەرنى تولا ئويلاپ كاللىسىنى قاپاق قىلىدىغان بالىلارنى كۆرسە، پەلسەپە، تەرىقەت، مەزھەپ، سوپىزم... دېگەندەك ئاللىقانداق گەپلەرنى ئاڭلىسا ئىچى سىقىلاتتى. تېلېۋىزور ۋە گېزىتلەردە توختىماي خەۋەر قىلىنىدىغان تېررورلۇق ھۇجۇملىرى، ئەلقائىدە، بىن لادىن، زاكاۋى... لارنى، ئافغانىستاندىكى تالىبانلارنى، جەڭگاھقا ئايلىنىپ مۇسىبەتكە پاتقان ئىراقتا ئىككى مەزھەپتىكى مۇسۇلمانلارنىڭ بىر-بىرىنىڭ مەسچىتلىرىنى پارتىلىپ ئادەملىرىنى ئۆلتۈرۈۋاتقانلىقىنى ئاڭلىسا، قىيامەتنىڭ ئالامەتلىرى كۆرۈنۈۋاتامدۇ-نېمە دەپ ئويلاپ قالاتتى، مەيلى نېمە بولۇشىدىن قەتئىينەزەر بۇلارنىڭ ھەممىسىنىڭ ئاللاھنىڭ تەقدىر قىلغان ئىشلىرى ئىكەنلىكىدىن ھەرگىز گۇمانلانمايتتى. قۇرئان ۋە ھەدىستە ھەممە نەرسە شۇنداق ئېنىق نۇرسا، نەپسى خاھىشىغا ئەگىشىپ، ئايەت ۋە ھەدىسكە خاتا مەنە بېرىپ، ئۆزئارا ئىختىلاپ تۇغدۇرۇپ، قالايمىقان مەزھەپ، بىدئەت ئىدىيە شەكىللەندۈرۈپ، خاتا ئىش-ھەرىكەت، ئۆچمەنلىك، قىرغىنچىلىق كەلتۈرۈپ چىقارغان ئىنسانلارنىڭ ئاقىۋەتتە جازاغا مەھكۇم بولىدىغانلىقىغا، ئاللاھ تائالانىڭ ھەممىگە ئادىل ھۆكۈم قىلىدىغانلىقىغا شەكسىز ئىشىنەتتى.
   شۇ قېتىملىق ئۇچۇرىشىشتا سىيىت قارى زۆھرە بىلەن كۆڭۈللۈك پاراڭلاشتى، يېگەن تاماقلىرىمۇ ئوبدان تېتىدى. زۆھرەنىڭ تەكلىپى بىلەن ئىككىسى زۆھرەنىڭ ئۆيىگە تېلېفون قىلدى. سىيىت قارى «زۆھرەدىن ئەنسىرىمىسىلە» دېگەن گەپنى ئىككى قېتىم دەۋەتتى. مەكتەپ ئالدىدىكى كوچا چىراغلىرىنىڭ يورۇقىدا تېخىمۇ گۈزەللىشىپ كەتكەن زۆھرە سىيىت قارىنىڭ كۆز نۇرىدىن ئايرىلمىدى، زۆھرە بېكەتكىچە ئۇزىتىپ كەلدى، سىيىت قارىغا كۈلۈمسىرەپ باقتى، «كېلىپ تۇرۇڭ»دېدى، سىيىت قارىمۇ «ئالدىراش بولمىساملا كېلىپ تۇرىمەن، سىزمۇ بېرىڭ» دېدى. قىز ماقۇللۇق بىلدۈردى. شۇ ئاخشىمى سىيىت قارى مەكتىپىگە قايتقۇچە زۆھرەنى ئويلاپ كەلدى، كېلىپ قازا نامازلىرىنى خىيال بىلەن خۇش كەيىپ ئوقۇدى، نامازدا ئوقۇۋاتقان سۈرىنىڭ مەنە-مەزمۇنلىرى بىلەن كارى يوق، پەقەت نامازدىن ئېزىپ كەتمەسلىك ئۈچۈنلا رەكەت سانىنى ئېسىدە چىڭ ساقلاپ ئوقۇدى. ئاندىن سىنىپقا كىرىپ كىتابلىرىنى ۋاراقلاپ باقتى، كاللىسىغا ھېچنېمە چۈشمىدى، ئەتىنىڭ يەكشەنبە، دەرس يوق ئىكەنلىكىنى ئويلاپ يەڭگىللىشىپ قالدى. ئالدىدىكى دوسكىدا ئەمدى ئىنگلىزچە ئۆگىنىۋاتقان ساۋاقدىشىدىن بىرسى قىزىقچىلىق قىلىپ oh my baby l love you دېگەن خەتنى قىڭغىر-قىيسىق يېزىپ قويغانىدى، سىيىت قارى ئېقىمغا ئەگىشىپ ئازراق ئىنگلىزچە ئۆگىنىپ باققانىدى، دوسكىدىكى خەتلەر ئۇنىڭغا تونۇش ئىدى ... سىيىت قارى ئۇ خەتكە بىر دەم قاراپ ئولتۇردى، ئاندىن ئۇنى كۆڭلىدە نەچچە قېتىم ئۆز تىلىغا ئۆرۈپ-چۆرىدى: « ئاھ ئۇمىقىم، ئاھ گۈزىلىم، ئاھ تاتلىقىم، ئاھ چىرايلىقىم، ئاھ سۆيگۈنۈم...»، «سىنى ياخشى كۆرىمەن، سىنى سۆيىمەن، ساڭا ئاشىقمەن...».
    سىيىت قارىنىڭ شېئىر يازغۇسى كەلدى، ئىلھامى يىراقتىن قول پۇلاڭشىتىۋاتاتتى، ئۇ قول زۆھرەنىڭ قولىغا ئوخشايتتى. ئەمما ئۇنىڭ قەلبىدە ھازىر مۇھەببەتنى ئىزھار قىلىش، ھېسسىياتىنى نەق ئىپادىلەش تەقەززاسى جۇش ئۇراتتى، مۇنداق بىر پىكىر دىۋەيلەپ تۇراتتى: بۇ دېگەن نەۋائى زامانى ئەمەس، تەرەققىيات، تېزلىك زامانى، ياخشى ئىشنى ۋاقتىدا قىلمىساڭ شەيتان ئارىلاپ قالىدۇ...
   سىيىت قارى نېمىلا بولمىسۇن بىر خەت يېزىشى كېرەكلىكىنى، بۇ «يول خېتى» ئارقىلىق بەخت مەنزىلىگە تېزرەك يېتىپ بارغىلى بولىدىغانلىقىنى ئويلىدى. ئارقا ئورۇندا بىر ساۋاقدىشى ئۆيىگە خەت يېزىۋاتاتتى. ئۇنىڭدىن ئۈچ ۋاراق سوراپ ئالدى، قەلەمنى چىڭ سىقىملاپ، يۈرەكلىرىنىڭ سوقۇشىنى تىڭشاپ بىر دەم ئولتۇردى، بۇ خەتنى قانداق يېزىش كېرەك؟ قىزنى قانداق تەسىرلەندۈرۈش كېرەك؟ قارىملىق سۈپىتىنى قانداق ساقلاش كېرەك؟ بۇ راستتىنلا تۇنجى سۆيگۈ مەكتۇبىمۇ؟ سىيىت قارى بىردىنلا ناھايىتى چوڭ بىر بېسىمغا دۇچ كەلگەنلىكىنى ھېس قىلدى. بۇنداق ئولتۇرسا بىر نېمە يازالمايتتى، قەغەزنى جىجىلاپ بويۇۋېتەتتى. شۇنداقتىمۇ ئۇنىڭ قەلبىدىكى ھىسلىرى قايناپ تۇراتتى، ئىچىدىكى ئوتنى پەسەيتىش ئۈچۈن بولسىمۇ بۇ خەتنى مەشىق ھېسابىدا يېزىپ، ئارقىدىن يەنە بىر قېتىم تۈزىتىپ توغرىلاپ، ئاققا كۆچۈرۈپ، مۇۋاپىق بىر پەيتنى تېپىپ ئاندىن قىزغا بەرسە بولاتتى. شۇ نىيەتكە كەلگەن سىيىت قارىنىڭ قەلىمى بەيگىگە قويۇۋېتىلگەن ئاتتەك چېپىشقا باشلىدى.

10

   خالىدنىڭ خوتۇنى كەتكەندىن كېيىن زۆھرەنىڭ كۈندە بازار ئايلىنىپ، باغچىغا بارىدىغان ئىشلىرى تۈگەپ، ئۆيدە بۇرۇقتۇرمىلىق ئىچىدە ياشاشقا باشلىدى. ئەرەب جۇۋان ئىلگىرى باش ئەلچىنىڭ خوتۇنىدەك دەھشەت پۇل خەجلىمىسىمۇ، يەنىلا خېلى خەجلەپ قوياتتى، چوڭ سودا سارايلىرىدىكى گىرىم-پەرداز، زىبۇ زىننەت بۇيۇملىرى، سومكا، ئاياغلارغا زوق-شوخ بىلەن سىنچىلاپ قارايتتى، ئۇششاق دۇكانلاردىكى جۇڭگوچە قول ھۈنەرۋەن بويۇملىرىنى قولىغا ئېلىپ ئەجەبىلەنىنىپ كۈلۈپ قوياتتى، يىپەك كۆينەك ۋە شارپىلارنى تۇتۇپ سىلاپ كېتەتتى، «جەمىل» دەپ ماختاپ قويۇپ ئاندىن ئۇنى بوينىغا ئارتىپ ئەينەككە قارايتتى. سېتىقچىلار چەت ئەللىكلەرگە ئىنگلىزچىنى يامداپ سۆزلەپ بىر ياقتىن قىزغىن مۇئامىلە قىلسا، بىر ياقتىن باھانى نەچچە ھەسسە يۇقىرى قويۇپ تۇرۇۋالاتتى، چەت ئەللىكلەر، بولۇپمۇ ئەرەبلەر ئۇلارنىڭ دېگەن باھاسىدىن تۆۋەن سورايتتى. زۆھرە ھەر كۈنى دېگۈدەك ئەرەب جۇۋانغا بولۇشۇپ باھا تالىشىپ يۈرۈپ سودىلىشىشقا ئۇستا بولۇپ كەتتى، ماللارنىڭ ئەسلى باھاسىنى، ساتىدىغان يېرىنى ئوبدانلا بىلىپ قالدى. ئەرەب جۇۋان ئۆز دۆلىتىدە خوتۇنلارنىڭ كۆزىدىن ئوت چىقىرىۋېتەلەيدىغان، سوۋغاتلىققا يارايدىغان ماللىرىنى ئۈچ چامدانغا قاچىلاپ ئېلىپ كەتتى، مېڭىش ئالدىدا زۆھرەگە «تاپان ھەققى»ھېسابىدا يۈز يۈەن پۇل، بىر سومكا بەردى. ئەلچىخانىنىڭ ماشىنىسىدا ئولتۇرۇپ، ھەيۋەت سودا سارايلىرىنى ئايلىنىپ، ئادەتتە تۇتۇپ بېقىشقىمۇ جۈرئەت قىلالمايدىغان ماللارنى ئۆرۈپ-چۆرۈپ، ئەڭ ئېسىللىرىنى خىللاشقا پىشىپ قالغان زۆھرە بۇ شەھەردە پۇللا بولسا شاھانە ياشىغىلى، راھەتتە ئۆتكىلى بولىدىغانلىقىنى ھەر قانداق ۋاقىتتىكىدىنمۇ بەك چوڭقۇر چۈشەندى. ئاياللارنىڭ ئەبەدىي قانماس كىيىم، گىرىم، زىننەت ھەۋىسىنى قوزغىتىپ ھاياجانلاندۇرۇپ تۇرىدىغان، قۇربى يەتمەيدىغانلارنى ھەر ۋاقىت ئارماندا قويىدىغان، مەئىشەتنىڭ ھەممىسىنى دېگۈدەك لىققىدە تولدۇرۇپ تۇرغان سودا سارايلىرى، مەخسۇس ماركا سېتىش دۇكانلىرى... ھەتتا شۇنىڭ ئىچىدىكى چىرايلىق، ئېسىل ماللار، ئۇلارنىڭ رەڭگى، شەكلى، پۇرىقى، دۇكاندىكى باھاسى، چۈشۈرۈپ ئالالايدىغان باھاسى... زۆھرەنىڭ ئېسىدە چىڭ ساقلىنىپ قالدى. ئەرەب جۇۋان كەتكەندىن كېيىن پۇرسەت بولسىلا شۇ دۇكانلارغا بېرىپ، ئالالمىسىمۇ قاراپ بېقىپ كېلىدىغان بولدى. لېكىن ھەر قېتىم بارسا ئىچى ئارماندا ياناتتى، كۆزى كەينىدە قالاتتى.
   خالىد خوتۇنى كەتكەندىن كېيىن كەيىپ-ساپانى يەنە باشلىۋالدى. ئۆز دۆلىتىدە ئىسسىق دەستىدىن كۈندۈزى ئۇخلاپ كېچىسى ھەرىكەتلىنىدىغان ئەرەبلەر پەرەڭلەر ۋە بېيجىڭلىق بايلار بىلەن بىر قاتاردا بېيجىڭنىڭ كەچلىك سودىسىنى، ئىشرەتخانىلىرىنى قىززىتىپ تۇراتتى. ئەلچىخانا نومۇرى ئېسىلغان ئېسىل پىكاپلار ئوينايدىغان، قاينايدىغان يەرلەرنىڭ ئالدىدا تىزىلىپ تۇرۇپ كېتەتتى. ئادەتتە خىزمەت ۋاقتىدا بىر-بىرى بىلەن كۆرۈشەلمەي ئۆتىدىغانلار شۇنداق يەرلەردە دوقۇرۇشۇپ قالاتتى، ھىجىيىشىپ ئۆتۈپ كېتەتتى. كونا خۇمارىدىن كېچەلمىگەن خالىد ھەپتە ئارىلىقلىرىدا سىرتتا كۆڭۈل ئېچىپ، ھەپتە ئاخىرى يېرىم كېچىدە بىر سەتەڭنى باشلاپ كېلەتتى.
   زۆھرە كۈندۈزى تېلېۋىزور كۆرۈپ، ئانچە-مۇنچە سېرىق كۆرۈنۈشلىرى چىقىدىغان كىنو كۆرۈپ، ئۇنىڭ تىلىنى تولۇق چۈشىنىپ بولالماي ئىچى پۇشۇپ، ئىنگلىزچە كىتاب كۆرۈپ، ئارقىدىن ئەسىنەپ ئۇخلاپ قالاتتى، كۈندۈزى ئۇخلىۋالغاچقا كېچىلىرى ئۇيقۇسى كەلمەي ئۇياق بۇياققا ئېغىناپ خىيال سۈرۈپ ياتاتتى، بىر چاغلاردا ئۇخلاپ قالايمىقان چۈش كۆرەتتى، چۈشلىرى پارچە-پارچە ئەينەككە ئوخشايتتى، ئۇنىڭدا ئاجايىپ-غارايىپ، ۋەھشىي كۆرۈنۈشلەر ۋىل-ۋىل چاقنايتتى، ئارىلاپ-ئارىلاپ سېرىق كىنونىڭ كۆرۈنۈشلىرىگە ئوخشاپ كېتىدىغان بىر نەرسىلەر چىقاتتى، قىزىق يېرى، ئەتىسى دەل مۇشۇ نەرسىلەر ئۇنىڭ ئېسىدە قالاتتى. ئۇنىڭ ئەنسىز خىياللىرى گاھىدا چۈشىدە رېئاللىققا ئايلىنىپ، بەدىنى ئېغىر تاشتەك مىدىرلىيالماي ھېرىپ ھالىدىن كېتەتتى، چىلىق-چىلىق تەرگە چۆمۈپ ئويغىنىپ كېتەتتى...
    زۆھرە خالىدنىڭ ئۆيىدە ئەنسىز كېچىلەرنى ئۆتكۈزۈشكە باشلىدى. بىر شەنبە كېچىسى ئۇ نېرىقى ھۇجرىدىن چىقىۋاتقان ئەسەبىي ئاۋازلاردىن سەگەكلىشىپ، نېرۋىسى ئۆرلەپ تاڭ ئاتقىچە ئۇخلىماي چىقتى. ئەتىسى خېلى ۋاق بولغاندا چۇۋۇق چاچلىرى يۈزىنى يېپىۋالغان بىر سەتەڭ تازىلىق ئۆيىگە كىرىپ خېلى ئۇزۇندا چىقتى، ئىسكەتىنى ئوڭشاپ، كىيىمىنى تۈزەپ كىيىپ، سومكىسىنى ئېسىپ چىقىپ كەتتى. زۆھرە تازىلىق ئۆيىگە كىرىپ سەسكىنىپ كەتتى، ئۇ رەسۋا ماتۇڭغا سۇ ماڭغۇزۇۋېتىشنى ئۇنتۇپ قالغان ياكى قەستەن شۇنداق قىلغانىدى. زۆھرە ماتۇڭدىكى يوپۇقنى سۆكۈپ تاشلىۋەتتى، نەچچە رەسۋانىڭ ساغرىسىنىڭ ئىزى قالغان، بەلكىم سۈيدۈكى چاچراپ كەتكەن بۇ يوپۇقنى فىلىپپىنلىق ئايال يۇياتتى، بۇ ئايالنىڭ ئەتكەن تامىقىنى خالىد يەيتتى، زۆھرەمۇ يەيتتى. زۆھرە ئۆزىنىڭ ئاللىقانداق بىر بۇلغىنىش ئىچىدە ياشاۋاتقانلىقىنى ھېس قىلىپ كۆڭلى ئېلىشىپ، تېنى تىكەنلىشىپ كەتتى. ئەمما بۇ ئۆينىڭ باشقا يېرى راھەت ئىدى، كۈن چۈشۈپ تۇراتتى، ئايرىم ھۇجرىدا زۆھرە خالىغان ئىشىنى قىلالايتتى، تورغا كىرىپ تونۇشلىرى بىلەن پاراڭلىشاتتى، تېلېۋىزور، DVD كۆرەتتى، ئۆيگە نەرسە-كېرەك سېتىۋېلىش ئۈچۈن پەسكە چۈشسىلا ئاۋات كوچا، قايناق بازارنىڭ نەق ئۆزىگە بارالايتتى.
   خالىد كۈندە دېگۈدەك چۈشكىچە ئۇخلايتتى، ئاندىن يۇيۇنۇپ، ساقال-بۇرۇتلىرىنى غىردىۋېتىپ، چاچلىرىنى مايلاپ پارقىرىتىپ، ئالماشتۇرغان كىيىمىگە كۈچلۈك ئەتىر چېچىپ، فىلىپپىنلىق ئايال چۈشكە ئۈلگۈرتۈپ تەييارلىغان تامىقىنى يەپ، زۆھرەگە بىر ئىشلارنى تاپىلاپ، ئاندىن پەسكە چۈشۈپ ماشىنىسىنى ھەيدەپ نەگىدۇر كېتەتتى. زۆھرە فىلىپپىنلىق ئايال ئەتكەن ئاشنى يېمەي، پەسكە چۈشۈپ ئۇيغۇر ئاشخانىلىرىغا كىرەتتى ياكى ماكىدونالد، كېنتاكىنىڭ توخۇ گۆشى ۋە بولكىلىرىنى يەيتتى. زۆھرە بىر قېتىم كوچىدىن كېلىۋېتىپ يولدا ئۆزىنى جىڭلاپ كۆردى، 10 كىلو سەمرىپ كەتكەنلىكىنى كۆرۈپ چۆچۈپ كەتتى. ئۆيگە كېلىپ، ھۇجرىسىغا كىرىپ، كىيىمىنى سېلىپ تاشلاپ تىكلەنمە ئەينەككە قارىدى، قورسىقى بىر ئاز چىقىپ قالغانىدى، ئۇ قورسىقىنى مۇجۇپ، بىر قەۋەت بۇ نىجىس ماينىڭ قانداقلارچە قوشۇلۇپ قالغانلىقىنى ھېچ بىلەلمەي ئىچى پۇشۇپ ئولتۇرۇپ كەتتى. ئولتۇرغاندا يەنە قارىدى، قورسىقى سەل قاتلىشىپ قالغانىدى، ئۇ بۇ قورساق ئۆزىنىڭ قورسىقى ئەمەستەك يېنىش-يېنىشلاپ قارىدى، ھەر بىر قارىغاندا ئۆز گۆشىنى ئۆزى يېگۈدەك جىلە بولدى، بىر ئاي بولا-بولمايلا ئۆزىنىڭ بۇنچىلىك سەمرىپ كەتكىنىگە ھېچ ئەقلى يەتمەيتتى، مەكتەپتە كۈندە ئالدىراش چېپىپ يۈرۈپ نورمال ساقلىنىپ كەلگەن شۇ بەدەن ۋە ئېغىرلىق نەگە كەتتى؟ بۇ بەدەن ئەمدى جانغا ئارتۇق بىر يۈك بولدى، ھەتتا بۇ جانمۇ بىر يۈك بولدى، ئۇنى باقماق نېمانچە تەس-ھە! زۆھرە ئۆزىنى كارىۋاتقا تاشلاپ، قۇرۇقدالغان كاللىسىغا كۆڭۈلسىزلىكتىن باشقا ھېچ نېمە كەلتۈرەلمەي، بۇ كۈنلەرنىڭ ئۆزىگە ھۇرۇنلۇق، سېمىزلىكتىن باشقا زادى نېمە بەخش ئېتىدىغانلىقىنى ھېچ بىلەلمەي، خالىد باشلاپ كېلىۋاتقان سەتەڭلەرنىڭ ئايىغىنىڭ قاچان ئۈزۈلىدىغانلىقىنى، ئۆزىنىڭ بۇ ئۆيدە، بۇ ھۇجرىدا قانچىلىك تۇرىدىغانلىقىنى، بۇ ئۆيدىن چىقىپ كەتسە نەگە بېرىپ نەدە توختايدىغانلىقىنى ئويلاپ يېتەلمەي، غەم-ئەندىشە تاشلىرى ئىچىدە قۇرتتەك تۈگۈلۈپ ياتتى، خېلى ئۇزاق ياتتى، ئېزىلىپ ياتتى، بەدىنى شۇ پېتى يالىڭاچ، چاچلىرى ھېلىقى سەتەڭنىڭ چاچلىرىدەك چۇۋۇق ئىدى. مۇشۇنداق ھالەتتە يېتىشتىن زۆھرە ئۆزىنىڭ نومۇس قىلمىغىنىغا، قوپۇپ كىيىمىنى كىيگۈدەكمۇ مادارى قالمىغىنىغا ھەيران قالدى. ئەمما ھەيران قېلىپ قانداق قىلاتتى، ھەيرانلىقتىن، دېلىغۇللۇقتىن، پۇشايماندىن نېمە پۈتەتتى، نامازمۇ تاشلىنىپ كەتتى، ھازىر ئۇنى قايتا باشلاپ ئوقۇش زۆھرەگە كۆتۈرۈپ قوپقۇسىز ئېغىر بىر يۈك بولۇپ تۇيۇلىدۇ. ئۇنىڭ كۆڭلى خاتىرجەم بولمىسا ناماز قانداق خوشياقىدۇ، نامازنىڭ كۆڭۈلنى خاتىرجەم قىلىدىغانلىقىنى ئۇ بۇرۇن بىلەتتى، ھازىر ئاساسەن ئىشەنمەسلا بولدى ياكى ئىشەنسىمۇ بىپەرۋا قارايدىغان بولدى.
   فىلىپپىنلىق ئايالنىڭ قورسىقىدا قالغانلىقى مەلۇم بولدى، زۆھرە دوختۇرخانىغا بىللە بېرىشىپ بەردى، جىنى چىڭ بۇ ئايال ئانچە چىرايلىق بولمىسىمۇ ئەرلەرنىڭ نەپسىنى قاندۇرغۇچىلىك ئەپتى بار ئىدى، بۇنىڭغا ئۆزىمۇ رازىدەك كۆرۈنەتتى ھەم شۇنداق ياشايتتى. زۆھرە خالىدنىڭ ئاشخانىدا ياكى ئۆينىڭ ئىچىدىلا بۇ ئايالنىڭ ساغرىسىنى بەزىدە سىلاپ ياكى چىمداپ قويىدىغانلىقىنى نەچچە قېتىم كۆرگەنىدى. بۇ ئايالمۇ ھېچنېمە بولمىغاندەك كۈلۈپ قويۇپ ئىشىنى قىلىۋېرەتتى.

11

   سىيىت قارى زۆھرەنىڭ ياتىقىغا تېلېفون قىلىپ ئۇنىڭ كۆچۈپ كەتكەنلىىكىنى ئۇقتى، زۆھرەنىڭ دەپمۇ قويماي ئىز-دېرەكسىز يوقاپ كېتىشى، نەگە بېرىپ نەدە تۇرۇشى سىيىت قارىغا قاراڭغۇ ئىدى، بىر يەرگە مۇقىملىنىپ قالغان كۆڭۈلنى ئاستىن-ئۈستۈن قىلىدىغان بۇ ئۆزگىرىش سىيىت قارىنى تەمتىرىتىپ قويدى. ئۇ ھېلىقى ئاخشىمى يازغان خېتىنى نەچچە قېتىم ئۆزگەرتىپ، پىششىقلاپ ئىشلەپ، ئاققا كۆچۈرۈپ تەييار قىلىپ قويغانىدى، بۇ خەتنى ئوقۇسا زۆھرەنىڭ چوقۇم تەسىرلىنىدىغانلىقىغا ئىشىنەتتى. چۈنكى ئۇ ئۆزىنىڭ ئەركەكلىك كۈچىگە بەك ئىشەنچ قىلالمىسىمۇ بىر نەرسە يازالايدىغان قابىلىيىتىگە، ئۆزىگە ئالاھىدە تۇيۇلىدىغان قەلەم قۇۋۋىتىگە خېلى ئىشىنەتتى. ئۇ ئۆزىنىڭ قەلبىگە بارغانچە پاتماي قېلىۋاتقان ھېسسىياتىنى ياشلىقنىڭ خاسىلاتى دەپلا ئەمەس، كۆپىنچە شائىرلىق مىجەزىنىڭ مەھسۇلى دەپ چۈشىنەتتى. ئۇ نەچچە قېتىم زۆھرەنىڭ مەكتىپىگە خەتنى كۆتۈرۈپ بېرىپ بېقىشنى ئويلاپ يەنە يالتايدى، ئېنىق بىر نىشان يوقالغانىدى، بارسىمۇ ئېزىپ تەمتىرەپ سوغۇققا توڭۇپ يېنىپ كېلەتتى، نامىزىنى قازا قىلاتتى، ئاپتوبۇستا تەتەيخانلار ساغرىسىنى سۇۋاپ زىددىيەتلىك بىئاراملىقنى پەيدا قىلاتتى. ئىشقىلىپ، مەكتەپ قورۇسىدىن چىقسىلا شەھۋەت توزۇندىلىرىنى توشۇپ يۈرگەن شەھەر ھاۋاسى ئۇنىڭ نەپسىنى بۇغۇپ قوياتتى؛ ھەر بىر قېتىم سىرتقا چىقىپ كەلسە كۆڭلى يامان بىر ۋەسۋەسىگە گىرىپتار بولۇپ، ئىمانى سۇسلىشىپ قالاتتى. سىرتتا يامان ھەۋەسىنىڭ قىيناشلىرىدىن كېسەلجان بولۇپ سۆرىلىپ يۈرگەن روھسىز ۋۇجۇدى مەكتەپكە كىرگەندە ساقىيىپ قالغاندەك بولاتتىيۇ، كېسەلنىڭ ئاسارىتى يەنە ساقلىنىپ قالاتتى، تالاغا چىققاندا قايتا قوزغىلىش خەۋپىدە تۇراتتى. ئۇنىڭ ئۈمىدى زۆھرەنىڭ تېلېفونىدىلا قالدى، ياتاقداشلىرىدىن ئارىلاپ «ماڭا بىرسىدىن تېلېفون كەلدىمۇ؟» دەپ سورايتتى، ئۇلار بۇ قارىمدا بولۇۋاتقان ئۆزگىرىشلەردىن ئاز-تولا خەۋەردار ئىدى، بەزى ئىشلىرى يېڭىلىق بولۇپ تۇيۇلاتتى، «بىر قىزدىن تېلېفون كەلدى، ئىسىمىنى دېگىلى ئۇنىمىدى، كىم ئۇ؟» دەپ گەپكە سالاتتى.
   زۆھرەدىن تېلېفون كەلمىگەنچە سىيىت قارى تېخىمۇ جىمىغۇرلىشىپ كەتتى، مەكتەپ قورۇسى، سىنىپ، ياتاق، ھەتتا ئاشخانىلارمۇ ئۇنى بۇرۇقتۇرما قىلىشقا باشلىدى. گاھىدا ئۇ ھەتتا ئۆزىنىڭ مىجەزىگە، نەپسى خاھىشىغا بويسۇنۇپ كېتىۋاتقان بۇ دىننى بىكارغا ئۆگىنىۋاتقاندەك، نەچچە شەھەرنى ئاتلاپ بۇ يەرگە كېلىپ شەيتاننىڭ دېپىغا ئۇسسۇل ئويناۋاتقاندەك، مەكتەپنىڭ مومىىسىنى يەپ، دىندىن يىراقلىشىپ، ئەڭ ياخشى ۋاقىتنى ئىسراپ قىلىۋاتقاندەك ئوسال تۇيغۇغا كېلەتتى، گاراڭلىقتا ۋاقىت ئۆتكۈزەتتى، غۇرۇر بىلەن قوغدىلىپ تۇرغان تەنھا قەلبىنىڭ دېرىزىسىدىن زۆھرەگە قارايتتى، بۇ دېرىزە خىرەلىشىپ كەتكەن بولسىمۇ بىرەر يېڭىلىق، تۇيۇقسىز بىر شادلىق ئىزدەپ تويماي قارايتتى. ساۋاقداشلىرى ئۇنىڭ ئانچە-مۇنچە بىر نەرسە يېزىپ قويۇشىنى چوڭ بىلمەيتتى، ئۇنىڭ ئاشۇنداق مىجەزىنى، مەجنۇنلۇقىنى بىر-بىرىگە باغلاپ چۈشىنەتتى. بىر كۈنى چۈشتە ئۇ سۇخانىدا كىر يۇيۇۋاتاتتى، ياتاقدىشىدىن بىرسى ناھايىتى جىددىي چاقىردى:
   — سىيت قارى، تېلېفون!
   ئۇ ماغزاپ يۇقى قولىنى سۈرتە-سۈرتمەيلا ياتىقىغا يۈگۈردى، ئىشىك ئالدىغا كېلىپ ئۆزىنى بېسىۋالدى، ياتاقداشلىرىدىن بىر نەچچىسى كارىۋىتىدا قاراپ تۇراتتى، ئۇ ئالدىرىماي بېرىپ تېلفوننى قولىغا ئالدى، گۈپۈلدەپ سوقۇۋاتقان يۈرىكى ئۇنىڭ ئاۋازىنى تىترىتىپ تۇراتتى:
   — ۋەي كىمۇ؟
   تونۇش، زىل ئاۋاز تېلېفون سىمى بىلەن تەڭلا يۈرەكنى جىغىلدىتىپ يېتىپ كەلدى:
   — مەن، زۆھرە، قانداق ئەھۋالىڭىز؟
   سىيىت قارى ئۆزىنى تەبىئىي تۇتۇشقا تىرىشسىمۇ، ئاۋازى يەنىلا بىلىنەر-بىلىنمەس تىترەپ تۇراتتى:
   — ھە، ياخشى، ئۆزىڭىزچۇ؟
   — مەنمۇ ياخشى تۇرۇۋاتىمەن، ئۆگىنىشلىرىڭىز ئالدىراشمۇ؟
   — ئانچە ئەمەس، سىزگە تېلېفون قىلسام كۆچۈپ كەتتى دەيدىغۇ؟
   — ھە شۇ، بىر يەردىن ئىش تاپقانىدىم، سىزگە دەپ قوياي دەپ...
   — تېلېفون نومۇرىڭىزنى دەپ بېرەمىسىز؟
   — ھازىرچە مۇقىم تېلېفون يوق. ئىش بولسا مەن سىزگە تېلېفون قىلاي.
   — ھە مەيلى...
   — ئەمىسە خوش، كېيىن كۆرۈشەيلى.
   — ھە ماقۇل، خوش، ئاللاھقا ئامانەت.
   سىيىت قارى « ئاللاھقا ئامانەت » دېگەن گەپنى دەپ بولغۇچە زۆھرە تېلېفوننى قويۇۋەتتى.
   مەيلى نېمىلا بولسۇن زۆھرەنىڭ تېلېفون قىلىشى ۋە ئىش بولسا ئۆزۈم تېلېفون قىلىمەن دەپ ئاكتىپ پوزىتسىيە بىلدۈرۈشى سىيىت قارىنى خېلىلا خوش قىلدى. ياتاقداشلىرىنىڭ بەزىلىرى قۇلىقىغا تىڭشىغۇچ تىقىۋېلىپ قىرائەت تىڭشىسا، بەزىلىرى ئابدۇللانىڭ، تاشمۇھەممەتنىڭ ناخشىلىرىنى ئاڭلايتتى. بىر بۇلۇڭ، تۆت كۇلۇڭدىكى بۇ ئوپچە ھايات ئىچى پۇشۇش، بىر-بىرىنى كۆزىتىش، بىر-بىرىدىن ئىلھام ئېلىش، بىر-بىرىگە ھەيدەكچى بولۇش، ئۇنىڭ-بۇنىڭغا باھا بېرىش، كۆرگەن-ئاڭلىغانلىرىنى بىر-بىرىگە مەلۇم قىلىش... ئىلكىدە داۋاملىشاتتى.
   — كىم قىز ئۇ؟- دېدى بىر نەچچىسى تەڭلا.
   — بىر يۇرتلۇق قىز.
   سىيىت قارىنىڭ كەيىپى ياخشى ۋاقىتىدىن پايدىلىنىپ ھەممىسى دېگۈدەك بېشىنى كۆتۈردى:
   — نېمە ئىش قىلىدۇ؟
   — ئوقۇيتتى، ھازىر ئىشلەۋېتىپتۇ.
   — نەدە ئىشلەيدۇ؟
   — ئۇقمايمەن.
   — سەن ئۇنىڭ بىلەن قانداق تونۇشۇپ قالغان؟
   ئوپچە پاراڭلار بىردەمدە پارتلاپ چىقىشقا باشلىدى:
   — جىم يۈرگەن بىلەن ئىچىدە جىق گەپ بار بۇنىڭ...
   — شۇڭا توختىماي شېئىر يېزىپ يۈرۈيدىكەنسەن-دە...
   — تەلەپ خېتى يازدىڭمۇ؟
   — يازدىغۇ دەيمەن، قارىسام بىر خەتلەرنى يېزىپلا يۈرەتتى.
   — خېتىڭنى بىزگە كۆرسەتمەمىسەن؟
   — ھەي، ئۇنى دەيمىز، بۇنى دەيمىز، بىزنىڭ باللا بوش ئەمەس جۇمۇ!
   — ئۇنداق ئىش يوق،- دېدى سىيىت قارى قايسى بىرىگە جاۋاب بېرىشنى بىلەلمەي ئوڭايسىزلىنىپ،- ئۆيىدىن خالتا ئەۋەتكەن، شۇنى ئاپىرىپ بەرگىلى بېرىپ تونۇشۇپ قالغان. باشقا ئىش يوق.
   — بىر كۆرۈپ ئاشىق بىقارار بولۇپ قالغانسەن ھەرقاچان؟
   — قىز بالا دېگەن رەسىمى شەيتان-دە!
   — قانداقراق قىز ئۇ، سىنى ئازدۇرۇپ كەتمىسۇن يەنە...
   __ ئانداق دېمەڭلار، سىيىت قارى ئانداق سېرىق چاچ قىزلارنى ياراتمايدۇ..
   __ چېچىنى كۆرگەندەك گەپ قىلسەنغۇ، بىزنىڭ سىيىت قارىغا سۇمبۇل چاچلىق، قەلەم قاشلىق، ياغلىق چىگىدىغان قىز كېرەك.
   __ ئۇ قىز بەش ۋاق ئوقۇمدۇ يا؟
   _ — ئوقۇيدۇ،- دېدى سىيىت قارى كەيىپىنى بۇزماي ئىتتىك جاۋاب بېرىپ،- ئۇ قىز مەندىن قۇرئان سورىغانىدى، ئاپىرىپ بەرگىلى بارغان.
   — ئانداق بولسا ئوقۇتۇپ موللا قىلىۋالغۇدەك قىزكەن. مۇشۇنداق قىزنى تاللاش كېرەك، مۇشۇنداق قىزنى خوتۇنلۇققا ئالسا بولىدۇ.
   — قارىمنىڭ كۆزى جىڭ مال تونۇيدىكەن جۇمۇ، خوتۇندىن تەلىيى كەلگۈدەك...
   — شۇ قىزنى چىڭ تۇتۇڭلا سىيىت قارى، تېپىلغۇسىز قىزكەن.
   — شۇنى دەيمەن، مۇشۇنداق قىز بىلەن مۇھەببەتلەشسە گۇناھ بولمايدىغۇ دەيمەن.
   __ بىزنىڭ سىيىت قارى مۇھەببەتلەشسىمۇ تاھارەت ئېلىپ مۇھەببەتلىشىدۇ.
   — مۇھەببەتلەشتىم دەپ بەك زامانىۋىيلىشىپ كەتمەيلى جۇمۇ سىيىت قارى، نىكاھ ئوقۇپ بولغۇچە قولنىڭ ئۇچىنى تۇتمايلى. كۆرۈشۈپ، پاراڭلىشىپ، پۈتۈشۈپ قويساق بولىدۇ. ئۇنىڭدىن ئېشىپ كەتسە ھارام!
   — ھەي ئاز گەپ قىلىڭلا تاھىراخۇن، پەتىۋا بەرگىلى يامان ئۇستىكەنسىلە...
   — مەن ئىچىمدىن چىقىرىۋالمىدىم، فىقھى كىتابلىرىنى كۆرۈڭلا، چىقىدۇ.
   — فىقھى ئەھكاملىرىنى ھەممىدىن ئوبدان بىلىسىلە، بىلىپ تۇرۇپ مەكتەپمۇ مەكتەپ يۇرتلۇق ئىزدەپ قىزلارنى كەلتۈرۈپ يۈرۈيسىلە...
   — ئادەمگە تۆھمەت قىلماڭلا جۇمۇ، گۇناھ بولىدۇ، يۇرتلۇقنى ئىزدېگەن گۇناھمۇ؟
   — مانا ماۋۇ سىيىت قارىمۇ يۇرتلۇقىنى ئىزدەپ مۇھەببەت تېپىۋاپتىغۇ؟ سىلە ئۇنىڭدىنمۇ ئېشىپ چۈشسىلە.
   — ئاداش تولا يوق گەپنى قىلماڭلا، ھالال-ھارامنى ئايرىيالمىساق يەردە ئوقۇپ نېمە قىلىمىز؟
   — چاقچاق، ھەي، ھەممىسى چاقچاق، تېرىكمەڭلا. تازنى تاز دېسە ئاچچىقى كېلىدۇ، دەپ..
   — مۇشۇمۇ چاقچاق بولدىما؟! دىنغا چاقچاق قىلمايلى ئاغىنىلەر...
   تاھىر دېگەن بالا سەل تېرىكىپ قالدى، قالغانلار بۇنىڭ ھەممىسى چاقچاق، بىزدىن ھېچكىم مۇھەببەتلەشمىدى دەپ يەڭگىل پاراڭلارنى قىلىشىپ، ئۇنى-بۇنى دەپ ئاخىر جىم بولدى. ئۇلار پاراڭ بىلەن بولۇپ كېتىپ سىيىت قارىنىڭ «كىر يۇيۇۋاتاتتىم» دەپ چىقىپ كەتكىنىنىمۇ تۇيماي قېلىشقانىدى.
   سىيىت قارى كىرلىرىنى يۇيغاچ بايا بولغان گەپلەرنى بىر قۇر ئەسلەپ چىقتى، زۆھرە سىيىت قارىنى ياخشى كۆرگەن، ئۇنى كەلگۈسىدىكى ئېرىم دەپ تەسەۋۋۇر قىلغان بولسا، بۇ مەكتەپكە ئىزدەپ كەلگەن بولسا-ھە، ساۋاقداشلىرى ئۇنىڭدىن كۆزىنى ئۈزەلمەي قالسا، زۆھرە ئۇلارنىڭ كۆز نۇرىدىن ھالقىپ ئۆتۈپ سىيىت قارىنىڭ يېنىغا كېلىپ «ئەكېلىڭ، مەن يۇياي» دەپ مۇشۇ كىرلىرىنى يۇيۇپ بەرگەن بولسا... سىيىت قارىنىڭ قولى توختاپ قالدى، بىر دەمدىن كېيىن ئېسىگە كېلىپ، مازغاپقا چىلانغان كۇسىرىنى چىڭ مۇجۇپ، پوملاپ سىقىشقا باشلىدى.

ھەر قايسى ئەزالارغا:
مەن ھەممىسىنى تۇلۇق يوللاپ بولغىچە سىلەر ۋاقتىنچە ئىنكاس يوللىماي تۇرساڭلار بوپتىكەن...قوللىغىنىڭلارغا رەھمەت!~!

   كۈنلەر ئۆتۈپ، سىيىت قارىغا بىر كىىچك مەسچىتنىڭ مۇئاۋىن ئىماملىقى تەگدى. جۈمە نامىزىغا ئىمام ۋە خاتىپ بولۇش تېخى يىراقتىكى ئىش ئىدى. مەسچىتنىڭ مۈلكىنى يەنىلا قېرى ئىمام باشقۇراتتى. ھۆكۈمەت بېكىتىپ قويغان بۇ ياش ئىمامنى جامائەت ئاخىر ئېتىراپ قىلدى، ئېتىراپ قىلمايمۇ ئامالى يوق ئىدى. ياش ئىمامنىڭ ئارتۇق گېپى يوق، يۈرۈش-تۇرۇشلىرى مۇلايىم، قىرائەتلىرى جايىدا ئىدى. ئادەتتىكى ناماز ۋاقىتلىرىدا قېرىلار، ئوتتۇرا ياشلىقلار مەسچىتكە كۆپرەك يىغىلاتتى، جۈمە كۈنلىرىدىلا ياشلار ئاۋۇپ قالاتتى، بېشىغا چوقۇم بىر نېمە كىيىپ كېلەتتى، دوپپىسى بولمىسا شەپكىسىنى تەتۈر كىيىپ بولسىمۇ ئولتۇرۇشى كېرەك ئىدى. جامائەت ئارىسىدا ئىلگىرىكىدەك ئىختىلاپ، زىددىيەتلەر بېسىقىىپ قالغان، سۈرە «فاتىھە»دىن كېيىن «ئامىن»نى ئۈنلۈك دېيىش-دېمەسلىك، جۈمەدىن كېيىن پېشىىننى ئوقۇش-ئوقۇماسلىق ھەر كىمنىڭ ئىختىيارىغا قالغان ئىدى. جامائەت ياش ئىمامنىڭ قانداق قىلىدىغانلىقىغا دىققەت قىلدى، سىيىت قارى ئىمام بولغاچقا «ئامىن»نى ئىچىدىلا دەپ تۈگەتتى، جۈمەدىن كېيىن پېشىننى ئوقۇۋەردى، پېشقەدەملەر بۇنىڭدىن خۇرسەن بولدى، ئۇنى بىدئەت دېگۈچىلەر «نامازنى كۆپ ئوقۇش بەرىبىر گۇناھ ئەمەس، بىھۇدە ئىش قىلغان بولسا ئەمەلىي بىكار كېتىدۇ، ھەر كىم قىلسا ئۆزىگە...» دەپ قاراپ، ئارتۇق پىتنە-پاسات تېرىمىدى.
   سىيىت قارى بارا-بارا قېرى ئىمامنىڭ ۋە كونا جامائەتنىڭ مايىللىقىنى تارتتى، ياشلار ئۇنى ياش تۇرۇپلا قېرىپ كەتكەن مويسىىپىت ئىمامدەك كۆرۈپ «كىشمىش قارىم» دەپمۇ قويۇشاتتى. سىيىت قارى ھەممە ئادەمگە ياخشى كۆرۈنۈپ بولغىلى بولمايدىغانلىقىنى بىلەتتى، شۇڭا ئەتراپىدىكىلەر بىلەن ئوخشاش قاراشلاردا بىرلىككە كېلىپ، ئىختىلاپلىق مەسىلىللەردە ئۆزئارا ھۆرمەتلىشىپ ئۆتۈۋەردى. بۇنداق رايىشلىق ۋە تەمكىنلىك ھۆكۈمەتنىمۇ، ئاممىنىمۇ رازى قىلدى، بەلكى ھەممە تەرەپنىڭ ئىشەنچىسىگە ئېرىشتى. باش ئىمام ئۇنىڭغا بەزى جۈمە كۈنلىرى جۈمە ئوقۇتۇشقا رۇخسەت بەردى.
   شۇنداق بىر كۈنلەر كېلىپ، قېرى ئىمام ئاغرىپ قېلىپ، ئىمامەتچىلىك ئۇنىڭغا قالدى. ئۇ ھەر ۋاقىت نامازدا مەسچىتكە بۇرۇن ھازىر بولۇپ، يەڭگىل قەدەملىرى بىلەن خانىقاغا كىرىپ، پاكىز قوللىرى بىلەن ئىشىكنى ئېچىپ، ۋەزمىن ئولتۇرۇشلىرىدا سۈكۈتكە چۆمۈپ، سائەت توشقاندا قانچە جامائەت يىغىلسا شۇلارغا ئىمام بولۇپ، نامازدىن پارىغ بولغاندا قوللىرىنى دۇئاغا كۆتۈرۈپ، ئىسلام ۋە مۇسۇلمان جامائىتىنىڭ ئەزىز بولۇشىغا، ئەل-جامائەتنىڭ دىندار، ئىنساپلىق بولۇشىغا، ئاتا-ئانىسىنىڭ ئۆمرىنىڭ ئۇزۇن بولۇشىغا، ئۆز ئىشلىرىنىڭ ئوڭۇشلۇق بولۇشىغا دۇئا قىلاتتى؛ بەزىدە يىراقتا قالغان زۆھرەنى يادىغا ئېلىپ، ئۇنىڭ ئىپلاسلىق ۋە نومۇسسىزلىقتىن يىراق بولۇشىنى تىلەيتتى...
   ھەر قانداق جايدا بىر ئىمام كۆپ ھاللاردا شۇ يەرلىك بايلارنىڭ يېقىنى بولۇپ قالاتتى، بۇنىڭ بىلەن ئىماممۇ ئۆز نۆۋىتىدە يۈز-ئابرۇيىنى تىكلەيتتى. سىيىت قارىممۇ ئاز-تولا پۇل تاپقان مەھەللىۋى بايلارنىڭ، يۇرت چوڭلىرىنىڭ چايلىرىغا داخىل بولۇپ، جامائەت سۆھبەتلىرىگە قېتىلىشقا باشلىدى. يۇرت دېگەندە توي-تۆكۈن، ئۆلۈم يېتىم ئىشلىرى بولۇپ تۇراتتى، نىكاھ ئوقۇش، خەتمە قىرائەت قىلىش، بالىغا ئىسىم قويۇش... ئىشلىرى ئايلىنىپ كېلىپ يەنە سېيىت قارىنىڭ بېشىغا چۈشتى. سىيىت قارى ھېچكىمنىڭ كۆڭلىنى قايتۇرمايدىغان، بەرسە ئالىدىغان، بەرمىسە خاپا بولمايدىغان ئىمام ئىدى، بۇ تەرىپىمۇ ئەلگە ياقتى. ئەسلىدە ئۇ ئىشلار خالىس قىلىنىشى كېرەك ئىدى، سىيىت قارىمۇ بۇنى بىلەتتى، ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىنى ئەرزان باھاغا ساتسا بولمايتتى؛ لېكىن جەمئىيەت پۇلغا تۇرۇپ كەتكەنىدى، يەنە كېلىپ، ھەممە نېمىنىڭ باھاسى ئۆسۈپ كەتكەنىدى، ھۆكۈمەت بەرگەن ئازغىنە تۇرمۇش پۇلى ھېچنېمىگە يەتمەيتتى، نامراتلىق، موھتاجلىق ئۇنىڭ ئاتا-ئانىسىنىڭ بېشىدىن كەتمەيتتى. ئۇمۇ توي قىلىشقا پۇل يىغمىسا بولمايتتى، ھېچكىم دۇئا ئوقۇپ قويغانغا قىزىنى بەرمەيتتى. ئالتۇندەك پارقىراق نەپسانىيەت، ئالماستەك قاتتىق يوقسۇللۇق سىيىت قارىنى ئىماملىقنىڭ قوشۇمچە كىرىملىرىگە ئۆگەتتى، ھەتتا بەرمىگەنلەرگە نارازى بولىدىغان ھالغىمۇ كەلدى. ھۆكۈمەت يېتەرلىك مائاش بەرمىسە، جامائەتنىڭ ياردىمى ئارقىلىق بەش يىللىق جاپالىق ئوقۇشنىڭ بەدىلى تۆلىنىشى كېرەكتەك تۇيۇلدى. بازار ئىگىلىكى دەۋرىدە دىنىي ئىشلارنىڭمۇ مۇلازىمەتكە ئايلىنىپ كېتىشى توسۇۋالغىلى بولمايدىغان بىر ئېقىمغا ئايلىنىپ كەتكەنىدى، بۇ ھال سىيىت قارىمنىڭ ئىمان-ۋىجدانىغا تەسەللى بەخش ئەتتى.
   سىيىت قارى بايلارنىڭ، مۆتىۋەرلەرنىڭ ماشىنىلىرىغا ئولتۇرۇشقا مۇۋەپپەق بولدى، ئەل-جامائەتنىڭ دىنىي ئىشلىرىغا ئائىت مۇلازىمەت ئۈچۈن يانفوندىن بىرنى سەپلىدى. مەرىكە-مۇراسىملارغا ئۈلگۈرۈش ئۈچۈن ماشىنا بولمىغاندا، ۋەلىسپىت مىنىپ جاپا تارتىپ قالماي دەپ موتوسكىلىتتىن بىرنى ئالدى. كىشىلەرگە تەنتەك، پىشمىغان موللا سىياقىدا كۆرۈنمەسلىك ئۈچۈن ياش تۇرۇپلا ساقال قويدى، ھەر خىل سورۇنلارغا ماس كېلىدىغان دوپپا-تۇماق، يارىشىملىق پەلتولارنى چامادانلىرىغا يىغدى. «ئەلگە كىرسەڭ ئېلىڭچە، سۇغا كىرسەڭ بېلىڭچە» دېگەن ھېكمەت ھەر كۈنلۈك ھەرىكەت مىزانىغا ئايلاندى. ئۆزلۈكىدىن ئۆزگىرىۋالمىغىنىغا، جامائەتنىڭ تەلىپى بويىچە ئىش قىلىۋاتقىنىغا ئۆزىنى ئىشەندۈردى.
   ئىماملىق بىلەن بېيىپ كەتكىلى بولمىسىمۇ، ئەمما ياخشى تۇرمۇش كەچۈرگىلى بولاتتى، مەرىكە-مۇراسىملارغا بارسا تاماق تەييار ئىدى، كۈندە بولمىسىمۇ، ھەپتىدە ئىككى-ئۈچ قېتىم قائىدىسىنى قىلغان ئىشلىرى ئۈچۈن چۆنتەككە پۇل كىرىپ تۇراتتى. جامائەت سورۇنلىرىدا تۆرنىڭ بېشىدا ئولتۇرۇپ، زىكرى-سۆھبەتلەردە بولسا مۆتىدىل پىكىرلەرنى قىلىپ، بېيجىڭدا بەش يىل ئوقۇپ ئېرىشكەن ئىلىمىنى نامايان قىلاتتى. دېھقانلار ئېتىزدا قانچە تەر تۆكۈپ ئىشلىسە مەھسۇلاتى ئاشىدۇ، شۇنىڭدەك، ئىلىمدارلارمۇ ئۆزىنىڭ زېھنىنى ھۆرمەت قازىنىشقا سەرپ قىلسا ئەلۋەتتە كۈتكىنىگە ئېرىشەلەيدۇ. سىيىت قارى ھەر قانداق سورۇندا باشقىلارغا ياققىدەك يۇمشاق گەپلەرنى قىلاتتى، بېيجىڭنىڭ پاراڭلىرىنى چىقىراتتى، ئۆزىدىن سورالغان مەسىلىلەرگە كاۋاپمۇ كۆيمەيدىغان، زىخمۇ كۆيمەيدىغان ئۇسلۇبتا جاۋاب بېرەتتى، ئۆزى بىلەن گەپ تالاشقانلارنىڭ گېپىنى بۆلمەي، مەنتىقىلىق پىكىر يۈرگۈزۈپ، ئاخىر چىرايلىق رەددىيە بېرەتتى، شۇ ئارقىلىق يەنە باشقىلاردىن ئۈستۈن دىنىي بىلىمىنى نامايىش قىلاتتى. ئۇ جامائەت ئارىسىدا، سورۇنلاردا يۈرۈپ نۇتۇق قابىلىيىتىنى يېتىلدۈردى، كىملەرگە قانداق مۇئامىلە قىلىشنى ئۆگەندى، باشلىققا رايىش، كادىرغا مەسلەكداش، دىندارغا دىلكەش، بايغا مۇڭداش، كەمبەغەلگە دەرتداش، ئاجىزغا يولەكداش، ھەتتا بويتاققا قولداش... بولدى. ئاياللارنى ئانچە ئېتىۋارغا ئېلىپ كەتمىسىمۇ، لېكىن قىزلارنى كۆرگەندە ئىماملىقى ئېسىدىن كۆتۈرۈلۈپ كېتىدىغان، ياشلىق ھېسلىرى كۈۋەجەيدىغان بولۇپ قالدى...
   بىر ئىمام ئۈچۈن ھۆكۈمەتكىمۇ ئاممىغىمۇ ياخشى بولماق ئوڭاي ئىش ئەمەس ئىدى، سىيىت قارىم ئاساسىي قاتلامدىن كېلىپ چىققان ۋە مەركەزدە تەلىم ئالغان دىنىي خادىم بولۇش سۈپىتى بىلەن ھەر خىل قىيىن مەسىلىلەرنى، دۇچ كەلگەن زىددىيەتلەرنى مۇۋاپىق ئۇسۇل بىلەن ھەل قىلىپ كەلدى، ئاساسىي قاتلامنىڭ ئومۇمىي سەۋىيىسى تۆۋەن ئىدى، ئېتىقادكى ھەممە ئىشلار نورمال كېتىۋاتاتتى، باشقىچە ئىدىيىسى بارلار، يەنى ئىختىلاپچىلار بىر مەزگىللىك شامالدىن كېيىن پەسكويغا چۈشۈپ قالغاندەك قىلاتتى؛ ئۇلار ئاللاھ بىلەن ھۆكۈمەتكە تەڭ بويسۇنمىسا بولمايتتى، چوڭ ۋەزىيەتكە، جامائەتنىڭ ئومۇمىي ئېقىمىغا ئەگەشمىسە يېتىم قالاتتى، يېڭىلىققا مايىل ياشلار جامائىتى سىيىت قارىمدىن نېمىنىدۇر تەمە قىلاتتى، سىيىت قارىم بۇنى كۆڭلىنىڭ چوڭقۇر يېرىدە ھېس قىلاتتى، ئەمما ھۆكۈمەت ئىشەنگەن بىر ئىمام بولۇش سۈپىتى بىلەن ئۇ ئەنئەنىنى قوغداپ، پېشقەدەملەرنى ياقلاپ، مۇقىملىق ۋە ياخشى ۋەزىيەتنى قوغداپ ماڭمىسا بولمايتتى. ئۇ جامائەتنىڭ ئەھۋالىنى ئاساسەن بىلەتتى، نامازغا چىڭ تۇرىدىغانلارنى ياخشى تونۇيتتى. جۈمە كۈنلىرىدىلا مەسچىتكە ناتونۇش ئادەملەر، بىر ھەپتە ئىچىپ-چېكىپ ئويناپ توساتتىن جۈمە نامىزى ئېسىگە كېلىپ مەسچىتكە كىرىپ قالغانلار كېلىپ قالاتتى. ئەمما سىرتتىن كەلگەنلەر، ۋە يەرلىك پارتىيە-ھۆكۈمەت ئورۇنلىرى، مائارىپ ئورۇنلىرى، ئوقۇغۇچىلارنىڭ مەسچىتكە كىرىشى نازارەت قىلىناتتى. سىيىت قارىنىڭ جۈمە ئوقۇتۇشى بارغانچە ئاسان بولۇپ كەتتى، جۈمە تەبلىغلىرىنى بېكىتىپ بەرگەن قېلىپ بويىچە قىلاتتى، ۋاقتى 10 مىنۇتتىن ئاشمايتتى. جۈمەدىن يانغان جامائەت مەسچىت ئالدىدىكى يېمەك-ئىچمەك بازىرىغا بىر كىرىپ كەتسە، بۇ دۇنيالىق مەئىشەتلىرىگە باغرى قانمايلا كۈنلىرىنى كەچ قىلاتتى. سىيىت قارىنى بىرلىرى ئۆيىگە چاقىرىپ مېھمان قىلاتتى، دۇئا قىلدۇراتتى، گەپ ئاڭلايتتى. بۇ ئىمامنىڭ قەدىمى يەتكەن ئۆينىڭ ھاۋاسى تازىلىنىپ، بەرىكەتلەر ياغىدىغاندەك تۇيۇلاتتى.
   بىر يىلدىن كېيىن سىيىت قارى باش ئىمام بولۇپ، مەسچىتنىڭ ھەممە ئىشلىرىنى رەسمىي قولىغا ئالدى، ئىشلىرى تېخىمۇ ئالدىراش بولۇپ كەتتى، يېزىدىن چاقىرتىدىغان 15 كۈنلۈك يىغىنغا بېرىپ، سىياسەتكە ئائىت كونا-يېڭى گەپلەرنى ئاڭلاپ كېلەتتى. تەشكىل ئۇنىڭغا بەك كۆڭۈل بۆلدىمۇ ئەيتاۋۇر ئۈرۈمچىگە بىر ئايلىق ئىماملار كۇرسىغا ئۇقۇشقا ئەۋەتتى. ئوقۇش داۋامىدا سىيىت قارى جايلاردىن كەلگەن ئىماملار بىلەن تونۇشتى، پىكىر ئالماشتۇردى؛ مۇدەررىسلەرنىڭ دەرسلىرىنى، رەھبەرلەر ۋە دىن تەتقىقاتچىلىرىنىڭ لېكسىيىلىرىنى ئاڭلىدى، دىن بىلەن زامانىۋى تەرەققىياتنىڭ مۇناسىۋىتىنى قانداق بىر تەرەپ قىلىش ھەققىدە مۇھىم چۈشەنچىلەرگە ئىگە بولدى، بىكار ۋاقىتلىرىدا ئۈرۈمچىنى ئايلىنىپ، مەئىشەت ۋە ئويۇن قاينىمىغا چۆكۈپ كەتكەن مۇسۇلمانلارنىڭ دەۋر بىلەن تەڭ ئىلگىرىلەپ كېتىۋاتقانلىقىنى، مەسچىتلەرنىڭ يەنىلا ئاۋات ئىكەنلىكىنى، زامانىۋى قىزلارنىڭ رەڭگارەڭ قىياپەتلىرىنى كۆردى، ئىماملىق بىلەن قالاقلىق نېمىشقا مەنىداش بىلىنىدۇ، ھازىرقى زامان ئىماملىرى قانداق ياشىشى، دەۋرگە قانداق ماسلىشىشى كېرەك؟... دېگەنلەرنى ئويلىدى. بېيجىڭدىكى دىنىي ئوقۇش بەخش ئەتكەن ئىلمىي تەربىيە، يىراقنى كۆرەرلىك، تەمكىنلىك ۋە غۇرۇرنى ئۆمۈرۋايەت قەدىرلەپ، باشقا قاراقورساق ئىماملاردىن پەرقلىق ھالدا ياشاشنىڭ مۇھىملىقىنى ھېس قىلدى.
   ئۇ يېنىپ كەلگەندە باشقىچە روھقا ئىگە زامانىۋى ئىمام سۈپىتىدە نامايان بولدى، ھۆكۈمەت تېخىمۇ ئىشەندى، جامائەت خۇرسەن بولدى. ئۇ مەسچىت ۋە جامائەت سورۇنلىرىدا مۇسۇلمانلارنىڭ چوقۇم بېيىشى، دەۋرگە ماسلىشىپ تەرەققىي قىلىشى، ئىلغارلىقنى قەدىرلىشى كېرەكلىكى ھەققىدە توختىماي ۋەز سۆزلەيدىغان بولدى. ئاللاھ بىزگە ئەقىل، ھېكمەت بەرگەنىكەن، ئۇنى نېمىشقا جارى قىلدۇرمايمىز، نېمىشقا زامانىۋى تەرەققىياتقا تەتبقىقلىمايمىز؟ كىم بىزگە مۇسۇلمانلارنى كەمبەغەل، قالاق بولۇڭ دەپتۇ؟ نېمىشقا تىرىشمايمىز؟... دەيتتى، ئىماندىن چەتنىمىگەن ئاساستا ئىدىيىنى ئىسلاھ قىلىپ، مەسىلىلەرگە ئىلمىي قاراپ، مۇسۇلمان ئەمەسلەر بىلەن ئىناق ئۆتۈپ، بىرلىكتە ھاللىق جەمئىيەت بەرپا قىلىش ھەققىدە تەشۋىق-تەرغىبات ئېلىپ باراتتى؛ ئۈرۈمچىدە كۆرگەنلىرى بىلەن بېيجىڭدا كۆرگەنلىرىنى گۈزەل تىللار بىلەن تەسۋىرىلەپ، دەۋر تەرەققىياتىنىڭ گۈزەل ئىستىقبالىنى چۈشەندۈرەتتى، ئاللاھنىڭ زېمىندىكى خەلىپىسى بولغان ئىنسانلارنىڭ گۈللىنىپ نەگە بارغانلىقىنى، مۇسۇلمانلارنىڭ ئارقىدا قالغانلىقىنى، بۇنداق بولماسلىقى كېرەكلىكىنى، ئۇ دۇنيانى ئويلاش بىلەن بىرگە بۇ دۇنيالىق ئۈچۈنمۇ تىرىشىپ ئىشلەپ، بايلىق ۋە تەرەققىياتقا ئېرىشىپ، ئاندىن مۇھتاجلارغا خەير-ساخاۋەت قىلىپ كۆپلەپ ساۋاب ئېلىشنىڭ زۆرۈر ۋە تەخىرسىزلىكىنى بايان قىلاتتى. باي بولغاندىلا سەدىقە قىلالايسىز، باي بولغاندىلا ھەجگە بارالايسىز، باي بولغاندىلا گېپىڭىز پۈتۈن بولىدۇ، ئىشىڭىز ئاقىدۇ، زامان سىزگە باقىدۇ... دەيتتى. ئۇنىڭ باي بولۇش، زامانغا ماسلىشىش ھەققىدىكى چاقىرىقلىرى جامائەتكە ھۆكۈمەتنىڭ سىياسىي تەشۋىقاتلىرىدىنمۇ بەكرەك تەسىر قىلاتتى. شۇنداق قىلىپ، بۇ كەنتتە بانكىدىن قەرز ئېلىپ قوشۇمچە ئىگىلىك ۋە سودا بىلەن شۇغۇللىنىدىغانلار، پارنىك يېپىپ سەي تېرىيدىغانلار، بورداقچىلىق بىلەن قاسساپلىقنى بىرلەشتۈرۈپ ئوقەت قىلىدىغانلار، ھېچ ئىش قىلالمىسىمۇ غايبتىن غەزىنە تىلەپ تاش كولاشقا ئاتلىنىدىغانلار كۆپىيىشكە باشلىدى... خەق بېيىسا ئىمامنىڭ ئابرۇيى، كىرىملىرىمۇ ئەلۋەتتە كۆپىيەتتى. پۇل تاپقانلار پۇل خەجلەشتە بەسلىشەتتى، داغۋازلىق قىلىشاتتى. سىيىت قارى توي-تۆكۈن، نەزىر-چىراغلاردا ئارتۇق ھەشەمەتچىلىك قىلماسلىق، بىدئەت ئىشلارنى پەيدا قىلماسلىق ھەققىدە ۋەز-نەسىھەت قىلغان بولسىمۇ ئۈنۈمى بولمىدى، خەقلەر قىلىدىغىنىنى قىلىۋەردى، دېمەك، سىيىت قارىنىڭ بۇ گەپلىرى بېيىش، تەرەققىي قىلىش ھەققىدىكى چاقىرىقلىرىدەك كۈچلۈك تەسىر پەيدا قىلالمىدى، «يېگەن ئېغىز ئۇيۇلىدۇ» دېگەندەك ئىش بولدى، سىيىت قارى بۇنىڭغا ئامال قىلالمىدى. بىرسى قوپۇپ: «ھازىر دېگەن كوپىراتسىيە زامانى ئەمەس، ياخشى، ئېسىل ياشايدىغان دەۋر. پۇل تاپقاندا خەجلىگۈمىز كېلىدۇ، خەقنىڭ ئالدىدا چېنىپ قېلىشنى خالىمايمىز، بۇنداق رىقابەت زامانىدا بەسلەشمەيدىغان كىم بار؟ بۇمۇ دەۋر تەرەققىياتىنىڭ مەھسۇلى، بىزمۇ ئېقىمغا، دەۋرگە ئەگىشىپ ماڭدۇق...» دېسە، نېمە دېگىلى بولاتتى؟
   سىيىت قارى ئۆزىگە قىياسەن، مال-دۇنيانىڭ ئادەمنى ئۆزگەرتىشكە قادىر ئىكەنلىكىنى ھېس قىلدى. ئاللاھ قۇرئاندا ئىنسانلارنىڭ مال-دۇنياغا ئاجايىپ ھېرىسمەنلىكىنى ئېيتقانىدى، پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالاممۇ بۇ دۇنيانىڭ شېرىن ۋە گۈزەللىكىنى ئېيتقانىدى. دېمەك، دۇنياغا ھېرىسمەنلىك ئىنساننىڭ تەبىئىتى، لېكىن بۇ دۇنيا چوڭ سىناق مەيدانى ئىدى. سىيىت قارىم بۇنى ياخشى بىلەتتى، زۆھرەگە يازغان خېتىدىمۇ بۇ سىناق مەيدانىدىن ئۆتۈشنىڭ مۇشەققەتلىك بولىدىغانلىقىنى، پەقەت ئىمانىدا مۇستەھكەم تۇرالايدىغان بەندىنىڭلار بۇ سىناقتىن ئوڭۇشلۇق ئۆتەلەيدىغانلىقىنى ئېيتقانىدى؛ ئادىلە بىلەن زۆھرەنىڭ ياتىقىدا بولغان ئىش ھازىر سىيىت قارىغا باشقىچە تۇيۇلىدۇ، ھازىرقى ۋاقىت بولغان بولسا بەلكىم ئۇ ئىككى قىزنى ئۇنچىلىك ئەيبلەپ كەتمىگەن بولار ئىدى، چۈنكى ئۇ ھازىر مۇھتاجلىقنىڭ نېمە ئىكەنلىكىنى، پۇلنىڭ قانداق سېھرى كۈچى بارلىقىنى ھېس قىلدى، لېكىن ئۇلارنىڭ پۇلنى دەپ ئىپپەت-نومۇسىنى قايرىپ قويغانلىقىنى ھەر قانچە قىلسىمۇ كەچۈرەلمەيتتى. ئادىلەمۇ، زۆھرەمۇ يۇرتىغا قايتىپ بىر ئەرنىڭ پېشىنى تۇتۇپ ئولتۇرغان بولسا، ئۇ يەردە خارلىنىپ يۈرمەيتتى. سىيىت قارىنىڭ نەزىرىدە ئۇلار ئۆزىگە زۇلۇم سالغۇچى، ئۆزى خالاپ خارلانغۇچى، يەنى خارلىنىش ساراڭلىرى ئىدى، خارلانغىنىنى بىلمەيتتى، بەلكى ئەركىن ياشاۋاتىمىز، بىر ئەرنىڭ قولىدا خارلانماي ئۆتۈۋاتىمىز... دەپ ئويلايتتى. ئاللاھتىن ھىدايەت كەلمىسە، شەيتانغا ئەگەشكەنچە ئەگىشىپ، قىنىغا پاتماي قالغان بۇنداق قىزلارنى كىم توغرا يولغا قايتۇرالايدۇ؟ ئاپەت ۋە ئازاب... پاكلىقىنى يوقاتقىنى يوقىتىپ بولدى، سىيىت قارى ئۈچۈن بەرىبىر ئەھمىيىتى يوق... شۇڭا ئويلىمايتتى؛ لېكىن زۆھرەنىڭ ئاتا-ئانىسىنى كۆرگەندە زۆھرەنىڭ خالتىسىنى، ئۇنى مەكتىپىدە تۇنجى كۆرگەن ۋاقىتلىرىنى، كوچا چىرىغىنىڭ يورۇقىدا جىلۋىلىنىپ تۇرغان شۇ گۈزەل چىراي ۋە بەدەننى ئەسلەيتتى. ئەمدى ئۇ قايسى بەدبەشىرە مەخلۇقنىڭ ئىشتىھاسىغا توغرىلىنىپ ياتىدىغاندۇ؟... سىيىت قارى بۇنى ئويلىسىلا يۈرىكىگە بىر ئاغرىق كىرىپ چىقاتتى، ئەمما بىر ئامال قىلىپ بۇنىڭدىن قۇتۇلاتتى؛ بولغۇلۇق بولدى، ھاڭدىن سەكرەيمەن دېگەن دۆت قوينى تەييارلىقسىز تۇرغان پادىچى قانداق توسۇۋالالايتتى؟! ئادىلە بىر ساراڭ سەركە، زۆھرەمۇ ئۇنىڭغا ئەگەشكەن دۆت پاقلان... خوتۇن خەق بىر-بىرىگە شۇنچىلىك دوست ۋە شۇنچىلىك دۈشمەن ئىكەنكى، بىرلا ۋاقىتتا دوستلۇق ھەم دۈشمەنلىك قىلىشالايدۇ، تەڭ يىغلاپ تەڭ كۈلۈشەلەيدۇ... ساراڭ، ھەممىسى ساراڭ. سىيىت قارىنىڭ ئايال كىشىگە بولغان ئېتىبارسىزلىقى ۋە پەس كۆرۈشلىرى ئەمەلىيەتتە ئادىلە بىلەن زۆھرەگە بولغان ئاچچىقىنىڭ مەھسۇلى ئىدى، بۇ ئاچچىق ۋە پەس كۆرۈش ئۆز نۆۋىتىدە ئۇنى زۆھرەگە بولغان ھېسسىياتىنىڭ نادامەتلىرىدىن قۇتۇلدۇرۇپ، ۋاقىتلىق بولسىمۇ راھەتكە ئېرىشتۈرەتتى...

18

   سىيىت قارى بولغۇسى خوتۇنىنى ۋە توي كېچىسىنى تەسەۋۋۇر قىلغاندا ھەمىشە زۆھرە ۋە زۆھرەگە ئوخشايدىغان قىزلارنىڭ سىماسى كاللىسىغا كېلىۋالاتتى، بۇرۇندىنلا قەلبىگە ئۆرنەك سۈپىتىدە مۇقىملىشىپ قالغان بۇ ئوبرازدىن ھەر قانچە قىلسىمۇ قۇتۇلالماي يۈرەتتى. يولدا ماڭسا ياكى بىرەر ئۆيگە كىرسە ئۇچراتقان رەسىدە قىزلارنىڭ رۇخسارىدىن زۆھرەگە يېقىنلىشىدىغان ئالامەتلەرنى ئىزدەيتتى، تاپالمايتتى. نەچچىسى لايىق تونۇشتۇرۇپ بولدى، كۆرۈپ ياقتۇرالمىدى؛ توي چىقىملىرى چوڭ مەسىلە ئەمەس، خوتۇننىڭ چىرايلىق بولۇشى، ئېرىگە ئاش بولۇشى مۇھىم ئىدى. ئىستېمال دەۋرىدە چوقۇم ئەرگە ۋە ئۆيگە يارىشىدىغان خوتۇن ئېلىش، ئالغاندىمۇ تاللاپ ئېلىش لازىم ئىدى. سىيىت قارىنىڭ تاللاش ئىمكانىيىتى ئۇنچىلىك كۆپ ئەمەس ئىدى، لېكىن يوقمۇ ئەمەس ئىدى. ئىمكانىيەت تاپقاندا كۆرۈپ باھالاپ قوياتتى، ياقمىسا چىرايلىق ئۆزۈر ئېيتاتتى، كۆزى چۈشكەنلىرى بولسا ئابرۇيلۇق ئائىلىنىڭ قىزى ياكى ئۈرۈمچىدە ئوقۇپ كەلگەن چىرايلىق قىزلار بولاتتى. بۇنداق قىزلار ئەلۋەتتە كونىلىقنىڭ سىمۋولى بولغان ئىمامغا قىزىقمايتتى، بېيجىڭدا ئوقۇغان دېسىمۇ ئاقمايتتى، چۈنكى ھەممىسى ئۆتكەن تارىخ ئىدى، قىزلار كەلگۈسىنى بەكرەك ئويلايتتى. سىيىت قارى ھۆسن جامالغا، زۆھرەسىمان قىزلار خىيالىغا جاھىللارچە يېپىشىۋېلىپ، ئائىلە-نەسەپ، دىيانەت، پاكلىق مەسىلىلىرىنى دېگەندەك ئويلىشىپ كېتەلمىدى؛ خوتۇن تاللاش ئىشلىرى كەينىگە سۈرۈلۈپ كېتىۋەردى، ئاتا-ئانىسى بېشىنى ئاغرىتىۋەردى، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۇنىڭ سىڭلىسىمۇ بويىغا يېتىپ قالغانىدى. شۇ كۈنلەرنىڭ بىرىدە مەسچىتنىڭ دائىملىق جامەئەتلىرىدىن بىرى بولغان غۇلام قارى ئۇنىڭغا كەسكىنلىك، ئوچۇق-يورۇقلۇق بىلەن سىڭلىسىنى تونۇشتۇردى.
   __ ياخشى كىشىلەر ياخشى ئىشتا بىر-بىرىگە ھەمكارلىشىشى كېرەك،- دېدى غۇلام قارى،- ئۆزلىرى جامائەتنىڭ بېشى، سىلىنىڭ ئىشلىرىغا كۆيۈنمىسەك بولمايدۇ. يەنە كېلىپ بۇنداق بويتاق ئۆتىۋېرىشمۇ شەرىئىتىمىزدە دۇرۇس ئەمەس، بۇنى ئۆزلىرى بىلىلا.. شۇڭا يۈزۈمنى قېلىن قىلىپ مۇشۇ گەپنى دەۋاتىمەن، ئويلىشىپ كۆرسىلە...
   سىيىت قارى غۇلام قارىنىڭ سىڭلىسىنى كۆرۈپ باقمىغانىدى، شۇنچە قىزلارنى، شۇنچە لايىقلارنى كۆردى، لېكىن ھەر بىر ئۆيدىكى رەسىدە قىزلارنى كۆرۈپ ئۈلگۈرۈپ بولالامتى؟ قىزلار ئائىلىلەردە تەشتەكتىكى گۈلدەك يوشۇرۇن جۇلالىنىپ تۇراتتى، تالاغا چىقاندىمۇ كىمنىڭ كىملىكىنى ئۇقۇپ بولغىلى بولمايتتى، مەۋھۇم گۈزەللىك بەكمۇ جەزىبىلىك ئىدى، توي تەخىرسىز، شېرىن ھەم ئويلىمىغان ئىشلارنىڭ باشلىنىش نۇقتىسى ئىدى. سىيىت قارى تولا تاللاپ، تولا ئويلاپ ھېرىپ قالغانىدى، ئەمما ئۇنىڭ لايىق تاللىشى پادىشاھ ياكى شاھزادىنىڭ لايىق تاللىشىغا ھەرگىز ئوخشىمايتتى، بەلكى چەكلىك دائىرىدىكى چەكلىك قىزلارنىلا تاللىيالايتتى، كۆرگەنلىرى ئۆزىنىڭ تەلىپىگە يەتمەيتتى، تەلىپىگە يەتكەنلىرى ئۇنى ياراتمايتتى. بۇ جاھان مۇشۇنداق ئۈستۈنلۈك، ئەزىزلىك تالىشىدىغان، ئېگىز-پەسلىك پەرقى جىمى ئىشلارغا پۇتلىكاشاڭ بولىدىغان جاھان ئىدى، نەسەب، بايلىق، يۈز-ئابرۇي، كەسىپ، چىراي-قامەت... ۋاھاكازالارنىڭ ھەممىسى ۋاقتى كەلگەندە چوڭ توسالغۇ بولاتتى.
   _ ماڭا كۆڭۈل بۆلگەنلىكلىرىگە رەھمەت، ئۆزلىرىگە ئاللاھ رەھمەت قىلغاي، بۇنداق كۆڭۈللىرى بولسا مەن ئەلۋەتتە ئويلىشىمەن... -دېدى سىيىت قارى خۇش پېئىللىق بىلەن.
   _ ئانداق بولسا بىزنىڭ ئۆيگە بىر پەتىلەپ...
   _ بولىدۇ، چوڭلار ئۆيدە باردۇ؟
   _ بار، ھەممىسى بار.
   سىيىت قارى غۇلام قارىنىڭ ئۆيىگە باردى، چوڭلار بىلەن كۆرۈشتى، ئۇلار خۇددى بولغۇسى كۈيئوغلىنى كۈتۈۋالغاندەك ئىززەت-ئىكرام بىلەن ئۇنى تۆرگە باشلىدى.
   _ قىزىم، گۇلنىسا، مېھمانغا چاي ئەكىرىڭ!-دېدى ئانىسى.
   ئۆيگە قارىماققا زۆھرەگە ئوخشاپ كېتىدىغان، بۇغداي ئۆڭ، زىلۋا بىر قىز كىرىپ كەلدى. سىيىت قارى ئۇنىڭغا سىنچىلاپ قارىدى، قىزمۇ ئۇنىڭغا بېشىنى كۆتۈرۈپ مۇنداقلا بىر قاراپ قويۇپ چىقىپ كەتتى، بىر بولسا سىيىت قارىنى ئانچە ياراتمىدى، بىر بولسا چوڭلارنىڭ مەسلىھەتىدىن خەۋىرى يوقلا كىردى... ئەمما سىيىت قارى بىر قاراشتىلا خۇرسەن بولدى، كۆزىنى ئۇنىڭدىن ئۈزەلمىدى، ھازىرغىچە ئۇچراتقان قىزلار ئىچىدە زۆھرەگە ئەڭ يېقىنلىشىدىغان قىزكەن، بولىدىكەن دەپ ئويلىدى. قىز شۇ كىرگەنچە ئىككىنچى كىرمىدى. سىيىت قارىنىڭ ئۇنى يەنە بىر كۆرگۈسى كەلدى، ئۇزاپ چىقىۋاتقاندا يەنە بىر قارىدى، قىز بىلەن كۆزلىرى ئۇچراشتى، قىزنىڭ خۇمارلىق بىر جۈپ كۆزى بار ئىدى، بىر قاراشتا مۇلايىم ياكى مەغرۇرلۇقىنى پەرق ئەتكىلى بولمايتتى. لېكىن قىز بالا ھەر قانچە مەغرۇر بولسىمۇ ئەرگە تەگكەندىن كېيىن يۇمشايتتى. غۇلام قارىنىڭ دېيىشىچە، سىڭلىسى ئۈرۈمچىدە ئوقۇغان بىلەن باشقا قىزلارغا قەتئىي ئوخشىمايتتى، ھەر قانداق ۋاقىتتا چىڭ تۇتۇپ باشقۇرۇلاتتى، يېقىندا ئۆزى ئۇنىڭغا ناماز ئوقۇشنى ئۆگىتىۋاتاتتى، ئەگەر سىيىت قارىنىڭ ئەمرىگە ئۆتسە قارىم ئۇنى ئۆزى بىر قوللۇق تەربىيىلىۋالسا تامامەن بولاتتى. قىزنىڭ چۈشىنىشى ياخشى ئىدى، ئىسلام دېسە بېشى ئاغرىيدىغان تەكەببۇر قىزلارغا ئوخشىمايتتى. چوڭلارمۇ مۇشۇنى نەزەردە تۇتۇپ، سىيىت قارىنى مۇناسىپ كۆرۈشكەن ۋە قىزىنى ئۇنىڭ دىيانەتلىك قىلىشىدىن ئۈمىد كۈتۈشكەنىدى.
   _ ھىدايەت ئاللاھتىن كېلىدۇ،_ دېدى سىيىت قارى،_ ئەگەر دىلى ئىمان-ئىسلامغا مايىل بولسا كۈتكىنىمىزدەك بولىدۇ، بولمىسا ئامال يوق.
   _ سىڭلىمنىڭ كاللىسى ئوچۇق، ئۇنداق جاھىل ئەمەس،-دېدى غۇلام قارى.
   _ شۇنداقتەك قىلىدۇ، قالغىنىنى ئاللاھ ئىگەم ئۆزى ئاسان قىلار.
   سىيىت قارى ئۆيىگە قايتىپ كۆپ ئويلاندى، تاھارەت ئېلىۋېتىپ ئويلاندى، ناماز ئوقۇۋېتىپمۇ ئويلاندى، نەچچە قېتىم ئېزىپ سەۋەنلىك سەجدىسى قىلدى. جامائەتكە ئىمام بولغاندا چوقۇم دىققىتىنى يىغىپ ئوقۇشى كېرەك ئىدى، ئەمما ئۇنداق بولماي قالدى؛ غۇلام قارىلا بۇنىڭ سەۋەبىنى بىلەتتى، سىيىت قارىدىن جاۋاب كۈتەتتى. ئۈچ كۈندىن كېيىن سىيىت قارى ماقۇللۇق جاۋابىنى بەردى، نېمىلا بولسۇن، پەرزنى ئادا قىلماي بولمايتتى، 30 غا يېقىنلاپ قالغاندا تۇرمۇش لەززىتىنى تېتىماي بولمايتتى، ئاتا-ئانا، ئەل-جامائەتنى رازى قىلماي بولمايتتى، شۇنداقلا ئىماملىققا لايىق نورمال تۇرمۇش كەچۈرەلەيدىغانلىقىنى جاكارلىماي بولمايتتى. قىز تەرەپ ئاكتىپراق بولغاچقا تويلۇقمۇ ئۇنچە ئېغىر چۈشمىدى، نېرى-بېرى بولۇپ10 مىڭ يۈەندىن ئارتۇقراق مېھرى ۋە باشقا چىقىم بىلەن قىزنى كۆچۈرۈپ كەلدى. قىز كۆچۈرۈۋاتقاندا ئۇ قىز شۇنچىلىك قاتتىق يىغلاپ كەتتىكى، بارسا كەلمەس ئازاب يولىغا كېتىۋاتقاندەك نالە-زار قىلدى، غۇلام قارى ۋە ئاتا-ئانىسىمۇ سەل خىجىل بولۇپ قالدى. سىيىت قارىنىڭ كەيپى ئۇچتى، ئازغۇنلۇق مەنزىلىدە قالغان زۆھرە ئويناپ-كۈلۈپ يۈرسۇنۇ، پاك يىگىتكە، ئابرۇيلۇق ئىمامغا تېگىشكە نېسىپ بولغان ھەمدە ھالال، بەختلىك تۇرمۇش مەنزىلىگە كېتىۋاتقان بۇ قىز نېمىشقا ئۆلگۈدەك يىغلايدۇ؟! خوتۇن خەق زادى ساراڭ، يىغلايدىغان يەردە كۈلىدۇ، كۈلىدىغان يەردە يىغلايدۇ؛ نۇرغۇن ياخشىلىقلارنى قىلىپ، كۆڭلىگە كىچىككىنە ئازار بېرىپ قويسا ياخشىلىقنىڭ ھەممىسىنى ئۇنتۇيدۇ. چىن قەلبىدىن ياخشى كۆرگەن ئەرنىڭ قەلبىگە قارىماي، ياغلىما گېپىنى بەك تىڭشايدۇ. يىراقتىكى ئىشلانى ئويلىماي، بۇرنىنىڭ ئۇچىدىكى ئىشلارغا، ساختىلىقلارغا مەپتۇن بولىدۇ، كۆڭلىنى ئالالمىغان ئاق كۆڭۈل يىگىتلەرنى يارىماسقا چىقىرىدۇ. ئەينى ۋاقىتتا زۆھرە ئۇنىڭغا شۇنداق قىلمىغانمىدى، سىيىت قارىنىڭ چىن كۆڭلىنى بىلەتتى، ئەمما ئۇنى ئىپادىلىيەلمەي قالغىنى ئۈچۈنلا ئۇنى يوققا چىقىرىۋەتتى. مۇشۇ قىزنىڭ ئورنىدا زۆھرە بولغان بولسا قانداق قىلار ئىدى، تەسەۋۋۇر قىلماق تەس، گويا مۇمكىن ئەمەستەك ئىشلارنى شۇنىڭغا يېقىنلاشتۇرۇپ بولسىمۇ ئەمەلگە ئاشۇرغىلى بولىدىكەن، مانا زۆھرەسىمان بىر قىز ئۇنىڭ ھۇجرىسىغا، ئۇنىڭ قوينىغا كېتىۋاتىدۇ. بۇ قىزنى شۇ بىر كۆرگەندىن باشلاپ كۆرۈپ باقمىدى، پاراڭلاشمىدى، چۈشەنمەيلا توي قىلدى. بۇنىڭمۇ يامىنى يوقكەن، ناخشا-ئۇسسۇل ۋە ھاراق-شاراپسىز ئۆتكۈزۈلگەن توي تاماشىسىغا قىزنىڭ يوشۇرۇن سېھرى كۈچى سىرلىق ۋە جەزىبىلىك تۈس بەخش ئەتتى، ئەمما قىز بۇنىڭدىن ئانچە رازى ئەمەستەك، باشتىن ئاخىر قايغۇلۇق كۆزلىرىنى بىر نۇقتىغا تىكىپ ئولتۇردى، قولداشلىرىغا، دوستلىرىغا تۈزۈك گەپ قىلمىدى، قارىماققا بەكمۇ بىچارە، ئاكىسىمۇ، ئاتا-ئانىسىمۇ بىچارە كۆرۈنەتتى!!! ھەي، قىز بالا... قىز چوڭ قىلماق، ئەرگە بەرمەك شۇنچىلىك مۈشكۈل ئىش ئىدى. قىزلارنىڭ بەختى تويدىن باشلىناتتى، قىزلارنىڭ بەختى توي بىلەن ئاخىرلىشاتتى. قىز-ئوغۇل، ئەر-ئايال مۇناسىۋىتى گويا ھەقىقىي رىشتە بىلەن باغلانمايتتى، بەلكى مەجبۇرىيەت ئارغامچىسى ئارقىلىق چۈشەپ قويۇلاتتى. قىز بوينى باغلاقلىق قويدەك «قاسساپ»نىڭ ئۆيىگە ھەيدەپ مېڭىلاتتى، قىز يىغلايتتى، تىرەجەيتتى... بۇ يىغلاش، تىرەجەشلىرىدە ئاللىقانداق ئازاب تەشۋىشى، جاراھەت ئاغرىقى تەڭ كۈچىيەتتى...
   مۇھەببەت باشقا، توي باشقا ئىش ئىدى، مۇھەببەت غايىۋى بولسا، توي ناھايىتى رېئال، رەھىمسىز بولاتتى، بۇ رەھىمسىزلىكنى مۇھەببەتكە باغرى قانماي تۇرۇپ ئەرگە تەگكەن قىزلارنىڭ كۆز ياشلىرىدىن كۆرۈۋالغىلى بولاتتى. قىز يىغلاپ ئېقىپ كەتتى، سىيىت قارى بىر دەمدىلا كەيپىياتىنى ئوڭشاپ، زۆھرە سەۋداسىدا مۇھەببەتكە يېقىن شېرىن تۇرمۇشنى خىيال قىلدى، كېچىدە چىراغنى ئۆچۈرۈۋەتكەندە گۇلنىسانى زۆھرە دەپ ئويلاۋەرسە بولاتتى. ئايال زاتىنىڭ ھەممىسى ئوخشاش ئىدى، كۆپ خوتۇنلۇقلار ۋە كۆپ خوتۇن يەڭگۈشلىگەنلەر پەقەت ئالا-يېشىل تۇخۇملارنى يەيتتى، لېكىن ھەممىسى ئوخشاشلا تۇخۇم ئىدى. شۇنداقتىمۇ ئەرلەريەنىلا خوتۇنلارغا تويمايدۇ، خۇددى ئاياللار مۇھەببەتكە تويمىغاندەك... سىيىت قارى باي ھاجىملارنىڭ ئىككى-ئۈچ خوتۇنى بارلىقىنى ئاڭلىغاندىمۇ ئانچە ھەۋەسلىنىپ كەتمەيتتى، ئۇنىڭچە بولغاندا ئۆزى ياخشى كۆرىدىغان بىرلا خوتۇنى بولسا كۇپايە ئىدى، بىر خوتۇننىڭمۇ باش ئاغرىقى يەتكۈچە تۇرغان يەردە كۆپ خوتۇنلۇق بولسا ئېلىشىپ قالمامدۇ؟... دەپ ئويلايتتى. بىر خوتۇن ئالغاندىن كېيىن ئىشلار كۆپىيىدۇ، قۇدا-باجا، كېلىن قېينانا مۇناسىۋەتلىرى مۇرەككەپلىشىشكە باشلايدۇ. خوتۇن ئالمىسا تېخى باش ئاغرىقى، ئالسا تېخى باش ئاغرىقى... ھېلىتىن كېلىنچەك نالە-پەرياد قىلىپ قۇلاقنى ئاغرىتقىلى تۇردى، بەلكىم ئۆمرىدە بۇنچىلىك قاتتىق يىغلاپ باقمىغان بولغىيدى. توي-دېگەن شاد-خوراملىق ئىچىدە ئۆتمەمدۇ؟ بۇنچىلىك ئېسىل يىگىتكە تېگىۋالغان قىز ئېچىلىپ كۈلمەمدۇ؟ يىغلىسىمۇ شەكىلگە يىغلاپ قويۇپ، ماشىنا ماڭغاندىن كېيىن يېشىنى سۈرتۈپ قولداشلىرى بىلەن بېقىندىشىپ، پىچىرلىشىپ كۈلۈمسىرەپ ماڭمامدۇ؟ ئەمما سىيىت قارىنىڭ ئىچىدە باشقا بىر خىيال، غەلىتە بىر خۇرسەنلىك پەيدا بولۇشقا باشلىدى: قىز ئەسلىدە بۇنداق توي قىلىشىنى ئويلىمىغانىدى، ئۆزىنى ئۈرۈمچىدە ئوقۇپ كەلگەن بىلىملىك، چىرايلىق قىز ھېسابلاپ سىيىت قارىنى ياراتمىغانىدى؛ ئۆيىدىكىلىرىنىڭ قاتتىق بېسىمى ئاستىدا ئاندىن تويغا قوشۇلۇپ، يىغا-زارە بىلەن بۇ ماشىنىغا چىققانىدى. دېمەك، بۇ قىزنى باش ئەگدۈرگەن نەرسە يەنىلا سىيىت قارىنىڭ جامائەت ئارىسىدىكى ئابرۇيى، بېيجىڭدا ئوقۇپ كەلگەنلىكى، پاكىزلىقى، ئېسىل مىجەزلىكى، قورساقتىكى ئىلىمى... ئىدى. قىز قانچە قاتتىق يىغلىسا ئۇنىڭ ئېسىللىكى، قىممىتى گويا شۇنچە نامايان بولاتتى، ئۇنى ئېلىشقا شەرتى توشمايدىغان سىيىت قارى ئۇنى زورلۇق كۈچ بىلەن بويسۇندۇرۇپ ئېلىپ كېتىۋاتقاندەك بولاتتى، ھۇزۇرلىناتتى، قىزنىڭ نالىسى خۇددى نەغمىدەك ئاڭلىناتتى. قىز ئەسلىدە مۇشۇنداق تۇيغۇ پەيدا قىلىش ئۈچۈن يىغلىغانمىكىن؟! شۇنىڭدەك، بارلىق تويى بولغان قىزلار «ئەرزان كېتىپ قالمايلى، قەدرىمىىزنى كۆرسىتەيلى، خەق ئاران تۇرۇپتىكەن دېمىسىۇن، يىغلايلى، يالغاندىن بولسىمۇ يىغلايلى، قانچە يىغلىساق شۇنچە گۈزەل كۆرۈنىمىز، دېمىسىمۇ گۈزەللىكتىن خوشلىشىۋاتىمىز، مۇھەببەتتىن ئايرىلىۋاتىمىز، بەختسىزلىككە، قېرىلىققا، قەبرىستانلىققا كېتىۋاتىمىز...» دەپ يىغلامدىكىن؟
   قىز يىغلاپ-يىغلاپ توختىدى، بولغۇلۇق بولدى، ئالە شەرىڭنى، نېمە قىلساڭ قىل دەپ لاتا قورچاقتەك ئولتۇردى. چۈمپەردە ئىچىدىكى قىزنى سىيىت قارى يەنە خىيالىدىكى زۆھرەگە ئوخشاتتى. زۆھرە ئەرگە تەگمەي تۇرۇپلا قىزلىقىدىن خوشلاشقانمىدۇ؟ نومۇسىدىن ئايرىلغاندا بۈگۈن تويى بولغان قىزدەك بوغۇلۇپ-بوغۇلۇپ يىغلىغانمىدۇ؟ چاچلىرىنى يۇلۇپ، چىرايلىق يۈزىنى تىرمىلاپ قاناتقانمىدۇ؟ ئەسلىدە پاكلىق جەزبىسىنى ساقلاپ كەلگەن، ئەمدى بولسا ساختا نىقاپتەك كۆرۈنگەن لىپتىكى ۋە ئىچ كىيىملىرىنى ئۆچمەنلىك بىلەن يىرتىپ تاشلىغانمىدۇ؟ ئەينەككە ساراڭدەك تىكىلىپ، كوچىغا يالىڭاچ يۈگۈرۈپ چىققانمىدۇ؟... سىيىت قارى بۇ تەسەۋۋۇرىدىن چۆچۈپ كەتتى، بولغۇسى خوتۇنىغا قاراپ كۆڭلىگە تەسەللى ئىزدىدى. چۈمپەردە ئىپپەت، ھايانىڭ سىمۋولى ئىدى، ئاتا-بوۋىلار ئەلمىساقتىن بېرى ئىپپەت-نومۇسنى ئىسسىق جاندەك قەدىرلەپ، ئار-نومۇس تۇيغۇسى بىلەن ياشاپ كەلگەنىدى؛ بۈگۈنكىدەك ھاياسىزلىقلار ئەدەپ كەتكەن دەۋردىمۇ ھەممە ئادەم پاسىقلىققا چۆكۈپ كەتمىدى، چۈنكى ئىمان، ئەخلاق نۇرى يوقالمىدى. يېزا بازىرىدا پەيدا بولغان ساتراشخانىلاردىكى مەينەتلەرگە بۇلغىنىش ئۈچۈن كېتىۋاتقان «ئېشەكلەر»نى ھېسابقا ئالمىغاندا، كۆپىنچە كىشىلەر ئۆزلىرىنى ئېغىلدىكى ئېشەك بىلەن سېلىشتۇرۇپ، ئەقىل بىلەن ئىش قىلىۋاتىدۇ، «بىزنىڭ ئېشەكتىن پەرقلىنىدىغان يېرىمىز پەقەت ئەقىل ۋە ئىمان» دەپ ياشاۋاتىدۇ، سەۋر-تاقەت بىلەن ياشاۋاتىدۇ. ئەگەر تەشكىل سىيىت قارىغا ئەركىن ۋەز-تەبلىغ سۆزلەش ئىمكانىيىتى بەرگەن بولسا جەمئىيەتتە پەيدا بولۇۋاتقان، باكتىرىيىدەك كۆپىيىۋاتقان ناچار ئىللەت ۋە بۇزۇقچىلىقلارنى سۆككەن، دىنىي كىتابلاردىن دەلىل كەلتۈرۈپ جامائەتنى قاتتىق ئاگاھلاندۇرغان بولاتتى... يەنىلا زۆھرەنىڭ دەردى، بىر قىزنىڭ دەردى مىڭ دەرد پەيدا قىلىشقا قادىر ئىدى.
   سىيىت قارىنى ئەمەلىيەتتە رەسمىي ئازابلايدىغان، ئازابلىغاندىمۇ ئۇزاققا سوزۇلىدىغان پۇشايمان ۋە غەزەپ-نەپرەت بىلەن ئازابلايدىغان ئىش توي كېچىسى يۈز بەردى، سىيىت قارىنىڭ يۈرىكى قارتتىدە قىلىپ قالدى، يوشۇرۇن گۇمانى تاڭ ئاتقانداراستقا ئايلاندى، قىز ئىسمى جىسمىغا لايىق قىز ئەمەس ئىدى؛ تويدىكى قاتتىق يىغلاشلىرى ئەمەلىيەتتە ئاللىبۇرۇن ئايرىلغان قىزلىقىغا ئېچىنىپ ھەم بۇ قاباھەتلىك كېچىدىن قورقۇپ يىغلىغان يىغىلىرى ئىكەن، نالەزارى بولسا ئىلگىرى قىلغان نادانلىقى ۋە ئاللىقانداق كېلىشمەسلىكلىرىنىڭ ئارقىسىدىن قىلغان پۇشايمان، نالە-پەريادىنىڭ داۋامى ئىكەن... سىيىت قارى مۇشۇ ۋاققىچە يىگىتلىك پاكلىقىنى ساقلاپ كېلىۋاتقان ناھايىتى ئاز ساندىكى ئەرلەرنىڭ بىرى ئىدى، گەرچە قارىم بولسىمۇ، جىنسىيەت ھەققىدىكى ساۋاتى ھېچكىمدىن كەم ئەمەس، بەلكى ئارتۇقراق ئىدى. بۇزۇق ئەرلەر پاك خوتۇنلارنى ئالسا بەكمۇ نورمال ئىش ھېسابلىنىدىغان بۇ جەمئىيەتتە، سىيىت قارىنىڭ بېشىغا كەلگەن بۇ ئىش ئاجايىپ تەتۈر، ئاجايىپ مەسخىرىلىك ۋە ئازابلىق ئىدى... ئىنسان ئۆمرىدە بىر-ئىككى قېتىم نېسىپ بولىدىغان بۇنداق شېرىن كېچىدىكى گۈزەل بىرلىشىشنىڭ ھاياجانلىق ئەسلىمىسىنى قارىغا بوياپ يوق قىلىۋېتىدىغان بۇنداق قاباھەتلىك كەچمىش ھەر ئىككى تەرەپ ئۈچۈن كۆتۈرۈپ قوپقۇسىز دەرد-ئەلەم، ساقايماس جاراھەت پەيدا قىلاتتى.
   ئەتىسىدىن باشلاپ سىيىت قارى ئوڭ-سولىنى بىلمەيدىغان، قويغان-تۇتقىنىنى ئۇقمايدىغان بولۇپ قالدى. «رەببىم، نېمە گۇناھ قىلغاندىمەن!...» دەيتتى، تۆۋە قىلاتتى، مەسچىتكە تەستە چىقاتتى، نامازنى چىداپ ئوقۇيتتى، دىلى ئېزىلگەچ دۇئا قىلاتتى، قارا ئوتتەك تۇتاشقان ئاچچىق ئەلەمدىن بوغۇلۇپ تىنالماي قالاتتى، ئىچ-ئىچىدىن يەنە تۆۋە قىلاتتى، سەۋر قىلاتتى، ئەمما بۇ سەۋر-تاقەتنىڭ قاچانغىچە سوزۇلىدىغانلىقىنى بىلمەيتتى.
   توي ئەتىسى يەڭگىلەر يۈزىنى تۆۋەن قىلىپ گەپ-سۆزسىز تىكىۋەتتى. قىزلىق كۇرسىدىن شەرمەندىلەرچە قوغلانغان قىز تاشلىۋېتىلگەن بىر تال گۈلدەك سولىشىپ، بىر بۇلۇڭغا تىقىلىپ ئولتۇردى، پاكلىقنى دەۋا قىلىپ كېلىۋاتقان روھى گويا ناپاك تېنىدىن قاچقانىدى، قولى ئىشقا بارمايتتى، ھەم ھېچكىممۇ ئۇنى ئىشقا بۇيرۇمايتتى. ئۇ سۈپۈرگىنى قولىغا ئالسا ھويلا تېخىمۇ مەينەت بولۇپ كېتىدىغاندەك، ئۇ قاچا يۇيسا ئۇ قاچىدىن بەرىكەت قاچىدىغاندەك تۇيۇلاتتى. كېلىن بىلەن قېيناپا يۈزتۇرانە پاراڭلاشماي تۇرۇپلا مەڭگۈلۈك دۈشمەنگە ئايلاندى. قىز ئۈچ كۈن ئاشۇنداق ئۆزىنى تاشلىۋەتتى، بىر قارىسا قانداقتۇر بىر ئىشنى چالا قىلغاندەك، ئۆزىنى ئەيبلىۋاتقاندەك كۆرۈنەتتى؛ لېكىن ئېلىشىپ قالغاندەك ئەمەس ئىدى، ئەكسىچە، خاتىرجەملىك بىلەن بىر نۇقتىغا تىكىلىپ، ئادەتتىكىدەك ئويغا چۆمۈپ ئولتۇراتتى: بەلكىم جەمئىيەت كۆرگەن، ئىش كۆرگەن، ھەممە ئىشنى توغرا چۈشىنىدىغان كەڭ قورساق ئەرگە تەگمىگەنلىكىگە پۇشايمان قىلىۋاتقاندۇ، بەلكىم باشقا بەزى قىزلاردەك يالغاندىن قىزلىق پەردىسى سالدۇرۇپ ياكى قولىنى چىشلەپ قانىتىپ كۆز بويامچىلىق قىلمىغان دۆتلۈكىگە ئىچى پۇشۇۋاتقاندۇ؛ بەلكىم قىلدۇرغان ئوپېراتسىيىسى ئوڭۇشلۇق بولماي قويمىچى دوختۇرنى تىللاپ ئولتۇرغاندۇ؛ بەلكىم ئالدامچى مۇھەببىتىنى سېغىنىش ئىلكىدە ئەسلەپ، « قارا، جېنىم... مەن سەن ئۈچۈن ھەر قانداق مۈشكۈلات ۋە خورلۇقلارغا چىداۋاتىمەن، كۆڭلۈمنى قاچانمۇ چۈشىنەرسەن..» دەۋاتقاندۇ... بەلكىم سىيىت قارىغا نەپرەتلىنىپ « بېيجىڭدا ئوقۇغان بۇ قارىممۇ قىلىدىغان بۇزۇقچىلىقلارنى قىلىپ تېخى مېنى ئەيىبلەۋاتىدۇ... بېيجىڭدا ئوقۇپ تۇرۇپ جاھاننىڭ كەينىدە قالغان بۇنداق قالاق موللامنىڭ قولىغا چۈشكىچە بىرەر لۈكچەكنىڭ قولىغا چۈشسەمچۇ... »دەپ ئويلاۋاتقاندۇ، بەلكىم سىيىت قارى بىلەن تازا دېيىشىپ، ئاجرىشىشقا تەييار ئىكەنلىكىنى پىلانلاۋاتقاندۇ... بەلكىم ئاتا-ئانىسى ۋە ئاكىسىدىن قاتتىق ئاغرىنىۋاتقاندۇ، ئۇلاردىن تىل-ئاھانەت ئاڭلىسا ئۆزىنىڭمۇ دەيدىغان گەپلىرىنى ئىچىدە تەكرارلاۋاتقاندۇ...
   مەيلى قانداقلا بولسۇن، قىز ئۈرۈمچىدە ئەركىن مۇھىتنىڭ تەمىنى تېتىغان، بۇرۇقتۇرمىلىققا كۆنەلمەيدىغان قىز ئىدى. سىيىت قارى ئۆز گۆشىنى ئۆزى يېگۈدەك بولۇپ، نېمە قىلارىنى بىلەلمەي تۇرغاندا قىز ئۆزى ئېغىز ئاچتى:
   _ بىز ئاجرىشىپ كەتسەك...
   سىيىت قارى ئەجەبلەندى، ھەر قانچە بولسىمۇ بۇ گەپ بۇنچىلىك تېز ئوتتۇرىغا چىقار دەپ ئويلىمىغانىدى. بۇنداق خوتۇننى ئەسلىدە ئۆزى تۇنجى كۈنىلا ئۈچ تالاق قىلىپ قويۇۋەتسە بولاتتى، نېمىگە تارتىشىپ تۇرۇپ قالدىكىنە؟! تۇيۇقسىز دەرد-ئەلەمدىن كاللىمۇ ئىشلىمەي قالغان گەپ، ئەركەكلىك جەسۇرلۇق تۈگەپ، مەزلۇملارچە مەھكۇملۇق ھۆكۈم سۈرگەن گەپ. ئەمدى بۇ گەپنى 10 مىڭ يۈەنگە بىر كېچىلىك خوتۇن بولغان خېنىم ئۆزى ئوتتۇرىغا چىقاردى. سىيىت قارى نېمە دەيتتى؟ ئەمدى ئۈچ تالاق قىلمىسا ئەركەكلىكى نەدە قالاتتى؟ كەتكەن چىقىمغا قارنى ئېچىشىۋاتامدۇ؟ زۆھرە تەسەۋۋۇرىغا ئاجرىيالماس دەرىجىدە باغلىنىپ كەتكەنلىكىنى قايتا ھېس قىلىۋاتامدۇ؟! قۇرۇپ كەتسۇن ئۇنداق قارغىشتەگكۈر خىيال...
   _ بۇ گەپنى مەنمۇ دەي دەپ تۇراتتىم...-دېدى ئۇ سەل دۇدۇقلاپ، لېكىن بۇ ھالىتىگە ئۆزىنىڭمۇ غەزىپى كەلدى.
   _ مېنىڭ ئەسلى لايىقىم بار ئىدى، ئۆيدىكىلەر زورلاپ...
   _ ئۇقتۇم، نېمىشقا شۇنىڭغا خوتۇن بولمىدىڭىز؟
   _ ئىشىمىز ئەمەلگە ئاشمىدى...
   _تويدىن بۇرۇن يۈرسەڭلارمۇ ئۆزۈڭلارنى تۇتۇۋالساڭلار بولمامتى؟...- سىيىت قارى كۆنۈپ قالغان ئىماملىق تەرزىدە گەپ قىلىۋاتاتتى.
   _ نېمە چاتىقىڭىز؟!-دېدى قىز تۇيۇقسىز قورقۇنچلۇق ئالىيىپ.
   سىيىت قارى گۈلنىڭ ئارقىسىدىن يىلان چىققاندەك چۆچۈپ كەتتى، مانا قىز بالا دېگەن... مانا خوتۇن كىشى دېگەن... مانا زۆھرە دېگەن... سىيىت قارىنىڭ يۈرىكى يەنە بىر قېتىم قارتتىدە قىلدى، نېمە دېيىشىنى بىلەلمەي داڭقېتىپ قالدى.
   _ ئۆزىڭىزنى ئىمام دەپ ئۇنچىلىك پاك، ئېسىل چاغلاپ كەتمەڭ، سىزدەك ساختا ئالىيجانابلارنى تولا كۆرگەن بىز ئۈرۈمچىدە... نېمە گەپ قىلمىسا...
   بۇ قىزنىڭ نەرى ئىسلام تەربىيىسى ئالغان قىزغا ئوخشايدۇ؟! سىيىت قارى غۇلام قارىنىڭ يالغانچىلىقىغا قاتتىق ئاچچىقى كەلدى. نامازغا چىڭ تۇرىدىغان مۇسۇلمانلاردىمۇ ئىشەنچ قالمىسا، بۇ دۇنيا نېمە بولۇپ كەتتى-ھە!
   _ نەرىڭىز بىر بېيجىڭدا ئوقۇيدىغان بالىغا ئوخشايدۇ سىزنىڭ... چوڭ شەھەردە ئوقۇغان بالا دېگەن ئىلمىي بولمامدۇ؟ قارىغاندا دىننى بەك ئوقۇپ كېتىپ، زاماندىن كېيىن قاپسىز. «جىنسىيەت ۋە سالامەتلىك» دېگەندەك كىتابلارنى ۋاراقلاپمۇ باقمىغاندىكىن، بىز توغرۇلۇق نېمىنى بىلەتتىڭىز؟ قىزلىق پەردە دېگەن ئىنتايىن نېپىز نەرسە، كىچىكىمىزدە ئاتلاڭگۇچ ئويناپمۇ، ئېرىقتىن ئاتلاپمۇ يىرتىلىپ كېتىدۇ، ۋەلىسپىتنى جىق مىنسىمۇ يىرتىلىدۇ. ئۇ چاغدا قىزلىق پەردە دېگەننى نېمە بىلىمىز، كېيىن ئۇقتۇق. ئەرلەر ئۈچۈن بۇ جاندەك ئەتىۋار بىر نەرسە ئىكەن، بۇنىڭغا كۈلۈشنى يا يىغلاشنى بىلمىدۇق... ئۈرۈمچىدە قىزلار ئوينىسا بىز ئوينىمىدۇق، ئوينايلى دېسەك ئويناۋېرىتتۇق، ئەر خەق دېگەننى ئىتتەك يۈگۈرتەتتۇق. ئۇنداق قىلمىدۇق، مۇھەببەت تاپتۇق، مۇھەببىتىمىزگە بارلىقىمىزنى بېغىشلىدۇق، شۇنىڭ بىلەن توي قىلىپ بەختلىك بولىمىز دەپ ئويلىدۇق. لېكىن، كىم بىلسۇن، ئۇ مازمۇ ئاخىر سىزدەك مۇتئەسسىپ چىقتى... بېرىپ باشلىقنىڭ قىزىنى ئالدى... مەن مۇشۇنداق ئولتۇرۇپ قالغان قىز، ئەسلىدە بۇ چىرايىم بىلەن سىزدەك موللىغا تەگمەيتتىم، ئۆيدىكىلەر قويمىدى، بېيجىڭدا ئوقۇغان.. ئانداق ياخشى، مانداق بەلەن دەپ ھالىمنى قويمىدى. مەنمۇ ئويلاپتىمەن، بېيجىڭدا ئوقۇغاندىكىن ئۇنچىلىك ئەمەستۇ دەپ... خەنزۇلارمۇ ئېغىر ئالمايدىكەنغۇ؟! لېكىن سىزگە بېيجىڭنىڭ ھېچنېمىسى يۇقماپتۇ. كۆڭلۈم تۇيۇپتىكەن، سىزنى تۇنجى كۆرگەندە يېزىدىن چىققاندەكلا كۆرۈنگەنتىڭىز... كۆرۈپلا رايىم يانغان، لېكىن ئۆيدىكىلەر زورلاپ تۇرۇۋالدى... ئامالسىز قالدىم. نى نى بۇزۇقلارمۇ كۆز بوياپلا ئەرگە تېگىۋاتىدۇ، مەن ئۇنداق بۇزۇق بولمىغاندىكىن مەيلى دېدىم. تەگسەم تېگىپ باقاي، ئىلگىرى مۇھەببىتىمگە سادىق بوپتىمەن، ئەمدى مۇشۇ ئەرگە سادىق بولاي دەپ ئويلىدىم، مەن ساختىلىقنى كۆتۈرمەيدىغان قىز، بولسا بولدى دەيمەن، بولمىسا ئۆزۈمنى زورلىمايمەن... مېنىڭ غۇرۇرۇم ئاشۇ بىر نەچچە تامچە قانغا تەڭ بولسا، بولدى مەن بۇنداق سىقىلىپ ياشىغاندىن، خېتىمنىلا ئېلىپ ئۆيدە ئولتۇرىمەن..
   قىز ئاغزى-ئاغزىغا تەگمەي بىر مۇنچە سۆزلەپ كېتىۋىدى، سىيىت قارى تېخىمۇ ھەيران قېلىپ قېتىپ قالدى.
   _ كاللىڭىز بەك ئاستا ئىشلەمدۇ نېمە، نېمانداق چەكچىيىپ تۇرىسىز، چاققان بىر نەرسە دەڭ، مېنى خوتۇن قىلىشقا ئىشەنچىڭىز بولمىسا قويۇۋېتىڭ! مەن گۇناھسىز، مەن پەقەت مۇھەببىتىمگە سادىق بولدۇم، باشقا يامان ئىش قىلمىدىم. لېكىن ساپلا ئالدامچى، ساختىپەزلەرنىڭ زامانىدا تۇغۇلۇپ قاپتىكەنمەن، شۇنىڭغا ئېچىنىمەن... شۇ ماز گۇيمۇ ئالدامچى، ئۆيدىكىلەرمۇ ئالدامچى، سىزمۇ ئۆتۈپ كەتكەن ساختا... سىزمۇ ئۆزىڭىزنى پاك دېيەلەمسىز؟ ئەرلەرنىڭ قىزلىق پەردىسى يوق، بەلگىسى يوق، شۇڭا نوچىلىق قىلامسىز؟ ئەرلەر قىلسا بولىدىكەن، ئاياللار قىلىسا بولمامدىكەن؟ مېنى تولا ساز قىلىمەن دېمەڭ، گەپ قىلماي ساراڭ قىلىمەن دېمەڭ، مەن بۇ يەردە بۇنداق دوزاخ ئازابى تارتقىچە ئۆيگە كېتىمەن، ئۆيدىمۇ تۇرالمىسام ئۈرۈمچىگە كېتىمەن. جاھاننىڭ قوينى كەڭرى، سىقىلىپ، تۈگۈلۈپ ياشىغاندىن ئەركىن ئويناپ-كۈلۈپ ياشىغان ياخشى!...
   سىيىت قارى ئاخىر مىڭ تەسلىكتە ئېسىگە كەلدى، ئەمدى باشقا گەپنىڭ ئورنى قالمىغانىدى، بۇ قىزنىڭ سىيىت قارىنىڭ خىيالىدىن توقۇلغان «زۆھرە»لىك نىقابى يىرتىلدى، قىزىق يېرى، ئىچىدىن چىققىنىمۇ بېيجىڭدىكى زۆھرەدىن پەرقسىز بىر قىز ئىدى، ئوخشىمايدىغىنى بۇ قىز بەكرەك قېلىن، ئاغزى ئىتتىك ئىدى.
   سىيىت قارى خوتۇن قىلغۇدەك ئەپتى قالمىغان «زۇۋانداز خوتۇنى»غا غەزەپ بىلەن شۇنداق دېدى:
   _ بولدى، بولدى، گېپىڭىزنى توختىتىڭ، بۈگۈندىن باشلاپ ئۈچ تالاق!
   _ ئۈچ تالاق دېگەن نېمە ئۇ؟ خېتىمنى بېرىڭ!
   _ شۇ ھېساب، كېنىشكا دېگەن ئېقى قەغەز قارىسى سىياھ!
   _ بۈگۈنلا سوتقا بارامدۇق؟
   _ بارىمىز، ئۆيىڭىزگىمۇ بارىمىز، ھېساب-كىتابنى ئوبدان قىلىشىمىز.
   ئۇلار جىق جاڭجاللاشمايلا ئاجراشتى، ئالتۇن جابدۇقنىڭ يېرىمىنى سۇلايمان قارى قايتۇرۇۋالدى، ئۈچتىن ئىككى قىسىم تويلۇق يەنىلا قىز تەرەپكە قالدى. ئەمما قىزنىڭ ئۆيىدىكىلەر قاتتىق خىجالەتتە قالدى، غۇلام قارى سىڭلىسىنى ئۇرۇپ كەتتى، ئەمما سىيىت قارىنىڭ كۆڭلىدىكى داغنى يوقىتالمىدى.