ئۇ شۇنداق دېگەچ چىقىپ كەتتى. كۆڭلۈمدە ئۇنىڭ ھېكايىسىنى پەرەز قىلىۋاتاتتىم. "ئۇ ھېكايىنى باشلىسا ئاخىرىنى مەن چۈشۈرىۋەتسەم مېنى ئالدىيالمىغانلىقىغا قايىل بولسا . . . ئەمما ئاتا – ئانىسى بىلىپ تۇرۇپ يول قويغان ھېكايىنى ئاڭلىماپتىكەنمەن. مابىتى بۇزۇۋېتىپ تاشلىۋەتكەن بولسا ئوغۇلبالىنىڭ دەردىدە مۇشۇنداق بوپ قالغانمىدۇ يە؟ ئۆگەي دادا ئۆگەي قىزىغا باسقۇنچىلىق قىلغان بولسىچۇ؟ ئۆگەي ئاپا ئۆگەي قىزىنى باشقىلارغا تۇتۇپ بەرگەن بولسىچۇ؟ ئۆيى نامرات بولسا ئۆيىدىكىلەرنى بېقىش ئۈچۈن شۇنداق قىلىۋاتامدۇ يە؟ ياق، ياق! نامرات ئادەملەردە پۇل بولمىغان بىلەن ۋىجدان بار. ھەرگىز بۇنداق ئەخلاققا مۇخالىپ ئىشلارنى قىلمايدۇ. . .  
ئىشىك ئېچىلىپ ئۇ تۆت بوتۇلكا پىۋىنى كۆتۈرۈپ كىردى.  
_ قانداق ھېكايىدۇ، دەپ پەرەز قىلىۋاتامتىڭىز؟ خىيالىڭىزنى بۇزۇپ قويدۇم ھە؟ ھى ھى . . . _ ئۇ شۇنداق دېگەچ پىۋىنى كىيىم ئىشكاپىنىڭ ئالدىدىكى گىرىم بۇيۇملىرى قويىدىغان جايغا قويدى. توۋا، توۋا~~~! جىنمۇ نېمە ماۋۇ؟ نېمە ئويلىسام شۇنى بىلىۋېلىۋاتىدا؟ شۇنداق بىلىندۈرمەيمەن، دەپ كىرسەم بۇ يەرگە! ئۇ پىۋىنىڭ ئاغزىنى ئاچقاچ سورىدى:  
_ بايا ئاغىنەم سۇيۇقتىن بىر بولاق بېرەيمۇ، دېۋىدى، _ ئۇ شۇنداق دەپ گېپىنىڭ ئاخىرىنى يۇتۇۋەتتى. مانا! ئەمدى خاتالاشتىڭ! مەن ئەزەلدىن نەشە چەكمەيمەن. ئۇنىڭغا "كۆتە ئۇنداق نەرسەڭنى!" دېمەكچى بولۇشۇمغىلا پىۋىنى رومكىغا قۇيۇپ ماڭا قاراپ:
_ لېكىن سىزنىڭ چەكمەيدىغانلىقىڭىزنى بىلگەچكە كۆتە ئۇنداق نەرسەڭنى، دەپ ئالمىدىم. _ ئۇ شۇنداق دېگەچ رومكىنى ماڭا ئۇزاتتى. مەن قېتىپلا قالدىم. قانداق بىلىۋالغاندۇ بۇ؟ رومكىنى قولۇمغا ئېلىپ ئىچكەچ ئۇنىڭغا قارىدىم.  
_ ھەيران بولۇۋاتامسىز؟ ئەمەلىيەتتە ئادەملەرنى چۈشەنمەك بەك تەس ئەمەس. بولۇپمۇ بۇنداق جايدا ھېچكىم ئەپتى – بەشىرىسىنى يوشۇرالمايدۇ، ياسالمىلىق قىلسا زىيان تارتىدىغان تۇرسا؟ ھەيران بولماڭ! مەن يەنە سىزنىڭ بۇنداق يەرگە تۇنجى قېتىم كىرگەنلىكىڭىزنىمۇ ھەم قىزلار بىلەن ئۇنداق ئىشنى قىلىپ باقمىغىنىڭىزنىمۇ بىلىمەن. مېنى ئاستا – ئاستا چۈشىنىپ قالىسىز!  
_ سېنى چۈشىنىپ نېمە قىلاي، _ رومكىنى ئۇنىڭغا بەرگەچ دېدىم، _ مەن بىرسى بىلەن يۈرۈپ باقمىغان شۇڭا ئۇنداق ئىشنى قىلىپ باقمىدىم. ياخشى كۆرمەيدىغان ئادەم بىلەن قانداقمۇ ئۇنداق ئىشنى قىلغۇسى كەلسۇن ئادەمنىڭ، _ دېدىم مەن. بۇ گەپلەرنى ئەزەلدىن بىر قىز بالا بىلەن دېيىشىپ باقماپتىكەنمەن. خىجىل بولغاندەك بولدۇم، تۇرۇپلا نېمىشقا بۇنداق نېمىلەردىن خىجىل بولغۇدەكمەن، دېگەن خىيالىم ئۈستۈنلۈكنى ئىگەللىدى. ئۇمۇ بىر رومكىغا پىۋىنى قۇيۇپ ئىچمەكچى بولىۋىدى ئەمدى گەپ قىلاي، دېسەم:  
_ ھى ھى...... ئىچمە، دېمەكچىمۇ؟ خاتىرىڭىزنى جەم قىلىڭ! ئوينىشىپ قويدۇم. سىز خاپا بولسىڭىز بەك ئوماقلىشىپ كېتىدىكەنسىز،_ شۇنداق دېگەچ رومكىنى ماڭا بەردى. كۆڭلۈمدە ئويلاۋاتقانلىقىمنى بىلىۋالغىنىغا تېخىچە ئەقلىم يەتمەيۋاتاتتى.  
_ كىچىك ۋاقتىمدا بىر قىز بولغانلىقىم ئۈچۈن ئۆيدە مېنىڭ گېپىم گەپ ئىدى، _ ئۇ كارىۋاتتا ئولتۇرۇپ كۆزىنى كىيىم ئىشكاپىنىڭ ئۈستىدىكى رەسىمىگە تىككىنىچە سۆزلەشكە باشلىدى، بىر ئۇزۇن ھېكايىنىڭ باشلىنىدىغانلىقىنى ھېس قىلىپ، پىۋىلارنى يېنىمغا ئەكېلىۋېلىپ كارىۋاتنىڭ بۇرجىكىگە سۈرۈلۈپ تامغا يۆلىنىپ ئاڭلىماقچى بولدۇم. قانداقتۇر بىر كۈچ مېنى ئەستايىدىل، كۆڭۈل قويۇپ ئاڭلاشقا ئۈندەيتتى.  
_ قىز بالا بولساممۇ بەك شوختۇم، _ دېدى ئۇ، _ دائىم ئوغۇللارنى بوزەك قىلىپ ئوينايتتىم. باشقا قىزلارنىڭ ئاتا – ئانىلىرى مەن بىلەن بىللە ئوينىشىغا قوشۇلمايتتى ھەم مەنمۇ قىزلار بىلەن ئويناشنى خالاپمۇ كەتمەيتتىم. دادام زەرگەرچىلىك قىلاتتى. ئېسىمگە كېلىپ پۇلدىن قىسىلىپ باقماپتىمەن. قاچانلا سورىسام قانچىلىك سورىسام بېرىۋېرەتتى. بىر قىز، دەپ مېنى بەك ۋاي دەيتتى. ئاپام بولسا ئۆينىڭ ئۇششاق – چۈششەك ئشلىرىنى قىلغاچ قۇلۇم – قوشنىلارنى ئانچە – مۇنچە يىپ – يىڭنە ئىشلىرىنى قىلاتتى. پۇل ئۈچۈن ئەمەس، بىكارچىلىقتىن زېرىكمەسلىك ئۈچۈن قىلاتتى. مەكتەپتىمۇ تۈزۈك ئوقۇغۇم كەلمىدى. ھە دېسە باشقىلارنى بولۇپمۇ ئوغۇللارنى بەك بوزەك قىلىپ ئوقۇتقۇچىلىرىمغا شۇنداق سەت كۆرۈنۈپ كەتكەن ئىدىم. شۇڭا باشلانغۇچنى مىڭ تەستە پۈتتۈرۈپ ئوتتۇرا مەكتەپتە ئوقۇغۇم كەلمىدى. داداممۇ كۈندە دۇكانغا پۇل سورىغىلى بىر – ئىككى قېتىم بېرىپ قويغىنىمغا خۇش. باشقا ئىشلىرىم بىلەن كارى بولمايتتى. ئاپام يۈرۈش – تۇرۇشۇمنى سورىسىمۇ قوشۇمامنى تۈرۈپ، ئالىيىپ قويساملا ئالدىمدا پايپېتەك بولۇپ كېتەتتى. . .    
_ ئائىلە تەربىيىسى بىر بالىنىڭ ئۆسۈپ يېتىلىشىدە مۇھىم رول ئوينايدۇ. سېنى بەك ئەتىۋارلىۋېتىپتۇ.
خىيالىمدا يوق دەپ ساپتىمەن.
_ئۇنداق ئەمەس، _ دېدى ئۇ، _ دادام ماڭا پۇل بېرىۋەرگەن بىلەن ئايلاپ گەپمۇ قىلمايتتى. بۇنىڭ سەۋەبىنى چوڭ بولغاندا بىلدىم. ئەسلى مەن ئاپامنىڭ قورسىقىدىكى ۋاقتىمدا مېنى تەكشۈرۈپ قىز بالا ئىكەنلىكىمنى بىلگەن چاغدا دادام مېنىڭ تۇغۇلۇشۇمغا قوشۇلماپتىكەن. قىز بالا ئۆيدىكىنى تالاغا توشۇيدۇ، دەپ ئاپامنى مېنى ئالدۇرۇۋېتىشقا قىستاپتىكەن، ئاپام ئۇنىماپتۇ. ئۇ چاغدا كۈندە ئۇرۇش – جېدەل بولۇپ تۇراتتىكەنتۇق. بىر نۆۋەت مەن تۇغۇلۇشقا ئاز قالغان چاغدا قاتتىق ئۇرۇشۇپ دادام ئاپامنىڭ قورسىقىغا بىرنى تېپىپتىكەن ئاپام بىر ئىڭرىغىنىچە ئورنىدىن تۇرالماي قاپتۇ. دادام ئاپامنى دوختۇرغىمۇ ئاپارماپتۇ. قۇلۇم – قوشنىلار كىرىپ ئاپامنى دوختۇرخانىغا ئېلىپ بېرىپتىكەن مەن ساق تۇغۇلۇپتىمەن. لېكىن ئاپام بۇنىڭدىن كېيىن پەرزەنت يۈزى كۆرەلمەس بولۇپ قاپتۇ. دادام بۇ ئىشلارنىڭ ھەممىسىنى مەندىن كۆرىدىكەن. ئاپام بولسا مېنى "خۇدا بەرگەن بالام" دەپ جېنىدىنمۇ ئەزىز كۆرىدۇ. لېكىن بۇ ئىشلارنى بەكمۇ كېچىكىپ ھېس قىپتىمەن.  
_ قاچان ھېس قىلدىڭ؟ _ بۇ ھېكايىغا قىزىقىپلا قاپتىمەن
_ توي قىلىپ بولۇپ.  
_ نېمە؟ سەن تېخى توي قىلىپ بولغانما؟ _ تېخىمۇ ھەيران بولۇپ سورىدىم مەن.
_ شۇنداق. لېكىن ئۈچ يىل ئۆي تۇتۇپ ئاجرىشىپ كەتتىم.  
_ھە؟ _ ئىشەنمەيلا قالدىم، _ قارىسام مەندىن كىچىكتەك تۇرىسەن. . . سەن قانچە ياشتا توي قىلغان؟    
_ 16 ياشتا، _ ئۇ ھېچ ئىپادىسىزلا سۆزىنى داۋاملاشتۇردى، _ ئۇ چاغلاردا مەن توي قىلىشنىڭ نېمە ئىكەنلىكىنىمۇ بىلمەيتتىم.    
_ ئەمىسە توي قىلمىساڭ بولمامدۇ، بىلمىگەندىكىن.
ئۇ سۇز كۈلۈمسىرەپ قويۇپ چىرايىغا ئۆچمەنلىك، يىرگىنىشلىك نۇرى چاچتى.  
_ ھەممىسى ئاشۇ دادامنىڭ ئويۇنى! ئەينى ۋاقىتتا مەن بىر ئوغۇلبالىنى ياخشى كۆرۈپ قالغان. ئۇ باشقىلارغا ئوخشىمايتتى. ئىنتايىن جىمغۇر، لېكىن مەن بىلەن بىللە بولسا شوخلىشىپ كېتىدۇ، _ ئۇنىڭ ئىللىق تەبەسسۇم ئەمدىلا يۈگۈرگەن چىرايىنى يەنە ئادەمنىڭ ئىچىنى ئاغرىتىدىغان غەمكىنلىك قاپلىدى،_ ھەممە ئىشتا مېنىڭ گېپىمنى يىرمايدىغان دادام شۇ بىر ئىشتا گېپىمگە كۆنمىدى. بىر ئاغىنسى بولىدىغان ئۇ ئاغىنىسىمۇ زەرگەر مەندىن سەككىز – ئون ياش چوڭ بالىسىغا ئەپ بېرىمەن، دەپ تۇرۇپلاۋالدى. ئۇنىڭ ئوغلىمۇ ھەر قېتىم ئۆيىمىزگە كەلگىنىدە ماڭا شەھۋەت ئۇچقۇنلىرىنى چاچرىتىپ، شۆلگەيلىرىنى ئېقىتىپلا يۈرەتتى. ئۇ چاغلاردا بىلمەپتىمەن، ھازىرقىدەك ئەقلىم بار بولغان بولسا تويغۇزۇپ قوياتتىم ئۇنى. مېنى ئۇلار ئويۇنچۇق ئورنىدا كۆردى. ئاپامنىڭ ئېيتىپ بېرىشىچە دادام بىلەن بىر ئاغىنىسى بىر سودىدا كېلىشەلمەي ئاخىرى مېنى سودىغا ئارىلاشتۇرۇپ "قۇدا بولىمىز" دېگەن باھانە بىلەن تويۇمنى قىلىپ سودىسىنىمۇ پۈتكۈزۈۋالماقچى بوپتۇ. مەن ئوغۇل دوستۇمنى ئىزدەپ ئۇنىڭغا يىراقلارغا قېچىپ كېتىش، بۇ يەرگە چوڭ بولمىغۇچە قايتىپ كەلمەسلىك توغرىسىدا گەپ قىلغان بولساممۇ ئۇ قوشۇلمىدى. ئۇنىڭ دېيىشىچە ئۇ ئۆيدە قالمىسا ئاتا – ئانىسى بەك ئەنسىرەپ كېتىمىش. ۋۇ لاتا! ئۇ بىر بالا بولسا مەنمۇ بىر بالىغۇ؟ دەپ ئىدىيەمدىن قەتئىي ئۆتمىدى. تېخى ماڭا نەسىھەت قىلىپ قىزبالىنىڭ يېشى چوڭىيىپ كەتسە يامان بولىدۇ، تويۇڭنى قىلىۋالغىنىڭ ياخشى، دېمەسمۇ شۇ ئاچچىغىمدا ئۆيگە يېنىپ كېلىپلا دادامغا توي قىلىشقا قوشۇلىدىغانلىقىمنى دېدىم. ئەسلى مەقسىتىم توي قىلىپ ئاشۇ لاتىنىڭ كۆزىگە كۆرسىتىپ قويۇش ئىدى. بىراق مەن زور خاتالىق ئۆتكۈزۈپتىمەن. داداملار مېنى ئىزدەم پاتىپاراق بولۇپ قۇدامنىڭ يۈزىگە قانداق قارارمەن، دەپ تۇرغاندا مەن تۇيۇقسىز كېلىپ توي قىلىشقا قوشۇلىدىغانلىقىمنى دېگەندىكىن داداممۇ، ئاپاممۇ، يىگىت تەرەپمۇ مېنىڭ بەڭۋاشلىقىمنى ئوبدان بىلگەچكە يەنە ئەخمىقانە ئىشلارنى قىلماسلىقىم ئۈچۈن بەش كۈن ئۆيدىن سىرتقا چىققۇزماي ئالتىنچى كۈنى تويۇمنى قىلىۋەتتى. . .    
_ سەندىن چوڭ بولغاندىكىن سېنى قەدىرلەپ ئۆتۈشى كېرەك ئىدىغۇ؟ _ سورىدىم مەن.    
_ ئوغۇللار ئاشۇنداق دۆت!  
_ ھەممىنى بىر تاياقتا ھەيدىمە!
_ سىزنى دېمىدىم.  
_ مەنمۇ ئوغۇلبالا تۇرسام؟  
_ ئوغۇلبالىلارمۇ بىر نەچچە خىلغا بۆلۈنىدۇ.
_ شۇنداقمۇ؟ ئاخىرىنى دېگىنە قېنى!
_ ئۇ ئۈچ يىل ئىچىدە ئاران بىر ئاي ئۆيدە ئۇخلىدى. باشقا چاغلاردا مەندىن بۇرۇنقى مابىتى بىلەن ئويناپ يۈردى. نەچچە قېتىم ئۆيگە بېرىپ كەلمىسەم ئىزدەپ بېرىپمۇ قويمىدى. ئاتا _ ئانام قوشنىلارنىڭ تاپا _ تەنىلىرىدىن قورقۇپ يەنە ئاپىرىپ قويدى.
_ نېمە؟ . . . ئاجرىشىپ كەتسەڭ بولمامدۇ؟  
_ ئاجرىشىمەن، دېسەممۇ ئۇنىمىدى. مەن سودا ئىشلىرى بىلەن ئالدىراش بوپ قالسام كىملەرگە قاش ئېتىپ يۈردۈڭ؟ دېگەندەك يوق يەردىن پۇتاق تېپىپ ئۆيگە كەلسىلا مېنى ئۇرىدۇ. باشقىلاردىن ئاڭلىسام شۇ ئاشنىسى بىلەن ھەتتا مەھەللىدىمۇ قولتۇقلىشىپ يۈرىدىكەن. مەنغۇ كۆرۈپ قالمىدىم. ئەمما قاراپ تۇرۇپ ئۇنىڭدىن مەن قالامدىم؟ مەنمۇ ئۆينى تاشلاپ باشقا يەرلەردە ھەتتا باشقا شەھەرلەردە ئويناپ يۈردۈم. تېخى ئىككى قېتىم بىر دىسكوخانىدا ئۇچرىشىپ قالدۇق. ئۇ مېنى تونۇماسقا سېلىۋالدى. ئۆيگە قايتىپ كېلىپ باشقىلاردىن ئاڭلىسام دىسكوخانىغا بېرىپسەن، دەپ يەنە ئۇردى. مەنمۇ ئۇنىڭ تاياقلىرىغا كۆنۈپ قالدىم. ئايال كىشى دېگەن ھەممىگە كۆنۈپ كېتىدىكەن. لېكىن غورۇرۇم پەقەت يول قويمىدى. يا ئۆي ئۆيدەك ئەمەس يا ئاجرىشىپ كەتكەنگە ھېساب ئەمەس نېمە كۈن بۇ ماڭا، دەپ توي قىلىپ ئۈچ يىل بولغاندا ئۇنىڭ تامىقىغا چاشقان دورىسى سېلىۋەتتىم. . .  
_ ئۆلدىما؟
_ ياقەي، ئەسكىگە ئۆلۈم يوق، دېگەن بىكار ئېيتىلمىغان. ئۇ دوختۇرخانىدا ساقىيىپ چىقتى. چىققاندىن كېيىن مېنى شۇنداق قاتتىق ئۇرۇۋەتتى، تاسمىسى بىلەن ئۆيدىكى ئورۇندۇق، چۆگۈن . . . ئىشقىلىپ قولىغا چىققان نەرسىلەر بىلەن ھارغۇچە ئۇردى. ئىشىكنى ئىچىدىن تاقىۋالغاچقا قوشنىلارمۇ كىرەلمەي تاياقنى ھوشۇمدىن كەتكۈچە يەپتىمەن. ھوشۇمغا كەلسەم دوختۇرخانىدا يېتىپتىمەن. ئوڭ پۇتۇم ئىككى يەردىن سول پۇتۇم بىر يەردىن سۇنۇپتۇ. قورسىقىمغا بەك دەسسىۋەتكەچكە بالىلىق بولالمايدىغان بوپ قاپتىمەن. ئۇ مۇشۇنى بىلگەندىن كېيىن ئاندىن خېتىمنى بېرىۋەتتى. ئاتا _ ئانامغا ئۈچ يىلغىچە تۇغمىسا نېمە ئىش قىلىمەن بۇ قېچىرنى، دەپ يەنە ئۆزىنىڭكىنى راست قىلىۋالدى. ھە بوپتۇ، دېمەي نېمە ئىلاج؟ ئاياللار بەزى چاغلاردا ئەرلەردىن بەك چىداملىق!  
_ ئۇنداق بولسا قانداق قىلىپ بۇ يەرگە كېلىپ قالدىڭ؟  
_ ۋاي - ۋۇي! سىز ساقچى بولسىڭىز بولغۇدەك، _ ئۇ ئاغزىنى ئۈمچەيتىپ، _ سىز سورىمىسىڭىزمۇ مەن دەپ بېرىمەن. ھەممىنى تولۇق دەيمەن، پىۋا ئىچىپ ئولتۇرۇڭە!_ يەنە كۈلۈمسىرىدى. نېمىشقىكىن باشقىلار ماڭا كۈلۈمسىرەپ گەپ قىلسا ياۋاشلاپلا قالىمەن. بۇ مېنىڭ تومۇرۇممىكىن يە؟! نېمىلا بولمىسۇن خەقنىڭ گېپىنى بۆلىۋېتىشمۇ بىر خىل ئەدەپسىزلىك! ئۇنىڭ گەپلىرىدىنمۇ ياكى سوغۇق پىۋىنى ئىچىپمۇ كەيپىم خېلى يېشىلىپ قالغان ئىدى. ئۇنىڭ سۆزى يەنە سۈكۈتنى بۇزدى.
_ئۇنىڭ بىلەن ئاجرىشىپ كەتكەندىن كېيىن ئاتا - ئانامغا گەپمۇ قىلماس بولدۇم. بارلىق ئادەملەردىن بولۇپمۇ ئەر كىشى دېگەن نەرسىدىن بەك يىرگىنەتتىم. بەزىدە ياشاپ نېمىمۇ قىلارمەن، دەپ ئويلاپ كېتىمەن. لېكىن ھاياتلىق دېگەن يەنىلا تاتلىقكەن. ئۆيىمىزنىڭ ئۇدۇلىدا ناۋايلىق قىلىدىغان بىر بالا بولىدىغان مەن ئاجرىشىپ كەتكەندىن كېيىن ئۇ بىر مەزگىل كەينىمگە كىرىپ قوغلىشىپ يۈردى. ئۇنىڭ دېيىشىچە مەن توي قىلىپ بولساممۇ ئۇ مېنى يوشۇرۇن ياخشى كۆرۈپ ساقلاپتۇمىش. بەش ۋاخ ناماز ئۆتەيدىغان ساپ دىيانەتلىك بالىكەنتۇق ئىشىنىپلا قاپتىمەن. ئايال كىشى دېگەن بەك ھېسسىياتچان كېلىدىكەنمىز. ئۇنىڭ بىلەن چىرايلىقچە نىكاھ ئوقۇتۇپ بىر ئۆيگە كىردۇق. دەسلەپ بىرنەچچە ئاي شۇنداق ياخشى ئۆتكەن. ماڭا بەك كۆيۈنەتتى. ئۇ بىلمىسە كېرەك ھەركۈنى قورسىقىمنى سىيلاپ «تېپىۋاتامدۇ؟ مىدىرلىدىمۇ؟ . . .» دەپ سورايتتى. . .
شۇ چاغلاردا شۇنچىلىك ئازابلىنىپ كېتەتتىم. نېمىشقىمۇ بۇرۇنلا قېچىپ باشقا ئەرگە تەگمىگەندىمەن؟ دەپ ئۆزەمنى ئەيىپلەي كېتەتتىم. بەخت قانچە تېز كەلسە شۇنچە تېز كېتىدىكەن. بىر كۈنى بەك چىدىيالماي ئۇنىڭغا ھەقىقىي ئەھۋالنى دەپ ئەگەر بالا ئۈچۈن مەن بىلەن توي قىلغان بولسا مېنىڭ خېتىمنى بېرىۋېتىشنى ئۆتۈندۈم، بۇنداق ياشاشقا زادىلا چىدىمىغان ئىدىم. ئۇمۇ ئارتۇقچە گەپ قىلماي چىرايلىقچە ئاجرىشىپ كەتتۇق. مەن توغرا چۈشىنىمەن بىر ئەرگە ئەلۋەتتە ئۆز مىراسىغا ئىگىدارچىلىق قىلىدىغان، چىرىقىنى ياندۇرۇپ ئولتۇرىدىغان بالا بولمىسا بولمايدۇ - دە؟ بۇ ئىشنى چوڭلار بىلگەن بولسىمۇ ھېچنېمە دېمىدى. ئۇلار نېمىمۇ دېيەلىسۇن؟ ئەينى ۋاقىتتا مېنى ھېلىقى ئاغىنىسىنىڭ ئوغلىغا بېرىپ خاتا قىلغانلىقىنى ئۇلارمۇ ھېس قىلغان ئىدى. بىر مەزگىل ئۆيدە تۇرغاندىن كېيىن ئۇلار بىلەن تۇرىۋەرگۈم كەلمىدى. ئەمما بىرەر ئىش قىلاي دېسەم قولۇمدىن ھېچ ئىش كەلمىسە؟ ئاخىرى بىر دوستۇمنىڭ تەكلىپى بىلەن سىلەرنىڭ بۇ شەھەرگە «ئوقەت» قىلغىلى كەلدۇق. دەسلەپ ئېغىر گۇناھ ئۆتكۈزگەندەك ھېس قىلىپ تازا كۆنۈپ كېتەلمىدىم. كېيىنچە باشقىلارنىڭ ئۆگىتىشى بىلەن خېلى ئىشنىڭ ئېپىغا كىرىۋالدىم. مەن بۇ ئىشنى قىلمىسام قانداق جان باقىمەن؟ ئاتا - ئانامنىڭ پۇلىنى قەتئىي خەجلىمەيمەن. ئۇلار مېنى مۇشۇ كۈنگە قويغاندىكىن تازا پۇشايمان قىلسۇن! دەيمەن.  
ئۇنىڭ گەپلىرىنى ئاڭلاپ بىر ھازا جىمىپ كەتتىم. ئۇنىڭغا نەسىھەت قىلىپ ئۆيىگە كەتكۈزۈۋېتىشىم كېرەكتۇ؟ لېكىن ئۇنىڭغا نەسىھەت ئارتۇقچە ئىشتەك قىلاتتى. ئۇنىڭ ئۈستىگە بۇ يەرگە كىرىشىم بىرەرسىگە نەسىھەت قىلىپ «ۋىجدانلىق، غورۇرلۇق، مىللەت سۆيەر . . .» بولۇۋېلىش ئەمەس. مىللەتنى سۆيىمەن، مەن ۋىجدانلىق، دەپ شوئار توۋلىغان بىلەن قىلغان ئەمەلىي ئىشىم ئىسپات بولالمايدۇ. تۇرۇپ ئۇنىڭ دادىسىغا ئاچچىقىم كېلەتتى يەنە تۇرۇپ بۇرۇنقى ئېرىگە ئاچچىقىم كېلەتتى يەنە تۇرۇپ ئۇنىڭغا ئاچچىقىم كېلەتتى. كاللامدىكى تۈگۈن پەقەت يېشىلمەيۋاتاتتى. گۇناھنى كىمگە ئارتىشىمنى بىلەلمىدىم. دادىسىغا ئارتاي دېسەم ئۇنىڭ ئاغىنىسىنىڭ ئوغلى ئالىمەن دەپتۇ. بۇرۇنقى ئېرىگە ئارتاي دېسەم بۇمۇ ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن ئۆزىنىڭ مابىتىغا كۆرسىتىپ قويماقچى بولۇپ تېگىپتۇ. بۇنىڭغا ئارتاي دېسەم دادىسى ئۆزىنىڭ سودا ئىشىنى پۈتتۈرۈۋېلىش ئۈچۈن، پۇل ئۈچۈن قىزىنى ۋاسىتە قىلىپ تاللاپتۇ. نېمانداق مۇرەككەپ. . .
سىزچۇ؟ _ ئۇ بېشىنى سىڭايان قىلىپ كۈلۈمسىرەپ خىيالىمنى بۆلۈۋەتتى.  
_ مەن نېمە بوپتىمەن؟ _ مەقسىتىنى چۈشىنەلمەي ئۇنىڭغا سوئال نەزىرىدە قارىدىم. شۇ تاپتا ئۇ نېمە دېسە شۇ گەپنى ئاڭلىغۇم بۇ ئارقىلىق ھېسىداشلىق قىلىۋاتقىنىمنى بىلدۈرگۈم كېلەتتى. ئامال بار ئۇنىڭ بۇرۇنقى ئۆتمۈشىنى ئۇنتۇپ ھالال ئىش قىلىشىنى ئۈمىد قىلاتتىم. ئۇ چىرايىمغا تىكىلىپ مۇلايىملىق بىلەن سورىدى:  
_ سىز نېمە ئۈچۈن بۇنداق يەرگە كىرىپ قالدىڭىز؟ سىزدەك بالىلارغا ياراشمايدۇ بۇيەر.  
_ كەيىپچىلىكتە گەپتىن - گەپ چىقىپ ئاچچىقىمدىلا كىرىپ قاپتىمەن، _ گېپىمنى تۈگىتىپ يەنە ئۆزگەرتىۋالماقچى بولدۇم. بايا كىرىشتىن بۇرۇن نېمە گەپلەرنى ئويلىغان مەن؟ ئەمدى ئەجەپ راست گەپ قىلىپ كەتتىميا؟ راستىمنى دېسەم ئۇنىڭ ھەممە گەپلىرىگە ئىشەندىم، شۇڭلاشقىمۇ ئۇنى ئالدىغۇم كەلمىدى.
_ سىز بىرەرسىنى ياخشى كۆرۈپ باققانمۇ؟ _ دپ سورىدى ئۇ.
_ ئەلۋەتتە! سەندە بار يۈرەك مەندىمۇ بار!  قانداق بەختلىك قىز بالا ئۇ؟ ھېكايىڭىزنى مەنمۇ بىر ئاڭلاپ باقايچۇ؟ _ ئۇ گەپ قىلغاچ ئاستا يېنىمغا سۈرۈلۈپ كېلىپ يوتامغا بېشىنى قويدى، _ رەت قىلماڭ! بەرىبىر ئەتىدىن باشلاپ بىر - بىرىمىزنى تونۇمايمىز. يوتىڭىزدا يېتىپ ھېكايىڭىزنى ئاڭلىۋالاي. رۇخسەت قىلىڭ.  
ئۇ بېشىنى يوتامغا قويۇۋىدى يوتىلىرىم تىترەپ كەتتى. سەل غەلىتىلىك ھېس قىلىپ:  
_ بۇ ياققا كېلىپ ئولتۇرە ئەمسە، _ دېدىم يېنىمنى ئىما قىلىپ.  
ئۇ كارىۋاتقا چىقىپ مېنىڭ بېلىمدىن تۇتۇپ بېشىنى مۈرەمگە قويۇپ بىر نۇقتىغا تىكىلگىنىچە خىيالغا چۈشۈپ كەتتى. سۆزۈمنى باشلىشىمنى كۈتۈۋاتسا كېرەك. بىر رومكا پىۋىنى ئىچىۋېتىپ تاماكىدىن بىرنى تۇتاشتۇرۇپ دەسلەپ ھېلىقى بۇزۇقنى قانداق ياخشى كۆرۈپ قالغانلىقىمنى، ئەتىگىنى، چۈشلۈكى مەكتەپكە ئەكېلىپ، چۈشتە ۋە كەچقۇرۇن مەكتەپكە ئاپىرىپ قويغانلىرىمنى، مەكتەپتىكى ساۋاقداشلىرىم بىلەن ئۇ توغرىلىق ئۇرۇشقانلىرىمنى، ئىجاد قىلىپ ئېيتقان ناخشىلىرىمنى، مەكتەپتىن ئۇنى دەپ قوغلانغاندىن تارتىپ ئۇنىڭ ئاخىرىدا شۇ تاتلىق گەپنى ماڭا دېگەنلىكىگىچە ھەممىنى بىرنى قويماي سۆزلەپ بەردىم. ئويلاپ باقسام قىزلارنىڭ كۆڭلىدىكى گېپىنى باشقىلارغا دەپ ئىچىنى بوشىتىۋېلىش، چارىسى بوپ قويىدىكەن. مېنىڭ كۆڭلۈممۇ خېلى كۆتۈرۈلۈپ يېنىك بوپ قالدىم. بۇرۇندىن ھېچكىمگە ئىچ گەپلىرىمنى دېمەيتتىم، ئويلاپ باقسام ئىچىدىكى گەپنى بىراۋلارغا دەۋېلىشمۇ خېلى ئەركىن قىلىپ قويىدىكەن ئادەمنى. ئۇ ئەركىلەپ:  
_ ئۇنىڭ ئورنىدا مەن بوپ قالغان بولسام قانداق ياخشى بولاتتى - ھە؟! ماڭا كۈندە ناخشا ئېيتىپ بەرسىڭىز، مەن سىزگە ھازىرقىدەك يۆلىنىپ مۇڭلىنىپ ئولتۇرۇپ كەتسەم. . . _ ئۇ شۇنداق دەپلا سۈكۈتكە چۈشۈپ كەتتى.  
_ نېمە بولدۇڭ؟ _ گەپ قىلە! جىمىپلا كەتتىڭغۇ؟ _ سورىدىم ھەيران بولۇپ.
ئۇ بىردەم ئۆكۈنۈش ئىچىدە جىم ئولتۇرۇۋېتىپ:  
_ لېكىن قانداقمۇ مۇمكىن بولسۇن؟ سىلەردەك بالىلار بىزنى ياراتمايسىلەر! بىزدەكلەرنى كۆزگە ئىلمايسىلەر! _  
_ مەن قاچان ساڭا شۇنداق دېدىم؟    
_ مەن بىلىمەن.    
_ تۈزۈك گەپ قىل ھە؟! ئادەم بىلەن ئادەم باراۋەر. ھەممىمىز خۇدانىڭ بەندىسى. سېنى كۆزگە ئىلمىغۇدەك گەپلەرنى قىلمىغاندىمەن، _ ئامال بار ئۇنىڭ دىلىغا ئازار بەرمەسلىكنى ئويلايتتىم.  
_ ئۇنداق گەپلەرنىغۇ قىلمىدىڭىز. سىزنىڭ كەسپىڭىز بار، مۇئاشىڭىز بار. ئەتراپىڭىزدا قىزلارمۇ پەرۋانىدەك ھەقىچان.
_ خاتالاشتىڭ! قىزلار مېنىڭ مىجەزىمگە كۆنەلمەيدۇ. سەن دەپ باقە! مېنىڭ مۇشۇ مىجەزىمنىمۇ ياقتۇرىدىغان قىزلار چىقارما؟  
_ مەن ياخشى كۆرىمەنغۇ؟ ھېچكىم ياخشى كۆرمىسىمۇ مەن ياخشى كۆرسەملا بولدى.
ئۇ ئەركىلەپ ھىجىيىپ قويۇۋىدى نېمە دېيىشىمنى بىلەلمەيلا قالدىم. . .
گەپلىرىمىز تۈگەيدىغاندەك ئەمەس. ئۇنىڭغا خىزمەتلىرىمنى، ئىش ۋاقىتلىرىدىكى خېرىدارلار بىلەن ئۇقۇشماسلىق سەۋەبىدىن كېلىپ چىققان قىزىقچىلىقلارنى سۆزلەپ ئۇنى كۈلۈپ تېلىقتۇرۇپ قوياتتىم. ئۇمۇ توي قىلىشتىن بۇرۇنقى گۈزەل ئەسلىمىلەرنى، باشقىلارنى قانداق بوزەك قىلغانلىقىنى ئاغزى - ئاغزىغا تەگمەي سۆزلەيتتى. بەزى گەپلىرىگە گەپ قىستۇرۇپ ئۇنى جىلە قىلىپ تازا كۈلەتتىم ئۇ جىلە بولۇپ مۈرەمگە شاپىلاقلاپ كېتەتتى. گاھىدا ئاغزىلىرىنى ئۈمچەيتىپ قارىۋالاتتى. نېمە قىلساڭ قىلمامسەن، دەپ كارىم بولمىسا يەنە ھىجىيىپ مەن تەرەپكە ئۆرۈلۈپ كىچىك بالىنى ئەركىلەتكەندەك «ئومىقىم، ئومىقىم!» دەپ تېخى. ئۇنىڭ بىلەن ياخشى كۆرىدىغان يامان كۆرىدىغان نەرسىلىرىمىز ھەققىدە ھەتتا يەيدىغان نەرسىلەرگىچە پاراڭلاشتۇق. پەقەت زېرىكىش ھېس قىلمىغانكەنمەن. ئۆمرۈمدە بىرەر قىز بالا بىلەن بۇنداق ئېچىلىپ - يېيىلىپ، كۆڭۈللۈك پاراڭلىشىپ باقماپتىكەنمەن. شۇ تەرىقىدە پاراڭلىشىپ تاڭغا يېقىن پىۋىنىڭ تەسىرىدىن بولسا كېرەك بەك ئۇيقۇم كەپ كەتتى. لېكىن بۇنداق يەردە ئۇخلاشنى خالىمايتتىم. ئۇمۇ بىلگەندەك ئىككىنچى قەۋەتتىكى مېھمانخانىدىن ئۇنىمىغىنىمغا ئۇنىماي يېنىدىن پۇل چىقىرىپ بىر ياتاق ئالدى.
_ بۇيەر خېلى پاكىز، _ دېدى ئۇ ياتاققا كىرگەندىن كېيىن.
_ بىر نېمە دەپ بولغىلى بولمايدۇ، مېنىڭ ئالدىمدا كىملەر كىرىپ نېمە ئىشلارنى قىلىپ چىقىپ كەتتى بۇيەردىن، بۇنى سەن بىلەمتىڭ؟ _ دېدىم مەن.
_ ئۇغۇ شۇ. مەن چۈشۈپ كەتتىم ئەمىسە!
_ ماقۇل. ئۆزەڭنى ئاسرا! _ بۇ گەپ ئاغزىمدىن قانداق چىقىپ كەتتىكىن، راستىمنى ئېيتسام ئۇنىڭ بىلەن يەنە پاراڭلاشقۇم باتتى.
_ راستلا چىقىپ كېتەيما؟ _ ئەتەي تەنە قىلىپ سوراۋاتاتتى.  
_ چىقىپ كەتكۈڭ بولسا زورلاپ ئېپ قالغىلى بولاتتىمۇ؟ _ كۈلگۈم كېلىپ باشقا ياققا قارىۋالدىم. ئۇ بەك خۇش بوپ كەتكەن بولسا كېرەك كەينىمدىن كېلىپ قۇچاقلىۋالدى. بۇ قىلىقلىرىنى ياقتۇرۇپ كەتمىسەممۇ قوپاللىق بىلەن رەت قىلىۋېتەلمىدىم. -
_ چىقىپ كەتمەيمەن تازا! سىز ئۇخلاڭ. مەن سىزگە قاراپ ئولتۇرىمەن. يالغاندىن كۆزۈمنى يۇمۇۋالماقچى بولۇپ شۇ يۇمغانچە ئۇيقۇغا كېتىپتىمەن. ئويغانسام يېنىمدا قاراپ ئولتۇرۇپتۇ. ئاخشام ئىچكەن ھاراق ئۆزۈمگە پۇراپ پىۋا چىشلىۋالغان چېغى باشلىرىممۇ ئېغىر، كۆڭلۈم ئاينىپ تۇراتتى.  
_ تېنچلىقمۇ؟ ياخشى ئۇخلاپسىزمۇ؟ _ ئۇ يەنە كۈلۈمسىرەپ سورىدى.
ياخشى. . . سەن ئۇخلىمىدىڭما؟
_ ياق! سىزگە قاراپ ئولتۇردۇم. ئۇخلىغاندىكى ھالىتىڭىز بەك ئوماقكەن. ھە راست! يەنە تېخى جۆيلىدىڭىز.    
_ ئۇنداق ئەمەستۇ؟ مەن ئەزەلدىن جۆيلىمەيدىغان تۇرسام؟  
_ ئىچىۋالغاندا جۆيلۈپ قويىدىغانسىز؟    
_ ئەمسە نېمە دەپ جۆيلىدىم، _ قانمىغان ئۇيقۇمنى ئېچىپلاۋەتتى بۇ.    
_ دىلخۇمار! سېنى ياخشى كۆرۈپ قالدىم. مەن ساڭا ئاشىق، دېدىڭىز. ھى ھى ھى........ ¬
ئۇنىڭ ئىسمىنىڭ دىلخۇمار ئىكەنلىكىنى ئەمدى بىلگەن ئىدىم.  
_ ماڭەۋا! ئۇنداق ئاسان بىرسىگە ئاشىق بوپ قالمايمەن مەن،_ سۆزلىگەچ سائەتكە قارىسام ئىشقا چىقىشىمغا ئازلا ۋاقىت قاپتۇ. ئالدىراپلا يۈزلىرىمنى يۇيۇپ ئۇنىڭ بىلەن خوشلاشماقچى بولدۇم.  
_ مەن ئىشقا ماڭاي!  
_ يەنە بىردەم توختاپ ماڭسىڭىز بولمامدۇ؟ سىزگە ناشتىلىق ئەكىرىپ بېرەي!    
_ بولدى. شۇ تاپتا گېلىمدىن بىر نەرسە ئۆتمىكىمۇ تەس. ماقۇل ئەمسە! كېيىن كۆرۈشەيلى!
_ نېمە؟ كېيىن كۆرۈشەيلى؟ سىز دېدىڭىز ھە؟! _ كىچىك بالىلاردەك خۇش بوپ كەتتى ئۇ. «كېيىن كۆرۈشەيلى» دېگەن گەپنىمۇ قانداق دەپ سالغاندىمەن. ھە مەيلى، ئىچىم پۇشۇپ قالغان چاغدا مۇڭدىشارمەن. ھازىرچە مېنى چۈشىنىدىغان ئادەم مۇشۇ بولغاندىكىن.    
_ تېلېفون قىل! _ ئۇنىڭغا تېلېفون نومۇرۇمنى دەپ بېرىپ ئالدىراپلا چىقىپ كەتتىم. ئۇ كۈنى كەيپىياتىم بىرتەرەپتىن ياخشى بولسا يەنە بىرتەرەپتىن ئۇنىڭ ھېكايىسى قۇلاق تۈۋىمدىن كەتمەيتتى. ئۇنىڭ ھېكايىسىنى سۆزلەۋاتقان چاغدىكى غەمكىنلىك قاپلىغان چىرايى، ماڭا ئەركىلىگەن چاغدىكى كۈلكىسى كۆز ئالدىمدىن كەتمەيتتى. ئۆز - ئۆزەمدىن توختىماي سورايتتىم «ئەجىبا مەن ئۇنى ياخشى كۆرۈپ قالغاندىمەنمۇ؟ بۇ مۇمكىنمۇ؟» شۇنداق دېسەملا كاللامدا ئىككى غەيرەت پەيدا بولاتتى. بىرى: «ياخشى كۆرۈپ قالساڭ نېمە بوپتۇ؟ مۇھەببەت دېگەن شەرتسىز بولىدۇ. ئۇنى ياخشى كۆرۈپ، يامان يولدىن قايتۇرساڭ بولىدىغۇ؟ . . .» دەيتتى. يەنە بىرى:«بولمايدۇ! سەن قانداق ئادەم؟ ئۇ قانداق ئادەم؟ ئۇ قانچىلىغان ئەركىشى بىلەن يېتىپ تېنىنى بۇلغاپ بولدى، سېنىڭ پاك تېنىڭ ئۇنىڭغا ماس كەلمەيدۇ . . .» دەيتتى. شۇنداقتىمۇ كۈنلىرىم ئۇنىڭ بىلەن خۇشال ئېچىلىپ پاراڭلاشقان گەپلەرنى ئويلاپ خېلى ئېچىلىپ قالغان ئىدى. ئەمدى بۇرۇنقىدەك كۈندە ھاراق ئىچمەس بولدۇم. كەچلىكى تورخانىغا كىرىپ مۇنبەرلەردىن ھەرخىل مۇھەببەت ھېكايىلىرىنى ئىزدەپ ئوقۇيتتۇم، ئىسلام تور بېكەتلىرىگە كىرىپ زىيارەت قىلاتتىم. مەقسىتىم قەلبىمدىكى ئىككى غەيرەتنىڭ قايسىسىنىڭ گېپىنىڭ توغرا ئىكەنلىكىگە ئىسپات تېپىش، كۆڭلۈمنى توختىتىش ئىدى. بىر كۈنى تورخانىدا ئولتۇرسام سىرتتىن بالىلار يۈگۈرۈپ كىرىپتۇ، ئۈستى - بېشى ھۆل. «نېمە بولدۇڭلار؟» دېسەم:«سىرتتا يامغۇر يېغىۋاتىدۇ. بەك سوغۇق!» دېمەسمۇ خۇشلۇقۇمدا كومپىيۇتېرنى ئۇنتۇپ سىرتقا ئۆزەمنى ئاتتىم. يامغۇرغا بەك بەك ئامراقچۇ مەن.
تالا ھەقىقەتەن سوغۇق ئىدى. لېكىن كۆڭلۈم شۇنداق ئازادە. يامغۇردا ئاستا غىڭشىپ كېتىۋاتسام يانفونۇم سايرىدى. شۇ تاپتىكى خۇشاللىقىمدا گەپدانلىقىم تۇتۇپ ئۆلۈۋالىمەن، دېگەن ئادەمنىمۇ خۇش قىلىپ نىيىتىدىن ياندۇرۇۋېتىدىغانغا ئىشەنچىم باتتى. تېلېفوننى خۇشال ئالدىم.  
_ ئەسسالـــــۇم ئۇستام! _ مەن بىرەر ئاغىنەم ئىچىمىز، دەپ تېلېفون قىلغان ئوخشايدۇ دەپتىمەن. تېلېفۇن ئۇرغا ئۇكەنتۇق.  
_ كەسە خېنىم، كەسە! كەپقاپلىغــــــــۇ؟ ھا ھا ھا `````    
ئاۋازىنى ئاڭلىمىغىلى ئىككى ھەپتىدەك بوپتىكەن، شۇنداق جاراڭلىق ئاڭلىنىپ كەتتى. مەنمۇ ئۇلاپلا: :  
_ كەلدۇۇۇۇۇۇۇۇۇۇۇۇق! ھا ھا ھا ```````    
_ قانداق ئەھۋالىڭىز ئوماق!  
_ ياخشى، ياخشى! ئالامەت! ئۆزەڭچۇ؟  
_ سىز ياخشى بولسىڭىزلا مەنمۇ ياخشى. سىز يامغۇرغا ئامراقلىقىڭىزنى دېگەنتىڭىز ئۇنتۇپ قالمىدىم. شۇڭا نېمە ئىش قىلىۋاتقاندۇ، دەپ تېلېفون قىلغان. سىزنى سېغىندىم.  
_ شۇنداقمۇ؟ ئەمسە كېلە! مەن خەلق مەيدانىدا.    
_ ماقۇل قېچىپ كەتمەڭ ھە؟ ھى ھى ھى....... ھازىرلا بارىمەن. خوش!    
_ ھە!  
كۆپ ئۆتمەيلا ئۇ كەلدى. مەن باشتا دېمىگەنمۇ ئۇنى سىرتتا كۆرگەن ئادەم ھەرگىز ئۇنىڭ ھېلىقىدەك ئىش قىلىدىغانلىقىنى پەرەز قىلالمايدۇ، دەپ. ئۇ شۇ تاپتا ئۇنىڭ كۈنلۈك تۇتۇپ، ئاپپاق مايكا، پادىچىلار شىمى كىيىۋالغان تۇرقى، شامالدا يەلپۈنۈپ تۇرغان چاچلىرى بىلەن خېلى - خېلى قىزلاردىن قېلىشمىغۇدەك ھەتتا ئېشىپ چۈشكۈدەك چىرايلىق بوپ كەتكەنتى. ئۇنى كۆرۈپ بۆلەكچىلا خۇشال بوپ كەتتىم.  
_ ئۇزاق ساقلىتىۋەتتىمۇ؟ _ ئۇ يېنىمغا كېلىپ سورىدى.  
_ ھە ئە! ئىككى سائەت بولدى مەن ساقلىغىلى، ھېچكىمنى بۇنداق ساقلاپ باقمىغان، _ دېدىم كۈلگۈم كەلسىمۇ ئۆزەمنى زورىغا بېسىپ.  
_ ساقلايسىز تازا. مېنىڭ يىگىتىم بولغاندىكىن نېمە بولاتتى؟  
_ كىم سېنىڭ يىگىتىڭكەن؟    
_ بولدى، بۇنى تالاشماي بىللە ئايلىنايلى! _ ئۇ كۈنلۈكنى ئامال بار مەن تەرەپكە تۇتاتتى.  
_ ماڭا كۈنلۈك بولمىسىمۇ بولىدۇ. ئۆزەڭگىلا تۇتە!
_ ياق! سىز مەندىن مۇھىم. ئاغرىپ قالسام ھېچنېمە بولمايدۇ، لېكىن سىز ئاغرىپ قالسىڭىز خىزمىتىڭىزگە تەسىر يېتىدۇ ھەم مەن بەك ئەنسىرەيمەن.  
_ پاھ! گەپكە ئۇستىلىقىنى. . .  
كۈنلۈك ئاستىدا پاراڭلىشىپ ماڭغاچ باغۋەننىڭ ھېلىقى «يامغۇردا قالغان ئاشىق - مەشۇقلار» يادىمغا كېلەتتى. يۇرتىمىزدا يامغۇر ئاز بولغانلىقى ئۈچۈن ماڭا ئوخشاش يامغۇر مەستانىلىرى كەچ بوپ كەتكىنىگە قارىماي بىللە ئايلىنىشىپ يۈرەتتى.  
_ مەن نېمە دېگەن بەختلىك، _ دېدى ئۇ بېشىنى مۈرەمگە قويۇپ.    
_ قانداق دەيسەن؟  
_ ئۆزۈم ياخشى كۆرىدىغان ئادىمىم بىلەن يامغۇردا سەيلە قىلالىدىم. بۇ تۇنجى قېتىم يامغۇردا بىر ئوغۇلبالا بىلەن سەيلە قىلشىم. سىز بىلمەيسىز، بۇ مەن ئۇزۇندىن بېرى ئارزۇ قىلىپ كېلىۋاتقان ئىشلارنىڭ بىرى. بۇرۇن يامغۇردا دائىم ئۆزەم يالغۇز قالاتتىم. كۆڭلۈمدە ئۆزەم ياخشى كۆرىدىغان ئادىمىمنى قولتۇقلاپ ئەركىلەپ مېڭىشنى ئويلايتتىم. مانا بۈگۈن بۇ ئارزۇيۇم ئەمەلگە ئاشتى. رەھمەت سىزگە! _ ئۇ شۇنداق دېگەچ بېشىنى مەيدەمگە قويدى. نېمىشقىكىن ئۇ «رەھمەت سىزگە!» دېگەندە ئانچە خۇش بولمىدىم.  
_ مەنمۇ بىر قىزبالا بىلەن تۇنجى قېتىم يامغۇر سەيلىسى قىلىۋاتىمەن. مەنمۇ بەك خۇشال! ساڭىمۇ رەھمەت!  
_ رەھمەت دېمەڭا! بىر خىللا ئاڭلىنىدىكەن.  
_ مانى؟ ئۆزەڭ دەيسەن؟ مېنى دېگىلى قويمامسەن؟    
_ ھە ئە! سىز دېمەيسىز، مەن دەيمەن، _ ئۇ ئەمدى بوينۇمدىنلا قۇچاقلىۋالدى. مەنمۇ ئىختىيارسىز ئۇنىڭ بەللىرىدىن بوشقىنا قۇچاقلىدىم. شۇ تاپتا ئۇنىڭ بۇرۇنقى ئىشلىرىنى ئويلىغۇممۇ يوق ئىدى. لېكىن كۆڭلۈم يەنە بىر قىسمىلا.
_ سىزگە بىر گەپنى دەي دېگەن.  
_ دېگىنە!  
_ مەن ئۇ ئىشنى قىلمايۋاتىمەن. ھازىرچە بىكار، لېكىن 3 - 4 كۈنگە قالماي مېۋە - چېۋە ساتماقچى. سىز كېتىپ جىق ئويلاندىم. بۇنىڭدا سىز ئۈچۈنمۇ ئۆزۈم ئۈچۈنمۇ ياخشى. ئۆيدىن بىرنى ئىجارە ئېلىپ ئولتۇرۇۋاتىمەن. ئۇ ئىككى ئايلىق ھاياتىم بىلەن خوشلاشماقچى. قانداق قارايسىز؟  
_ راستما؟ _ كۆڭلۈم «ۋاللىدە» يورۇپ كەتتى. «خۇشاللىق كەلسە قوشلاپ» دېگەندەك، يامغۇر ياغسا، مەن ئۇنىڭ بىلەن سەيلە قىلسام، ئەمدى ئۇمۇ ھېلىقى ئىشىدىن قول ئۈزسە . . . خۇشاللىقىمدا ئۆزەمنى باسالماي ئۇنىڭ ئېڭىكىدىن تۇتۇپ ئۆزەمگە قاراتتىم.  
_ سىزنىڭ خۇش بولىدىغانلىقىڭىزنى بىلەتتىم، ھى ھى ھى. . . _ ئۇنىڭ شۇ تاپتىكى كۈلۈمسىرىشى باشقا چاغلاردىكىدىنمۇ ئىللىق، ئوماق تۇيۇلۇپ كەتتى. ئۇنى تارتىنمايلا باغرىمغا چىڭ باستىم. ھېچنېمە دېگۈم كەلمىدى. ئۇمۇ زۇۋان سۈرمىدى. ئۇنىڭ نېمە ئويلاۋاتقانلىقىنىمۇ چۈشىنىمەن، مېنىڭچە ئۇمۇ نېمە ئويلاۋاتقانلىقىمنى چۈشىنىدۇ. شۇنداق قۇچاقلىشىپ خېلى ئۇزاق تۇرۇپتىمىز. بۈگۈن كەچنى ئۇنىڭ بىلەن بىللە كوچا ئايلىنىپ ئۆتكۈزۈش قارارىغا كەلدىم.  
_ بۈگۈن كەچنى بىللە ئۆتكۈزەيلى! _ دېدىم مەن خۇشال ھالدا.
_ ماقۇل! مەنمۇ شۇنداق ئويلىغان.  
_ يۈر ئەمىسە!    
_ ئۇ مېنى قولىنى قويۇۋەتسە خۇددى مەن قېچىپ كېتىدىغاندەك مەھكەم قولتۇقلىۋالغان ئىدى. بىللە ماڭدۇق. شۇ تاپتا كۆزۈمگە بارچە نەرسە ئىللىق، گۈزەل كۆرۈنۈپ كېتىۋاتاتتى. ياشلار يولىدىكى تەكلەرنىڭ يوپۇرماقلىرىدىكى توپا - چاڭلارنى يامغۇر سۈيى يۇيۇپ ياپيېشىل قىلىۋەتكەن ئىدى. يەرمۇ ئەينەكتەك سىيلىق، كوچا چىراقلىرىنىڭ، ئەتراپتىكى دۇكانلارنىڭ چىراقلىرىنىڭ شولىسى چۈشۈپ تېخىمۇ كۆركەم قىلىۋەتكەن ئىدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە يامغۇر سۈيى ھۆل قىلىۋەتكەچكە ئۇزۇن كەتكەن ياشلار يولىدا يولنىڭ ئۈستىمۇ تەك شاخلىرى، ئاستىمۇ تەك شاخلىرىدەك ئۆزەڭنى خۇددى ئەينەك ئۈستىدە ماڭغاندەك ھېس قىلىسەن. نېمە دېگەن گۈزەل مەنزىرە بۇ؟! بۇرۇن ھېس قىلماپتىكەنمەن.  
_ نېمە ئويلاۋاتىسىز؟
_ ھېچنېمە.  
_ دېگۈڭىز يوق!  
_ ئۇنداق ئەمەس، مەن ئىلھام ئىزدەۋاتىمەن. بىرەر مەنزىرە تەسۋىرى ياكى شېئىر يېزىپ قالارمەنمىكىن، دەپ.  
_ سىز يازغۇچىلىق قىلمىسىڭىز؟  
_ مەن دېگەن كۆمۈلۈپ قالغان ئالتۇن. ھى ھى ھى. . . يازغۇچىلىقمۇ قىپ قويىمەن. يېزىپ مۇنبەرگە يوللايمەن، مۇنبەردە نۇرغۇن تورداشلار كۆرۈپ باھا بېرىدۇ. پىكىر ئالماشتۇرىمىز.    
_ نېمە ئۇ مۇنبەر دېگەن؟    
_ سەن بىلمەيسەن راست! مۇنداق بولسۇن ئەتە كەچتە سېنى تورخانىغا ئەكىرىپ مۇنبەرنى كۆرسىتىپ قوياي!  
_ نېمىدېگەن ياخشى! ماقۇل. گەرچە بىلمىسەممۇ ئۇ يەر چوقۇم جەمئىيەت ئوينايدىغان بالىلار كىرمەيدىغان، ئىلمىي، مەدەنىيەتلىك كىشىلەر توپلىشىدىغان جاي!    
_ ئۇ جاي ئەمەس. ئۇ دېگەن مەۋھۇم دۇنيا! !
_ مەرھۇم دۇنيادىكى ئادەملەرنى قانداق كۆرىسىز؟ شېئىرلىرىڭىزنى قانداق ئوقۇپ بېرىسىز؟ مەرھۇم دېگەن ئۆلۈپ كەتتى دېگەن گەپقۇ؟:  
_ ئــــاھــــــــــاي! مەرھۇم ئەمەس، مەۋھۇم!  
_ مەۋھۇم دېگەن نېمە گەپ؟  
_ ۋاي بولدىلا! ساڭا چۈشەندۈرۈپ بولالمايمەن. ئەتە كىرسەڭ چۈشىنىپ قالىسەن. باشقا گەپ دېيىشەيلى!
_ ماقۇل!    
بىللە كېتىۋاتىمىز. گەپلىرىمىز، كۈلكىلىرىمىز توختاپ قالىدىغاندەك ئەمەس. بېكەتنىڭ كەينىدىكى كەچلىك بازارغا بېرىپ سۇيقاش ئىچتۇق. ئۇنىڭغا «ئىككى قاچا ئالايلى» دېسەم ئۇنىمىدى «بىر قاچىنى ئىچىپ بولالمەيمەن، سىزلا ئىچىڭ. مېنىڭ قورسىقىم توق» دەپ. شۇنىڭ بىلەن بىر قاچا سۇيقاشنى كۈلۈشۈپ ئولتۇرۇپ تەڭ ئىچتۇق. ئۇ بىر چوكا مەن بىر چوكا يەپ. باشقىلارنىڭ سوغۇقتا تىترەپ كېتىۋاتقانلىقىنى كۆرسەك «ئۇنچە سوغۇق ئەمەسقۇ؟» دېيىشىپ بىر - بىرىمىزنىڭ بىلەكلىرىنى تۇتۇپ باقاتتۇق. ئۇنىڭ بىلىكى مۇزلاپ كېتىپتۇ، لېكىن دېسەم قەئىي ئۇنىمايدۇ «توڭۇمىدىم» دەپ. مېنىڭ بىلىكىمنى تۇتۇپ بېقىپ «سىز توڭۇپ كېتىپسىز، ئەتە زۇكامداپ قالمەڭ يەنە!» دېگەنتى مەنمۇ ئۇنىمىدىم نەدە توڭۇيمەن مەن! يۈرىكىم شۇنداق ئىللىق! ھەنىم بولسا كەلگۈسى مىللەتنىڭ ئانىسىدىن بىرى توغرا يولغا قايتماقچى. ئۇنى ياخشى كۆرىدىغان ياكى كۆرمەيدىغانلىقىمنى بىلمەيتتىم. كەچتە ئۇنىڭ ئۆيىگە بېرىپ ئۇخلىدۇق. ئۇنى قۇچاقلاپ شۇنداق راھەت ئۇخلاپتىمەن. ئەتىسى قوپۇپ ئىككىمىزلا زۇكام ...............

شۇنداق قىلىپ ئۇ نەچچە كۈندىن كېيىن قول ھارۋىسىدىن بىرنى ئېلىپ ئەتىگىنى مېۋە - چېۋە بازىرىغا بېرىپ ئالما، نەشپۈت، بانان . . . لارنى توپ سېتىۋېلىپ سودا بازىرىدا پارچە سېتىپ بىر ئوبدان سودىنىڭ ئېپىغا كىرىۋالدى. دەسلەپ ئۇنى ھېلىقى جايدا كۆرگەنلەر كۆزىگە كىرىۋېلىپ بوزەك قىپتۇ. بۇنى ئۇ ماڭا دېمىدى. بەلكىم ئۆزىنىڭ يۈزىدىن مېنىڭ يۈزۈمنى ئاياپ دېمىگەن بولسا كېرەك! بۇنى سودا بازىرىدا رەخت ساتىدىغان ئاغىنەمدىن ئاڭلاپ قالدىم. ئۇ بىزنىڭ بىرنەچچە قېتىم تورخانىدا بىللە ئولتۇرغىنىمىزنى كۆرگەن ئىدى. ئاڭلاپ بەك ئاچچىقىم كەلدى. توغرا ئىش قىلمىغاندا كارىڭ يوق، بېرىپ كۆڭلۈڭنى ئېچىپ كېلىسەن. ئەمدى بىر ھالال ئوقەتكە كىرىشىپ ئۆزىنىڭ جېنىنى جان ئېتىۋاتسا . . . ئاغزىمغا ھەرخىل گەپلەر كېلىدىغۇ ئويلىسام. ئۇ رەخت ساتىدىغان ئاغىنەممۇ 12 ياش ۋاقتىدىن باشلاپ سودا قىلغان بولۇپ جەمئىيەتتىكى بالىلار بىلەن مۇناسىۋىتى ياخشى ئىدى. شۇڭا ئۇنىڭغا جېكىلەپ باشقىلار ئۇنى ئاۋارە قىلمىسۇن، بىر يۇرتلۇقنىڭ يۈزىنى قىلىپ بىر قېتىم ئۆتكۈزۈۋېتەي، يەنە بوزەك قىلسا مەندىن ياخشى كۈن كۆرمەيدۇ، مابىتى غەيرەتشۇنداق دېدى دەپ قوي، دېدىم. كېيىن ھەسەن پاچاقتىن سورىسام ئوغرى - يانچۇقچىلارمۇ ئۇنى بوزەك قىلماس بوپتۇ.    
ھەركۈنى مەن ئىشتىن چۈشۈشۈمگىلا ئۇ تېلېفون قىلاتتى. بىللە تاماق يەپ تورخانىغا كىرىپلا مۇنبەرنى ئاچاتتۇق. ئۇنىڭغا ئۇيغۇرچە خەت بېسىشنى، كوت - كوتتا پاراڭلىشىشنى، ئويۇن ئويناشنى . . . ئىشقىلىپ زېرىكمەيدىغان ئىشلارنى ئۆگەتتىم. ئۇنىڭمۇ قىزغىنلىقى يۇقىرى تېزلا ئۆگىنىۋالدى. بىرەر كۈن ئىشىم چىقىپ كىرەلمىسەم بىرمۇنچە خەت قالدۇرۇپ قويىدۇ تېخى.  
كېيىنچە مۇنبەر ئۇنىڭغا بەك تەسىر قىپتۇ. ئۇنىڭ گەپ - سۆزلىرىدىن ھېس قىلدىم. مۇنبەردىكى بىلىملىك، مەدەنىيەتلىك، ئىلغار ئىدىيىلىك ياشلىرىمىزنىڭ ئۆتكۈر پىكىرلىرى، جەمئىيەت، مىللەت، يۇرت، قىز، ئانا . . . ھەققىدىكى مۇلاھىزىلىرى ئۇنى خېلى ئويلاندۇرۇپتۇ. مېنىڭمۇ ئۈمىد قىلىدىغىنىم شۇ ئىدى. كۈندە ئۇنىڭ بىلەن بىللە بولۇپ مەنمۇ ئۇنى بىر كۈن كۆرمىسەم چىدىيالمايدىغان بوپ قالدىم. كونىلارنىڭ «كۆيگەن يامانمۇ، كۆنگەنمۇ؟» دېگەن سۆزى ھەقىقەتەن توغرىكەن. ئۇنىڭغا كۆنۈپ قاپتىمەن.  
بىر كۈنى ئىشتىن چۈشۈپ يەنە باشقا ئىشىم چىقىپ قېلىپ ئۇنىڭ بىلەن كۆرۈشەلمىدىم. ئەتىسىمۇ، ئۆگۈنىسىمۇ تېلېفون قىلمىدى. «ئاغرىپ قالغانمىدۇ؟ ھېلىقى سويمىلار يەنە بوزەك قىلغانمىدۇ يا؟ سودا سانائەتنى باشقۇرغۇچىلار ماللىرىنى مۇسادىرە قىلغان بولسا ماڭا تېلېفون قىلاتتى. . .» تۈگىمەس تەشۋىشلەر ئىچىدە بىر ھەپتىدىن كېيىن ئۇنىڭغا تېلېفون قىلسام «بۇ نومۇر توختىتىۋېتىلدى» دەيدۇ. تېخىمۇ ئەنسىرەپ ئۆيىگە بارسام تاقاق. ئۆي ئىگىسىدىن سورىسام «بىر ھەپتە ئىلگىرى ئۆينى قايتۇرۇۋېتىپ كەتتى، نەگە بارىدىغانلىقىنى دېمىدى» دېمەسمۇ بېشىمغا بىر چېلەك سوغۇق سۇ قۇيغاندەك قېتىپلا قالدىم. كۆڭلۈم بىر نەرسىنى سەزگەندەك ئۇدۇل تورخانىغا چاپتىم. كوت - كوتۇمنى ئېچىپلا يېلى چىقىپ كەتكەن توپتەك بوپ قالدىم. ئۇ ماڭا مۇنۇ سۆزلەرنى قالدۇرغان ئىدى:  
«غەيرەت! مەن بۇ ئۆمرۈمدە ئەڭ خۇشال بولغان، ئۆزەمنى ئەڭ بەختلىك دەپ ئويلايدىغان ئىش _ سىزنى ئۇچراتقىنىم. مېنىڭ خاتا يولدىن قايتىشىمغا ياردەم قىلغىنىڭىزغا، ماڭا ھەقىقىي مۇھەببەتنى ھېس قىلدۇرغانلىقىڭىزغا كۆپ رەھمەت! مەن بىلىمەن، بىز گەرچە مۇھەببەتلىشىشكە ئىنتايىن ماس كەلسەكمۇ ئەمما ھالال ئەر - خوتۇن بولالمايمىز. مېنىڭ سىزگە خوتۇن بولۇشقا سالاھىيىتىم توشمايدۇ. سىزمۇ مېنى ئالمايسىز ھەقىچان؟ مېنى <جېنىم خوتۇن، سەت خوتۇن . . .> دەپ ئەركىلىتىشلىرىڭىزنى، بىللە سەيلە قىلغان يامغۇرلۇق تۈنلەرنى مەڭگۈ ئەسلەپ تۇرىمەن. سىزگە كۆز تەگمەسلىكىنى ھەر ۋاخ نامىزىمدا ئاللاھتىن تىلەيمەن. مېنى ئىزدىمەڭ، بىكار ئاۋارە بولىسىز. مەن ئاتا - ئانامنىڭ يېنىغا قايتىپ بېرىپ سىز دېگەندەك ئۇلارنىڭ رازىلىقىنى ئېلىشقا تىرىشىمەن. ئاللاھ سىزنى ئۆز پاناھىدا ساقلىغاي! سالامەت بولۇڭ!»  
ئۇنىڭ خەتلىرىنى قايتا - قايتا ئوقۇدۇم. كۆزلىرىم ئىمىر - چىمىر بولۇپ بەللىرىمنىڭ ئاغرىۋاتقانلىقىنى ھېس قىلغاندا ئاندىن ئاستا تۇرۇپ بىز بىللە يامغۇردا سەيلە قىلغان، بىللە تاماق يېگەن جايلارغا . . . تورخانىلارغا بېرىپ ئۇنى ئىزدىدىم. ئۇنىڭ راستىنلا كەلمەسكە بەلكىم مەڭگۈ كەلمەسكە كەتكەنلىكىگە ئىشەنگۈم كەلمەيتتى. شۇ چاغدىلا ئۇنىڭ ئۆزەمنىڭ ھاياتىنىڭ بىر قىسمىغا ئايلىنىپ بولغانلىقىنى چوڭقۇر ھېس قىلىدىم. ئادەم نېمە دېگەن دۆت ھە؟ دائىم يوقاتقان چاغدا ئەسلەيدۇ. شۇنداقتىمۇ ئۇنىڭ توساتتىن تېلېفون قىلىپ «جېنىم! سىزدىن قانداقمۇ ئايرىلىپ كېتىشكە چىدىيالايمەن، چاقچاق قىلىپ قويدۇم» دەپ ئالدىمدا پەيدا بولۇشىنى ئۈمىد قىلاتتىم. لېكىن كوت - كوتتا قالدۇرغان خەتلىرىنى ئويلىساملا بۇ خىياللىرىم كۆپۈككە ئايلىناتتى. مېڭىپ - مېڭىپ ئۇنىڭ بىلەن دەسلەپ تونۇشقان جايغا كەلدىم. يولنىڭ ئۇ چېتىدە تۇرۇپ ئۇ يەرگە قاراپ ئۇنىڭ بىلەن تونۇشقان چاغلارنى، بىللە يامغۇردا سەيلە قىلغان، بىر قاچا سۇيقاشنى تەڭ ئىچكەن چاغلاردىن تارتىپ ئۇنىڭ ئەڭ ئاخىرىدا ماڭا قالدۇرغان خەتلىرىگىچە ئويلىدىم. ئۇ يەرگە كىرىپ سوراپ باقماقچى بولۇپ دەرھال نىيىتىمدىن ياندىم. چۈنكى مەن ئۇنىڭ ئۇنداق يەرگە قەتئىي قايتا قەدەم باسمايدىغانلىقىنى بىلىمەن، ئۇنىڭغا ئىشىنىمەن. شۇلارنى خىيال قىلغاچ كۆزۈمدىن ئىككى تامچە ئېقىپ چۈشتى. قىزبالا ئۈچۈن كۆزۈمدىن ئىككىنچە قېتىم ياش چىقتى. ئاۋازنى قويۇۋېتىپ يىغلىغاندىكى ئازاب ئۈنسىز يىغلىغاندىكى ئازابنىڭ ئالدىدا ھېچنېمىگە دال بولالمايدىكەن. ئويلاپ باقسام تۇنجى ياخشى كۆرگەن قىزىمنىڭ ئاغزىدىن ئۆزىنىڭ قىزلىقىنىڭ بۇزلۇغانلىقىنى ئاڭلىغان چاغدىكى ھېسسىيات ئازاب ئەمەسكەن. مەن ئازابنى ئەمدى ھېس قىلىۋاتىمەن. ئۇنىڭدىن مەڭگۈلۈك ئايرىلىپ قېلىشقا چىدىمايتتىم.    
ئويلا - ئويلا ئاخىرى بىر قارارغا كەلدىم. تورخانىغا ئۇچقاندەك بېرىپ كوت - كوتۇمنى ئاچتىمدە ئۇنىڭغا خەت قالدۇردۇم:    
«سېنى ئالىمەن!!! سېنى ئالىمەن!!!سېنى ئالىمەن!!! سېنى ئالىمەن!!!سېنى ئالىمەن!!! سېنى ئالىمەن!!!سېنى ئالىمەن!!! سېنى ئالىمەن!!!سېنى ئالىمەن!!! سېنى ئالىمەن!!!سېنى ئالىمەن!!! سېنى ئالىمەن!!! . . . »  
--------------------------------------2---------------------------------------
    ئۇ كەتكەندىن كېيىنكى كۈنلىرىم ئۇنىڭ بىلەن بىللە بولغان مىنۇتلارنى ئەسلەش، ئۇنى سېغىنىش بىلەنلا ئۆتتى. ئۆز – ئۆزۈمگە تەسەللىي بېرىپ "ئۇ چوقۇم قايتىپ كېلىدۇ" دەيتتىم. ئۇدا بىر ئاي كۈندە تورخانىغا بېرىپ ئۇنىڭغا سۆز قالدۇرۇپ قويدۇم. لېكىن ئۇنىڭدىن قىلچە سادا يوق. مېنىڭ ئۇ چاغلاردىكى ھېسسىياتىمنى ئايرىلىشنىڭ تەمىنى تېتىپ باققانلار چۈشىنىدۇ، ئەلۋەتتە.  
   بۇرۇنقى خىزمەت ئورنۇمدىن چىقىپ ئۇنىڭ بىلەن تونۇشقان جايغا يېقىن يەردە ئىشلىدىم. بىزنىڭ بىنانىڭ ئۈچىنچى قەۋىتى تازىلىق ئۆيى بولۇپ، تازىلىق ئۆيىنىڭ دېرىزىسىدىن بۇ «گۇناھ كوچىسى»نى ئېنىق كۆرگىلى بولاتتى. قاتار - قاتار كەتكەن ئون نەچچە دۇكاننىڭ ھەممىسى شۇنداق جاي ئىدى. بەزىلىرى مونچا، بەزىلىرى كىنوخانا، بەزىلىرى سوغۇق ئىچىملىك دۇكىنى، ئىككىسى تېخى ۋىۋىسكىسىمۇ يوق ئوچۇق - ئاشكارا ھالدا تىجارەت قىلىدۇ. ھەر كۈنى 5 - 6 نۆۋەت تازىلىق ئۆيىگە چىقىپ تاماكا چەككەچ بۇ يەرنى كۆزىتىمەن. بۇ يەرگە ئادەمنىڭ ھەرخىلى كىرەتتى. گاھىدا ياش بالىلارنىڭ كىرىپ كېتىۋاتقىنىنى كۆرسەم ئۇلارغا ئېچىنىپ دېرىزىدىن بېشىمنى چىقىرىپ توۋلاپ ئۇلارنى كەيىنىگە يېنىشقا ئۈندىگۈم كېلەتتى. بېشىغا دوپپا كىيىۋالغان، ساقىلى مەيدىسىدە بار، يول مېڭىشىمۇ خېلى تەسكە چۈشىدىغان، «بىر پۇتى گۆرگە ساڭگىلىغان»لارنى كۆرسەم ئىچىم ئاچچىق بولۇپ يىغلاپ ئۇلارغا يالۋۇرغۇم كېلەتتى. بەلكىم ئۇلارنىڭ خوتۇن - بالىسى ئەمەس، نەۋرە - چەۋرىسى باردۇ. كۆڭلۈمدە بولسا «تۇرمۇش ئوچىقىدا تاۋلانغانلار چېغىدا بۇنداق يەردىن ئاشۇ ئىشتىن مېھرىنى ئۈزەلمەيۋاتسا خام ياشلارنىڭ كېلىشىمۇ بەك ئەيىپ ئەمەسكەن» دەپ قالاتتىم. بىر قېتىم بىر مويسىپىت، بېلى مۈكچەيگەن ئادەم بېشىدا دوپپا، ئالچاڭلاپ ماڭغىنىچە كىرىپ كېتىۋاتىدۇ. غەزىپىم تاشتى گەرچە ياشانغانلارنىڭ كىرىشىنى تۇنجى قېتىم كۆرۈشۈم بولمىسىمۇ ئۇنى بىر قېتىم بولسىمۇ توسۇۋېلىش خىيالىغا كەلدىم. توساتتىن بىر ئاممىۋى ھاجەتخانىدىن بىر خەنزۇ چىقىپ قولى بىلەن كىرىشكە ئىما قىلدى. توۋا! باياتىن بېرى يولنى ئوڭلاپ ماڭالمايۋاتقان ئادەم ئەمدى ئالدى - كەينىگە قارىماي ھىجىيىپ يۈگۈرگىنىچە كىرىپ كېتىۋاتىدۇ. قاراپ خىيالىمغا مۇنبەرلەردە يوللانغان مىللەت، كەلگۈسى، يۇرتىمىز. . . توغرىلىق يېزىلغان تېمىلار كەلدى. ئاشۇنداق تېمىلارغا «يازماڭلار قېرىنداشلار! پايدىسى يوقكەن . . .» دەپ ئىنكاس يازغۇم كەپ كەتتى. لېكىن باھادا كېلىشەلمىگەن بولسا كېرەك بىردەمدىلا يېنىپ چىقتى ۋە بەلكىم ئۇ يەردىكىلەرنى ياراتمىغاندۇ. قارىماققا ئۇيەردىكىلەرنىڭ ھەممىسىنىڭ يېشى چوڭراقتەك قىلاتتى. ئۇ يەنە ماڭدى. كىنوخانىنىڭ ئالدىغا كېلىشىگە بىرى چاقىرماقچى بولۇۋىدى دېرىزىدىن بېشىمنى چىقىرىپلا توۋلىدىم:  

_ چوڭ ئاتا(تۇرپاندا دادىمىزدىن چوڭ ئادەملەرنى چوڭ ئاتا دەپ ئاتايمىز)! ئاۋۇ ئۇدۇلدىكىسىگە كىرسىلە! "  
ئۇ ئۇيان قاراپ، بۇيان قاراپ ئاران دېگەندە مېنىڭ تۇرغان ئورنۇمنى بىلدى ۋە بىلمىگەن قىياپەتكە كىرىۋېلىپ:  
_ نېمە دەيسىز؟  
زەردە بىلەن تېخىمۇ ئۈنلۈك توۋلىدىم:  
_ ئاۋۇ ئۇدۇلدىكىسىگە كىرسىلە شۇنداق ئوماق، نەۋرىلىرىگە ئوخشاش چىرايلىق سەتەڭلەر بار. شۇلارنى ئوينىمىسىلا باشقىسى بىكار! _ ئۇنىڭغا چەكچىيىپ قارىۋىدىم «مەن.... ھاجەت قىلىۋالاي.....دېگەن......» دەپ بىرنېمىلەرنى غۇدۇڭشىغىنىچە تېز - تېز قەدەم بىلەن ھوقۇشتەك ئەتراپىغا شارت - شۇرت قاراپ قويۇپ كېتىپ قالدى. ئۇنىڭ شۇ تاپتىكى تۇرقى شۇنداق كۈلكىلىك ھەم ئېچىنىشلىق ئىدى.  
  كۈندە كۆزىتىمەن. بۇيەرگە سۈت ساتىدىغان، كۆمۈر ساتىدىغان . . . مەن بىلەن تەڭ دېمەتلىكلەر، كىچىكلەر، ھەتتا 12 - 13 ياشلار ئۆپچۆرىسىدىكى بالىلارمۇ كىرەتتى. «ئۇلارغۇ كىچىك بىلمىسۇن، ئاۋۇلار چوڭ بولغاندىكىن، تەربىيە قىلسا بولمامدىغاندۇ» دەپ ئۇيەردىكىلەرگە تېخىمۇ ئۆچ بوپ كەتتىم. ئۇيەرگە قارىغانسېرى بۇ ئىشلارنى ئۆزۈمنىڭ تىزگىنلىيەلمەيدىغانلىقىمنى ئۆزۈمنىڭ نەقەدەر ئاجىز ئىكەنلىكىمنى ھېس قىلىپ جاننى ئالىقانغا ئەپ قويۇپ ئىچىگە كىرىپ ھەممىسىنى ئۇرۇپ، دەسسەپ باشقا كەلگەننى كۆرمەكچىمۇ بولاتتىم. لېكىن ئۇ ئىشلىرىمنىڭمۇ پايدىسى بولمايدىغانلىقىنى ئويلىسام ھۆڭرەپ يىغلىغۇم، شۇ يەرگە كىرىۋاتقانلارغا يېلىنىپ - يالۋۇرۇپ بولسىمۇ كىرمەسلىككە دەۋەت قىلغۇم كېلەتتى. كېيىنچە ئۇيەرگە قارىماس بولدۇم. ئۆزۈمگە ئۆزۈم كۆڭۈل ئاغرىقى ئىزدەپ نېمە قىلاي؟ مەن قاراپ قويغانغا ئازىيىپ قالمايدۇ ئۇنداقلار. . .    
ئۇنىڭ بىلەن تونۇشقانغا دەل يەتتە ئاي بولغان كۈنى سەل ئىچىم پۇشۇپ ئازراق ئىچكۈم كېپ قالدى. سوغۇق ئىچىملىك دۇكىنىغا كىرىپ پىۋا ئىچىپ ئولتۇرغاچ يەنە ئۇنى ئويلاپ خىيالغا چۈشۈپ كېتىپتىمەن. بىر چاغدا بىرى كېلىپ:  
_ ئاداش، چاقمىقىڭنى بېرىپ تۇرە! _ دېگىنىچە مەن تەپكە كېلىۋاتاتتى. چىرايىغىمۇ قارىماي چاقماقنى تۇتقۇزۇپ قويدۇم.
_ ۋوي! غەيرەتقۇ سەن؟! ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم! ياۋ پانا. . . باكەنسىلە ھە؟
بېشىمنى كۆتۈرۈپ قارىسام ھېلىقى ئالىم چېڭلۇڭ. ئۇنى كۆرۈپ خېلى كۆڭلۈم كۆتۈرۈلۈپ قالدى.  ئۇزۇندىن بۇيان ئۇنىڭغا "رەھمەت" دېمىسەممۇ ئوبدان بىر مېھمان قىلىۋېلىش ئويۇم باتتى. چۈنكى ئۇ مېنى دىلخۇمارغا تونۇشتۇردى ئەمەسمۇ؟ گەرچە بىۋاسىتە ئۇ ئارقىلىق تونۇشمىغان بولساممۇ كۆڭلۈمنىڭ بىر يېرىدە ئۇنىڭغا رەھمىتىم باتتى. شۇ كۈنى ئۇنىڭ بىلەن كىرمىگەن بولسام دىلخۇمار بىلەن تونۇشالمايتتىم - دە؟
_ ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام!
ئورنۇمدىن تۇرۇپ خۇشال ھالدا ئۇنىڭ بىلەن كۆرۈشتۈم.  
_ يوقاپلا كەتتىڭغۇ؟ بىر يىل يېتىۋالساڭمۇ ماڭا ھېساب، دەپ قويسام شۇ يەردىن چىقماي يۈرەمسەن يە؟ _ دېدى ئۇ. بۇ قېتىم ئۇنىڭ كۈلكىسى شۇنچىلىك دوستانە ھەم سەمىمىي ئىدى.    
_ ئا.........چاقچاق قىلمىغىنە~! ئىشلەپ شۇ! ھە، ئۆزۈڭچۇ؟ چېڭلۇڭ ئەمەس لى ليەنجې دېسەك بولغۇدەك ئەمدى.
ئۇنىڭ ھازىرقى چاچ پاسونىمۇ ئۆزگىرىپ قاپتۇ. بۇرۇنقى رامبۇل قوينىڭ قوڭىدەك چېچىنى قىسقارتىپ شۇنداق يارىشىملىق قىلىۋاپتۇ. چېھرىدىن كۈلكە ئۆچمەيتتى. بەلكىم مىجەزى شۇنداقتۇ ۋە ياكى مېنى كۆرۈپ خۇشالدۇ.    
_ مەن ھازىر ساتراچلىقنى ئۆگىنىۋاتىمەن ئاداش. بۇرۇنقى ئالىم چېڭلۇڭ يوق. ھازىر مېنى ھەممىسى "ئالىم ساتراچ" دېيىشىدۇ! ئۆزگىرىپ كەتتىم ھازىر، _ ئۆزىنى تۇتۇۋېلىپ سۆزلىدى ئۇ.  

_ ھا ھا. . . ئەمدى چاچ ئالدۇرىدىغان پۇلۇم تېجىلىپ قالغۇدەكتە؟  
_ چاتاق يوق! قولۇم كۆكسۈمدە ئاداش! ھى ھى . . .
ئۇلارمۇ 5 – 6 دەك بولۇپ سورۇن تۈزۈشۈپ ئولتۇرماقچى بولغان ئىكەن. مېنى سورۇنغا تەكلىپ قىلىپ ئاغىنىلىرىگە تونۇشتۇرۇپ نېمە ئىچىدىغانلىقىمنى سورىدى:    
_ ئاداش، كۆڭلۈڭ نېمە تارتىدۇ؟ ھاراق – تاماكىنى تاشلاپ، بەش ۋاخ نامىزىمنى باشلىۋالغان دېگىنە! بۈگۈن بۇ ئاغىنىلىرىم يوقلاپ كەپتىكەن. مەن كەيىپ قىلماي، سەن نېمە ئىچكۈڭ بولسا تارتىنماي دەۋەر! _ ئۇنىڭ گەپلىرىدىن كەيپىياتىم تېخىمۇ كۆتۈرۈلۈپ قالدى. مانا! ئادەم ئۆزگىرىمەن دېسە يېرىم يىل بۇرۇنقى ئوغرى – يانچۇقچىلىق قىلىپ، كەيىپنى كەيىپكە ئۇلايدىغان ئادەمدىن تەقۋادار مۇسۇلمانغا نېمىشقا ئۆزگىرەلمىگۈدەك؟ پاكىت ئالدىڭدا تۇرسا ئىشەنمەي تۇرالمايسەندە؟ ئەمما قانداق كۈچنىڭ دەستىدىن ئۆزگەرگەنلىكىگە ھېچ ئەقلىم يەتمايۋاتاتتى.  
_ پاھھۇي! ياخشىغۇ! ئەكېلە قولۇڭنى! _ ئۇنىڭ بىلەن قايتا قول ئېلىشىپ كۆرۈشۈۋەتتىم، _ كەيىپتىن زېرىكىپسەندە؟ _ دېدىم ئۇنىڭدىن "نېمىشقا ئۆزگەردىڭ؟" دەپ سورىيالماي.
_ ئۇنداق ئەمەس، _ ئۇ كۈتكۈچىنى چاقىرىپ ئۆزىگە ئىچىملىك، باشقىلىرىمىزغا پىۋا بۇيرۇتۇپ قويۇپ سۆزىنى داۋاملاشتۇردى، _ دادام تۈگەپ كەتتى ئاداش! _ نەپەسنى بولۇشىغا ئېلىپ چوڭقۇر ئۇھ تارتىپ قويدى، _ ئىنىم كىچىك مەكتەپتە ئوقۇتمىسام بولمايدۇ، ئاپامنىڭ يېشى چوڭىيىپ قالدى، ئېتىزلىقتا مەن ئىشلىمىسەم يەيدىغان، ئىچىدىغان، كىيىدىغاننى خۇدايىم ئاسماندىن تاشلاپ بەرمەيدۇ – دە؟ دادامنىڭ قەدرى بەك ئۆتۈلدى. رەھمەتلىك دادام قازا قىلىدىغان چاغدا "ئالىم! ئاپاڭغا ياخشى قارا! ئىنىڭغا ياخشى قارا. . ." دەپ كۆزى يۇمۇلماي كېتىپ قالدى، _ ئۇ كەيپىياتنى بۇزماي، دېدىمۇ غەشلىك قاپلاپ تۇرغان چىرايىنى سىلكىپ تاشلاپ زورىغا كۈلۈمسىرەپ:  
_ ئۇ گەپلەرنى دېيىشمەيلى! ئاران بىر كۆرۈشكەندە خۇشال بولىدىغان پاراڭ قىلايلى! _ ئۇنىڭ كۆز ئۇچقۇنلىرىدىن خېلى جىق ئىشلارنى بېشىدىن ئۆتكۈزگەنلىكى، تۇرمۇشنىڭ ئاچچىقىنى ئاز تېتىمىغانلىقىنى ھېس قىلىۋېلىش تەس ئەمەس ئىدى.    
_ كېيىن ئايرىم پاراڭلىشىۋالارمىز، _ دېدىم ئۇنىڭغا مەنىلىك كۈلۈمسىرەپ.  
_ ماقۇل، چاتاق يوق!
سورۇندا شۇنداق كۆڭۈللۈك ئولتۇردۇق. مەن قاتارلىق بىرنەچچەيلەن پىۋا ئىچتۇق. ئۇ ئىچىملىك ئىچىپ ئولتۇردى. سورۇن بىر ئوبدان كېتىۋاتاتتى. ئۇ تۇيۇقسىز مەندىن سوراپ قالدى.    
_ ھېلىقى مابىتىڭ بىلەن قانداق بوپ كەتتىڭلار؟  _ ئۇ شۇنداق سەمىمىي تەلەپپۇزدا گەپ قىلىۋاتاتتى. مەن ئۇرغان ھېلىقى پور كۆتەك مابىتى ئالىمغا دەپ قويغان بولسا كېرەك، ئۇمۇ بىر نەچچە قېتىم بىزنى كۆرۈپ قالغانىدى. شۇڭا ھەيرانمۇ بولمىدىم. ئۇنىڭدىن ھېچقانداق گەپنى يوشۇرماي دەۋەتمەكچى بولدۇم.    
_ ھـــــــــــــــــــەي، ئاداش! مەنمۇ بىلمەيلا قالدىم. بىر ئوبدان يۈرۈۋاتاتتۇق. بىر مەزگىل يوقاپ كېتىپ كوت – كوتۇمغا خەت قالدۇرۇپ قويۇپتۇ. . .  
_ نېمە دەپ؟
_ مېنى ئىزدىمەڭ! بىز ماس كەلمەيمىز، سىزنى ئۇنداق ئەسلەيمەنەي، بۇنداق ئۇنتالمايمەنەي . . . دېگەندەك كىتاب سۆزلىرى.    
_ ئۇنى ياخشى كۆرەمتىڭ؟    
_ دەسلەپ بىلەلمىگەن. ئۇ كەتكەندىن كېيىن ھېس قىلدىم، _ تۇنجى قېتىم ئۇنى ياخشى كۆرۈپ قالغىنىمنى بىرسىگە دېيىشىم. باشقىلارمۇ جىمجىت ئولتۇرۇپ بىزنىڭ پارىڭىمىزغا دىققەت قىلىۋاتاتتى. يېنىمدا ئولتۇرغان بىر ئاغىنىمىز سەل قىزىپ قالغاندەك تۇراتتى. ¬
_ ئالامسەن؟ _ دەپ سورىدى ئۇ.  
_ ياخشى كۆرىمەن، دېگەندىكىن ئەلۋەتتە ئالىمەندە؟! _ دېدىم ئىككىلەنمەيلا.
_ ئەمسە ئىزدەيلى!    
_ نەدىلىكىنى بىلمىسەم يە؟
ئالىم بىردەم ئويلىنىۋالغاندىن كېيىن ئارىدىكى سۈكۈتنى بۇزدى.    
_ ئاداش، ئۇ ساڭا بىر دوستى بىلەن كەلگەنلىكىنى دېگەنمۇ؟
ئۇنىڭ بۇ گېپىنى ئاڭلاپ كاللامغا بىر ئەقىل كەلگەندەك خۇشلۇقتىن يۈرىكىم دۈپۈلدەپ كەتتى. ئۇ ماڭا بۇ يەرگە بىر دوستى بىلەن تەڭ كەلگەنلىكىنى دېگەن ئەمەسمۇ؟ ئاشۇ دوستىدىن ئۆيىنىڭ ئادرېسىنى سورىۋالسام بولىدۇ - دە؟ نېمىشقا بۇنى ئويلىمىغاندىمەن. توۋا! ئادەم ھىجران قاينىمىغا چۈشۈپ كەتسە كالۋالىشىپلا كېتىدىكەن دېسە!
_ توغرا، _ دېدىم مەن ھاياجىنىمنى باسالماي، _ ئاشۇ دوستىنى ئىزدىسەكلا ئۇنىڭ ئىز - دېرىكىنى ئالالايمىز!  
خۇشاللىقتىن قوللىرىمنى ئۇۋۇلاپ كەتتىم.    
_ ۋاي - ۋۇي! مانى قارا! بۇرۇن ئويلىمىغانمىتىڭ؟
_ خۇدادىن تىلەپ ئولتۇردۇڭ دېگىنە؟ ¬  
_ خۇدا ساڭا ئاسماندىن تاشلاپ بەرمەيدۇ، سەۋەب قىلىش كېرەك ئەمەسمۇ؟  
_ بۇنى ھىجراننىڭ ئوتىدا يۈرىكى قوقاستەك پۇچىلىنىپ ئەقلىدىن كېتىش، دەيمىز. ھا ھا ھا . . .
سورۇندىكى بالىلار بىر ئېغىز دىن سۆزلەپ مېنى ئوبدانلا سەگىتىپ قويغانىدى. بۈگۈن بۇ بالىلار بىلەن بولۇپمۇ ئالىم بىلەن كۆرۈشكىنىمدىن ئالەمچە خۇشال ئىدىم.
_ ئەمىسە ھازىرلا بارايلى. ئۇنىڭ ئادرېسىنى بىلىۋالسام قانچە يىراقتا بولسىمۇ بارىمەن. بۈگۈن بىلىۋالسام ئەتە يولغا چىقىمەن. ئۇنىڭ ئادرېسىنى بىلىۋالغاندىن كېيىن سىلەرنى ئۆزۈم بىر قوللۇق مېھمان قىلىمەن . . .  
_ توختاپ تۇرا! سەن بىلمەيدىغان ئىشلار بار تېخى!
سۆزۈم تۈگىمەيلا ئالىم مېنىڭ قولۇمدىن تارتىپ ئولتۇرغۇزۇۋالدى. شۇ تاپتا بىر سېكۇنتمۇ ماڭا بىر سائەتتەك بىلىنىۋاتاتتى. ئۇنىڭ سۈكۈتتە ئولتۇرۇۋېرىشىغا چىدالمىدىم.  
_ تېز دېگىنە ئاداش! نېمە ئىشلار ئۇ؟ كۆڭلۈمنى بىر قىسما قىپ قويدۇڭ.    
ئۇ تاماكىدىن بىر تال تۇتاشتۇرۇپ ئاغىنىلىرىگە بىر قۇر مەنىلىك قارىۋېتىپ ئاندىن ماڭا قاراپ:  
_ ئەسلى بۇ ئىشلارنى ساڭا دېمەي دېگەن. لېكىن ئۇنى بەك ياخشى كۆرىدىكەنسەن. مەن سەن بىلەن تونۇشماستىلا باشقىلاردىن ئاڭلاپ سېنىڭ مىجەزىڭگە قول قويغانتىم. تونۇشقاندىن كېيىن سېنى سىناپ باقماقچىمۇ بولغان. كۆڭلۈمدە «بەز يېمەيدىغان مۈشۈك يوق» دەپ ئويلايتتىم. ئۇ ئويۇممۇ خاتا چىقتى. سېنى ئىزدەپ بېرىشقا يۈزۈم چىدىمىدى. چۈنكى مەن سېنى بېرىشنى خالىمىغان يەرگە زورلاپ قويدۇم ئەمەسمۇ؟ ئەمدى ئوبدان ئۇچرىشىپ قالدۇق. بۇمۇ ياخشى بولغىنى تەقدىر - پېشانە دېگەن شۇدە! _ دېدى ئۇ كەسكىن قىلىپ.
  ئۇنىڭ تېزراق «مەن بىلمەيدىغان ئىشلار»نى دەپ بېرىشىگە ئالدىراتتىم.  
_ ئاداش! مېنى شۇنچىلىك چۈشەنگىنىڭگە رەھمەت! بۇ گەپلەرنى كېيىن دېيىشىۋالايلى. بولىدىغان گەپتىنلا چۈشمەمسەن؟ _ شۇ تۇرقۇم خۇددى كىچىك بالىغىلا ئوخشاپ قالغانىدى. بالىلارمۇ بۇ تۇرقۇمغا قاراپ كۈلۈشۈپ كەتتى. ئالىم ماڭا بىر پەس قارىۋەتكەندىن كېيىن ھەممىنى دەپ بەردى.
_ سەن ھېلىقى چاغدا ئۇرغان قىزبالا ئېسىڭدىمۇ؟  
_ ھېلىقى پور كۆتەكما؟  
_ ھا ھا ھا.... ئۇنداق دېمە جۇمۇ! مۇشۇ ئاي ئىچىدە ئۇنىڭ بىلەن توي قىلىمەن.    
_ نېمە؟ قانداق ئىش بوپ كەتتى بۇ؟ _ بىر تەرەپتىن خۇش بولسام يەنە بىر تەرەپتىن ئۇنىڭ گەپنىڭ مېغىزىنى دېيىشىنى ئۈمىد قىلىپ تىت - تىت بوپ تۇراتتىم.    
_ ھەيران بولما! ئۇ چاغدا مەن ئۇنى توسۇۋالمىغان بولسام ئۇ خوجاينلىرىغا دېگەن بولسا ساڭا بوش ئىش يوق ئىدى، ھې ھې . . . _ ئۇ مەسخىرە ئارىلاش كۈلۈپ قويدى. ئەمدى چىدىمىدىم.  
_ ئـــــا....... مېنى گەپكە سېلىۋاتامسەن يا ئۆزۈڭنىڭ مابىتىنى ماختاۋاتامسەن؟ مەن بىلمەيدىغان گەپ مۇشۇما؟ _ سەل چېچىلىپ قالدىم.  
_ ھى ھى ھى..... _ ئۇ باشقىلار بىلەن تەڭ كۈلۈپ كەتتى، _ ئاچچىقىڭ كەلسە راست ئوماق بوپ كېتىدىكەنسەن ھە؟ ھا ھا ھا . . .
_ ئادەمنى ساز قىلمىغىنەۋا! _ ئورنۇمدىن تۇرۇپ ئۇ يەرگە ئۆزۈملا بارماقچى بولدۇم، _ بار بولغاندىكىن كېيىن ئولتۇرۇۋالارمىز. خوش!
_ ۋاي، ۋاي، ۋاي! ئاداش چاقچاقنى راستقا ئېلىۋالدىڭغۇ؟ _ ئۇ كەينىمدىن كېلىپ قولۇمدىن تارتتى، _ ئولتۇرە! بۇ قېتىم راست دەپ بېرىمەن. ئوغۇلبالا دېگەن سوغۇققان بولىدىغان.
  گەپ قىلماي ئورنۇمغا كېلىپ ئولتۇردۇم.    
_ دىلخۇمار، _ سۆزىنى باشلىدى ئۇ، _ ئۆزۈڭمۇ بىلىسەن چىرايلىق ھەم فىگورىمۇ قاملاشقان. بىزنىڭ مابەتنىڭ دەپ بېرىشىچە ئۇ كەلگىلى قىسقا ۋاقىت بولغان بولسىمۇ نۇرغۇن خېرىدار ئۇنى دەپ كېلىدىكەن. لېكىن ئۇ كىچىك بالىلار بىلەنلا بىرگە بولىدىكەن. باشقىلارغا «كېيىنچە»دەپ قويىدىكەن. خوجايىنىمۇ ئاۋۋال ئۆزى تەمىنى تېتىپ بېقىپ ئاندىن قاتتىق قول بولۇش ئۈچۈن ئىختىيارىغا قويۇپ بېرىپتىكەن. خوجايىنىنىڭ ئۇنىڭغا كۆزى چۈشۈپ خوتۇنىنى ئانىسىنىڭ ئۆيىگە ئاپىرىپ يولغا سېلىپ قويۇپ ئۇنىڭغا پىچاق بىلەۋاتقاندا ئۇنىڭ بىلەن سەن تونۇشۇپ قاپسەن ھەم ئەتىسىلا «ئاپام ئاغرىپ قاپتۇ» دەپ ئۇيەردىن يېنىپ چىقىپتۇ. ئۇنىڭ بىلەن تورخانىلارغا كىرگىنىڭنى بىزنىڭ مابەت كۆرۈپ قېلىپ ساڭا ھەم دىلخۇمارغا ئاچچىقى بولغاچ خوجايىنىغا ھەممىنى دەپتۇ.  
_ ئۇنىڭ ماڭىغۇ ئاچچىقى بار، دەيلى. دىلخۇمارغا نېمىشقا ئاچچىقى باركەن؟ _ ھەيران بوپ سورىدىم، _ ئەينى ۋاقىتتا ئۇ دىلخۇمارنى دەپ مەندىن تاياق يېگەن تۇرسا؟    
_ گەپ دەل مۇشۇ يەردە ئەمەسمۇ؟ ئۇ دىلخۇمارنى دەپ سەندىن تاياق يېسە، دىلخۇمار قوپۇپ سېنىڭ قولۇڭدىن تارتىپ ئەكىرىپ كېتىپ ئەتىسى سېنى دەپ ئۇيەردىن بۇنىڭغا «خوش»مۇ دېمەي كېتىپ قالغان تۇرسا؟! بىلمەمسەن، قىزبالىلار بەزى يەرلەردە بەزىبىرخىل بوپ قالىدىغۇ؟! _ ئۇ پىۋىنى ماڭا ئىما قىلىپ، _ خوشە ئاداش! بۈگۈن ھەممە گەپنى ساڭا دەپ بېرەي. ئالدىرىماي پاراشڭلىشايلى. بۈگۈنلا ئۇيەرگە بارىمەن، دېگەن ئويۇڭدىن ۋاز كەچكىن. ئەتە بىللە بارىمىز، قانداق؟    
  مەن رومكىنى كۆتۈرگەچ «ماقۇل» دېگەن مەنىدە ئۇنىڭغا قېشىمنى ئېتىپ قويدۇم.  
_ ھە ئەمدى بولدىغۇ مانا، _ ئۇ ماڭا بىر تال تاماكا تۇتقاچ، _ كېيىنكى ئىشلارنى ئاڭلىساڭ ئۆزۈڭنى تۇتۇۋالالماي قېلىشىڭدىن ئەنسىرەيمەن ئاداش!  
_ ئۇنداق بولمايدۇ. دەۋەرگىن. بۈگۈن سىلەر بىلەن تەڭ كېتىمەن. گېپىڭنى ئاڭلايمەن، دېدىم مەن.
ئاخىرىنى بالدۇرراق بىلىش ئۈچۈن مۇنداقلا دەپ قويغانتىم.  
_ ماۋۇ گېپىڭ بولىدۇ.
_ دېگىنە قېنى!
_ سەن بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىنى بىلگەندىن كېيىن ئۇ خوجايىننى پىتلىرى چېقىپ ئارام بەرمەپتۇ. ئىككىڭلارغا ئاچچىقى كېلىپ گېپىدىن چىقمايدىغان بىرنەچچە ئوغرى - يانچۇقچى شوركىلىرىنى سودا بازىرىغا ئەۋەتىپ ئۇنى قايتۇرۇپ ئەكىلىشكە بۇيرۇپتۇ. «مۇئاشنى جىق بېرىمىز، 3/2 ئۆلۈش بويىچە مۇئاش بېرىمىز . . .»دەپ ياخشى گەپ قىلىپ بېقىپتۇ. ئادەتتە ئۇلارغا تاپقان پۇلىنىڭ 3/1 ئۈلۈش بويىچە مۇئاش بېرىدۇ ئەمەسمۇ؟ ئۇ پۇلنىڭ گېپىنى ئاڭلاپمۇ قايتىپ كېتىشكە قوشۇلمىغاندىكىن قاتتىق قوللۇق قىلماقچى بوپتۇ. بىراق سەن ھېلىقى ھەسەن پاچاققا ئۇنىڭغا قاراپ قويۇشنى تاپىلىغاندىكىن ئۇ دەسلەپ قارشى تۇرۇپتۇ. سېنىڭ ئىسمىڭنى ئاڭلىسا تىلى كالۋالىشىدىغان يانچۇقچىلار ئۇنىڭغا چېقىلالماي خوجايىنىغا دەپتىكەن. خوجايىنى سېنىڭ قانداقلىقىڭنى شوركىلىرىدىن سوراپ نامىڭنى، ئەتراپتا قانچىلىك يۈزۈڭ بارلىقىنى بىلگەندىن كېيىن، ھەسەن پاچاقنى چاقىرتىپ ئۇنىڭغا كۈنىگە 20 يۈەن بېرىدىغانلىقىنى بەزى ئىشلارنى كۆرسىمۇ كۆرمەسكە سېلىۋېلىشنى، ئەگەر سەن سوراپ قالساڭ «دەپ قويدۇم، ھېچكىم بوزەك قىلمىدى . . .» دەپ قويۇشنى تاپىلاپتۇ.  
_ نېمە؟ ھەسەن پاچاق 20 يۈنگە سېتىلىپ كېتىپتىما؟ ئۇ مېنىڭ سەككىز يىللىق يېقىن ئاغىنەم ئىدىغۇ؟ _ غەزەپتىن يېرىلغۇدەك بولدۇم، _ خەپ ئەتە كۆرۈشۈپ پۇلغا تويمايدىغان گېلىنى بوغۇزلاپلا ۋەتمەيدىغان بولسام، _ شۇنداقتىمۇ ئۆزۈمنى زورىغا بېسىۋالدىم. ماڭا كېرىكى دىلخۇمارنىڭ ئىشلىرى ئىدى.  
_شۇنىڭ بىلەن، _ گېپىنى داۋاملاشتۇردى ئۇ، _ ئۇلار دىلخۇمارنى كۈندە بوزەك قىلىپ، ماللىرىنى دەسسەپ - چەيلەپ، ھارۋىسىنىڭ چاقىغا پىچاق تىقىپ، ئۇنىڭ بۇرۇن قانداق ئىش قىلغانلىقىنى خۇددى تەشۋىقات قىلغاندەك كوچىدىلا ئۆتكەن - كەچكەنلەرگە توۋلاپ  ئوتتۇرىغا ئېلىۋېلىپ «باھا قويۇڭلار! بىر كېچىلىكى مانچە پۇل . . .» دېگەندەك گەپلەر بىلەن ئۇنى ھاقارەتلەپتۇ. بىچارىنى ياقىلاپ كۆكرەك كېرىپ ئوتتۇرىغا چىقىپ ئوغۇلبالىدەك گەپ قىلىدىغانلاردىن بىرىمۇ چىقماپتۇ. تېخى بەزى چوڭ – چوڭ ئادەملەرمۇ ئۇ يانچۇقچىلارغا يوشۇرۇن ھالدا تېلېفون نومۇرلىرىنى يېزىپ تۇتقۇزۇپ قويۇپتۇ. بۇ ئىشلارنى سودا بازىرىدىكى بازار ئوينايدىغان ئاغىنىلىرىمدىن ئاڭلىدىم. ئۇلار يانچۇقچى بولغان بىلەن خېلى غورۇرى بار. بىراق ئۇلارغا نېمە ئامال؟ ئۇلار ئۆز ئالدىغا بازار ئوينىغاچقا ئۇنداق ئارقا تېرىكى بار بازارچىلارغا ئارتۇق گەپ قىلالمايدۇ - دە؟ ئۇنىڭ ئۈسىتىگە دىلخۇمارمۇ كۈندە چىقىدىكەن. ئۇلارمۇ كۈندە بوزەك قىلىدىكەن. . .  
_ ئۇ ئىشنى قىلغۇزمىساممۇ بوپتىكەن، _ ئارقا - ئارقىدىن بىرنەچچە رومكا ئىچىۋەتتىم. بوغۇزۇمغا بىرنەرسە كەپلىشىپ، كۆزلىرىم ئاچچىق بوپ كەتتى. ماڭا دەي، دېسە مېنىڭ ئۇلار بىلەن ئازارلىشىپ قېلىشىمنى خالىمىغان گەپ. بىچارە! مېنى دەپ، مەندىن ئەنسىرەپ، مېنىڭ ئۇنىڭ ھالال ئىش قىلغانلىقىمدىن خۇش بولغانلىقىمنى بىلگەچكە مېنى، مېنى، مېنى خۇشال قىلىمەن دەپ . . . ئۆزى بىلەن ھېسابلاشماپتۇ. ھەي دۆت! ماڭا دېسەڭ بولماسمىدى؟ سەن ئۈچۈن جان كەتسىمۇ مەيلى ئەمەسمۇ؟ ئاشۇلارغا سېنى بوزەك قىلدۇرۇپ قويارمەنما؟ ياق، ياق! ئۇ مېنىڭ ئۇلاردىن قورقۇپ قالمايدىغانلىقىمنى بىلىدۇ. ئۇ چوقۇم مېنىڭ ئۆزى بىلەن يۈرىۋاتقىنىمنى، مېنىڭ ئۆزىنىڭ يىگىتى ئىكەنلىكىمنى باشقىلارنىڭ بىلىپ قېلىشىنى خالىمىغان گەپ. چوقۇم شۇنداق. چوقۇم مېنىڭ ئابرويۇمنىڭ چۈشۈپ كېتىشىنى، باشقىلارنىڭ ماڭا مەسخىرە نەزىرىدە قارىشىنى خالىمىغان گەپ! ئاھ خۇدا! ئازغان بەندەڭ ئۆز يولىنى تېپىۋالغاندىن كېيىن ئۇنى قوغدىشىڭ كېرەك ئىدىغۇ؟  
_ يىغلاۋاتامسەن؟ _ دەپ سورىدى ئالىم مۈرەمدىن بوشقىنا سىلكىگەچ.    
ئويلىغانسېرى ئىچىمدىكى ئاچچىق گېلىمغا كەپلىشىپ تۇرۇۋالدى. كالپۇكلىرىمنىمۇ باشقۇرالماي قېلىۋاتاتتىم. شۇنچە ئۆزەمنى تۇتىۋالساممۇ ئاۋازىم ئۈزۈلۈپ - ئۈزۈلۈپ چىقىپ كەتتى.  
_ يا.... ياق!
«ئوغۇلبالا يىغلىسا قانداق بولىدۇ» دەيتتىم ئىچىمدە. نەپىسىمنى چوڭ - چوڭ ئېلىپ ئۆزۈمنى قاتتىق تۇتۇۋالماقتا ئىدىم. مۇشتلىرىم تۈگۈۈپ قوللىرىم ئاچچىقتىن تىترەيتتى. ئۇلارنىڭ ھەممىسىنى بوغۇزلاپ ئۆلتۈرۈۋەتكۈم كەپ كەتتى. ئۇ نىجىسلارغا بولغان ئاچچىقىمنى سۆز بىلەن ئىپادىلەش مۇمكىنمۇ؟  
_ ھېچقىسى يوق ئاداش! _ ئالىم مۈرەمگە بوش شاپىلاقلاپ، _ يىغلا! ئوغۇلبالا يىغلىسا بولمايدۇ، دەپ قانۇن بولمىغاندىكىن يىغلارۋەر! بۇ ئاغىنىلەرنىمۇ مېنى كۆرگەن كۆزۈڭدە ئۆز كۆر! ئۇلارمۇ ھەممە ئىشنى بىلىدۇ. ئەمەلىيەتتە دىلخۇمارغا ئىچ ئاغرىتىپ تۇرۇپمۇ ياردەم قىلالمىغان بالىلار مۇشۇلار شۇ! يىغلا ئاداش! دىلخۇمار سېنىڭ، مېنىڭ ھەممىمىزنىڭ يىغلىشىغا ئەرزىگۈدەك قىز! ئاۋازىڭنى قويۇۋېتىپ يىغلىۋالساڭ ئىچىڭ بوشاپ قالىدۇ. . .    
  ئۇنىڭ گەپلىرى قانچە داۋاملاشسا مېنى شۇنچە يىغا تۇتاتتى. شۇنداقتىمۇ ئۆزۈمنى تەستە بېسىۋېلىپ ئۇنى ئەسلىمەكتە ئىدىم. ئۇنىڭ ئوماق كۈلۈشلىرى، ئەركىلەپ باتناشلىرى، مېۋە سېتىۋاتقاندا خېرىدارلار بىلەن قانداق قىزىقارلىق ئىشلارنىڭ بولغانلىقىنى ئاغزى - ئاغزىغا تەگمەي ئاۋازلىرىدىن ھەتتا ھەرىكەتلىرىن تارتىپ دوراپ بېرىشلىرى، بىللە يول ماڭغاندا «ھېرىپ كەتكەن بولسىڭىز يۈدۈۋالاي» دەپ ئېگىلىپ مېنى دۈمبىسىگە چىقىشقا ئىما قىلغانلىرى، ئۇنىمىسام - ئۇنىماي مېنى يۈدۈۋالغانلىرى، قاقاقلاپ كۈلۈشلىرى . . . كۆز ئالدىمغا كېلىپ يۈرىكىم لەختە - لەختە بوپ كەتتى. ھەممىسى يالغانكەنتۇق! ھەممىسى يالغانكەنتۇق! پەقەت مېنى خۇش قىلىش ئۈچۈنلا، مەن ئۈچۈنلا شۇنداق قىلىپتىكەن. «ئــــــــاھ! جېنىم، باغرىم، مەن ئۈچۈن بارلىقىنى ئاتىۋەتكەن يارىم! شۇنچە ئىشلارنى ماڭا قىلچە تۇيدۇرماي قىپسەن؟ ماڭا دېسەڭ بولماسمىدى؟ ساڭا نېمە كەلگۈلۈك بۇ؟ مەن بەختىڭنى بەردىم، دېسەم ئەسلى سېنى تېخىمۇ بەختسىزلىك پاتقىقىغا تاشلاپتىمەن. . . نېمىشقا ماڭا دېمەيسەن؟ نېمىشقا؟ نېمىشقا؟ . . .» دەپ ئۇنىڭدىن سورايتتىم. «مەنمۇ نېمىشقا بىلمىگەندىمەن؟ مەن نېمانچە دۆت! كۈلۈپ يۈرسىلا بەختلىك ھېسابلانمايتتى ئەمەسمۇ!؟ نېمىشقىمۇ بىرەر قېتىم ئۇنىڭ يېنىغا بېرىپ ياردەملىشىپ بەرمىگەندىمەن؟ تېخى ئۆزى پىشىلسۇن، بارمىغىنىم ياخشىراق، دەپ كېتىپتىمەن. مەن نېمانچە دۆت؟؟؟ نېمىشقا بىلمىگەندىمەن؟ نېمىشقا؟نېمىشقا؟ . . .» دەپ ئۆزۈمدىن سورايتتىم. «ئـــــاھ خۇدا! نېمىشقا بەندىلىرىڭنىڭ كۆڭلىدىكى قارىنى يوقاتمايسەن؟ نېمىشقا رەزىللىك ھەقىقەتنى يېڭىۋالىدۇ؟ نېمىشقا بىر ئوبدان ھالال ئىش قىلىپ جان بېقىۋاتقان ئاجىز قىز بالىنى ئۇنچە كۆپ كۈلپەتلەرگە سالىسەن؟ بۇ دۇنيا نېمىشقا بۇنچە رەھىمسىز؟ ھەممە بەندەڭنى ئىنساب - دىيانەت بىلەن يارىتاتتىڭغۇ؟ ئۇلارمۇ سېنىڭ بەندەڭغۇ؟ئۇلاردا ۋىجدان، ئىنساب يوقما؟ نېمىشقا يوق؟ نېمىشقا؟ نېمىشقا؟ نېمىشقا؟ ھەممىسى نېمىشقا؟؟؟ . .. »دەپ غايىپتىن سورايتتىم.    
  ئويلىغانسېرى چىداپ ئولتۇرالمىدىم، ئورنۇمدىن دەس تۇردۇم – دە، ئۇلارغا قاراپ:
_ ئاغىنىلەر! مەن بېرىپ ئۇ ھېجىقىزنى چاناپلاۋېتەي! ........ مەن چىدىمىدىم!!!
شۇنداق دەپ ئۇلارنىڭ جاۋابىنى كۈتمەيلا سىرتقا ئېتىلدىم. بىراق ئۇلار تەڭلا كېلىپ مېنى تۇتۇۋالدى.    
_ ئاداش! ئۆزۈڭنى بېسىۋال!  
_ ئاچچىق ئەقىلنى كېسىدۇ ئاداش!    
_ مەسلىھەت بىلەن بىر ئىش قىلايلى، ئاداش!  
ئۇلار بار كۈچى بىلەن تۇتۇۋالسىمۇ يۇلقۇنۇپ چىقىپ كېتىشكە تىرىشاتتىم.  
_ ياق! ھازىرلا بېرىپ ئۆلتۈرۈۋېتىپ، ئۆزۈمنى كۆرىدىغان يەردە كۆرىمەن. يامىنى كەلسە بىر پاي ئوق! بۇنداق خەققە بوزەك بوپ ياشىغاندىن ئۇنداقتىن بىرنى بولسىمۇ يوقىتىپ ئاللاھنىڭ دەرگاھىغا كەتكەن ياخشى!  
_ سەن ئۇيەرگە كەتسەڭ ئاپاڭچۇ؟  
_ ئاپام! . . .  
كاللام پارتىلاپ كېتەيلا دېدى. ئالىمنىڭ بۇ گېپى بىلەن تۇرۇپلا قالدىم. توغرا! مەن كەتسەم ئاپام قانداق قىلىدۇ؟ سىڭلىمچۇ؟ ھەممە ئېغىرچىلىق ئەمدى پۇت - قولۇم بىكار بولىدىغان بولدى، دەپ مەندىن پەخىرلىنىپ يۈرگەن دادامغا قالمامدۇ؟ ئـــــاھ، خۇدا! مېنى نېمىشقا قىلىمەن دېگەننىمۇ قىلالمايدىغان ئاجىز ياراتقان بولغىيدىڭ؟    
_ ئەمسە خەق مېنى مۇشۇ كۈنگە قويسىمۇ چىداپ تۇرىمەنما؟ _ دەپ سورىدىم ئۇلاردىن. شۇ تاپتا كاللامدا ھېلىقى ھېجىقىزغا بولغان ئۆچمەنلىكتىن باشقا ھېچنەرسە يوق ئىدى.
_ ياق، ئاداش! _ ئۇ مېنى ئورنۇمغا تارتىپ ئەكېلىپ سۆزىنى داۋاملاشتۇردى، _ مېنىڭمۇ، بۇ ئاغىنىلىرىمىزنىڭمۇ ئۇنىڭغا ساڭا ئوخشاشلا ئاچچىقىمىز بار. ئون جېنى بولسىمۇ ھەممىسىنى ئۆلتۈرۈۋەتسەكمۇ دەردىمىز چىقمايدۇ. ئۇ ئەينى ۋاقىتتا مېنىڭ مابىتىمغىمۇ نومۇسسىزلىق قىپتىكەن. ئۇيەردىن چىقىپ كېتىمەن، دېسە بىرنەچچە ئاغىنىسى بىلەن نۆۋەتلىشىپ. . .  
  ئۇ سۆزىنىڭ ئاخىرىنى دېيەلمىدى. ئۆزۈمنى تۇتۇۋېلىشىم كېرەكلىكىنى ھېس قىلدىم. ¬  
_ ئۇ ئادەم ئەمەسكەن! _ دېدىم مەن. غەزەپتىن ئولتۇرالماي قېلىۋاتاتتىم. ئادەم رەزىللىشىپ كەتسە ھايۋاندىن ئۆتە بوپ كېتىدىكەن _ ھە؟
_ ئۇنىڭغا ئۆزىمىزنى تونۇتۇپ قويىشىمىز كېرەك!  
_ بىزنىڭمۇ ئاچچقىمىز با ئاداش!  
_ بىرلىشىۋالساقلا ئۇ بىزنى ھېچنېمە قىلالمايدۇ.  
_ شۇنداق، ئۇلار 40 بولسىمۇ بىز تۆت بولساقلا بولدى
ياندىكى ئاغىنىلەرمۇ بىر ئېغىزدىن سۆز قىستۇردى.    
_ ئەمسە ئىشنى نەدىن باشلايمىز؟ _ ئۆزۈمنى تۇتۇۋېلىپ سورىدىم.  
_ ئاداش! ھازىر كەچ بوپ كەتتى. ئۇنىڭ بۇيەردە ئۇ گەپلەرنى دېيىشكىلى بولمايدۇ. مېنىڭ ئۆيۈمگە بېرىپ مەسلىھەتلىشەيلى. بۇلارمۇ ئىشتىن چۈشسۇن. بىز ئولتۇرغىلى خېلى ۋاق بولدى، _ دېدى ئالىم. مەنمۇ ئۇنىڭ بۇ پىكرىنى توغرا كۆرۈپ ئورنۇمدىن تۇرۇپ ئۇلار بىلەن ماڭدىم.
  شۇنداق قىلىپ ئالىمنىڭ ئۆيىگە ماڭدۇق. يولدا كېتىۋاتقاچ ئەخلەت ساندۇقلىرىنى، دەرەخلەرنى، ئېلان تاختىلىرىنى، تېلېفون بوتكىلىرىنى . . . تېپىپ، ئۇرۇپ . . . دېگەندەك ئاچچىقىمىزنى چىقىرىپ ماڭدۇق. ئۆيىگە كېلىپ مەسلىھەتلىشىپ ئاۋۋال چىرايلىقچە خېرىدار بولۇپ بېرىپ، دىلخۇمارنىڭ ھېلىقى دوستىدىن ئۇنىڭ نەدە تۇرىدىغانلىقىنى بىلىۋېلىپ، ئۇنى قايتۇرۇپ ئەكېلىپ ھېلىقى شوركىلارنى تونۇتقۇزۇپ، پەردە ئارقىسىكى ئادەم ئوتتۇرىغا چىققاندا پاكىتلارنى ئالدىغا تاشلاپ، ئالىمنىڭ مابىتىنىمۇ گۇۋاھچى قىلىپ ئاندىن بىر مەزگىل ئۆتكۈزۈپ بالىلارنى يىغىپ ئۇنىڭ دۇكىنىنى ئۇرۇپ - چېقىپ، ئوت قويۇۋەتمەكچى بولدۇق.    
مەسلىھەت پىشىپ بولغۇچە تاڭمۇ ئېتىپ قالدى. ئۇدۇللا ئىشقا بېرىپ بىر ھەپتىلىك رۇخسەت سورىدىم. كەچتە ئالىم بىلەن دېيىشىپ قويغان يەردە كۆرۈشۈپ ئۇيەرگە كىردۇق. كىرىپلا يەنە بۇرۇنقى ئەسلىمىلەر، ئۇنىڭ تارتقان كۈلپەتلىرى كۆز ئالدىمغا كېلىۋېلىپ ئۇدۇل كىرىپ ئاشۇ لاتىنى بوغۇزلىۋېتىشكە تاس - ماس قالدىم. لېكىن بايا يولدا ئالىمغا «نېمىلا ئىش بولمىسۇن، چىرايلىق كىرىپ چىرايلىق چىقىپ كېتىمىز، ئۆزۈمنى بېسىۋالىمەن! . . .» دەپ ۋەدە بېرىپ قويغاچقا ئۆزۈمنى زورىغا تۇتۇۋالدىم. چېنىپ قالماسلىقى ئۈچۈن ئالىم دىلخۇمارنىڭ دوستىنى تاللىدى. مەن ئالدىمغا كەلگەندىن بىرىنى تاللىغان بولۇپلا ئىچىگە كىرىپ كەتتىم.
بۇنىڭ ھوجرىسى دىلخۇمارنىڭكىگە پەقەت ئوخشمايتتى. كىرىپلا سېسىق، قاڭسىق پۇراقتىن يۆتىلىپ كەتتىم.  
_ زۇكام بوپ قاپسىزمۇ نېمە جېنىم؟  
ئۇ بىرنېمە ئۆزىگە ماس كەلمىگۈدەك ناز بىلەن يۈزۈمگە قولىنى ئۇزاتتى.    
_ ئىشىڭنى قىلە پاسكىنا! ماۋۇ سېسىق پۇراقتىن كۆڭلۈم ئېلىشىپ كېتىۋاتىدۇ. . .
_ بۇرۇن كىرىپ باقمىغاندەك گەپ قىلىسزغۇ؟ دىلخۇمار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىڭلارنى بىلىمەن جۇمۇ!
  ئۇنىڭ ئىسمى چىقىشىغىلا يەنە ياۋاشلاپ، قۇلاقلىرىم دىڭ بولۇپ كەتتى.  
_ ئۇنىڭ بىلەن ياخشى ئۆتەمتىڭلار؟ _ دەپ سورىدىم مەن.
_ ئەلۋەتتە. مەن ئۇنىڭ ئەڭ يېقىن دوستى. ئۇ ھەممە گەپلىرىنى ماڭا دەپ بېرەتتى.  
_ بايىقى ئالىم بىلەن كىرىپ كەتكەن پاسكىنىچۇ؟  
_ ئۇ پەقەت دىلخۇمارنى بۇ يەرگە ئەكېلىپ ئوتتۇرىدىن نان يېگەن شاپاق.    
_ ئۇنداقتا ئۇ دىلخۇمارنىڭ ئادرېسىنى بىلەمدۇ؟
_ بىلىدۇ. لېكىن دەپ بەرمەيدۇ.    
_ نېمىشقا؟    
_ دەپ بەرسە خوجايىن ئۇنى قوغلىۋېتىدۇ.
_ ئەمسە سەن بىلەمسەن؟  
_ بىلىمەن. دىلخۇمار ماڭا سىزنىڭ بىر كۈنلەردە كېلىپ ئۆزىنى ئىزدەيدىغانلىقىڭىزنى، شۇ چاغدا مېنىڭ سىزگە دەپ بېرىشىمنى تاپىلاپ كېتىپ قالغان. خاتىرجەم بولۇڭ! مەن سىزنى بايا ئۆزگىرىپ كەتتىمۇ يوق، دەپ سىناپ باققانتىم. ھەقىقەتەن دىلخۇمار دېگەندەك جىگەرلىك ئەزىمەتكەنسىز. مەن سىلەرگە ياردەم قىلىمەن. بۇ ئىشنى مەندىن باشقا ھېچكىم بىلمەيدۇ. باشقىلار مېنىڭ دىلخۇمار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتىمنىمۇ بىلمايدۇ. شۇڭا خوجايىن سىز كەلگەندە ئالدىڭىزغا بايىقى ئالىم بىلەن كىرىپ كەتكەن شۇمنىڭ چىقىشىنى تاپىلىغان.
_ ئەمسە ئۇ ئالىم بىلەن كىرىپ كەتتىغۇ؟  
_ سىلەر ئۇنىڭدىن ئەھۋال ئىگىلىمەكچى بولدۇڭلار! ئەمەلىيەتتە خاتالاشتىڭلار! ئۇ دېگەن بىزنىڭ خوجايىننىڭ ئاشنىسى. ئۇ ھەرگىزمۇ سىلەرگە دىلخۇمارنىڭ توغرا ئادرېسىنى دەپ بەرمەيدۇ. شۇڭا ئالىم ئۇنى تاللىشىغىلا مەن ئىشنىڭ تېگىگە يېتىپ سىزنىڭ يېنىڭىزغا كېلىپ تۇرۇۋالغان. پەرىزىمچە سىزگە كىم بولسا بولىۋېرىدۇ. بەرىبىر قولىنىڭىزنىڭ ئۇچىنىمۇ تۇتقازمايسىز. ھې ھې . . .
ۋاااااااھ! مەن بىكار ئاللاھتىن ئاغرىنىپتىمەن. ئەسلى ئاللاھ مېنى يۆلەۋېتىپتۇ. ھەي! يەتتە ئاي مۇشۇ يەرنىڭ ئىشىكىدىن قانچە قېتىم ئۆتۈپ بىرەر قېتىممۇ كىرمىگىنىمنى. رەھمەت ئاللاھ! مېنى يۆلىگىنىڭگە رەھمەت!    
ئۇ ماڭا دىلخۇمار كەتكۈچە قالدۇرۇپ قويغان ئادرېسنى ھەم تېلېفون نومۇرنى ئېيتىپ بەردى. كەچ بولغاندا ئاستا ئۈستۈنكى قەۋەتتىكى ئۇ مېنىڭ ئۇخلىشىمغا قاراپ ئۇخلىماي ئولتۇرغان ياتاق ئۆينى ئېلىپ ئەسلىمىلەرنىڭ كەينىگە ئۇلاپلا ئۇنىڭ بىلەن قانداق كۆرۈشۈشنى ئويلاپ يېتىپ ئاخشام ئىچكەن پىۋىنىڭ تەسىرىدىنمۇ ياكى بىر كېچە - كۈندۈز ئۇخلىمىغاچقىمۇ  تاڭغا يېقىن ئۇيقۇغا كېتىپتىمەن. . .
چۈشۈمدە ئۇنى كۆرۈپتىمەن. ئۇ ماڭا يىراقتىن كۈلۈمسىرەپ يۈگۈرۈپ كېلىۋاتقۇدەك. مەن ئۇنىڭغا زوقلىنىپ قارىغاچ قوللىرىمنى كەڭ ئېچىپ ئۇنىڭغا قاراپ ماڭغۇدەكمەن. قەدەملىرىم شۇنچىلىك ئاستا، شۇنچىلىك ئېغىر. ئۇ يۈگۈرۈپ كېلىپ:"سىزنىڭ كېلىدىغانلىقىڭىزنى بىلەتتىم"دەپ بوينۇمدىن چىڭ قۇچاقلىۋاپتۇدەك، مەنمۇ تويماي ئۇنىڭ چاچلىرىنى سىيلاپ كۆزۈمنى چىڭ يۇمۇپ ئۇنى بارغانسېرى چىڭ قۇچاقلىغۇدەكمەن. بىر – بىرىمىزگە قاراپ كۈلۈمسىرىشىپ تۇرغۇدەكمىز. ئۇنىڭدىن :"كوت – كوتقا خەت قالدۇرۇپ قويسام نېمىشقا جاۋاب يازمايسەن؟" دەپ سوراپتىمەن. ئۇ ماڭا: "سىزنى سېغىنسۇن، دەپ. قانداق مېنى ياخشى كۆرەمدىكەنسىز؟ مېنى سېغىندىڭىزمۇ؟" دەپ سوراپتۇدەك. مەن كۈلۈمسىرەپ تۇرۇۋېتىپ، بارلىق مېھرىم بىلەن ئۇنىڭغا ئوتلۇق بېقىپ بېشىمنى ئاستا لىڭشىتقۇدەكمەن. ئۇ خۇشال بولۇپ "ئاخىرى سىزنى ئىقرار قىلدۇردۇم، ئاخىرى كۆڭلىڭىزدىكى گەپنى قىلدىڭىز" دېگۈدەك. مەن يەنە ئۇنى قۇچاقلىۋاپتىمەن. . .
ئىشىك ئېچىلىپ ئويغىنىپ قارىسام ئالىم خۇشال ھالدا كىرىپ كەلدى.
_ قوپە ئاداش! خوتۇنۇڭنى ئالغىلى بارىمىز. ئۇخلاۋېرىدىكەن، _ دېدى ئۇ.
_ تۆنۈگۈن كەچ ئۇخلىمىغاچقىمۇ بەك تاتلىق ئۇخلاپ كېتىپتىمەن. ئۇزۇن بوپتىكەن بۇنداق ئۇخلاپ باقمىغىلى. . .ھە، راست! چۈشۈمدە ئۇنى كۆرۈپتىمەن، _ خۇشلۇقۇمدا ئۇنىڭغا كۆرگەن چۈشۈمنى بىرمۇ – بىر سۆزلەپ بەردىم.
_ ئۇزۇن بوپتىكەن ئاداش، بۇنداق كۆڭلۈم خۇش بولمىغىلى. مۇھەببەت دېگەن راست يامان نەرسىكەن جۇمۇ! _ دېدىم كىيىملىرىمنى كىيگەچ.
_ ئۇنى بىر دېمە! كۆڭلۈڭ كىمگە چۈشۈپ قالسا ئۇنىڭدىن ئايرىلىمەن، دەپمۇ ئايرىلالمايسەن. مەنمۇ ئۇنىڭ بىلەن ئايرىلىپ كېتىپ 4 – 5 سى بىلەن يۈرۈپ باقتىم. بىرسىمۇ دېگەن يېرىمدىن چىقالماي يەنە ئۇنى ئەسلەپلا يۈردۈم. كېيىن يەنە چىدىماي ئۇنىڭ بىلەن يارىشىۋالدىمغۇ مانا!
_ ئۇنىڭ بىلەن راست توي قىلامسەن؟
_ ۋاي ئەمدى توي دېگەننىڭمۇ يالغىنى بولامدۇ؟ بەرىبىر بىر قىزبالىنى ئالىدىغان بولغاندىكىن. ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۇنىڭ ھېچقانداق ئۇرۇق – تۇغقىنى يوق. ساۋاب بوپ قالار.
يۈز – كۆزلىرىمنى يۇغاچ ئۇنىڭدىن سورىدىم:
_ ئاپاڭ ئۇنىڭ ئىشلىرىنى بىلەمدۇ؟
_ بىلىدۇ.
_ قوشۇلدى؟
_ دەسلەپ قوشۇلمىغان. ئاپامنىڭ كونا كېسىلى قوزغىلىپ قالغان چاغدا بارلىق چىقىمنى دادامنىڭ نەزىرىسىگە ئىشلىتىۋەتكەچكە ئۆيدە تۈزۈك پۇل قالمىغان ئىدى. ئۇ ئۆزىنىڭ يىغىپ قويغان پۇللىرىنى ئاپامنىڭ داۋالىنىش خىراجىتىگە ئىشلەتتى. يەنە ئۆيدە ئاغرىپ يېتىپ قالغاندا كۈندە ئاپامغا قارىدى. ئاپام دەسلەپ تەتۈر قاراپ ئۇ ئەتكەن تاماقنى يېگىلى ئۇنىمىغان. . .
_ كېيىنچە كېلىننىڭ پايدىسىنى كۆرۈپ ئاستا – ئاستا ئېرىپ قالدى، دېگىنە! يۈرە ماڭغاچ پاراڭلىشايلى، _ دېدىم ئۇنىڭ گېپىنى ئۈزۈپلا ئۇنى سىرتقا ئىتتىرىپ.
_ ۋاي – ۋۇي! مابىتىڭنى شۇ تاپتىلا كۆرگۈڭ بار ھە؟
_ ھې ھې ھې.......... _ ئۇنىڭ بىلەن كۆرۈشىدىغانلىقىمنى ئويلىساملا ئاغزىم يۇمۇلماي قالاتتى.
_ تېلېفون ئۇرۇپ ئاۋازىنى بىر ئاڭلىۋالمامسەن؟ _ ئۇ شۇنداق دېگەچ يانچۇقىدىن بىر قەغەزچىنى چىقاردى.
_ مەن دەپ بېرەيما ئۇنىڭ نومۇرىنى؟ _ دەپ ئۇنىڭغا دىلخۇمار بىر مەزگىل ئىشلىتىپ كېتىشنىڭ ئالدىدا توختىتىۋەتكەن تېلېفون نومۇرىنى دەپ بەردىم.
_ سەن قانداق بىلىسەن؟ _ ھەيران بولۇپ سورىدى ئۇ.
_ ئۇ باغۇ، دىلخۇمار بۇرۇن ئىشلىتىپ كېتىشنىڭ ئالدىدا توختىتىۋەتكەن تېلېفون نومۇرى. توختىتىۋەتمىگەن بولسا بۇيەرگە كېلىپ ئاۋارە بولۇپ يۈرمەيتتۇق، سەن بىلمەيدىغان ئىشلار بار تېخى!
ئۇ ھەيران بولۇپ ئاغزىمغا قاراپلا قالدى. يولدا ماڭغاچ ئۇنىڭغا ئاخشام دىلخۇمارنىڭ دوستى بىلەن دېيىشكەن گەپلەرنى دەپ بەردىم.
_ ئەمىسە مېنىڭ قولۇمدىكى ئادرېسمۇ خاتاكەندە؟ تاس قاپتىمىز باشقا يۇرتلاردا تېنەپ يۈرگىلى، _ دېدى ئۇ ئىشەنگۈسى كەلمىگەن قىياپەتتە.
_ ئىشقىلىپ ھەقىقىي ئادرېسنى قولغا چۈشۈردۇق.
بىز مېڭىپ بىر ئاشخانىنىڭ ئالدىغا كەلگەندە ئۇ قەدىمىنى توختاتتى.
_ ئاداش! ئۆيۈڭدىكىلەر مېنى ئانچە ياقتۇرۇپ كەتمەيدۇ. مەن مۇشۇ يەردىلا . . .
_ قويغىنە بۇنداق گېپىڭنى! _ ئۇنىڭ گېپى تۈگىمەيلا سىلكىۋەتتىم، _ بۇرۇن نېمىلا ئىش قىلما ھازىر بەش ۋاخ ناماز ئۆتەپ مەندىنمۇ ياخشى بالا بوپ كەتكەن تۇرساڭ، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۇلارنى قايىل قىلىش ئۈچۈن سەن بولمىساڭ بولمايدۇ، _ شۇنداق دېگەچ ئۇنىڭ مۈرىسىدىن تارتىپ ئەپ ماڭدىم.
ئالىم سەل ئىككىلەنگەندىن كېيىن مەن بىلەن ماڭدى. ئۇنىڭ بىلەن كۆرۈشىدىغانلىقىمنى ئويلاپ بىر تەرەپتىن خۇشال بولساممۇ يەنە بىر تەرەپتىن ئاتا – ئانامنىڭ قوشۇلماسلىقىدىن ئەنسىرەپ كۆڭلۈم غەش ئىدى. كاللامدا چىگىش خىياللار. "ئاپامغۇ گېپىمنى يىرىپ باقمىغان، دادام نېمە دەر؟ ئۇنىڭ توي قىلىپ بولغانلىقىنى ئۇقسا، يەنە ئاجرىشىپ كېتىپ ھېلىقى يەردە بىر مەزگىل تۇرغانلىقىنى ئۇقسا، يەنە ئۇنىڭ تۇغماس ئىكەنلىكىنى ئۇقسا . . . ئەستا!~~~~~~" شۇلارنى ئويلىغىنىمدا ئۇنىڭ بىچارە تۇرقى كۆز ئالدىمغا كېلىۋالاتتى.
_ قانداق قىلاي دەيسەن؟ _ سورىدى ئالىم قەدىمىمنىڭ ئاستىلاپ كېتىۋاتقانلىقىنى سېزىپ.
_ ئۆزۈممۇ بىلەلمەيۋاتىمەن، _ ئەمدى قەتئىي ماڭغۇم كەلمىدى، _ بىردەم مەسلىھەت كۆرسىتە ئاداش!
ئالىم يېنىدىن بىر تال تاماكا چىقىرىپ ماڭا سۇنغاچ:
_ بىرەر تال چېكىۋالساڭ زېھنىڭنى ئاچىدۇ.
تاماكىنى ئالغاچ ئۇنىڭدىن سورىدىم:
_ بەش ۋاخ ناماز ئۆتەيسەن، يەنە تاماكىمۇ چېكىسەن. نېمىگە ھېساب سەن؟
_ ھەي...... ئاداش. ئىچىشنى تاشلىدىم. تاماكىنى ھېچبىر تاشلىغىلى بولمايۋاتىدۇ دېگىنە!
_ بېلىڭ بوش!
_ بۇنى دېيىشمەيلى، ھازىرقى مۇھىم مەسىلە ئاتا – ئاناڭنى قانداق قايىل قىلىش، ئۇلارغا قانداق چۈشەندۈرۈش. ئويلىغىنىڭنى بىر دەپ باقە!
راست گەپنى دېسەم مەنمۇ بۇ توغرىلىق بۇرۇن ئويلاپ باقماپتىكەنمەن. ئالىمنىڭ گېپىدىن گاڭگىراپلا قالدىم.
_ بۇرۇن ئۆيىمىزدە تۇغقانلارنىڭ قىزىنى ئېلىپ بېرىشنىڭ گېپى چىقسىمۇ قەستەن گەپنى باشقا ياققا بۇرىۋېتەتتىم، _ دېدىم ئالىمغا، _ ئەمدى قوپۇپ بىرسىنى ئالماقچى، ئۇ بۇرۇن توي قىلىپ بەختى چىقماي ئاجرىشىپ كەتكەن، كېيىن يەنە ماندا يەردە ئىشلىدى دېسەم مېنىڭچە قوشۇلماسمىكىن. يا بولمىسا بۇرۇنقى ئىشلىرىنى دېمەيمۇيا؟ _ سوئال نەزىرىدە ئۇنىڭغا قارىدىم. شۇ تۇرقۇمدا كىم بولىشىدىن قەتئىينەزەر تەكلىپىنى، يول كۆرسىتىشىنى ئۈمىد قىلاتتىم.
_ بۇ مۇمكىنمۇ، ئولتۇرە!  
ئۇ يەردىلا زوڭزىيىپ ئولتۇردى. ئۇنىڭ نېمە دەيدىغانلىقىغا قىزىقىپ مەنمۇ ئولتۇردۇم.
_ پاختىنىڭ ئىچىدە چوغ ساقلىغىلى بولمايدۇ. ھامان بىركۈنى بىلىپ قالىدۇ. ئۇ چاغدا ئاتا – ئاناڭنى ئالدىغان بولىسەن، ئۇلارنىڭ يۈزىگە قانداق قارايسەن؟
ئالىمنىڭ گېپىمۇ ئورۇنلۇق. ئەگەر ئاتا – ئانامنى ئالداپ كۆندۈردۈم، دېسەممۇ يەنىلا دەككە – دۈككە ئىچىدە ئۆتكۈدەكمەن. ئۇنىڭ ئۈستىگە ئاتا – ئانامغا ئەزەلدىن يالغان گەپ قىلىپ باقمىغان تۇرسام چوقۇم قاملاشتۇرالمايمەن. ئاپاممۇ بەك يامان بىر قاراپلا كۆڭلۈمدىكىنى تېپىۋالىدۇ. دادامغۇ يۈز – ئابرويىنى جېنىدىن ئەزىز بىلىدىغان ئادەم.
_ ھەجەپ قاتتىغۇ بۇ باش! _ دېدىم مەن يەرگە قارىغىنىمچە.
_ قاتىدۇ ئاداش، قاتىدۇ! نى – نى ئوغۇلبالىنىڭ بېشىنى قاتۇرىدىغان ئىش بۇ!
_ سېنىڭ ھەجەپ قاتماپتا؟
_ سەن بىلەمسەن؟ مېنىڭمۇ ئەينى ۋاقىتتا قېتىپ تاش بولۇپ قالغان. لېكىن ھازىر ئوڭشىلىپ كەتتى. ئۇلار ئىككىسىمۇ خۇددى ئانا – بالىلاردەكلا ئۆتىدۇ.

ئۇنىڭ بۇ گېپىنى ئاڭلاپ دىلخۇمارنىڭ ئاپامنى "ئاپا!" دەپ تارتىنىپ چاقىرىشى، ئاپامنىڭ دىلخۇمارنى "قىزىم!" دەپ كۈلۈمسىرەپ چاقىرىشى كۆز ئالدىمغا كېلىپ مىيقىمدا كۈلۈمسىرەپ قويدۇم.
_ نېمە؟ ئىشەنمەمسەن؟
_ ۋاي ياقەي! مېنىڭ ئاپام بىلەن دىلخۇمارمۇ شۇنداق ئۆتكەن بولسا ھە؟
_ ئاللاھ خالىسا چوقۇم شۇنداق بولىدۇ. ھە، راست! مۇنداق بىر ئامال بار، _ دېدى ئۇ يېنىمغا سۈرۈلگەچ.
"ئامال" نىڭ گېپىنى ئاڭلاپ ئىختىيارسىز قۇلاقلىرىم دىڭ بوپ كەتتىى. ئالىم گېلىنى قىرىپ قويۇپ سۆزلىدى.
_ ھېلىقى ماخمۇت ناۋاينى تونۇيسەنغۇ؟
_ ھە ئە! ساۋاقدىشىم ئۇ!
_ شۇلاردەك قىلامسىلەريا؟
_ قويغىنە ئاداش! نېمە ئامالكىن دەپتىمەن. توي قىلمىساممۇ مەيلى، لېكىن ئۇنداق ئېغىر گۇناھ ئۆتكۈزۈشتىن خۇدايىم ساقلىسۇن! بەش ۋاخ ناماز ئۆتەيدىغان ئادەم تۇرۇپ دېگەن گېپىنى بۇنىڭ!
ئۇنىڭ دېگىنى بىزنىڭ تولۇقسىزدىكى ساۋاقدىشىمىز ماخمۇت ئىدى. ئۇمۇ بىر قىزبالا بىلەن مۇھەببەتلىشىپ ئىككى ئاي بولا – بولمايلا ئۆيىدىكىلەرگە توي قىلىمەن، دەپ تۇرۇۋالغان. لېكىن ئۇنىڭ ئۆيىدىكىلەر قىزنى بەك نامرات، دەپ قوشۇلمىغاچقا ئاخىرى قىزنىڭ بويىدا قالدۇرۇپ، بەش ئايلىق بولغاندا تويىنى قىلىپ قويمىسا بالىنى ئالدۇرۇۋەتمەي بىر ئۆينى ئىجارىگە ئېلىپ نىكاھ ئوقۇتۇپ بىللە ئۆتىدىغانلىقىنى، دەپ چىڭ تۇرۇۋالغان. ئاخىرى نامرات، دېسە ھالى چوڭ، دەپ بىر – بىرسىگە چىش – تىرنىقىدىن ئۆچ ئىككى ئائىلە ئۆزلىرىنىڭ يۈز – ئابرويىنىڭ چۈشۈپ كەتمەسلىكى ئۈچۈن ئۇ ئىككىسىنىڭ نىكاھىنى ئوقۇتۇپ ئاددىيلا توي مۇراسىمى ئۆتكۈزۈپ بىر ئۆيگە ئەكىرىپ قويغان ئىدى. ماخمۇتنىڭ ناۋايلىق ھۆنىرى بولسىمۇ ئىش خۇشياقماي تا ھازىرغىچە دادىسىنىڭ پۇلىنى خەجلەپ يۈرىدۇ. ئەل – ئاغىنىلەر ئارىسىدا ئېشەكچىلىكمۇ يۈزى يوق. خۇدايىم ساقلىسۇن ئۇنداق ياشاشتىن. مېنىڭچە ئاتا – ئانىسىنىڭ رازىلىقى بىلەن توي قىلىپ ئاز بولسىمۇ ئۆزى تېپىپ كۆڭۈللۈك ياشىغانغا يەتمەيدۇ.
_ شۇنداق قىلساڭلار ئۈمىد بار بولاتتى. _ دېدى ئالىم. ئاندىن سەل ئويلىنىۋېلىپ، _ لېكىن بۇ ئامالمۇ بولمىغۇدەك. ئۇلار دىلخۇمارنى سېنىڭ بېشىڭنى قايدۇرۇپ كۆرسەتكەن ئامالى، دەپ چۈشىنىۋالىدۇ – دە، ئۇنىڭغا تېخىمۇ ئۆچ بوپ كېتىدۇ. ئۇ چاغدا سەن ئولتۇرساڭ – قوپساڭ ساقايماس كېسەلگە گىرىپتار بولىسەن.
_ نېمە كېسەل؟ _ ھەيران بولۇپ سورىدىم مەن. كېلىنىگە ئۆچ بوپ قالسا مەن قانداق كېسەل بوپ قالارمەن ئەمدى، دەپ.
_ ئاتا – ئانا بىلەن خوتۇنى ئوتتۇرىسىدا قېلىش كېسىلى، ھى ھى ھى.......... سەن قايسىسىنى تاللايسەن؟
_ ئەلۋەتتە ئاتا – ئانامنى تاللايمەن - دە؟ _ ئىككىلەنلەيلا جاۋاب بەردىم، _ ئاتا – ئانا دېگەن بىرىنچى ئورۇندا، خوتۇن دېگەن ئىككىنچى ئورۇندا.
_ ئەگەر خوتۇنۇڭ يا مەندە تۇر، يا ئاتا – ئاناڭدا تۇر، دېسىچۇ؟
_ ئۇ ئۇنداق دېمەيدۇ، _ دېدىم ئۇنىڭغا سەل چېچىلىپ.
_ مەسىلەن شۇنداق دەپ قالسىچۇ؟
_ كاچىتىغا ئىككى تەستەك سېلىپ كەشىنى كەلگەن جايىغا توغرىلاپ قويارمىنا.
_ ھې ھې...... ھازىر دەيسەن. كىم شۇنداق قىلالاپتۇ؟ _ ئۇ قەستەن ئاغزىمنى كوچىلىماقچىدەك قىلاتتى. مېنىڭ ئىرادەمنى سىناپ بولماقچى بولسا كېرەك. سەل خاپا بولغىنىمنى بىلىپ تۇرۇپمۇ يەنە ھىجىيىپ.
_ ھېچكىم قىلالمىغاننى مەن غەيرەت قىلىدۇ، _ دېدىم قەتئىي ئاھاڭدا، _ سەنمۇ تازىمۇبىر تومۇرچىكەنسەنغۇ؟ ئۇ گەپلەرنى قويۇپ نەق گەپكە كېلەيلى!
كاللامغا شۇئان دىلخۇمارنىڭ تۇغماس بوپ قالغانلىقى كېلىپ ئىختىيارسىزلا ئۇھ تارتىۋېتىپتىمەن. يەردە ئولتۇرۇپلا قالدىم.
_ نېمە بولدۇڭ؟ ياتاقتا بىرەر نەرسەڭنى ئۇنتۇپ قاپسەنما؟ _ دېدى ئالىم.
_ ياق، ياق! _ دېدىم ئۇنىڭغا قارىماستىنلا.
_ ئەمسە. . .
ئاسمانغا قاراپ خىيال قىلىۋاتىمەن. ئاپام كىچىك بالىلارغا بەكلا ئامراق ئىدى. ئاپامنىڭ سىڭلىسى ھامىلىدار بوپ قالغان چاغدا تۇغۇلىدىغانغا 4 – 5 ئاي بار بولسىمۇ بۈشۈك، زاكا، ئۇخلاش كىيىمى. . . قاتارلىقلارنى تەييارلاپ سىڭلىسىدىن ئۆتە خۇش بوپ كەتكەن. ئەگەر دىلخۇمارنىڭ تۇغماس ئىكەنلىكىنى بىلسە "خەقنىڭ بالىسىنى قانداقمۇ نەۋرەمدەك كۆرەلەيمەن؟" دەپ ئويلاپ قالارمۇ؟ ۋاي ۋاي ۋاي! . . . بارغانسېرى مۇرەككەپلىشىپ كېتىپ بارىدىغۇ بۇ ئىشلار!
_ دېمەمسەن نېمە گەپ بولسا. . .  
ئالىمنىڭ ماڭا قاراپ تۇرغان ھالىتىدىن خاتىرجەمسىزلىكى چىقىپلا تۇراتتى. بىردەم تۇرۇۋېتىپ بوشلا دېدىم:
_ ئۇ تۇغماس!
شۇنداق دەپ بولۇپ قەلبىمنى قايتىدىن ئۆكۈنۈش چىرمىۋالدى. كاللامدا قايتىدىن نۇرغۇن سوئاللار پەيدا بولۇشقا باشلىدى. ئالىممۇ ھەيرانلىقتا "نېمە؟" دېگىنىچە ھاڭۋېقىپ ئولتۇرۇپلا قالدى.
_ ئەمىسە بارلىق ئۈمىد تۈگەپتۇ، _ دېدى ئۇ بىردەملىك سۈكۈتتىن كېيىن، _ بولدى ئۈمىدىڭنى ئۈز! خۇدايىم باشقىنى بېرىپ قالار!
_ ماڭا ئۇنىڭدىن باشقىسى لازىم ئەمەس!
_ ئەمىسە قانداق قىلىسەن؟ قىز ئەمەس بولسىغۇ قىزلىق پەردىسى سالدۇرۇۋالارسەن. ئاتا – ئاناڭ قوشۇلسىغۇ ئۇنىڭ بۇرۇنقى ئىشلىرىنى دېمەسسەن. بالىنى يا ياسىۋالغىلى بولمىسا؟! ئۇلار نېمە ئۈچۈن تۇغماس بوپ قالغىنىنى سورىسا نېمە دەپ جاۋاب بېرىسەن؟
_ ھوي! ئادەمنى نېمە كۆرۈۋاتىسەن؟ _ سەل تېرىكىپ قالدىم، _ قىزلىق پەردىسى سالدۇرۇپ، ئاتا – ئانامنى ئالداپ، ئۆزۈمنىمۇ ئالداپ قانچىلىك بەختلىك بوپ كېتەرمەن مەن؟ مېنى تېخىچە چۈشىنىپ بولالمىدىڭمۇ ئاداش؟
ياقەي، _ ئالىممۇ ئويلانمايلا دەپ قويغان گېپىدىن ئوڭايسىزلاندى بولغاي باشقا ياققا قارىۋېلىپ، _ مەن مۇنداقلا. . . مەن دېمەكچى ئۇلار دىلخۇمارنىڭ تۇغماس ئىكەنلىكىنى بىلسە چوقۇم سەۋەبىدىن گۇمانلىنىدۇ. چوڭلار بىزدىن ئەقىللىق، بىزدىن جىق ئىش كۆرگەن. بىر ئاڭلاپلا تېگىگە يېتىپ بولىدۇ.
ئۇنىڭ بۇ گەپلىرىنى ئاڭلاپ كۆڭلۈم تېخىمۇ يېرىم بولدى. ھــــــــەي~~! مۇشۇ مۇھەببەتنى مەن بىلەن باشقا بىر قىزنىڭ ئوتتۇرىغا سالغان بولسا بەلكىم بۇنچە ئارىسالدىچىلىقتا قالمىغان بولاتتىم. خەير، كۆڭلۈمگە ياققىنى، رىشتەم باغلانغىنى مۇشۇ بولغانىكەن بۇنچە توسالغۇلار بولمىسىمۇ ھەقىقىي مۇھەببەت ھېسابلىنامدۇ ئۇ؟ ياراتقۇچىمۇ "ھېچقانداق بەندەمگە ئۇۋال قىلمايمەن، ئۆتەلمىگۈدەك توساق ياراتمايمەن"دەپتىكەن (خاتا سۆزلىگەن بولسام ئاللاھ گۇناھىمنى كەچۇرگەي). قايسى بىر كىتابتا دېيىلىشىچە "ئادەم قانچە چىداملىق ھەم غەيرەتلىك بولسا ئۇنىڭغا كېلىدىغان بېسىم شۇنچە ئېغىر بولار"مىش. مېنىڭ ئىسمىممۇ غەيرەت بولغاندىكىن ماڭا كېلىدىغان ئازاب –ئوقۇبەتمۇ خېلى ئېغىر بولمىسا بولامدۇ؟ لېكىن چوقۇم بىر ئامالى بولىدۇ. ھەرقانداق مەسىلىنى ھەل قىلىشنىڭ چارىسى بولىدۇ، گەپ شۇ چارىنى ھېس قىلغان ياكى قىلمىغانلىقتا بولىدۇ ئەمەسمۇ؟! تەۋەككۈل، دەپلا ئۆيدىكىلەرگە دەپ باقايمۇ يا؟
_ ئاداش! پال سالدۇرۇپ باقامسەن يا؟ _ دېدى ئالىم يولنىڭ قارشىسىدا تۇرغان پالچىغا قاراپ تۇرۇپ.
بۇرۇندىنلا پالغا ئىشەنمەيتتىم. پالچىلارنى كۆز بويامچى، دەپ قارايتتىم. باشقا دوستلىرىم پال سالدۇرىمەن دېسىمۇ "خۇدادىن باشقىلىرىمىز كەلگۈسىنى بىلەلمەيمىز!" دەپ قەتئىي پال سالغۇزمايتتىم. ئەمدىلىكتە ماڭىدىغان يول تاپالماي تۇرغاندا مەنمۇ پال سالدۇرۇپ باقايمۇ يا، دېگەن خىيالغا كەپ قالدىم
_ مەن پالغا ئىشەنمەيتتىم . . .
_ پالغا ئىشەنمە، پالسىزمۇ يۈرمە، دەپتىكەن كونىلار. يۈرە! ئەقىل كۆرسىتىپ قالسا ئەجەپ ئەمەس؟!  
غەيرەتنىڭ كەينىدىن ئىختىيارسىزلا پالچىنىڭ ئالدىغا كەلدىم. بۇرۇن ھىيلىگەر، قۇۋ . . . كۆرۈنىدىغان بۇ پالچى ئەمدى كۆزۈمگە مېنىڭ نىجاتكارىمدەك كۆرۈنۈۋاتاتتى. بېرىپ سالام قىلىپ بولغاندىن كېيىن ئالىم:
_ بۇ ئاغىنەمگە پال سەپ باققان بولسىلا، _ دېدى.
پالچى دەسلەپ مېنىڭ ئىسمىمنى ئاندىن ئاپامنىڭ ئىسمىنى، تۇغۇلغان كۈنۈمنى سورىۋالغاندىن كېيىن بىر مۇنچە تەسۋى تاشلىرىنى ئىككىدىن، ئۈچتىن، تۆتتىن ئايرىپ ماڭا بىردەم قاراپ تۇرۇۋېتىپ سۆز باشلىدى:
_ ھە، بالام! _ دېدى ئۇ، _ بېشىڭىزغا بىر ئىش كەپتۇ. لېكىن ھەل بوپ كەتكۈدەك. يىراق بىر يەرگە سەپەرگە چىققۇدەكسىز. سەپىرىڭىزنىڭ خەيرىلىك بولۇشى ئۈچۈن جۈمە كۈنى يولغا چىقىڭ! _ ئۇ يەنە كۆزىنى تەسۋى تاشلىرىغا يۈگۈرتتتى. ئالىمغا مەنسىتمىگەندەك قاراپ قويدۇم. بۇنداق گەپلەرنى مەنمۇ دېيەلەيمەن، دەپ ئويلىدىم ئىچىمدە. ئۇ پالچى گېلىنى قىرىپ قويۇپ يەنە سۆزلىدى:
_  ھە، سىزدە ئازراق ئىبادەت كەمچىلكەن. مۇسۇلمان بولغاندىكىن  ئىبادەتنى تولۇق ياخشى قىلىپ، بەش ۋاخ نامازنى ۋاقتىدا ئادا قىلىپ، ئاللاھنى دوست تۇتسىڭىز تىلەكلىرىڭىز ئەمەلگە ئاشقۇدەك!
ۋاھ! . . . مانا ئەقىل دېگەن! گەرچە دەسلەپتە گەپلىرى خۇشياقمىغان بولسىمۇ لېكىن ئاخىرىقى گەپلىرى ھەقىقەتەن توغرا چىققان ئىدى. مەن تېخى بىر ۋاخ نامازنىمۇ ئادا قىلماي كېلىۋاتىمەن. ۋاقىتقۇ يار بېرەتتى. ئۆزۈمنىڭ بوشاڭلىقى، ئىمانىمنىڭ سۇسلىقى، ئېتىقادىمنىڭ بوشلىقى. . . ئەمدى بولسىمۇ باشلىۋالاي! ھازىر قۇرئاندىكى سۈرىلەرنى ئىلىم – پەن ئارقىلىق ئىسپاتلىيالمىسا ئالىم ھېسابلانمايدىغان، باشقا دىندىكىلەرمۇ ئىسلام دىنىنىڭ ھەق دىن ئىكەنلىكىنى ھېس قىلىپ ئىمان ئېيتىپ مۇسۇلمان بولۇۋاتقان، ھەرخىل مۆجىزىلەر بىلەن قىيامەت كۈنىنىڭ يېقىنلىشىپ قالغانلىقىدىن دېرەك بېرىۋاتقان . . . تۇرسا مەن تېخى نامازنىمۇ ئادا قىلماقتا يوق ئاللاھتىن بەختىمنى تىلىسەم ئەلۋەتتە ئاقمايدۇ – دە؟! ئەقىل تېپىۋالغىنىمغا خۇش بوپ كەتتىم. ئۇ پالچىغا قايتا – قايتا رەھمەت ئېيتىپ خوشلىشىپ ماڭدۇق.
_ ھە، پالغا ئىشەنمەيتتىڭغۇ؟ _ ئالىم مازاق قىلغاندەك سورىدى.
_ ھازىرمۇ ئىشەنمەيمەن.
_ قىززىقتە سەن. ئەمىسە نېمىگە ئۇنچىۋالا خۇشال بوپ كەتتىڭ؟
_ پالچىنىڭ گەپلىرىنىڭ ھەممىسىگە ئىشىنىپ كەتكىلى بولمىسىمۇ ئۆزۈمنىڭ ناماز ئوقۇمايۋاتقانلىقىم راست! شۇڭا ئىشلىرىم ئىلگىرى باسمىغان گەپ!
_ ھەببەللى! ماۋۇ گېپىڭ جايىدا! بىلەمسەن؟ سېنىڭ مۇشۇ مىجەزىڭ سېنى 1000 ئادەمنىڭ ئارىسىدىن ئايرىپ تۇرىدۇ.
_ مىڭ يىلدا بىر تېپىلىدىغان دېگىنە! _ كۈلۈمسىرەپ قويدۇم.
_ باشقىلار بىكار سېنى ماختانچاق دېمەيدىكەن. ھې ھې ھې.........
_ ھى ھى ھى....... _ مەنمۇ كۈلۈپ قويۇپ، _ مەن دىلخۇمار بىلەن ھازىرچە كۆرۈشمەيمەن. ئۇنىڭغا تېلېفون قىلىپ پات ئارىدا بارىدىغانلىقىمنى دەپ قويىمەن. ئۇ چوقۇم مېنىڭ تېلېفونۇمنى ساقلاۋاتىدۇ، _ دېدىم.
_ ھە، ماقۇل! ئەمىسە مەنمۇ قايتاي. خوتۇن ئۆيدە ساقلاپ كۆزى تۆت بوپ كەتكەندۇ ھەقىچان ھا ھا ھا........
ئۇنىڭ بۇ گېپىنى ئاڭلاپ ئىچىم "غۇژژىدە" بوپ كەتتى. خەپ! كۈنلەرنىڭ بىرىدە بىزمۇ ئالارمىز خوتۇن دېگەننى. تېلېفونۇمنى قولۇمغا ئېلىپ ھېلىقى قەغەزدىكى نومۇرلارنى باستىم شۇنچىلىك ئالدىرىماي يۈرىكىمنى قاتتىق كونترول قىلىپ تۇررۇۋالغانتىم. تېلېفوننى قۇلۇقىمنىڭ يېنىغا ئاپارغۇچە يۈرىكىمنى يەنە كونترول قىلالماي قالدىم. "دۈپ! دۈپ! دۈپ! . . ."
_ ۋەي!
تېلېفوننى ئاپىسى ئالغان بولسا كېرەك. يېشى چوڭراق ئايال ئىدى. چوڭقۇر نەپەس ئېلىۋېتىپ گەپ قىلدىم:
_ ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم! قانداق ئەھۋاللىرى؟ _ سەل – پەل قورۇنۇپ قالدىم.
_ ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. خۇداغا شۈكرى. سىز كىم بولىسىز؟
_ مەن غەيرەت. دىلخۇمارنىڭ دوستى. ئۇ ئۆيدە بارمىدۇ؟
_ غەيرەتجانمۇ سىز بالام! _ ئۇ ئىنتايىن ھاياجانلانغاندەك تۇراتتى، _ قانداق ئەھۋالىڭىز؟ ياخشى تۇرۇۋاتامسىز؟
_ خۇداغا شۈكرى. ھامما سىلىچۇ؟ ئۆي ئىچى تېنچلىقتۇ؟ تاغامچۇ؟ سالامەتلىكى ياخشىمۇ؟
_ھە . . . ياخشى بالام، _ نېمىشقىدۇر ئۇنىڭ ئاۋازلىرى ئۈزۈلۈپ چىقىۋاتاتتى، _ ئاتا – ئانىڭىزچۇ؟ سالامەتمۇ؟
_ خۇداغا شۈكرى ھەممىسى سالامەت! ھە، راست! دىلخۇمار بارمىدۇ؟ _ تېنچلىق سورىشىپ بولا – بولمايلا ئاغزىمدىن ئۇنىڭ ئىسمى چىقىپ كەتتى.
_ دىلخۇمار ئىشقا كەتكەن. چۈشتە تاماققا كېلىدۇ. تېلېفون نومۇرىڭىزنى دەپ بەرسىڭىز مەن ئۇنىڭغا دەپ قوياي سىزگە تېلېفون قىلسۇن!
_ ياق، بولدى. ئۇنىڭغا دېمىسىلە! مەن چۈشتە تېلېفون قىلاي!
_ ماقۇل. ئۇنىڭغا دېمەي!
_ بولىدۇ ئەمسە، تەنلىرىنى كۆپ ئاسرىسىلا، خۇدايىمغا ئامانەت!
_ خۇدايىمغا ئامانەت!
ئۇففففففففف! ھەجەپ قىينالدىم. تېلېفوننى بالدۇر قويۇۋەتكەنلىكىم بولماي قالدىمۇ نېمە؟ مېنى تونۇيدىكىنا؟ چوقۇم دىلخۇمار گېپىمنى قىپ بېرىپتۇ. كۆپىنچە قىزلار بىرىنى ياقتۇرۇپ قالسا بىرىنچى بولۇپ قىلىدىغان ئىشى ئاپىسىغا دېيىشقۇ؟! ھە، مەيلىلا! بەرىبىر بىلىدىغان بولغاندىكىن . . .
"ئاتا – ئانامغا قانداق دەرمەن؟ ئۇلار نېمە دەر؟ . . ." دېگەنلەرنى ئويلاپ ئۆيگە كەپ قاپتىمەن. كىرسەم ئاپام قاچا – قۇچىلارنى يۇيۇۋېتىپتۇ. مېنى كۆرۈپ قوللىرىنى سۈرتكەچ سورىدى:
_ ئاخشام كەلمىدىڭغۇ؟ يەنە سىمېنا قوشۇپ ئىشلىدىڭما؟
_ ھە......ھە ئە! _ زورىغا كۈلۈمسىرەپ قويدۇم. بۇ ئىشنى دېيىش ئۈچۈن چوقۇم ئاۋۋال كۆڭلىنى ئۇتۇش كېرەك، دەپ ئويلايتتىم.
_ دادام ئىشقا كەتتىما؟  
_ ھە ئە! تاماق ئۈستىلىدە ساڭا تەييارلاپ قويغان ناشتىلىق بار، ناشتا قىلىۋال!
_ ھە ماقۇل!
شۇنداق دەپ تاماق ئۈستىلى ئالدىمغا كېلىپ ئولتۇردۇم. ناشتا قىلغاچ ئاپامنىڭ بۇ ئىشقا قانداق قارايدىغانلىقىنى تېخىمۇ بەكرەك بىلگۈم كەلدى. دادامغا قارىغاندا ئاپام بىلەن ئوچۇق – يورۇق پاراڭلىشاتتىم. شۇنداقتىمۇ بۇ ئىشنى دېيىش خېلى تەس كېلىۋاتاتتى.
_ ئاپا! ئەگەر مەن توي قىلىمەن دېسەم قانداق قارايسەن؟
ئاپام ئىشىنى قىلغاچ جاۋاب بەردى:
_ ئوغۇلبالا بولغاندىكىن ئۆيلىنىسەن، ئەلۋەتتە.
ئاپامغا مەقسىتىمنى بىلىندۈرمەي بۇ ئىشقا قانداق قارايدىغانلىقىنى بىلىپ باقماقچى بولۇپ ئەتەي سورىدىم:
_ ئەگەر مەن نامراتراق قىزنى ئالماقچى بولسامچۇ؟
_ بولمايدۇ، _ ئاپام بىر خىيالىدا يوق قاچىلارنى يۇيغاچ جاۋاب بەردى.
_ نامرات بولسا نېمە بوپتۇ؟ _ ھەيران بولۇپ سورىدىم. توي قىلىپ بولغان، تۇغماس، دېسەم خېلى گەپ بار ئوخشايدۇ.
_ قۇداڭ بارمۇ، دېسە بار، دېگۈدەك ئادەمنىڭ قىزىنى ئېلىپ بېرىمەن ساڭا.
_ ساڭا قۇدا كېرەكمۇ كېلىنمۇ؟ _ بارغانسېرى ئەنسىرەپ قېلىۋاتاتتىم.
_ ساڭا خوتۇن كېرەك، ماڭا قۇدا كېرەك!
_ قانداق دېگەن؟ . . . قىززىق گەپ بولدىدە – بۇ؟ _ شۇنداق دەپ ئاپامغا ھەيرانلىق نەزىرىدە قارىدىم. قۇلىقىمغا ئىشەنمەيلا قېلىۋاتاتتىم. ئاپام ئادەتتە خېلى كۆڭلۈم سۆيۈنىدىغان گەپ قىلاتتى بولمىسا.
_ كىنولاردا بايلار نامراتلار بىلەن قۇدىلىشىدىغان ئىشلار بارغۇ؟ _ ئامالنىڭ بېرىچە ئۆزۈمگە ئاساس ئىزدەيتتىم. ماڭا پاكىت بولمىسا بولمايتتى.
ئاپام ئىشىنى تۈگىتىپ تاماق ئۈستىلىنىڭ يېنىغا كېلىپ ئولتۇرۇپ:
_ ھە! بىرسىنى تېپىۋالغان ئوخشىمامسەن؟ _ دەپ سورىدى.
_ ۋاي ياقەي! مەن سېنى مۇشۇنداق ئىشلارغا قانداق قارايدۇ بىلىپ باقاي، دېگەن، _ دېدىم مەن. قارىغاندا ھەقىقىي ئەھۋالنى دېمەك خېلى قىيىنغا چۈشىدىغان ئوخشايدۇ. بارغانسېرى تىت – تىت بولۇشقا باشلىدىم. گەپنىڭ بېشىدىلا مەيدانىنى ئوتتۇرىغا قويۇۋەتتىغۇ بۇ ئاپام.
_ راست گەپ قىل! مەن كۆڭلۈڭدىكىنى بىلمەمدىم؟ _ ئاپام يېنىچە قاراپ يەنە سورىدى، _ بىرسىنى تېپىۋاپسەن ھە؟
ئاپامغا چاندۇرۇپ قويماسلىق ئۈچۈن ئۆزگىرىپ كېتىۋاتقان چىرايىمغا زورىغا كۈلكە يۈگۈرتۈپ جاۋاب بەردىم:
_ ھى ھى...... ياقەي. نەدىكى گەپنى قىلىدىكەنسەن! ئەگەر شۇنداق بولسىمۇ نېمە بوپتۇ؟ چوڭ بوپ قالدىم. سەنمۇ بەك جاپا تارتىپ كېتىۋاتىسەن، ئارام ئالىدىغان، كېلىننىڭ كۈچىنى كۆرىدىغان ۋاقتىڭ كەپ قالدى. ھى ھى............
_ دېمىدىممۇ مانا! تېپىۋاپسەن. گەپكە ئۇستىلىقىنى. ئاپاڭنىڭچۇ يەنە ئون يىل ئۆي ئىشىنى قىلغۇچىلىكى بار. تاپساڭمۇ قۇدام بار، دېگۈدەك خەقنىڭ قىزىنى تاپ جۇمۇ!
_ ھىم. چوقۇم! _ سەل ئويلىنىۋېلىپ يەنە سورىدىم، _ ئەگەر يولدىن چىقىپ كەتكەن بىر قىزنى ياخشى يولغا باشلاپ ئۇنى ئېلىپ ساۋابلىق ئىش قىلىمەن، دېسەمچۇ؟
_ بولمايدۇ. جەمەتىمىزدىن ئۇنداق ئادەملەر چىقىپ باقمىغان. ئۇنداق شەرمەندىلەرنىڭ كۆپلىكىدە قايسىسىنى يولدىن قايتۇرۇپ بولالايتتىڭ؟
_ لېكىن شۇنداق قىلسام ساۋاب بولىدۇ ئاپا! .
_ ئۇنداق ساۋابنى موللا – ئىماملار قىلمىغان يەردە ساڭا نېمە كەپتۇ؟ ئەقلىڭدىن ئاداشتىڭمۇ يە بالام؟ بىرەرسى سېنى ئوقۇتۇۋالمىغاندۇ؟
_ ۋاي، ياقەي! قايسى زامانلار ئۇ ئوقۇتۇۋالىدىغان؟ 21 – ئەسىرنىڭ ياشلىرىغا ئەپسۇن ئىشلىمەيدۇ. ھى ھى ھى........ _ گەرچە زورىغا كۈلۈپ تۇرساممۇ يۈرىكىمنىڭ بىر يەرلىرى ئېچىشىپ تۇراتتى.
_ سىلەر ياشلارنى بىرنېمە دەپ بولغىلى بولمايدۇ. ئازراقلا ھېسسىياتنىڭ كەينىگە كىرىپ كەتسەڭلار، ۋاي توۋا، دېگەن بىلەن، پۇشايمان قىلغان بىلەن ئورنىغا كەلمەيدۇ.
_ ئىم! بىلىمەن، _ بېشىمنى لىڭشىتتىم، _ ئوغلۇڭ ھەرگىز ساڭا يۈز كېلەلمەيدىغان ئىشنى قىلمايدۇ.
_ ئەمدى ئوغلۇمغا ئوخشىدىڭ. نەدە يوق خىياللارنى قىلماي ناشتاڭنى قىلىپ بولۇپ، يۇيۇنۇپ كىرىپ ئۇخلىۋال! _ ئاپام شۇنداق دەپ بولۇپ ئىچكىرىكى ئۆيگە كىرىپ كەتتى.
_ ماقۇل.
يەنە لاسسىدە بوپ قالدىم. ئاپام چېغىدا قوشۇلمىسا يۈز – ئابرويغا ئاپامدىن بەكرەك ئەھمىيەت بېرىدىغان دادام تېخىمۇ قوشۇلمايدۇ – دە! ئىككىلىسى قوشۇلماي تۇرۇۋالسا قانداق قىلارمەن؟ ھەجەپ قاتتى ما باش. . .
يۇيۇنغاچ كۆڭلۈمدە "مەن چوقۇم ئاپامغا ھەقىقىي ئەھۋالنى دەي، ئاپامنىڭ كۆڭلى ياخشى، باغرى يۇمشاق ھەم مېھرىبان. چوقۇم مۇھەببىتىمدىن تەسىرلىنىپ بولسىمۇ قوشۇلىدۇ، مېنى قوللايدۇ" دەپ ئويلايتتىم. گەپنىڭ بېشىنى چىقارغاندىكىن ئاخىرىنىمۇ چىقىراي ئەمدى. لېكىن بىۋاسىتە ئېغىز ئېچىش ماڭا ھەقىقەتەن تەس كەلدى. يۇيۇنۇپ چىقسام ئاپام مېھمانخانا ئۆينى يىغىشتۇرۇۋېتىپتىكەن. ئىشىككە يۆلىنىپ چېچىمنى سۈرتكەچ سورىدىم:
_ ئاپا! ئەگەر....... بىر ياش يىگىت بىر قېتىم توي قىلىپ ئاجرىشىپ كەتكەن. . . قىزبالىنى ئالىمەن، دېسە.....سېنىڭچە...... _ نېمە دېيىشىمنى بىلەلمىدىم.
_ توۋا دە! غەيرەتجان بالام! _ ئاپام ھەيران بولۇپ ئۈستى – بېشىمغا بىرقۇر قاراپ چىقتى، _ بىر يىگىتنىڭ قىز ئالقىمى زۆرۈر! نەدە ئۇنداق ئىش باركەن؟ ياپياش بىر يىگىت چوكان ئالسا. . .ساڭا نېمە بولدى بۈگۈن؟ بىركىملەر بېشىڭنى قايدۇرىۋاتامدۇ نېمە؟ _ دېدى ئۇ ئىشىنى توختىتىپ.
_ يا.....ياق! ئۇنداق ئىش يوق! مەن......مۇنداقلا....... _ شۇلارنى دېگەچ قاتتىق بىئارام بولدۇم. ئاپامنى بۇنداق دەر، دەپ ئويلىماپتىكەنمەن.
_ ئۇنداق بىمەنە گەپلەرنى قىلما! بەك توي قىلىمەن دېسەڭ، تۇغقانلارنىڭ تىرناقتا توختىغۇدەك قىزلىرى ھېلىمۇ جىق. بىرى "كېلىنىڭ بارمۇ" دېسە "بار" دېگۈدەك قىزنى ئەپ بېرىمەن ساڭا! _ دېدى ئاپام ئىشىنى داۋاملاشتۇرغاچ.
گەپمۇ قىلماي ئۆزۈمنىڭ ھۇجرىسىغا كىرىپ كەتتىم. كاللامدىكى خىياللار بارغانسېرى مۇرەككەپلىشىپ، چىگىلىپ كېتىۋاتاتتى. ئەگەر ئۇلار ئۇنىمىسا قانداق قىلارمەن؟ ئەجىبا مۇھەببەت مەڭگۈلۈك بولمايدۇ، مۇھەببەت مەۋجۇت ئەمەس، دېگەن گەپلەر راستمىدۇ؟ راست بولسا تاھىر – زۆھرە، فەرھاد – شىرىن . . .لار نېمىشقا مۇشۇ چاغقىچە تىللاردا داستان بولۇپ يۈرىدۇ؟ . . . ئەگەر . . .قانداق قىلسام بولار؟ ئويلا – ئويلا دىلخۇمارغا تېلېفون قىلماسلىق قارارىغا كەلدىم. تورۇسقا قاراپ خىيال سۈرۈپ يېتىۋېرىپتىمەن. كاللامدىكى خىياللارنىڭ ھېچ ئايىغى چىقىدىغاندەك ئەمەس.
چۈشتە دادام بىلەن سىڭلىم كەلدى.ئاپام دادامنى مېھمانخانا ئۆيگە چاقىرىپ بىر ھازادىن كېيىن يېنىپ چىقتى. ئەزەلدىن بۇنداق قىلمايتتى بۇلار، چوقۇم بايىقى گەپلەرنى دېگەن گەپ. ئۇلار يېنىپ چىقىپ بىردەم ئۆتكەندىن كېيىن سىڭلىم ئۆيۈمنىڭ ئىشىكىنى چېكىپ:
_ ئاكا! ئويغاندىڭىزمۇ؟ _ دېدى.
_ ھە؟. . .  _ يالغاندىن بىر ئەسنىۋېتىپ جاۋاب بەردىم، _ ھە ئە! ئويغاندىم.
_ تامىقىڭىزنى يەۋېلىڭ!
_ ھە مانا!
ئۈستى – بېشىمنى تۈزەشتۈرۈپ يۈز – كۆزلىرىمنى يۇيۇۋېتىپ تاماق ئۈستىلىگە كېلىپ ئولتۇردۇم. ئادەتتە خىزمىتىم ھەم دادامنىڭ خىزمىتى توغرىلىق، قۇلۇم – قوشنا، ئۇرۇق – تۇغقانلار توغرىلىق پاراڭلىشىپ ئولتۇراتتۇق. لېكىن بۈگۈن سىڭلىمنىڭ ئۇنى – بۇنى سورىغىنىدىن باشقا گەپ – سۆزلەر بولمىدى. كۆڭلۈم بىر ئىشنى سېزىپ تۇراتتى. تاماق يېيىلىپ دۇئا قىلىنىپ بولغاندىن كېيىن دادام سىڭلىمنى ھۇجرىسىغا كىرىپ تاپشۇرۇپ ئىشلەشكە بۇيرىدى. شۇنىڭ بىلەن گۇمانىم تېخىمۇ كۈچەيدى. دادام ئاپامغا  بىر قارىۋېتىپ ئۈستەلدىن كۆزىنى ئۈزمەي:
_ ھە ئوغلۇم! كاللاڭدا نېمە ئىشلار پىرقىراۋاتىدۇ؟
_ ھېچقانداق؟؟؟ _ دېدىم سوئال نەزىرىدە ئاپامغا قاراپ قويۇپ. ئاپام ماڭا قارىمىدى. دەپتۇدە، دېدىم ئىچىمدە. بوپتۇلا! بەرىبىر ھامىنى بىلىدىغان بولغاندىكىن دەۋېتەي!
_ بايا ئاپاڭ ماڭا دېدى، كۆڭلۈڭدە نېمە ئىش بولسا دېگىن. بويىغا يېتىپ قالغان بىر يىگىت ئاپىسىدىن ئۇنى ئالسام بولارمۇ، بۇنى ئالسام قانداق بولار، دەپ سوراپ يۈرسە. . . _ ماڭا قاراپ سۆزىنى داۋاملاشتۇردى، _ بىز بىر ئائىلە كىشىلىرى بولغاندىكىن نېمە ئىش بولسا ئوچۇق بولسۇن.
ئەمدى دېمىسەم بولمىدى، ئۆزى دېگىن، دېگەن چاغدا دەۋالمىسام كېينگە سوزۇلۇپ كەتسە ئۇنى تېخىمۇ سېغىنىپ كېتىمەن. دەۋېتەي بولدى.
_ شۇنداق. سىلەرگە دەيدىغان بىر ئىش بار.
ئاپام، دادام بىر – بىرىگە قارىشىپ قويۇپ دىققەت بىلەن ئاغزىمغا قاراپ ئولتۇراتتى. گەپنى نەدىن باشلاشنى بىلەلمەيۋاتاتتىم. دادام بىلىۋالغاندەكلا سورىدى.
_ قانداق تونۇشتۇڭلار؟
_ شۇ......توردا.
دادام چېغىدا ھاراق ئىچمەيدۇ. ئەگەر "ھاراق ئىچىپ مەستچىلىكتە كىرىپ قاپتىمەن"دېسەم بۇندىن كېيىن دادامغا بېشىمنى كۆتۈرۈپ قارىيالمىغۇدەكمەن. ئۇنىڭ ئۈستىگە ئاپاممۇ كىچىكىمدىن "ناۋادا بىر يۇتۇم ھاراق ئىچسەڭ، ساڭا بەرگەن بىر تېمىم سۈتۈمدىنمۇ رازى بولمايمەن!" دەپ چوڭ قىلغان تۇرسا؟!
_ كۆرۈشۈپ باقتىڭلارمۇ؟
_ ھەئە! كۆرۈشتۇق. ئۇ بەك بىچارىكەن.
ئۇنىڭ دادىسىنىڭ سودا ئىشىنى پۈتتۈرۈش ئۈچۈن ئاغىنىسىنىڭ ئوغلىغا بەرگەنلىكىنى، يولدىشىنىڭ ئۇنى خارلىغانلىقىنى، ۋاپاسىزلىق قىلغانلىقىنى، كېيىن قاتتىق ئۇرۇپ تۇغماس قىلىپ قويغانلىقىنى يەنە گۇناھنى ئۇنىڭغا ئارتىپ "تۇغماس" دەپ خېتىنى بېرىۋەتكەنلىكىنى، ئۇنىڭ باشقا بىرى بىلەن توي قىلىپ ھەقىقىي ئەھۋالنى دېگەندە ئۇ يولدىشىنىڭمۇ ئۇنى يولغا سەپ قويغانلىقىنى، ئاخىرى بولماي رەھىمسىز، پۇلغا دۈم چۈشكەن، بالىسىنىڭ ھېسسىياتى بىلەن كارى بولمىغان ئاتا – ئانىسىنىڭ پۇلىنى خەجلەشنى خالىماي ھېلىقى يەردە ئىشلىگەنلىكىنى. . . ئامال بار ئۇنىڭغا ھېسسىداشلىق قىلىپ دەپ بەردىم. كۆڭلۈمدە ئۇلارنىڭ ئىچى ئاغرىپ قوشۇلۇپ قالسىمۇ ئەجەپ ئەمەس، دەپ ئويلايتتىم. ئۇنىڭ ھېلىقى يەردە ئىشلىگەنلىكىنى ئاڭلاپ دادام كۆزلىرىنى يوغان قىلىپ:
_ ئاشۇنى ئالىمەن، دېمەيدىغانسەن؟ _ دەپ سورىدى.
پوزىتسىيىسىدىن قوشۇلمايدىغانلىقى چىقىپلا تۇراتتى. شۇنداقتىمۇ دېيىش قارارىغا كەلدىم. يا باغدىن يا تاغدىن.
_ ئاشۇ . . .شۇ! _ ئىچىمنى ئاچچىق ئەلەم قاپلىۋالدى. دادام بۇ گېپىمنى ئاڭلاپ سەل سۈكۈتتىن كېيىن:
_ سېنىڭ ئۇنىڭغا بولغان ھېسسىداشلىقىڭ ئاساسىدا شەكىللەنگەن مۇھەببەت قانچىلىك داۋاملىشار؟ بۇنى ئويلاشتىڭمۇ؟ _ دېدى. قارىماققا دادام مېنى نەسىھەت بىلەن بۇ نىيىتىمدىن ياندۇرماقچىدەك قىلاتتى. دادامغا مەيدانىمنىڭ چىڭلىقىنى بىلدۈرۈپ قويماقچى بولدۇم.
_ ئالتە ئايغا يېقىن يۈرۈپتىمىز. شۇنداق بەختلىك ئۆتتۇق. خۇدايىم بۇيرىسا ئالتە يىل ھەتتا ئاتمىش يىل شۇنداق بەختلىك ئۆتىدىغانلىقىمىزغا ئىشەنچىم بار! سەنمۇ بىلىسەن دادا، مەن ھېلى ئۇقىزغا ھېلى بۇقىزغا قانات سۆرەپ يۈرىدىغانلاردىن ئەمەسقۇ؟ _ دەپ گەپ – سۆزدە دادامنى قايىل قىلماقچى بولدۇم.
_ لېكىن ئۇنداق ئادەملەر بىلەن قانداقمۇ قۇدا بولغىلى بولسۇن؟ _ ئاپام سۆز قىستۇردى.  
ماۋۇ ئاپامنى؟ مەن تەرەپتە تۇرۇپ "خۇدايىم بەختىڭلارنى بەرسۇن" دەرمىكىن دېسەم، بىراقلا كەسكىنلىشىپ كەتتىغۇ ئەمدى.
_ ساڭا كېرىكى كېلىنمۇ ياكى ئاتا – ئانىسىمۇ؟ _ يەنىلا سۆزۈم ئارقىلىق دادامنى قايىل قىلىشنى ئويلايتتىم. ئۆيدە دادامنىڭ دېگەن گېپى گەپ. دادام قوشۇلسىلا ئاپام بىردەم قاخشاپ بېقىپ جىمىپ قالار، دەپتىمەن. نەدىكىنى ئاخىرىدا ئىشلار ئويلىغىنىمدەك چىقمىدى.
_ ئويلاپ سۆزلە بالام! _ دېدى دادام كەسكىن ئاھاڭدا، _ ساڭا خوتۇن كېرەك بولسا، بىزگىمۇ قۇدا كېرەك.
_ "قۇداڭ بارمۇ" دېسە "بار" دېگۈدەك ئادەملەرنىڭ قىزىنى ئېلىپ بەرمىسەك قانداق بولىدۇ؟ _ دېدى ئاپام. شۇ تاپتا بۇرۇن خېلى سالمىقى بار گەپ قىلىدۇ، دەپ قارايدىغان دادامنى، ھەممە ئىشتا مېھىر – مۇھەببەت، ئادىمىيلىكنى بىرىنچى ئورۇنغا قويىدىغان ئاپامنى يېڭى تونۇشقان ئادەملەردەك ھېس قىلماقتا ئىدىم.
_ راست دەۋاتامسىلەر؟ _ ھەيران بولۇپ سورىدىم مەن.
دادام:
_ ئەلۋەتتە. بۇنداق ئىشقىمۇ چاقچاق قىلغىلى بولاتتىمۇ؟
_ "توپا ئالساڭمۇ دۆڭدىن ئال" دېگەن گەپ بار، بالام! قۇدا بولساقمۇ پايدىسى تېگىدىغان، ياخشى كۈننىڭ يامىنىغا ئۇچراپ قىيىنچىلىقتا قالساق ئانچە – مۇنچە يۆلەيدىغان ئادەملەر بىلەن قۇدا بولمىساق جاپا تارتىپلا ئۆتىدىغان گەپ! _ دېدى ئاپام.
_ ۋاي خۇدا! سىلەر ئۆزۈڭلارنى يۆلەيدىغان قۇدا ئىزدىسەڭلار خەق ئىزدىمەمدىكەن؟ ھەممە ئادەم شۇنداق ئويلىسا بىزدىنمۇ ئۆتە نامرات ئادەملەرگە قۇدا چىقماي قىزلىرى تۇل، ئوغۇللىرى بويتاق ئۆتۈپ كەتكۈدەكتە؟! _ دېدىم مەسخىرە ئارىلاش. بۇرۇن ئاتا – ئانامغا بۇنداق تەلەپپۇزدا گەپ قىلىپ باقمىغانتىم. ئۇلارنىڭ گەپلىرىنى ئاڭلىغانسېرى بىر تەرەپتىن ئازابلانسام يەنە بىر تەرەپتىن ئۇلارغا سەل خاپا بولۇپ قېلىۋاتاتتىم. لېكىن شۇنداق گەپلەرنى دېگەچ ئىچىمنى بوشىتىۋالماقچى بولدۇم.
_ ئوغلۇم؟ _ دادام قاتتىقلا گەپ قىلدى.
_ ھە نېمە؟ _ مەنمۇ ئۆزۈمنى بېسىۋالالمىدىم.
_ ھەي! داداڭغىمۇ مۇشۇنداق گەپ قىلامسەن؟ _ ئاپام بىلىكىمدىن تارتىپ ئۆزىگە قاراتماقچى بولدى.
_ نېمە بولىۋاتىسەن ھوي! ئېلىپ بەرمىسەك بىزنىمۇ بوش قويمايدىغان ئوخشىمامسەن؟ _ دېدى دادام تەنە ئارىلاش.
_ ئېلىپ بەرمىسەڭلار ئۇنى ئېلىپ يىراقلارغا قاچىمەن شۇ! _ قەتئىي ئىرادىگە كەلگەنتىم. ئەمدى كەينىمگە يانسام مۇھەببىتىمدىن ۋاز كەچسەم بولىدۇ.
_ بەدبەخ! _ دادام چاچراپ ئورنىدىن تۇردى. مۇشۇ چاغقىچە دادام مېنى بۇنداق تىللاپ باقمىغان ئىدى. ئۆزۈممۇ سەل چۆچۈپ قالدىم. لېكىن ئاغزىمدىن چىققان گەپنى قەتئىي ياندۇرۇۋالمايتتىم. دىلخۇمارنى كۆرۈش ئىستىكى تېخىمۇ كۈچەيگىلى تۇردى. ئۇنى ئىزدەپ بېرىپ"جېنىم! يىراق – يىراقلارغا كېتەيلى! بىزنى چۈشەنمەيدىغانلار ئارىسىدا ياشىمايلى!" دېگۈم كېلەتتى.
_ ۋاي بۇ بالىغا نېمە بولغاندۇ؟ _ ئاپام ھەيرانلىقتىن كۆزلىرىنى يوغان ئېچىپ دادامغا قاراپ.
_ خەق بېشىنى پىرقىراتسا بىلەلمەي، نەدىكى رەسۋالارنىڭ دېپىغا ئۇسسۇل ئويناپ كەتكەن گەپ، _ دېدى دادام ماڭا چەكچىيىپ قاراپ. دادامنىڭ ئۇنى "رەسۋا" دېگىنىنى ئاڭلاپ راستلا ئاچچىقىم كەلدى، بۇلارنىڭ قوشۇلمايدىغانلىقىنى ھېس قىلدىم. ئورنۇمدىن تۇرۇپ:
_ رەسۋا دېمە جۇمۇ! _ دېدىم دادامغا ئۆمرۈمدە بىرىنچى قېتىم چەكچىيىپ قاراپ.
_ دەيمەنغۇ؟! _ دادامنىڭ بۇرۇن تۆشۈكلىرى بارغانسېرى كېڭىيىۋاتاتتى.
_ نەدە كۆرگەنتىڭ رەسۋالىقىنى؟ _ بۇ گەپنى دەپ بولۇپ بۇرۇن ئۇرۇشۇپ يۈرگەن چاغلار كاللامدىن غىل – پال كەچتى، _ دادا دېگەنمۇ سەندەك بولامدۇ؟
_ بالام، داداڭ بىلەن تاكاللاشما! _ ئاپام ئەنسىز توۋلىدى. ئاڭغىچە سىڭلىم يىغلىغان پېتى چىقىپ كەلدى.
_ ئاكــــــا! دادام بىلەن تاكاللاشماڭ!
_ كىرە! ماڭ شۇم!
ئاپام:
_ بالام، ئۇنىڭدا نېمە گۇناھ؟
_ بولدى قىلە، سەنمۇ! _ ئاپامغا بېشىمنى بۇراپ ئۈلگۈرمەيلا دادام:
_ ئاغزىڭنى يۇم!  
"چاڭ!"
دادامنىڭ ئۇرغان تەستىكىدىن مەڭزىمنى سىيلاپ تۇرۇپ شۇنداق خورلۇق ھېس قىلدىم – دە، چىدىماي سىرتقا ئۆزۈمنى ئاتتىم.
_ بالام!. . . غەيرەتجان!. . . _ ئاپام كەينىمدىن توۋلاپلا قالدى.
ئۇدۇل بېكەتكە باردىمدە ئۈرۈمچىنىڭ بېلىتىدىن بىرنى ئېلىپ ماشىنىغا چىقتىم.ماشىنا يولغا چىقاي دەپ قالغان چېغى مەن چىقىپ ئۇزۇن ئۆتمايلا قوزغالدى. يولدا بايىقى ئىشلارنى ئويلاپ دېرىزىدىن سىرتقا قارىغاچ يەنە خىيالغا چۆكتۈم. ئەزەلدىن ئاتا – ئانام بىلەن قاتتىقراق ئاۋازدا ۋارقىرىشىپ باقمىغان ئىدىم. بۈگۈن تۇنجى قېتىم دادامغا، ئاپامغا ۋارقىراپ ئۇلارنى سىلكىپ يەنە تاياق يېدىم， قاتتىق ھار كەلدى. ئويلىغانسېرى بايىقى ئۆيدە بوپ ئۆتكەن ئىشلار كۆز ئالدىمغا كېلىۋالاتتى. "سىلەر بولمىساڭلار ياشىيالمامدىم؟ . . ."دەپ ئويلايتتىم ئىچىمدە. دىلخۇمارغا تېلېفون ئۇراي دەپ يېنىمنى ئاختۇرسام تېلېفونۇم يوق، تېلېفوننى ئېلىۋالماپتىمەن – دە؟! ئويلاۋاتىمەن، ئويلاۋاتىمەن. . . بېرىپ دىلخۇمار بىلەن كۆرۈشۈپ ئۇنى ئېلىپ باشقا يەرگە كېتىش ھېچ بولمىغان ئۈرۈمچىنىڭ ئۇلار بىزنى تاپالمايدىغان يېرىگە كېتىش قارارىغا كەلدىم. . .
گادىرماچ خىياللار ئىچىدە ئۈرۈمچىگىمۇ كەلدىم. بېكەتتىن چىقىپلا ئاممىۋىي تېلېفوندا ئۇنىڭغا تېلېفون قىلدىم. تېلېفوننى ئۇ ئالدى:
_ ۋەي!
نېمە دېيىشىمنى بىلەلمىدىم. ئۇنىڭغا ھېچنېمىدىن ھېچنېمە يوقلا "ئۆيدىن چىقىپ كەتتىم، باشقا يەرگە كېتەيلى" دېسەم قاملاشمايدۇ – دە؟! شۇلارنى ئويلاۋاتسام ئۇ يەنە گەپ قىلدى:
_ ۋەي؟؟؟ ........... ۋەي!
_ ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم! _ دېدىم چوڭقۇر نەپەس ئېلىۋېلىپ. ئۇ بىردەم تۇرۇۋېتىپ بوش ئاۋازدا:
_ ۋەئەلەيكۇم ئەسسالام. . . _ دېدى.
_ قانداق ئەھۋالىڭ؟  
توۋا! ما ئىشنى قارا! باياتىنلا ئەڭ ھۆرمەتلەيدىغان ئەڭ ئامراق ئادەملىرىم بىلەن ئۇرۇشۇپ ئۆيدىن يېنىپ چىققان ئادەم ئەمدى ئۇنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلاپ كۆڭلۈم كۆتۈرۈلۈپ قالدى.
_ ياخشى. . . _ دەپلا جىم تۇرۇۋالدى. مەن مېنى تونۇيالمىغان ئوخشايدۇ، دەپ:
_ مەن غەيرەت! تۇرپاندىكى غەيرەت! سەن دىلخۇمارغۇ؟! _ دېدىم.
_ ھەئە! بىلدىم. مەن دىلخۇمار!
مەن خۇش بوپ سەكرەپ كېتەرمىكى دېسەم ئۇنىڭ ئاۋازى شۇنچە بوش، شۇنچە جانسىز ئىدى. مەن سەل ئەنسىرەپ:
_ نېمە بولدۇڭ؟ ئاغرىپ قالمىغانسەن؟
_ ياقەي. . . شۇ. . . زۇكام!
_ ھــــە. . . مەن ھازىر ئۈرۈمچىدە. سەندۇڭبى بېكەتتە سېنى ساقلايمەن كېلە! ساڭا گېپىم بار!
_ ماقۇل! ھازىرلا بارىمەن.
كەچ كۈز بولسىمۇ ئۈرۈمچى خېلىلا سوغۇق ئىدى. قاراپ باقسام كوچىدىكى ئادەملەر ئىچىدە مەنلا ئەڭ نېپىز كىيىنىۋاپتىمەن. تۇرپاندا خەقلەر يېڭى قىسقا مايكىلارنى كىيىپ يۈرسە بۇيەردە چاپان كىيىدىكەن. بۇرۇنمىغۇ ئاڭلىغان لېكىن بايا.......
ئالاھەزەل بىر يېرىم سائەتلەردىن كېيىن ئۇ كەلدى. يەنىلا ئۇ مېنى چۈشىنىدۇ جۇمۇ. قولىدا بىر چاپان. يېڭى ئالغاندەك تۇراتتى. يىراقتىن كۈلۈمسىرىگىنىچە كېلىۋاتاتتى. لېكىن نېمىشقىدۇر ئۇنىڭ بۇ كۈلكىسى بۇرۇنقىغا ئوخشىمايتتى. "ئۇزۇن كۆرۈشمىگەچكە شۇنداق تۇيۇلۇۋاتقان بولسا كېرەك" دەپ بۇ گۇمانىمنى تېزلا يوقىتىۋەتتىم. گەرچە ئۇنى كۆرۈپ ئىچ – ئىچىمدىن ئۆزۈم ئويلىغاندەك خۇشال بولمىغان بولساممۇ زورىغا كۈلۈمسىرەپ تۇردۇم. ئۇ يېنىمغا كېلىپ چاپاننى ماڭا بەرگەچ:
_ سىزنى چوقۇم نېپىز كىيىنىپلا كېلىدۇ، دېگەنتىم. ھى ھى . . . _ دېدى. بايىقى گۇمانىم كاللامدا يەنە غىل – پال ئەگىدى.
_ لېكىن توڭلىمىدىم، يۈرىكىمدە لاۋۇلداپ تۇرغان ئوت بار! _ دېدىم يۈرىكىمنى ئىما قىلىپ.
_ ھى ھى ھى...... يۈرۈڭ!
بىلىكىمدىن قولتۇقلىۋالغان بولسىمۇ كاللامدا يەنە نۇرغۇن قالايمىقان خىياللار ئەگىيتتى. "ئەجەپ بۇرۇنقىدەك پاراڭلاشمايمىزغۇ؟ يەنە توي قىلىۋالدىمۇ يە؟ چۈشتىن كېيىن ئىشقا بارمىغانلىقى ئۈچۈن تىل ئىشىتتىمۇ يە؟" شۇلارنى ئويلاپ ئۇنىڭدىن سورىدىم:
_ سەن. . . بىر خىللا بوپ قاپسەنغۇ؟
_ ئۇنداق ئەمەسقۇ؟ _ دېدى ئۇ. قارىماققا سەمىمىي ئەمەستەك قىلاتتى.
_ كۆڭلۈڭدە بىر گېپىڭ باردەكلا! _ بۇرۇن پاراڭلاشسام كۆڭلۈمگە نېمە كەلسە شۇنى دەيدىغان ئادەم ئەمدى گەپ – سۆزۈمگە ئىىتىيارسىز دىققەت قىلىپ سۆزلەۋاتاتتىم.
_ ئۇنداق ئەمەس. تاكسى توسۇيلى!
ئۇ ھېچ كۆزۈمگە قارايدىغاندەك ئەمەس. يۈزىنى مەندىن ئەپ قېچىپلا تۇراتتى. تۇرۇپ "باشقا بىرىنى تېپىۋالدىمۇ يە؟" دەپ گۇمان قىلاتتىم. يەنە تۇتۇپ "كوچىدا ئادەم جىق ئۇنىڭ ئۈستىگە كۈندۈز بولغاچقا خىجىل بولىۋاتقاندۇ" دەپ ئۆزۈمگە تەسەللىي بېرەتتىم . ماشىنىدا ئولتۇرۇپمۇ دېگەندەك كۆڭۈللۈك پاراشلاشمىدۇق. ئۇ ئۆيدىكىلەرنىڭ ئەھۋالىنى سورىغاندا "ئۇلارمۇ بۇيەرگە كەلگىنىمنى بىلىدۇ، سېنى توردا تونۇشقان، دەپ قويدۇم" دەپلا گەپنى ئۈزىۋەتتىم. مەقسىتىم ئايرىم جايدا دېيىش ئىدى. ئۇمۇ گېپىمگە ئىشەنمىدى. بەك ياماندە بۇ. تۇرقۇمدا قاراپلا ھەممە ئىشنى بىلىپ بولغاندەك قىلاتتى.
تاكسى بىر قەھۋەخانىنىڭ ئالدىغا كەلگەندە ئۇ ماشىنىنى توختىتىپ ئۇنىمىغىنىمغا ئۇنىماي ماشىنىنىڭ پۇلىنى تۆلەپ قەھۋەخانىغا باشلىدى. قەھۋەخانا نەپس بېزەلگەن بولۇپ كەيپىياتىم جايىدا بولغان بولسا خېلى سەپسېلىپ قاراپ باققۇدەكمەن. لېكىن ئۇنىڭ كۆڭلىدىكى ئاشۇ گېپىنى كاللامدىكى گۇماننى يوق قىلىش ئۈچۈن ئۇدۇللا كېلىپ بىر خالىيراق جايدا ئولتۇردۇق. بۇ قېتىممۇ ئۇ يەنە بىرمۇنچە نەرسىلەرنى بۇيرۇتۇپ پۇلىنى ئۆزى تۆلىۋەتتى. "چوقۇم دەيدىغان گېپى بار" دەپ ئويلىدىم. بولمىسا بۇنچىلىك قىلىشىپ كېتىدىغانلاردىن ئەمەستۇققۇ بىز؟!
_ سەن راستىنلا بىر خىللا بوپ قاپسەن! _ دېدىمم مەن، _ نېمە گەپ بولسا دەۋەرگىن!
ئۇنىڭدىن ئۈنچىقىمدى. شۇ تاپتا ھېسسىياتىم باشقىچىلا. ئەتىگەندىلا كۆرۈشۈش توغرىلىق نېمىلەرنى ئويلاپ كەتمىگەن مەن. ئەمدىلىكتە بۇ. . .  
ئۇنىڭ ئۈستى - بېشىغا قايتىدىن سەپ سالدىم. بۇرۇنقى قويۇۋەتكەن چېچى بوغۇلغان، گىرىمنى سۇس قىلاتتى ئەمدىلىكتە قېنىق قىلىۋالغان بولۇپ خۇددى كالپۇكلىرىغا قىزىل قەغەز چاپلىۋالغاندەك، كۆزلىرىگە بوياق قەلەم بىلەن سىزىۋالغاندەكلا، كۆزلىرىدىمۇ، يۈزلىرىدىمۇ نۇر يوق. خېلى ياشلارغا كىرىپ قالغان ئاياللاردەكلا. چېچىنى سېرىق ئارىلاشتۇرۇپ بويىۋالغان بولۇپ شۇ تۇرقى ئىچىمنى سىقىپلاۋەتتى. «بۇرۇن مۇشۇنداق ياسىنىۋالغانلارغا ئالىيىپ ئۆتۈپ كېتەتتىم. ئەجىبا بۇمۇ. . . ياق، ياق، ياق! ئۇ ھەرقانچە بولسىمۇ ئۇنداق ئىشنى قايتا قىلمايدۇ! » كاللامدىكى سوئاللارغا ئۇنىڭدىن جاۋاب ئىزدەش ئۈچۈن سورىدىم:
_ ئاڭلىسام ئىشلەۋېتىپسەن. نەدە، نېمە ئىش قىلىۋاتىسەن؟
سوراپ بولۇپ سەل ئەيمىنىپ قالدىم. بۇرۇن شۇنداق ئەركىن، نېمە دېگۈم كەلسە شۇنى دەيتتىم بولمىسا، نېمە بولدۇقكىن؟ گەپلىرىم قولاشمىغاندەكلا تۇيۇلۇپ كەتتى.
ئۇ بۇرۇنقىغا قارىغاندا ئۆزىنى خېلى تۇتۇۋالغاندەك قىلاتتى. بىر قارىسام تەمكىندەك بىر قارىسام ئىچىدە گەپ باردەك، ئالدىرىماي جاۋاب بەردى.
_ ئۈرۈمچىگە قايتىپ كەلسەم، _ دېدى ئۇ، _ ئۆيدىكى ئىشلار پۈتۈنلەي ئۆزگىرىپ كېتىپتۇ.
_ قانداق ئۆزگىرىپ كېتىپتۇ؟ _ ھەيران بولۇپ ھەم تىت – تىت بولۇپ سورىدىم مەن.
ئۇ كۆزىگە لىققىدە ياش ئالغان ھالدا بولغان ئىشلارنى بىرمۇ - بىر سۆزلەپ بەردى. ئۇنىڭ دېيىشىچە ئۇ قايتىپ كەلگەندە ئۆيدە دادىسى يوق. ئاپىسىنىڭ ئېيتىپ بېرىشىچە دادىسى ئۇنىڭ ئۆيدىن چىقىپ كەتكەنلىكىنى ئاپىسىدىن كۆرۈپ كۈندە ئۇنىڭ ئاپىسى بىلەن ئۇرۇشۇپ، كېينچە سىرتتىن بىر ئاشنا تۇتۇۋاپتۇ. ئۇ ئاشنىسى زەھەرلىك چېكىملىك سودىسى بىلەن شوغۇللىنىدىغان بولغاچقا بىرنەچچە ئايدىن كېيىن ساقچىلار تەرىپىدىن تۇتۇلۇپ كېتىپتۇ. بۇ ئىشقا ئۇنىڭ دادىسىمۇ چېتىلىپ قېلىپ ئاشنىسى بىلەن تەڭ جازالىنىپتۇ. ئەمما رەسمىي ئاجراشمىغان بولغاچقا ئۆيىدىكى مال - بىساتلارنىڭ ھەممىسى مۇسادىرە قىلىنىپ ئۆزى تۈرمىگە تاشلىنىپ مۇددەتسىز قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنىپتۇ. ئاپىسىمۇ ئەرز قىلىپ ئاجرىشىپ كېتىپتۇ. ئۇ ئۆينى بېقىش ئۈچۈن كوچا تازىلىقچىسى بولۇپ ئىشلەۋېتىپتۇ. «ھەنىم بولسا ھالال ئىش قىلىۋېتىپتۇ، ئېغىر ئىش قىلىپ باقمىغاچقا چارچاپ يۈز - كۆزىنىڭ نۇرى يوق بولۇپ قاپتۇ - دە؟!»دەپ ئويلىدىم ئىچىمدە.
_ بۈگۈنچۇ؟ ئىشلىمىدىڭما؟ _ دەپ سورىدىم مەن. شۇ تاپتا ئۇ نېمىلا دېسە مەيلىتى، ئۇنىڭ ھەربىر ئېغىز گېپىمۇ ماڭا شۇنداق قىممەتلىك بىلىنىپ كېتىۋاتاتتى. ئارىلىقىمىز يىراقلاپ كەتكەندەك ھېس قىلدىم. «كۆزدىن يىراق، كۆڭۈلدىن يىراق، دېگەن گەپ راستمىدۇ يە؟» دەپ ئويلايتتىم ئىچىمدە. ئۇ بىردەم ئويلىنىۋېلىپ جاۋاب بەردى.
_ سىز كەلگەن تۇرسىڭىز. بىر كۈنلۈك رۇخسەت سورىدىم. ھى ھى ھى..... _ دېدى ئۇ. ئۇنىڭ كۈلكىسى ماڭا ئۆزىنى زورلاپ كۈلىۋاتقاندەك بىلىنىپ كەتتى. بۇرۇنقىدەك تەبئىي ئەمەس ئىدى. يا كۆڭلۈم جايىدا بولمىغاچقا شۇنداق بىلىندىمۇ؟! ئىشقىلىپ بۇرۇنقى ھېسسىياتلىرىمىزدىن ئەسەرمۇ يوق. يا كۆڭلى جايىدا ئەمەستۇ؟!
_ مۇنداق دېگىن. ئەمسە بۈگۈن ماڭا ھەمراھ بولغۇدەكسەندە؟ _ دەپ سورىدىم. دېمىسىمۇ ئۇنى دەپ كەلگەن تۇرسام ماڭا ھەمراھ بولمامتى ئەمسە. . . ھــــەي!!!
_ ئەلۋەتتە!  سىز مېنى دەپ كەلگەن تۇرسىڭىز، ھى ھى. . . _ دېدى ئۇ يەنە ساختىدەك كۈلۈمسىرەپ. نېمىشقىدۇر ئۇ كۈلۈمسىرەپ گەپ قىلسىمۇ كۆڭلۈم بىر خىل پاراكەندە.
_ ھە، راست! تېلېفونمۇ قىلمايلا كەپسىزغۇ؟ خەۋەر قىلىۋەتكەن بولسىڭىز ئالدىڭىزغا تەييارلىق قىلىپ چىقاتتىكەنمەن ھې ھې......  
ئۇنىڭ كۈلۈمسىرەشلىرى بارغانسېرى كۆڭلۈمنى بۇزغىلى تۇردى. كۆڭلۈمگە مۇشۇلا تەسەللىي بېرەلەيدۇ، دەپ ئويلاپ چۈشتە ئۆيدە بولغان ئىشلارنىڭ بىرىنى قويماي ھەتتا دادامنىڭ مېنى ئۇرغانلىرىغىچە ھەممىنى سۆزلەپ بەردىم. ئۇ ئاڭلاپ سەل قايناپ قالدى.
_ بۇ قىلغىنىڭىز بولماپتۇ! _ دېدى ئۇ قوشۇمىسىنى تۈرۈپ، _ ئاتا - ئانا دېگەن ئەڭ ئۇلۇغ ئىنسان. بار چېغىدا قەدرىنى بىلمىگەن بىلەن كېتىپ قالغاندا ھەربىر رەنجىگىنىڭىز ئۈچۈنمۇ پۇشايمەن قىلىسىز!
_ پۇشايمان قىلمايمەن، _ دېدىم مەن كەسكىن ئەمما ئۆزۈمگە ئىشەنمىگەن ھالدا، _ سەن بىلەن بىللە بولساملا بولدى.
_ بىراق سىز ئويلاپ باقتىڭىزمۇ؟ ئۇلارنى رەنجىتىش بەدىلىگە بىز قانچىلىك بەختلىك بولارمىز؟ مەن ئۆيىڭىزگە كىرسەممۇ بىر ئۆمۈر ئاتا - ئانىڭىزنىڭ يۈزىگە قارىيالمايمەن.
_ شۇڭا كوت - كوتقا خەت قالدۇرساممۇ جاۋاب خەت قايتۇرماپسەندە؟ _ دېدىم مەن ئۇنىڭغا چەكچىيىپ قاراپ. ئۇنىڭ ئەتىگەندىن بېرى نېمىشقا بۇنداق ئولتۇرۇۋالغانلىقىنىڭ سەۋەبىنى ئەمدى ھېس قىلغاندەك. «ئۇنىڭ ئىشەنچىسى يوقكەندە، مەن ھەممىنى پەقەت مۇشۇنى دەپ قىلغان تۇسام. . .» دەپ ئويلايتتىم.
_ خەت قالدۇراي، دېگەن. لېكىن مەن ئاتا - ئانىڭىزنىڭ قوشۇلمايدىغانلىقىنى بىلىمەن.
_ مېنىڭ سېنى قانچىلىك ياخشى كۆرىدىغانلىقىمنى بىلەمسەن؟ _ ئۇنىڭغا تۇنجى قېتىم «سېنى ياخشى كۆرىمەن» دېگەنمۇ بولدۇم.
ئۇ گەپ قىلمىدى. بىر ھازا بېشىنى تۆۋەن قىلىپ جىمىپلا كەتتى. يىغلاۋاتقان بولسا كېرەك، دەپ ئويلاپ ئۇنىڭغا قاراپ ئىچىم سىيرىلىپ كېتىۋاتاتتى.
_ يىغلاۋاتامسەن؟
_ يا......ق!
_ بېشىڭنى كۆتۈرە!
ئۇ ياش يۇقى كۆزلىرىگە زورىغا كۈلكە يۈگۈرتۈپ:
_ مانا كۆتەردىم تازا.... _ دېدى ئۇ كۈلۈمسىرەپ، _ سىزنى كۆرۈپ خۇش بوپ يىغلاۋاتىمەن. قانداق قىلىمەن خۇش بولساممۇ يىغلىغۇم كېلىدىكەن. . .
ئۇنىڭ بۇ گەپلىرىنى ئاڭلاپ خېلى سۆيۈندۈم. كاساپەت! كۆڭلۈمنى خۇش قىلىمەن دېسەڭ خۇش قىلىپ غەش قىلىمەن، دېسەڭ غەش قىلالايسەنغۇ سەن!
_ ھازىرچە يىغلىما! توي قىلىپ سېنى ئاغىنىلىرىم بىلەن داپ، راۋاب. . . چېلىپ ئالغىلى كەلگەندە يىغلا! شۇ چاغدا يىغلىمايمەن دېسەڭمۇ قىز قولداشقا دەپ قويىمەن، سېنى چىمداپ بولسىمۇ يىغلىتىدۇ.
_ ئەسكى! ھى ھى! . . . _ ئۇنىڭ بۇ كۈلكىسى ئەمدى بۇرۇنقىغا ئوخشىدى. ئۇف! ھەنىم بولسا كۈلدۈردۈم. بۇرۇن يىغلىتىمەن دېسەممۇ بەش مىنۇتلۇق، كۈلدۈرىمەن دېسەممۇ بەش مىنۇتلۇقلا ئىش ئىدى.
_ ھە! مەن ئەسكى! سەنمۇ ئەسكىنى ياخشى كۆرىسەن!
_ مەن قاچان ياخشى كۆرىمەن دېدىم؟
مانى؟! ئاتايىتەن شۇنچە يىراق جايدىن كەلسەم دېگەن گېپىنى!
_ بىر كۆرۈپ ياخشى كۆرۈپ قالدىم، دەپ مېنى كەلتۈرۈۋېلىپ ئەمدى دەيدىغان گېپىڭ مۇشۇما؟ _ سەل خاپا بولدۇم ۋە نارازى بولغان ئاھاڭدا، _ ئاران بىر كۆرۈشكەندە تاتلىق گەپ قىلمامدۇ دەيمەن، _ دېدىم.
_ ھى ھى ھى..... خاپا بولسىڭىز بۇرۇنقىدەكلا ئوماقلىشىپ كېتىدىكەنسىز! _ ئۇ شۇنداق دەپ قولۇمنى چىڭ تۇتتى. قولۇمغا قاراپ قويۇپ ئۇنىڭ كۆزىگە تىكىلدىم. يۈرىكىم پەقەت ئۇنىڭ ئۈچۈن سوقىدىغاندەك ھېس قىلدىم.
_ دىلخۇمار! _ دېدىم ئۇنىڭغا بارچە مېھرىم بىلەن تىكىلىپ تۇرۇپ، _ نېمىلا ئىش بولمىسۇن مەندىن ئايرىلماسلىققا ۋەدە بەر! بۇندىن كېيىن ئايرىلمايلى! مەن. . . پەقەت چىدىيالمايدىكەنمەن. ماڭا ۋەدە بەر!
ئۇ كۆزلىرىنى مەندىن ئېلىپ قاچتى. باشقا ياقلارغا قارىۋالدى. تەشۋىش ئىچىدە ئۇنىڭ قولىدىن سىلكىپ تۇرۇپ يەنە سورىدىم.
_ ۋەدە بېرەلمەمسەن؟ _ شۇ تاپتىكى تۇرقۇم شۇنچە بىچارە. يالۋۇرۇش دېسەممۇ ئارتۇقلۇق قىلمايتتى.
بىراق ئۇ يەنە گەپ قىلمىدى. سەل ئارىسالدى بوپ قالدىم. شۇنداقتىمۇ ئۇنىڭ چوقۇم ۋەدە بېرەلەيدىغانلىقىغا ئىشەنگەچ كۆزۈمنى ئۇنىڭدىن ئۈزمىدىم. ئۇ نەمخۇش كۆزلىرىنى زورىغا يوغان ئېچىپ چىمچىقلىتىپ ئاندىن چوڭقۇر نەپەس ئېلىۋېلىپ:
_ ئاۋۋال ئاتا - ئانىڭىزنى خاتىرجەم قىلىڭ! ئۇلارغا تېلېفون بېرىپ «ئاچچىقىم ياندى، بىر نەچچە كۈنگىچە قايتىپ كېتىمەن» دەپ قويۇڭ! سىزدىن بەك ئەنسىرەپ كېتىدۇ. بولۇپمۇ ئاپىڭىز بەك ئەنسىرەيدۇ. بالا ھەرقانچە خاتالىق ئۆتكۈزسىمۇ ئاتا - ئانا بولغۇچى يەنىلا كەڭ قورساق، ئۇلار سىزنى چوقۇم كەچۈرىدۇ.
_ كەچۈرسىلا بولامدۇ؟ _ دېدىم مەن، _ قوشۇلمىسا يەنە ئوخشاشلا ئىش بولمامدۇ؟ سەن بىر ئىشلارنى ھەجەپ ئىنچىكە ئويلايدىغان بوپ كېتىپسىنا؟
_ تۇرمۇش مۇشۇنداق قىلىۋېتىدىكەن. بىردەملىك ھېسسىياتقا تايىنىپ ئىش قىلسىڭىز پۇشايماننى ئالىدىغانغا قاچا تاپالماي قالىدىكەنسىز. . .
_ بولدىلا! ماڭا پەلسەپە سۆزلىمەيلا قوي! ئۇلارغا ئەتە - ئۆگۈنگىچە تېلېفون قىلاي، بولامدا؟
_ ھازىرلا قىلىڭ! _ ئۇ شۇنداق دېگەچ تېلېفونىنى چىقاردى. ئۇنىڭ تېلېفونىنى ئېلىپ ئۆيگە تېلېفون قىلدىم. ئالىدىغان ئادەم يوق! ئەنسىرەپ دادامنىڭ تېلېفونىغا تېلېفون قىلىپ تېلېفوننى ئۇنىڭغا بەردىم:
_ دادام ئالسا مېنى سورا! «يوق»دېسە قويۇۋەت! سىڭلىم ئالسا ماڭا بەر! _ دېدىم. ئۇ گېپىمنى چۈشىنىپ بېشىنى لىڭشىتىپ تېلېفوننى قولىغا ئالدى.
_ ۋەي! ياخشىمۇسىز؟ . . . مەن ئالىيەنىڭ سىنىپ مەسئۇلى بولىمەن. ئالىيەدىن سورايدىغان ئىش باتتى، تېلېفوننى بەرگەن بولسىڭىز . . . رەھمەت!
كاللىسى ئىشلەپ قويىدۇ جۇمۇ بۇنىڭ. مەن ئويلىمىغان ئەقىلنى ئويلاپ بوپتۇ بىردەمنىڭ ئىچىدىلا. ئۇ تېلېفوننى ئالا - ئالمايلا ئاغزىنى تۇتقىنىچە چىرايلىرى ئۈمچىيىپ كەتتى.
_ نېمە بولدى؟. . . نېمىگە يىغلايسىز؟
كۆڭلۈم بىر شۇملۇقنى سەزگەندەك تېلېفوننى ئۇنىڭ قولىدىن تارتىپ ئېلىپ:
_ ۋەي، ئالىيە! _ دەپلا يۈرىكىم «زىڭڭىدە» بوپ كەتتى. سىڭلىم بوقۇلداپ يىغلاۋاتاتتى. نېمە ئىش بولغاندۇ، دەپ ئۇنىڭغا تېلېفوننى دادامغا بېرىشنى ئېيتتى.
_ ئالىيە! نېمىگە يىغلايسەن؟
_ ھۈ .... ھۈ..... ھۈ......
_ تېلېفوننى دادامغا بېرە!
كۆڭلۈم دەككە - دۈككە ئىچىدە.
_ ۋەي، دادا! ئالىيە نېمىشقا يىغلايدۇ؟
دادامنىڭ ئاۋازى بوشلا چىقتى:
_ سېنىڭ قىلغان ياخشى ئىشىڭ! ئوغۇلبالىدەك ئىش قىلدىڭ!. . .
_ ئوچۇق دېگىنە! ئاپام بارمۇ يېنىڭدا؟
_ . . .
_ ۋەي؟ ۋەي! . . .تازىمۇ بىر........
دادام تېلېفوننى قويۇۋەتتى. قايتا ياندۇرۇپلا ئۇردۇم. بۇ قېتىم سىڭلىم ئالدى.
_ ئالىيە! يىغلىما سىڭلىم! نېمە ئىش بولدى؟
_ ھۈ. . . . ھۈ. . . ئاپامنىڭ. . . ھۈ. . . يۈرەك . . . كېسىلى. . . ھۈ ھۈ ...........
_ نېمە؟ _ يۈرىكىم ئەنسىز سوقۇپ كەتتى. ئاپامنىڭ يۈرەك كېسىلى بار ئىدى. ئۆز قۇلىقىمغا ئىشەنمەيلا قالدىم.
_ ئۇنداق ئەمەستۇ؟ . . . بايىلا تېخى ساقتىغۇ؟ _ جىددىيلىشىپ سورىدىم.
_ سىز . . .كېتىپ. . . ھۈ ھۈ ھۈ..........
ئازابتىن تولغىنىپ كەتتىم. بۇنداق بولارىنى كىممۇ ئويلىسۇن؟ ناۋادا بىرەر كېلىشمەسلىك يۈز بېرىپ قالسا ئاپامنىڭ يۈزىنى. . . ئاخىرىنى ئويلاشقىمۇ پېتىنالمىدىم. ئاپام مېنى بەك ياخشى كۆرەتتى. ئەمدىلىكتە قايتۇرغا جاۋابىم مۇشۇما؟
_ دوختۇرغا ئاپاردىڭلارمۇ؟ _ مېنىمۇ ئىختىيارسىز يىغا تۇتتى. بوغۇزۇم توسۇلۇپ ئاۋازىممۇ چىقماي قالدى.
_ ھۈ.... ھۈ...ھازىر.....دوختۇر .. ..ھۈ......ھۈ......خانىدا.....
_ قايسى؟  
_ . . .
ۋەي؟ ....ئالىيە! . . .  قايسى  دوختۇرخانىدا؟
تېلېفوننى دادام ئالدى.
_ ۋىلايەتلىك خەلق دوختۇرخانىسىدا.
_ مەن ھازىرلا بارىمەن.
تېلېفوننى قويۇپلا كەينىمگە ئۆرۈلۈپ ماڭدىم. ئۇ ئەندىكىپ سورىدى:
_ نېمە ئىش بوپتۇ؟
_ ئاپامنىڭ يۈرەك كېسىلى قوزغىلىپ قاپتۇ!
ئۇمۇ "ھە؟ . . ." دەپلا ماڭا ئەگىشىپ ماڭدى. كۆزۈمگە ئاپامنىڭ ئەستايىدىل نەسىھەت قىلىشلىرى، ھەرقېتىم مۇئاشىم چىققاندا پۇل بەرسەم«رەھمەت بالام ئىنسابىڭغا»دەپ ئۇزۇن دۇئا قىلىشلىرى، تاماق ئاز ئېتىلىپ قالغاندا «تويمىدىم» دېسەم ماڭا ئۆزىنىڭ تامىقىنى بۆلۈپ بېرىشلىرى، چۈشلىرى تاماققا ۋاخ قالسام مېنى ساقلاپ ئىشىكنىڭ ئالدىدا تۇرغاندىكى سىماسى . . . كۆز ئالدىمغا كېلىۋېلىپ؛ سەھەردە مېنى «بالام، ئۇيقۇڭنى ئاچ! ۋاقىت توشۇپ قالدى. . .»دېگەن گەپلىرى قۇلىقىمدا جاراڭلاپ كۆڭلۈم بۇزۇلۇپ كۆزلىرىم ئاچچىق بولۇپ كەتتى. بىردەم - بىردەم كۆزلىرىمنى چىمچىقلىتىپ، يوغان ئېچىپ مېڭىۋاتاتتىم. شۇنداقلا ئۆزۈمنى قويۇۋەتسەم كۆز ياشلىرىمنى، ئاۋازىمنى تۇتۇۋالالمايتتىم. ئۇ بېكەتكە بېرىپ بېلەت ئېلىپ ئاپتوبۇسقا چىققۇچە بىر ئېغىزمۇ گەپ قىلمىدى. ئاپتوبۇسقا چىققاندىن كېيىن تىت - تىت بولغىنىمنى كۆرۈپ:
_ ھېچقىسى يوق! چوقۇم ياخشى بولۇپ كېتىدۇ، _ دېدى.  
ئۇنىڭ گېپىدىن تەسەللىيگە ئېرىشكەنمۇ بولدۇم. لېكىن قەلبىمدىكى پۇشايمان ئازابى، ھەسرەت. . . . ھېچ يېنىكلەيدىغاندەك ئەمەس. ئاپتوبۇس ماڭمىغاچ شوپۇنى ئۈنلۈك توۋلىدىم:
_ قېنى ما شوپۇر! ماڭامسەن؟ ماڭمامسەن؟
_ نېمە ۋارقىۋايسەن؟ ۋاقىت توشقاندا ماڭمامدىم؟
ئۇ ئاغزىمنى توسۇۋالدى ۋە بىلىكىمدىن «يۈرۈڭ!»دەپ تارتىپ ئېلىپ ماڭدى

ئاپتوبۇس بېلىتىنى قايتۇرۇۋېتىپ كىچىك ماشىنىغا تۆت ئادەمنىڭ ھەققىنى بېرىپ شۇ ھامان يولغا چىقتۇق. يولدا كېتىۋاتىمەن. كۆز ئالدىمدا چۈشتە ئۆيدە بولۇپ ئۆتكەن ئىشلار. . . دىلخۇمار ئېقىپلا كېتىپتۇ.
_ ھەممىنى قىلغان مەن. مېنى تىللاڭ! _ دېدى ئۇ يىغلاپ تۇرۇپ.
_ نېمىگە يىغلايسەن؟ ئاپام چوقۇم ياخشى بولۇپ كېتىدۇ.
_ ئىلاھىم دېگىنىڭىز كەلسۇن! ئاللاھ ئاپىڭىزنى ئۆز پاناھىدا ساقلىسۇن!
_ بولدى يىغلىما! _ دېدىم ئۇنىڭ قولىنى چىڭ تۇتۇپ تۇرۇپ. شۇ تاپتا ئۆزۈمنى ئاران تۇتۇۋالغان ئىدىم. «چۈشتە ئۇرۇشمىساممۇ بوپتىكەن، نېمىشقا سىيلىق گەپ قىلمىغان بولغىيدىم، بايىلا تاكاللىشىۋېدىم ھازىرلا كۆزۈمگە كۆرسەتتى مانا، نېمانچە كەم ئەقىلدۇرمەن. . .»دەپ ئۆزۈمنى ئەيىپلەيتتىم. ئاللاھتىن«ھەممە گۇناھ مەندە، مېنى جازالا! ئاپامنى ئۆز پاناھىڭدا ساقلىغىن!. . .»دەپ تىلەيتتىم. يول شۇنچە ئۇزۇن بىلىنىپ شوپۇرنى بىردەم - بىردەم تېخىمۇ تېز مېڭىشقا ئۈندەيتتىم. . .
غەم، تەشۋىش، پۇشايمان، ئازاب . . . ئىچىدە تۇرپانغىمۇ كەلدۇق. كېلىپلا ئۇدۇل دوختۇرخانىغا باردۇق. جىددىي قۇتقۇزۇش ئۆيىنىڭ ئالدىدا دادام ئۇياقتىن - بۇياققا مېڭىپ تىتىلداپ تۇرۇپتۇ. سىڭلىم مېنى كۆرۈپلا يىغلاپ قۇچىقىمغا ئۆزىنى ئاتتى. شۇنچە غەيرەت قىلىپ تۇرساممۇ سىڭلىمنىڭ يىغلاشلىرىغا چىدىيالماي كۆزۈمدىن بىرنەچچە تامچە ئېقىپ كەتتى. دادام دىلخۇمارنى كۆرۈپلا ئىشنىڭ ماھىيىتىنى چۈشەنگەن بولسا كېرەك. ئۇنىڭغا قاراپ ئالىيىۋېتىپ باشقا ياققا قاراپ تۇرۇۋالدى. ئاڭغىچە قۇتقۇزۇش ئۆيىدىن بىر دوختۇر چىقىپ كەلدى. دادام ئۇنىڭ ئالدىغا بېرىپ:
_ دوختۇر! ئايالىم قانداقراق؟ _ دەپ جىددىيلىشىپ سورىدى.
_ ھازىرچە خەتەرلىك باسقۇچتىن ئۆتۈپ كەتتى. لېكىن ئاسان ھاياجانلاندۇرىدىغان گەپ - سۆزلەرنى دېمەڭلار! كۆڭلى تېنچ تۇرسا تېزلا ياخشى بولۇپ كېتىدۇ، _ دېدى دوختۇر.
ئۇف! خۇداغا شۈكرى! ھەنىم بولسا خەتەرلىك باسقۇچتىن ئۆتۈپ كېتىپتۇ.
دادامنىڭ كەينىدىن سىڭلىم ئىككىمىز كىردۇق. ئاپام بىھۇش ياتاتتى. ئاپامنىڭ بۇ ھالىتىنى كۆرۈپ پەقەت چىدىيالمىدىم. قەلبىمنى بىر ئورام سىم چىرمىۋالغاندەك ئۆپكەم ئۆرۈلۈپلا تۇراتتى. بىر ئۆمۈر جاپا تارتىپ بېقىپ ئەمدى ھالاۋىتىنى كۆرىدىغان چاغدا تاس قالدىم بىر ئۆمۈر ھەسرەتتە قالغىلى. دىلخۇمار كىرمىدى. ئاپامنىڭ قېشىدىن ئاستا يېنىپ چىقىپ ئۇنى كارىدوردىكى ئادەم يوق جايغا بېرىشقا ئىشارەت قىلدىم. ئۇ يىغىدىن تېخىچە توختىمىغان ئىدى.
_ ھېلىمۇ ياخشى سەن تېلېفون قىلىڭ دەپسەنكەن. بولمىسا. . . _ دېدىم مەن.
_ خۇداغا شۈكرى! ھەنىم بولسا سالامەتكەن! ھەممىنى قىلغان مەن. مېنى دېمىسىڭىز بۇ ئىشلارمۇ يۈز بەرمىگەن بولاتتى!
_ ۋوي! بولدى يىغلىما! دوختۇرمۇ «خەتەرلىك باسقۇچتىن ئۆتۈپ كەتتى، ساقىيىپ كېتىدۇ. . .» دېدىغۇ؟ يەنە نېمىگە يىغلايسەن؟.
_ شۇنداقتىمۇ ئۆزۈمنى تۇتۇۋالالمايۋاتىمەن. . . ھۈ.. ھۈ.... مېنى تىللاڭ! مېنى ئۇرۇڭ!
_ ئــــــاھــــــــــاي! پو ئاتما! بىر شاپىلىقىم بىلەن ئۈرۈمچىگە كېتىسەن، سېنى قانداقمۇ ئۇرغىلى بولسۇن؟! ھى ھى........
_ ھې ھې. . . . _ ئۇ كۆز ياشلىرى تۆكۈلۈپ تۇرسىمۇ كۈلىۋېتىپ ئاندىن يەنە چىرايىنى ئۈمچەيتىپ، _ مۇشۇنداق چاغدىمۇ چاقچاق قىلىسىز ھە؟!
_ ئەمسە تەڭ يىغلامدۇق يا؟
_ ياق! بولدى يىغلىمايمەن.
ئۇ ماڭا خۇددى گېپى باردەكلا دەقىقە تىكىلىپ قارىۋېتىپ يەنە كۆزىنى ئەپ قاچتى.
_ مەن ئۆيدىن بىرنى ئىجارىگە ئېلىپ قازان - قومۇچ، سەي - كۆكتات. . . سېتىۋالاي! ئاپىڭىز دوختۇرخانىدىن چىققۇچە تاماقنى ئۆز قولۇم بىلەن ئېتىپ بېرىمەن. دوختۇرخانىلارنىڭ تامىقى بەك ناچار!
_ ئۇنداقتا. . .
_ ھېچنېمە بولمايدۇ. لېكىن مېنىڭ ئەتكەنلىكىمنى دېمەڭ! بولمىسا ئاپىڭىز ئىچمەيدۇ.
_ بۇ. . .
_ شۇنداق بولسۇن. خوش!
ئۇ كېتىپ كۆڭلۈمدە «ئۇ تاماق ئېتىشنى بىلسە چوقۇم باشقا ئۆي ئىشلىرىنىمۇ قىلالايدۇ. دېمەك ئۇ ئۆزگىرىپتۇ. ئۆزگىرىپ بۇرۇنقىغا قارىغاندا پىشىپتۇ. كېلىنلىككە سالاھىيىتى توشقۇدەك ھەنىم بولسا. . .» دەپ ئويلىدىم. لېكىن كۆڭلۈم يەنىلا پەرىشان. . .
دادامنىڭ ئىشى ئالدىراش بولغاچ كۈندۈزى بىرەر سائەت كېلىپلا يەنە ئىشىغا كېتەتتى. سىڭلىممۇ مەكتەپتىن كېلىپ قارايتتى. «رۇخسەت سورايمەن» دېگەنتى ئاپام«دەرستىن قالىسىز، مەن تېزلا ياخشى بوپ كېتىمەن» دەپ ئۇنىمىدى. مەن ئىش ئورنۇمدىن رۇخسەت سوراپ كۈندۈزى ئاپامغا قارىدىم. كېچىسى دادام قارىدى. ئاپامنىڭ كېسىلىنىڭ بالدۇر ساقىيىشى بىلەنلا بوپ كېتىپ دىلخۇمار بىلەن تۈزۈكرەك پاراڭلاشماپتىمەن.
دىلخۇمار ئاپام دوختۇرخانىغا كىرىپ قالغان كۈننىڭ ئەتىسى سۇيقاش ئېتىپ ئەكەپتۇ. ئۆزى ئىشىك سىرتىدا ساقلاپ تۇردى. مەن «كىر»دېسەممۇ كىرمىدى. مەنمۇ ئانچە زورلىمىدىم. ئاپامنىڭ كېسىلىنىڭ يەنە قوزغىلىپ قېلىشىدىن ئەنسىرىگەنىدىم. ئاپام سۇيقاشنى ئىچىپ ئاغزى - ئاغزىغا تەگمەي ماختاپلا كەتتى.  
_ نېمىدېگەن ئوخشىغان سۇيقاش بۇ؟! دوختۇرخانىنىڭ تامىقى بۇرۇن كىرىپ قالغان چاغلىرىمدا پەقەت ئاغزىمغا تېتىمايتتى. قارىغاندا ئاشپەز ئالماشقان ئوخشايدۇ. ھەقىقەتەن ئۇستا ئاشپەزكەن جۇمۇ!
ئاڭلاپ بەك خۇش بوپ كەتكەنتىم. كېلىنىڭ ئەتكەن تۇرسا ئەلۋەتتە ئوخشايدۇ - دە؟! ئۆزىمىزنىڭ ياخشى كۆرىدىغان ئادىمىمىز ئەتكەن تاماقنى ھوزۇرلىنىپ يېيىشنى خۇدايىم كۈنلەرنىڭ بىزگىمۇ  نېسىپ قىلار، دەپ ئويلاپ كۈلۈمسىرەپ قوياتتىم. لېكىن يەنە بىردەمدىلا يېلىم چىقىپ كېتەتتى.
دەسلەپ 3 - 4 كۈنگىچە ئۇ ئىشىك سىرتىدا تۇرۇپ ئاپام بىلەن دېيىشكەن گەپلەرنى ئاڭلىدى. مۇنداقچە ئېيتقاندا ئەتكەن تامىقىنىڭ ئاپامنىڭ ئاغزىغا تېتىغان ياكى تېتىمىغانلىقىنى ئاڭلاپ تۇردى. چىقىپ ماختاپ بەرسەم خۇش بوپ كېتەتتى.
_ قولۇڭ تاتلىقكەن جۇمۇ! مەنمۇ ئېغىز تەگدىم. تەمى ئاغزىمدىلا قالدى. سېنى ئالسام قورساقتىن غەم قىلمىساممۇ بولغۇدەك! ھى ھى . . . _ دېدىم ئۇنىڭغا زوقلىنىپ قاراپ.
_ كىم سىزگە تېگىمەن دەپتۇ؟ _ دېدى ئۇ مىيقىدا كۈلۈمسىرەپ.
_ تەگمىسەڭ ئېلىپ قاچىمەن شۇ! ھا ھا .....
_ ئاغزىڭىزنى ئۈشۈتمەڭ! _ ئۇ شۇنداق دەپ خۇش بولاتتىيۇ، ئىچ - ئىچىدىن ئېچىلالمايتتى. بەلكىم ئاپامنىڭ دوختۇرخانىغا كىرىپ قېلىشىنى ئۆزىدىن كۆرۈۋاتسا كېرەك، يارىسىغا تۇز سەپمەي، دەپ مەنمۇ ئارتۇقچە سوراپ كەتمىدىم. بىر كۈنى ئاپامغا مېۋە ئاقلاپ بېرىۋاتسام ئاپام تۇيۇقسىز سوراپ قالدى:
_ ھېلىقى قىزنىڭ ئىسمى نېمە؟
_ دىلخۇمار!
_ ئۇنىڭ بىلەن قانداق تونۇشقانتىڭلار؟
_ توردا شۇ. . .
_ ئاتا - ئانىسى ئۇنىڭ ئىشلىرىنى بىلەمدىكەن؟
ئاپامغا ئۇنىڭ بۇرۇنقى ئىشلىرىنى ھەم ھېلىقى كۈنى ئۈرۈمچىدىكى قەھۋەخانىدا ئولتۇرۇپ ماڭا دەپ بەرگەنلىرىنىمۇ سۆزلەپ بەردىم. ئاپام تورۇسقا قاراپ «ئۇھ»تارتىپ ئېغىر خىيالغا چۈشۈپ كەتتى ۋە ماڭا قاراپ:
_ ئۇنىڭ بىلەن ياخشى ئۆتەمسىلەر؟ _ دەپ سورىدى.
ئاپامغا مېۋە ئاقلاپ بەرگەچ بۇرۇنقى خۇشاللىق مىنۇتلىرىمىزنى بىرنى قويماي سۆزلەپ بەردىم. ئاپام كۆز يېشى قىلغاچ گەپلىرىمنى كۆڭۈل قويۇپ تىڭشىدى. ھېلىقى مۇنبەرنىڭ گېپى چىققاندا ئاپام كۈلۈپ كەتتى.
_ مەۋھۇم دېسەم مەرھۇم دەيدۇ، دېدىڭما؟  
_ ھەئە! ئۇ بىلمەيدۇ ئەمەسمۇ ئۇ چاغلاردا. لېكىن ھازىر كومپىيۇتېرغا مەندىن ئۇستا بولۇپ كەتتىمىكىن.
_ لېكىن بالام! ئۈرۈمچىگە بارغان ھەرقانداق قىز بالا ئۆزگىرىپ كېتىدۇ. ئۇنىڭ ساڭا بولغان كۆڭلى ئۆزگىرىپ كەتكەن بولسىچۇ؟
_ ئۇنداق بولمايدۇ، _ دېدىم مەن ئۆزۈمگە ئىشەنگەن ھالدا، _ ئۆزگىرىپ كەتكەن بولسا ساڭا ھەركۈندە تاماق ئېتىپ بەرمەيتتى.
_ نېمە؟ مەن يەۋاتقان تاماقلارنى ئۇ ئەتكەنما؟ _ دېدى ئاپام ھەيران بولۇپ.
ئاغزىمدىن چىقىپ كېتىپتۇ - دە، دەۋېتەي بولدى، دەپ ئويلاپ:
_ ھەئە! ئۇ ئۆي ئىشلىرىغىمۇ خېلى پىششىق. تۇرپاندىكى چېغىدىلا بەش ۋاخ نامازنى باشلىۋالغان، _ دېدىم. ئامالنىڭ بېرىچە ئۇنىڭ ئۆزگەرگەنلىكىنى ئاپامغا چۈشەندۈرۈشكە ئۇرۇناتتىم. ئاپامنىڭ ئۇنىڭ كەچۈرۈۋېتىشىنى ئۈمىد قىلاتتىم.
شۇنىڭدىن كېيىن ئاپامغا دىلخۇمار بىلەن ئۆتكەن بەختلىك مىنۇتلارنى ھارماي سۆزلەپ بېرىدىغان بولدۇم. ئاپاممۇ مىيقىدا كۈلۈمسىرەپ كۆڭۈل قويۇپ ئاڭلايتتى. تولا سۆزلەۋېتىپ تەسىرلەندۈرۈۋەتتىمۇ، بىركۈنى ئاپام دىلخۇمارنىڭ گېپىنى قىلىپ بېرىۋاتسام ئارىدىكى جىمجىتلىقتا:
_ ئۇنى بىركۈنى مېنىڭ يېنىمغا ئەكىر! مەن كۆرۈشۈپ باقاي! _ دېدى.
_ راستما ئاپا؟ _ قايتىلا سورىدىم ئاپامدىن.
_ ئېم!
ئەمدى كۆڭلۈم خېلى تىنجىغاندەك قىلدى. ئاپامغا ئۇنىڭ كۈندە تاماقنى ئەكېلىپ بېرىپ ئۆزى ئىشىكنىڭ يېنىدا تۇرۇپ گەپلىرىمىزنى تىڭشايدىغانلىقىنىمۇ دەپ بەردىم. ئاپام ئۈنچىقمىدى.
ئاخشىمى ئۇنىڭ بىلەن كۆرۈشۈپ ئاپام بىلەن دېيىشكەن گەپلەرنى دەپ بەردىم. ئۆزۈم شۇنداق خۇشال لېكىن ئۇ يەنىلا ئويلىغىنىمدەك ئېچىلىپ كۈلەلمىدى. «دادامنىڭ قوشۇلماسلىقىدىن ئەنسىرەۋاتقان گەپ. ئاپام قوشۇلا دادام ئاپامنىڭ كېسىلىنى دەپ بولسىمۇ قوشۇلىدۇ. . .» دەپ ئويلىدىم. ئۇنىڭغا بېشىغا ياغلىق ئارتىۋېلىشنى، تاماقنى ئۆز قولى بىلەن ئاپامغا بېرىشىنى ئېيتتىم، ئۇ دەسلەپ قوشۇلمىدى. خىجىل بولغان بولسا كېرەك، مەن قايتا - قايتا دېگەندىن كېيىن قوشۇلدى.
ئەتىسى چۈشكە يېقىن ئۇنى دوختۇرخانىنىڭ ئالدىدا ساقلاپ تۇردۇم. ئۇنىڭ شۇ چاغدىكى ئاپتوبۇستىن چۈشۈپ چىرايلىق ياغلىق چىگىلگەن ھالدا يېرىم خۇشال بولۇپ يېرىم خىجىل بولۇپ ماڭا كۈلۈمسىرەپ قارىشى تا ھازىرغىچە ئېسىمدىن چىقمايدۇ. ئۇ شۇچاغدا شۇنچىلىك چىرايلىق بوپ كەتكەنتى. ئىچىمدە«بۇرۇندىن ياغلىق چەگ، دېسەممۇ بوپتىكەن» دەپ ئويلىغان ئىدىم. ئۇ يېنىمغا كېلىپ ياغلىقىنىڭ بىر ئۇچىنى تۇتىۋېلىپ بېشىنى سىڭايان قىلىپ ئەركىلەپ سورىدى:
_ ياغلىقىم يارىشىپتىمۇ؟
_ ياق! ياراشماپتۇ.
_ چەگمەي دېسەم ئۆزى چەگ، يارىشىدۇ، دەپ . . . _ دېدى ئۇ ئاغزىنى ئۈمچەيتىپ.
_ ما ئۇششۇقنى. . . چاقچاق قىلىپ قويدۇم. شۇنداق يارىشىپتۇ! يۈرە! ئاپام كۆرسە ۋاي كېلىنىم، دەپ ئېسىلىۋالمىسا بولاتتىغۇ!
_ ھى ھى ھى  . . .
شۇ چاغلاردا ئۆزۈمنىڭ بۇرۇنقى قوپال، كەم سۆز مىجەزىمدىن ئەسەرمۇ قالماپتىكەن. مۇھەببەت مېنى ھەقىقەتەن ئۆزگەرتىپتىكەن.
ئۇنىڭ بىلەن ياتاقنىڭ ئالدىدا توختىدۇق. ئىشىكنىڭ ئەينىكىدىن قارىسام ئاپام دېرىزە تەكچىسىدىكى گۈللەرگە سۇ قۇيۇۋېتىپتىكەن. مەن كىرگەچ گېلىمنى قىرىپ قويۇپ:
_ ئاپا! دىلخۇمار كەلدى، _ دېدىم ۋە ئۇنى كىرىشكە ئىشارەت قىلدىم.
_ تېنچلىقمۇ چوڭ ئاپا! _ دېدى ئۇ يەردىن كۆزىنى ئۈزمەي.
ئاپام:
_ تېنچلىقمۇ؟  
ئاپام دىلخۇمارنىڭ ئۈستى - بېشىغا قاراپ بىردەم تۇرۇۋەتتى. «ياقتۇرۇپ قالدى چوقۇم»دەپ ئويلاپ چىرايىمدىن ھېچ كۈلكە كەتمەيتتى.
_ كېلىڭ! بۇيەردە ئولتۇرۇڭ! _ دېدى ئاپام ئۇنى ئولتۇرۇشقا تەكلىپ قىلىپ. ئۇ قورۇنۇپقىنا بېرىپ كېسەل كارۋىتىنىڭ يېنىدىكى ئورۇندۇقتا ئولتۇردى. . .
دادام بىلەنمۇ ئەپلىشىپ قالغان ئىدۇق. ئۇنىڭغا تېلېفون ئۇرۇپ كەچلىكى بىراقلا كېلىشىنى، ئاپامنىڭ خېلى ياخشى بولۇپ قالغانلىقىنى دېدىم. شۇنىڭ بىلەن كۈندە ياتاقتا ئۈچىمىز كۈلكە - چاقچاق ئىچىدە ئولتۇرىدىغان بولدۇق. بەزىدە مەن يوقمۇ پاراڭلىشىپ ئولتۇرۇپ قالاتتى. ئاپاممۇ ئۇنى بۇرۇنقىدەك كەمسىتمەيدىغان بولدى. بىركۈنى قايناقسۇ ئالغىلى چىقىپ كېتىپ قايتىپ كىرىشىمدە ئىشىكنىڭ يېنىدا تۇرۇپ ئۇلارنىڭ گېپىنى ئاڭلاپ قالدىم.
_ قىزىم! _ دېدى ئاپام، _ نامازنى باشلىۋالغىنىڭىز ياخشى بوپتۇ. ھازىر يولدىشى ھەتتا بالىسى بار شەھەر ئاياللىرى ئىچىدە ناماز ئوقۇيدىغانلىرى بەك ئاز!
ئۇ:
_ توغرا دەيسىز چوڭ ئاپا! شەھەرلەردە بەك ئاز!
ئاپام:
_ شۇ، شۇ! . . . چېچىڭىزنىچۇ قاراڭ، ئاز - ئازدىن ئۇچىدىن باشلاپ تارىسىڭىز چىگىش بوپ قالغان جايلار ئاغرىتمايدۇ، _ دېدى مۇلايىملىق بىلەن.
_ ئەتىگەن ئالدىراپ . . .
_ ھە. . . جىگدە يېلىمىنى ئاڭلىغانمۇ؟
_ ئاڭلىماپتىكەنمەن.
_ بىزنىڭ ئۆيدە جىگدە يېلىمى بار، مەن غەيرەتجاننىڭ دادىسىغا دەپ قويسام كەچتە ئالغاچ كەلسۇن!
_ بولدى. . . ئاۋارە قىلمايلى. . .
_ ئۇنداق دېمەڭ!  
_ . . .
_ چېچىڭىزغا جىگدە يېلىمى ئىشلەتسىڭىز چېچىڭىز پارقىراق، توم ھەم قارا بولىدۇ. چېچىڭىزنى باشقا رەڭلەرگە بويىماڭ!
_ ماقۇل. . .
ئىشىكنىڭ يوچۇقىدىن ماراپ قارىسام ئۇ ئاپامغا دۈمبىسىنى قىلىپ ئولتۇرۇپتۇ. ئاپام بولسا ئۇنىڭ چېچىنى ئەستايىدىل تاراۋاتاتتى. «ئايال كىشى ئايال كىشنىڭ قاياشى» بولىدۇ - دە؟! مانا مېنىڭ ھەقىقي ئاپام! مېھرىبان، ئەپۇچان ئاپام!
كېيىنچە داداممۇ ئۇنىڭ بىلەن بىر قانچە قېتىم كۆرۈشتى. ئاپام بىلەن نېمىلارنى دېيشىتىكەن تاڭ!؟ داداممۇ ئۇنىڭغا خېلىلا ئوبدان مۇئامىلە قىلدى.
شۇ چاغلار ئۆمرۈمدىكى ئەڭ خۇشال چاغلار بولسا كېرەك. مەن ئەنە شۇ چاغدا ئاتا - ئانىنىڭ رازىلىقى بىلەن بولغان، بىر - بىرىنى ھەقىقىي چۈشىنىپ، ياخشى كۆرۈپ قۇرغان ئائىلىنىڭ نەقەدەر بەختلىك بولىدىغانلىقىنى ھېس قىلغانتىم. توي قىلغاندىن كېيىنكى كۈنلەرنى ئويلىسام بېشىم كۆككە يېتەتتى. ئەمما ئۇنىڭ دائىم نەمخۇش تۇرىدىغان كۆزلىرىدىنمۇ ئىچىدىكى ھېلىقى غەشلىكنى قىلچىمۇ ھېس قىلماپتىكەنمەن. . .
ئاپام دوختۇرخانىدىن چىقىدىغان كۈنى ئالىم بىلەن بولغۇسى ئايالى كېلىپ بىر ھەپتىدىن كېيىن تويى بولىدىغانلىقىنى دەپ مېنى قولداش بوپ بېرىشكە تەكلىپ قىلدى. ئۇنىڭ بولغۇسى ئايالىمۇ دىلخۇمارنى قىز قولداش بوپ بېرىشكە تەكلىپ قىلدى. چۈشتىن كېيىن ئاپام، دادام، مەن ھەم ئۇ دوختۇرخانىدىن چىقىش تەييارلىقى قىلىۋاتاتتۇق. دىلخۇمار تۇيۇقسىز قاتتىق - قاتتىق بىرنەچچىنى يۆتىلىۋەتتى. ئاپام ئەنسىرەپ:
_ نەچچە كۈندىن بېرى يۆتىلىپلا تۇرىسىز. ھاۋا سوۋۇپ قالغانتى. زۇكام بولۇپ قالدىڭىزمۇ نېمە قىزىم؟
_ يا . . .ياق! مەن . . . مۇنداقلا. . . _ دېدى ئۇ دۇدۇقلاپ تۇرۇپ.
_ يۈرە! مەن سېنى تەكشۈرتۈپ باقاي! _ دەپ ئۇنىڭ قولىدىن تارتىپ ئېلىپ ماڭدىم. ئۇ ھېچ ماڭغىلى ئۇنىمايدۇ. ئۇنى تارتىنىۋاتىدۇ، دەپتىمەن. مەنمۇ جاھىللىق بىلەن ئۇنىڭ قولىدىن تارتىپ ئېلىپ ماڭدىم. مەقسىتىم ئاتا - ئانامغا بولغۇسى كېلىنىگە قانداق كۆيىنىدىغانلىقىمنى كۆرسىتىپ قويۇش ئىدى. ئەمما ئۇ قەتئىي ئۇنىمىدى. ئەزەلدىن گېپىمنى يىرمايدىغانلىقى ئۈچۈن مەنمۇ بەك زورلاپ كېتىشنى لايىق كۆرمەي ئۇنى تەكشۈرتمەيلا قايتتۇق.
ئاپامنى ئۆيگە ئاپىرىپ قويۇپ ئىككىمىز يەنە كوچا ئايلاندۇق. ئۇ گەپ - سۆزدە ئەركىن ئەمەس ئىدى. بۇرۇنقىدەك ئېچىلىپمۇ كۈلمەيتتى. «ئەتە ئىشقا بارىسىز، بالدۇر ئارام ئېلىڭ!» دەپ بارلدۇرلا خوشلىشىپ ئۆيىگە كەتتى. مەنمۇ قايتىپ كەلدىم. كۆڭلۈمدە «ئۆزىنىڭ تۇغماس ئىكەنلىكىدىن بىئارام بولۇۋاتسا كېرەك، كېيىنچە ئوڭشىلىپ كېتىدۇ» دەپ ئويلاپ ئۇنىڭدىن ئارتۇقچە سوراپمۇ كەتمىگەنتىم. ئەتىسى بىركۈن تېلېفون قىلمىدى. كۆڭلۈم يەنە بىر شۇملۇقنى سېزىپ يۈرىكىم ئەنسىز سوقۇپ تورخانىغا كىردىم. قوللىرىم تىترەپ، يۈرەكلىرىم دۈپۈلدەپ سوقۇۋاتاتتى. كوت - كوتنى ئۇزۇن ئىككىلىنىپ ئاچتىم. ئۇ ماڭا سۆز قالدۇرۇپ قويۇپتىكەن. يۈرىكىم تېخىمۇ دۈپۈلدەپ ئۇنىڭدىن كەلگەن خەتنى ئاچتىم. ئاچتىميۇ ئۆزۈمنى تۇتىۋالالماي توۋلىۋەتتىم. ئۇ بۇ قېتىم ئىككىلا سۆز قالدۇرۇپ قويغانىدى.


«مەن ئەيدىز»
_ يــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــاق!!!!!!!!!!

************************************************************************

خاتىمە

كېيىن ئۇنىڭ ئۆيىگە بېرىپ قوشنىسىدىن ئۇقۇشۇمچە ئۇ يۇرتىغا قايتىپ بېرىپلا ئاپىسىنى بېقىش ھەم دادىسى ئۈچۈن تۆلىگەن جەرىمانىلىرىنى قەرز ئىگىلىرىگە قايتۇرۇش ئۈچۈن يەنە شۇنداق يەردە ئىشلەپتۇ. قوشنىلىرى ئۇلارنى «پاسكىنا، رەسۋا، بۇزۇق ئايال . . .» دەپ تۇرغۇزماپتۇ. ھېلىقى بۇرۇنقى خوجايىنى ئۇنى ئىزدەپ بېرىپ ئۇنىڭغا پەسكەشلىك قىپتۇ. بەلكىم ئۇ ھېجىقىزمۇ ئاللىقاچان قانچىلىك ئۆمرى قالغانلىقىنى بىلىپ بولدى. . .
ئۇ تۇرپاندىن ئۈرۈمچىگە قايتىپ بېرىپلا باشقا يۇرتقا كېتىپتۇ ھەم نەگە بارىدىغانلىقىنى ھېچكىمگە دېمەپتۇ.
مەن ئويلاپ قالدىم:
ئۇ پەقەت مېنى بىر قېتىم كۆرۈۋېلىش ئۈچۈنلا شۇنچىلىك ئازابلارغا چىداپ ياشاپتىكەن. ھەتتا ھاقارەتلەنسىمۇ چىداپتىكەن.  
ئىھ ئاللاھ! مىللىتىمنى ئۇ نىجىس كېسەلدىن يىراق قىلغايسەن!!!

                                   (تۈگىدى)

يەنە بىر نادىر ئەسەرنى ھوزۇرىمىزغا سۇنغىنىڭىزغا رەھمەت .
مەن ئاۋازلىقىنى ئاڭلىغانتىم .   

ئاۋازلىقىنىمۇ  يوللىغان ،بەلكىم   ياخشى  قىلالمىغان  ئوخشايمەن ، قويۇش  مۇمكىن  بولماي  قالدى  .     

ئاخىرنى يازمىدىدە مۇشۇنىڭ .....

.........جاپا چەكتىڭىز........قانداق ئىش بولمىسۇن مۇنبىرىمىز سىزدەك ئەزادىن بەكمۇ خوش..........

تىلەك ئاچا ، ئەڭ  ئاۋال  سىزنىڭ  ماڭا  ئىنكاس  قايتۇرۇپ  قويغىنىڭىزغا  چىن  كۆڭلۈمدىن  رەھمەت  ئېيتىمەن ! مەن  پەقەت  ئەسىرىمنى  ئوقۇغان  تورداشلارنىڭ  ئازراق  بولسىمۇ  بىر  چۈشەنچىگە ئىگە بولسا  ،  ئىبرەت  ئالسا  بۇنىڭدىن  ئىنتايىن  مەمنۇن  بولغان  بولاتتىم .