ئېلىكتىرونلۇق ئۈسكۈنە ئىشلىتىشتىكى 10 چوڭ ناچار ئادەت

كۆپىنچە ۋاقىتلاردا، بىز پەقەت ئۆزىمىزنىڭ مەشغۇلات قىلىشىمىزغا قولاي بولسۇن ئۈچۈنلا ھەر كۈنى ئىشلىتىدىغان ئېلىكتىرونلۇق ئۈسكۈنىمىزگە زىيان يېتىشىگە قارىماستىن بەزى ئىشلارنى ناھايىتى ئاددىيلاشتۇرۇۋالىمىز. تېخىمۇ يامان يېرى شۇكى، بىزنىڭ بەزى ناچار ئادەتلىرىمىز ھەتتا ئۆزىمىزنىڭ شەخسىي ئۇچۇرىمىزنى ئاشكارىلاپ قويۇش خەۋپىگە ئېلىپ بارىدۇ. بۇ خىل ئىشلاردىن ساقلىنىش ئۈچۈن، بىز چوقۇم تۆۋەندىكى 10 خىل ناچار ئادەتنى ئۆزگەرتىشىمىز لازىم.

1. بارلىق تور ھېساباتلىرىغا ئوخشاش مەخپىي شىفىر ئىشلىتىش



بۇ بەلكىم كىشىلەردە ئەڭ كۆپ كۆرۈلۈدىغان شۇنداقلا ئەڭ ناچار ئادەت بولۇپ، چۈنكى بۇنداق قىلىش ناھايىتى قولايلىق، يەنە كېلىپ كىممۇ نەچچە ئونلىغان ئوخشىمىغان مەخپىي شىفىرنى ئېسىدە ساقلاشنى خالىسۇن دەيسىز؟ لېكىن ئەمەلىيەتتە بۇ خىل ئادەت ناھايىتى خەتەرلىك بولۇپ، ناۋادا خاككېرلار سىزنىڭ بىر دانە تور ھېسابات نومۇرىڭىزنى مەخپىي شىفىرىنى قولغا چۈشۈرۈۋالسىلا، سىزنىڭ بارلىق سىفىرلىق تۇرمۇشىڭىز مانا مەن دەپلا ئۇنىڭ كۆز ئالدىدا ئاشكارىلىنىپ قالىدۇ. ناۋادا سىزنىڭ يېڭى مەخپىي شىفىر ئورنىتىشقا ۋاقتىڭىز يەتمىسە، ئۇ ھالدا بىز سىزنىڭ Last Pass ۋە Dashlane قاتارلىق مەخپىي شىفىر باشقۇرۇش ئەپ پىروگراممىسى ئىشلىتىپ سىناپ بېقىشىڭىزنى تەۋسىيە قىلىمىز.

2. ئەزەلدىن مەخپىي شىفىر ئالماشتۇرماسلىق



سىز ئۆزىڭىزنىڭ بارلىق تور ھېسابات نومۇرلىرىڭىزغا ئوخشاش بولغان مەخپىي شىفىر ئىشلىتىشتىن ساقلىنىش بىلەن بىللە يەنە بۇ مەخپىي شىفىرلىرىڭىزنى توختىماستىن ئۆزگەرتىپ يېڭىلاپ تۇرۇشىڭىز لازىم. مىكروسوفت شىركىتى تەرەپ بۇرۇن ئىپادە بىلدۈرۈپ، ئابونتلار ئادەتتە 30 كۈندىن 90 كۈنگىچە ئارلىقتا بىر قېتىم مەخپىي شىفىر ئالماشتۇرۇپ تۇرغاندا ئاندىن بىخەتەر بولىدىغانلىقىنى ئېيتقانىدى.

3. مۇھىم تور ھېسابات نومۇرلىرىغا قوغداش تۈزۈلمىسى قوللانماسلىق



بۈگۈنكىدەك خاككېرلىق تېخنىكىسى كۈنسېرى پىشىپ يېتىلىۋاتقان، شۇنداقلا Heartbleed قاتارلىق يوچۇقلار توختىماي كۆرۈلۈپ تۇرۇۋاتقان كۈندە، ئۆزىڭىزنىڭ تور ھېساباتىڭىزغا باشقا قوغداش ئورنىتىپ قويۇشنىڭ ھەقىقەتەن زۆرۈرىيىتى بار. مەسىلەن Gmail قاتارلىق تور مۇلازىمەتلىرىنى ئىشلەتكەندە، ئادەتتە ئىككى باسقۇچلۇق دەلىللەش بىخەتەرلىك تۈزۈلمىسى ئىشلىتىلىدىغان بولۇپ، ئابونتلار Gmail ھېساباتىغا چىقماقچى بولغاندا، ئالدى بىلەن يانفون ئارقىلىق ئۆز سالاھىيىتىنى دەلىللەش تەلەپ قىلىنىدۇ، يەنە ئابونتلار مەخپىي نومۇرىنى كىرگۈزگەندىن كېيىن Gmail مۇلازىمىتى تەرەپ ئابونتنىڭ يانفونىغا مەخپىي نومۇرنى ئۆز ئىچىگە ئالغان قىسقا ئۇچۇر ئەۋەتىپ بېرىدىغان بولۇپ، ئابونتلار پەقەت مۇشۇ قىسقا ئۇچۇردىكى ۋەكالەت نومۇرى ( ۋاقىتلىق مەخپىي نومۇر) نى توغرا كىرگۈزگەن چاغدىلا ئاندىن Gmail مۇلازىمىتىنىڭ تور ھېساباتىغا چىقالايدۇ. بۇ خىل ئىككى باسقۇچلۇق دەلىللەش بىخەتەرلىك تۈزۈلمىسى سىزنىڭ تور ھېساباتىڭىزنى خاككېرلارنىڭ ھۇجۇمىدىن ئۈنۈملۈك ھالدا ساقلاپ قالالايدۇ.

4. يانفوندىكى رەسىم ۋە مۇزىكىلارنى ئۆچۈرۈۋېتىشنى ئۇنتۇپ قېلىش



ئەگەر بىر خىل ئۇسۇل بىزنىڭ يانفونىمىزنىڭ ساقلاش بوشلۇقىنى ئىسراپ قىلىۋىتىدۇ دېگەندە، ئۇ دەل بىز دائىم ئىشلەتمەيدىغان نەرسىلەرنى يانفوندىن ئۆچۈرۈۋېتىشنى ئۇنتۇپ قېلىش ئادىتى بولۇپ ھېساپلىنىدۇ. سىز چوقۇم بەلگىلىك ۋاقىت ئۆتكەندىن كېيىن يانفونىڭىزدىكى كونا رەسىم ۋە مۇزىكىلارنى ئۆچۈرۈپ، يانفونىڭىزنى تازىلاپ تۇرۇشىڭىز لازىم. چۈنكى بۇ خىل رەسىم ۋە مۇزىكىلار يانفوندا بەك كۆپ بوشلۇق ئىگەللەپ كېتىدۇ.

5. كومپىيوتېر ئالدىدا ساغلام بولمىغان قىياپەتتە ئولتۇرۇش



ئەتىدىن كەچكىچە كومپىيوتېر ئالدىدا خىزمەت قىلىدىغانلارغا نىسبەتەن ئېلىپ ئېيتقاندا، بۇ خىل ناچار ئادەت چوقۇم تاشلاشقا تېگىشلىك ئادەت بولۇپ ھېسابلىنىدۇ. تەتقىقاتلاردا كۆرسىتىلىشىچە، ئادەتتە كۈنىگە 8 سائەت ئولتۇرۇپ خىزمەت قىلىدىغان كىشىلەرنىڭ مۇسكۇل ئۇستىخان كېسەللىكلىرى، دىئابىت كېسىلى، سېمىزلىك شۇنداقلا باشقا كېسەللىكلەرگە گىرىپتار بولۇپ قېلىش نىسبىتى تېخىمۇ يۇقىرى بولىدىكەن. سىز ئۆزىڭىزنىڭ باشلىقىغا ئۆرە تۇرۇپ خىزمەت قىلىدىغان ئۈستەل سەپلەپ بېرىشنى تەلەپ قىلسىڭىزمۇ بولىدۇ، ناۋادا سىز كومپىيوتېر ئالدىدا چوقۇم توغرا بولغان قىياپەتتە ئولتۇرۇپ خىزمەت قىلىمەن دەيدىكەنسىز، كومپىيوتېر چوققىسى بىلەن كۆزىڭىزنىڭ ئارلىقى چوقۇم 2-3 ديۇيم ئارلىق ساقلىشى لازىم، مانا مۇشۇنداق بولغاندىلا سىز توغرا قىياپەتتە ئولتۇرۇپ خىزمەت قىلغان بولىسىز.

6. ئادەتتە كۆپ ئىشلەتمەيدىغان ئۈسكۈنىلەردىن چېكىنىپ چىقماسلىق



ناۋادا سىز ئالىي مەكتەپ ئوقۇغۇچىسى بولسىڭىز، سىزنىڭ توردىكى كۆپ قىسىم ۋاقتىڭىز بەلكىم مەكتەپ كۇتۇپخانىسىنىڭ كومپىيوتېرىدا ئۆتۈشى مۇمكىن، سىز يەنە ئارىلاپ باشقا دوستلىرىڭىز ۋە ساۋاقداشلىرىڭىزنىڭ كومپىيوتېرلىرىدا تورغا چىقىپ تۇرۇشىڭىزمۇ مۇمكىن، لېكىن شۇ نەرسە ئېسىڭىزدە بولسۇنكى، باشقىلارنىڭ كومپىيوتېرىدا تور ھېسابات نومۇرىڭىزغا چىققان ۋە تور بەت زىيارەت قىلغان بولسىڭىز، چوقۇم ئۇنىڭدىن چېكىنىپ چىقىشنى شۇنداقلا تور زىيارەت خاتىرىسىنى ئۆچۈرۈۋېتىشنى ئۇنتۇپ قالماڭ. ئەگەر ئىمكانىيەت يار بەرسە، ئۆزىڭىزگە تەۋە بولمىغان كومپىيوتېرلاردا تور بانكىسى قاتارلىق مۇھىم تور ھېسابات نومۇرلىرىڭىزنى ئاچماڭ.

7. كومپىيوتېرنى قايتا قوزغىتىشنى ئۇنتۇپ قېلىش



كومپىيوتېرنى ھەمىشە ئۇخلاش ھالىتى ياكى ساقلاش ھالىتىدە قالدۇرۇپ قويغاندا، گەرچە كومپىيوتېرغا نىسبەتەن ھېچقانداق زەرەر پەيدا قىلالمايدىغان بولسىمۇ، لېكىن بۇ خىل ئادەت كومپىيوتېرنىڭ سۈرئىتىنى ئاستىلاشتۇرۇپ قويىدۇ. كومپىيوتېرنى قايتا قوزغىتىش بولسا كومپىيوتېر ئارقا سۇپىسىدا يوشۇرۇن ھالدا ئىشلەۋاتقان بارلىق پىروگراممىلارنى ئېتىپ تاشلاشتىن دېرەك بېرىدىغان بولغاچقا، سىز چوقۇم ئۆزىڭىزدە ھەر قېتىم كومپىيوتېرنى ئېتىپ قويۇش ياكى قايتا قوزغىتىشتەك ياخشى ئادەتنى يېتىلدۈرۈشىڭىز لازىم، بۇنداق بولمىغاندا كومپىيوتېرىڭىزنىڭ ‹ تاشپاقىدەك› سۈرئىتى سىزنى ھامان ساراڭ قىلىپ قويۇشى مۇمكىن.

8. ئۇخلاشتىن بۇرۇن دائىم يانفونغا قاراپ تۇرۇۋىلىش



ئامېرىكا خىمىيە بىرلەشمىسىنىڭ ئېيتىشىغا قارىغاندا، سۈنئىي نۇر مەنبەسى ھازىرقى ئىنسانلارنىڭ ‹ ئۇيقۇسىنى تارتىۋالىدىغان› ئەڭ مۇھىم سەۋەبلەرنىڭ بىرى بولۇپ، ئۇخلاشتىن بۇرۇن ئەقلىي ئىقتىدارلىق يانفون ياكى تاختا كومپىيوتېرلارغا تىكىلىپ قاراپ تۇرۇۋېلىش بەلكىم سىزنىڭ ئۇخلاش دەۋرىيلىكىڭىزنى قالايمىقانلاشتۇرۇۋېتىشى مۇمكىن. ئامېرىكا خىمىيە بىرلەشمىسىنىڭ يەنە بايقىشىچە، كۆچمە ئېلىكتىرون ئۈسكۈنىلىرى چىقارغان كۆك رەڭلىك نۇر يەنە كىشىلەرنىڭ تېنىنى ئالدايدىغان بولۇپ، بۇ خىل نۇر كىشىلەرگە ئاللىقاچان تاڭ يورۇغاندەك خاتا تەسىر بېرىپ قويىدىكەن.

9. مۇھىم يېڭىلاشلارنى قاچىلاشنى دائىم كەينىگە سۈرۈۋېتىش



كومپىيوتېر ۋە يانفونلارغا يېڭىلاش قاچىلاش بولسا ناھايىتى ئۇزۇن شۇنداقلا ئادەمنى بىزار قىلىدىغان بىر جەريان بولۇپ، يۇمشاق دېتال ئىلغارلاشتۇرۇش، بولۇپمۇ ئەقلىي ئىقتىدارلىق يانفونلارغا قاچىلانغان يۇمشاق دېتاللارنى ئىلغارلاشتۇرۇش بەلكىم سىزنىڭ يانفون سۈرئىتىڭىزنى ئاستىلاشتۇرۇۋەتكەن شۇنداقلا يەنە يانفوندا كۆرۈلگەن بىخەتەرلىك يوچۇقىنى ئوڭشىيالىشى مۇمكىن. شۇڭلاشقا، ناۋادا كومپىوتېر ۋە يانفونىڭىزدا مەلۇم يۇمشاق دېتال ياكى سېستىمىنى يېڭىلاش ئۇچۇرىنى كۆرگەن ۋاقتىڭىزدا ئۇنى ئېتىۋەتمەي چوقۇم تەلەپ بويىچە يېڭىلاش ئېلىپ بېرىشىڭىز زۆرۈر.

10. ئەزەلدىن ھۈججەتلەرنى نۇسخىلاپ ساقلاپ قويماسلىق



تەلىيىمىزگە يارىشا، بىزنىڭ ئەقلىي ئىقتىدارلىق يانفونىمىز ھەمىشە يانفونىمىزدىكى رەسىم ۋە ئۇچۇرلارنى iCloud ياكى Google Drive دا نۇسخىلاپ ساقلاپ قويالايدۇ. لېكىن ناۋادا سىز مىكروسوفت شىركىتىنىڭ Microsoft Office ئىشخانا يۇمشاق دېتالىنى ئىشلەتكەن ۋاقتىڭىزدا چوقۇم ئۇنىڭدىكى ھۈججەتلەرنى نۇسخىلاپ ساقلاپ قويۇشىڭىز لازىم. ھازىر توردىكى بۇلۇت ساقلاش سۇپا مۇلازىمىتى شۇنداق قولايلىق بولۇپ كەتتى، شۇڭلاشقا سىز ئۆزىڭىزنىڭ مۇھىم ھۈججەتلىرىڭىزنى پەقەت بىرلا ساقلىغۇچتا ساقلاپ قويسىڭىز ئەلۋەتتە مۇۋاپىق بولمايدۇ.


مەنبە:نۇر خەۋەرلىرى

ياخشى بىلىملەركەن رەھمەت سىزگە.

مۇنداق بىلىملىك دوستلارمۇ باركەن، رەھمەت قېرىندىشىم،

بۇلىدىغان گەپلەركەن رەھمەت

ياخشى بىلىم كەن رەھمەت سىزگە.

رەھمەت سىزگە، ناھايىتى ياخشى بىلىمكەن.

مەن دىققە قىلسام بولغۇدەك   بىرىنچىسىگە چۈشكىدەكمەن.

ياخشى تىمىكەن

رەھمەت سىزگە.

تەشەككۈر