تارىخىي ۋەقەلەرنى بايان قىلىدىغان تېكىستلەرئاساسلىقى ‹‹ قۇمۇل مۇقامى ›› دا ئۇچرايدۇ . مەسىلەن : ‹‹ مۇستەھزاد مۇقامى ›› نىڭ 3–كۈيىدىكى ‹‹ يالغۇزتويۇن ›› دا 17–ئەسىردىكى جۇڭغارلارنىڭ تاجاۋۇزچىلىقىغا قارشى ئاتلانغان مىللىي قەھرىمان ئۆمەرنىڭ باتۇرلۇق بىلەن جەڭ قىلغان ھېكايىسى سۆزلىنىدۇ . ‹‹ مۇستەھزاد مۇقامى ›› نىڭ ئىككىنچى بۆلىكىدىكى 12–كۈيىدەئېيتىلغان ‹‹ ئايرىلدۇق ئاداۋەتتە ›› دېگەن ناخشا ‹‹ تۆمۈر خەلىپە ناخشىسى ›› نىڭ بىر قىسمى . تۆمۈر خەلىپە مىنگونىڭ دەسلەپكى يىللىرى قۇمۇل – تۇرپاندا يۈز بەرگەن قوزغىلاڭنىڭ يېتەكچىسى . شىنجاڭدا دۇبەن بولۇپ تۇرغان ياڭ زېڭشىن ئۇنى ئالداپ ئۆلتۈرگەن . مەملىكەتلىك سىياسىي كېڭەشكە مۇئاۋىن رەئىس بولغان ئاتاقلىق يازغۇچى بۇرھان شەھىدى تۆمۈر خەلىپە قوزغىلىڭىدىكى ۋەقەگە ئاساسەن ‹‹ يالقۇنتاغنىڭ غەزىپى ›› ناملىقدرامىنى يېزىپ چىققان ۋە ئۇنى شىنجاڭ ئوپېرا ئۆمىكى 1961–يىلى سەھنىگە ئېلىپ چىققان . ‹‹ مۇشاۋىرەك مۇقامى ›› نىڭ 11–كۈيىدىكى ‹‹ ياچىبەك ››تارىخىي داستان ‹‹ ياچىبەك ›› نىڭ بىر قىسمى . ئۇنىڭدىكى باش پېرسۇناژ ياچىبەك 17–ئەسىردە قۇمۇل خەلقىگە رەھبەرلىك قىلىپ جۇڭغارلارنىڭ تاجاۋۇزچىلىقىغا قارشى باتۇرانە جەڭ قىلغان مىللىي قەھرىمان . ‹‹ دۇگاھ مۇقامى ›› نىڭ 4–كۈيىدىكى ‹‹ ئىسلام بېگىم ›› دېگەن داستان ‹‹ ئىسلام بەگ ›› دىن ئېلىنغان . ئۇنىڭدا ئىسلام بەگنىڭ چىڭ خاندانلىقىنىڭ قوشۇنلىرى بىلەن جەڭ قىلغان باتۇرانە ئىش – ئىزلىرى مەدھلەنگەن ، ئۇ ئېلىپ بارغان جەڭلەر ۋە ئۇنىڭ قۇربان بولۇش جەريانى بايان قىلىنغان .