مەخپىي رېتسېپ  
                                                    ئامىنە  ئابلەق  نۇرانى  تەرجىمىسى
     ئو  بىر  ئەجداتلاردىن  قالغان  سىرلىق  مەخپىي  رېتسېپ  بولۇپ  ،قەتئى  ئاشكارلاشقا  بولمايدۇ  دىيىلگەن  بولسىمۇ  ،ئەمما  ئاشكارلىماي  بولمىدى  .
     مىنگو  دەۋرىدە  ،مەمەت  ئىسىملىك  بىر  كىشى  يورتتا  ئىھتىياتسىزلىقتىن  بىر  ئەمەلدارنىڭ  چىشىغا  تىگىپ  قۇيۇپ  ،قىچىپ  قۇتۇلغان  ئىدى  .كىيىن  ،تەيخى  مەيخانىسىدا  ئاشپەز  بولۇپ  ئىشلەپ  مەخسۇس  قۇي  گۇشى  پىشۇردى  .مەمەت  ئەجداتلىرىدىن  قالغان  مەخپىي  رېتسىپ بۇيىچە  قۇي  گۈشىنى    دۇملەپ  پىشۇرىۋىدى  ،تەمى  بەك  مەززىلىك  بولۇپ  ،نامى  يىراق  يىقىنغا  داڭقى  كەتكەن  ئىدى  .جاڭ  فامىلىلىك  گىنرالنىڭ  دىققىتىنى  تارتىپ  ،  مەخسۇس  كىلىپ  تېتىپ  كۈرۇشكە  مەجبۇر  بولدى.
   بۇ  گىنرالنىڭ  تازلىققا  ئالاھىدە  ئەھمىيەت  بىرىدىغان  ئاددىتى  بار  ئىدى،    سىرتتىكى  مەيخانا  ،تاماقخانىلارنىڭ  تازلىقى  ياخشى  ئەمەس  دەپ  ئاسانلىقچە  تامىقىنى  يىمەيتتى.ئەمما  جاڭ  گىنرال  قۇي  گۈشى  يىيىشكە  بەك  ئامراق  ئىدى  ،    تەيخى  مەيخانىسىغا  قۇي  گۈشى  قىلىدىغان  ئوستا  ئاشپەزنىڭ  كەلگەنلىگىنى  ،نامىنىڭ  كىچىك  ئەمەسلىكىنى  ئاڭلاپ  ئولتۇرالماي  قالدى  دە  تىتىپ  بىقىشقا  كەلدى  .
     جاڭ  گىنرال  ئايرىم  خانىدا  ئولتۇرۇپ  ،مەمەت  ئوستام  پۇشۇرغان  قۇي  گۈشىدىن  بۇيرۇتتى  .ئوزۇن  ئۆتمەي    دۇملەپ  پىشۇرۇلغان  قۇي  گۈشى  كەلتۈرۈلدى  .جاڭ  گىنرال  تېتىپ  كۈرۈپ،بو  كىيىنكى  كۈنلىرىدە  مەمەت  ئوستام  بولمىسا  بۇلمايدىغاندەك  ھىس  قىلدى  .ئۈمىرىدە  بۇنداق  ياخشى  پىشۇرۇلغان  قۇي  گۈشىنى  يەپ  باقمىغان  ئىدى  ،ئېغىزغا  كىرىش  بىلەنلا  ئونىڭ  ئىسىل  تەمى  پۇتۇن  بەدەنگە  تارىلىپ،كىشىنى  ئىيتىقۇسىز  لەززەتكە  كەلتۇرەتتى  .
   جاڭ  گىنرال  مەززە  قىلىپ  يەپ  قۇرساقنى  تۇيدۇرۇپ  ،كىتەر  ۋاقتىدا  مەمەتنىمۇ  ئىلىپ  ماڭدى  .شۇندىن  باشلاپ  مەمەت  جاڭ  گىنرالنىڭ  ئەتىۋارلىق  ئادىمىگە  ئايلاندى  ،مەخسۇس  جاڭ  گىنرال  ئۈچۈن  قۇي  گۈشى  پۇشۇرۇپ  بىرەتتى  قالغان  ئىشلار  بىلەن  كارى  يۇق  ئىدى.مۇئاشىمۇ  باتالىيۇن  كوماندىرى  بىلەن  ئۇخشاش  ئىدى  .مەمەت  ئىش  قىلسا  باشقىلارنىڭ  ئارلىشىۋىلىشىنى  ياقتۇرمايتتى  ،ئۇ  قۇينى  سىتىۋىلىپ  تاكى  جۇزىغا  چىقارغۇچە  بۇلغان  ھەممە  ئىشلارنى  ئۆزى  يالغۇز  قىلاتتى  ،شۇنداق  قىلىپ  شۇ  ئادىتى  بويىچە  ئون  يىل  داۋاملاشتۇرۇپ  كەلدى  .
   بىركۈنى  ،مەمەت  بازاردا  قۇي  ئېلىۋىتىپ  بىر  نەپەر  ئىلىپ  ساتارنى  ئۇچىرتىپ  قالدى  ،ئىككىسى  بىر  مەھەل  سۇدىلاشتى  .  تەقدىرنىڭ  ئۇرۇنلاشتۇرۇشى  شۇنداق  بۇلسا  كىرەك  ،ئەمدىلىكتە  بۇ  ئىلىپ  ساتارمۇ  مەمەتنى  ئىزدەپ  يۈرەتتى  .بۇ  سۇدىگەر  مەمەتنىڭ  يۇرتىغا  بىرىپ  ،مەمەتنىڭ  ئاتا  ئانىسىنى  يۇقلاپ  ئۇتكەن  ئىكەن  .سۇدىگەرنىڭ  دىيىشىچە  ،مەمەت  چىشىغا  تىگىپ  قۇيغان  ھىلىقى  ئەمەلدار  بۇ  دۇنيادىن  كىتىپ  قاپتۇ  ،ئو  تاشلاپ  كەتكەن  ئاتا  ئانىسى  ئۇنى  سىغىنىپ  كۈزلىرى  تىشىلەي  دەپتۇ  ،ئونىڭ  بىلەن  تۇيلىشىدىغان  قىزمۇ  ئىزچىل  تۈردە  ئۇنىڭ  بىلەن  بىللە  بۇلۇشنى  كۈتىۋىتىپتۇ  .
   مەمەت  بۇ  خەۋەرلەرنى  ئاڭلاپ  ،ئۇلتۇرالماي  قالدى  .يۇرتىغا  بۇلغان  سىغىنىش  كۆچىيىپ  قانات  چىقىرىپ  ئوچۇپ  بارغۇدەك  بۇلدى  .
   ئو  بازاردىن  قايتىپ  كىلىپ  ،جاڭ  گىنرالغا  .ئىستىپا  بىرىشنى  ئىلتىماس  قىلدى  .جاڭ  گىنرال  ئىنتايىن  ئەپسۇسلىنىپ  ،بىر  ھازا  تۇرۇپ  كەتكەندىن  كىيىن  :-مەن  بىلەن  بىللە  ئىشلىگىلى  10  يىل  بۇپتۇ،ئۆيگە  قايتىش  ھىسياتىنى  مەن  چۈشىنىمەن  ،سەن  كەتسەڭ  مەززىلىك  قۇي  گۈشى  يىيەلمەيمەن  ،ئەمما  سەن  مىڭىشتىن  بۇرۇن  بىر  نەپەر  شاگىرتنى  ئۆزەڭگە  ئۇخشاش  مەززىلىك  قۇي  گۈشى  پىشۇرالايدىغان  قىلىپ  تەربىلەپ  يېتىشتۈرۈپ  قۇيۇپ  ماڭغىن  –دىدى.
   مەمەتنىڭ    بىشى  قاتتى  ،ئۆيگە  قايتىمەن  دىسە  ئەجدادىدىن  قالغان  بۇ  مەخپىيىي  رىتسىپنى  باشقىلارغا  ئۆگىتىپ  قۇيۇشقا  تۇغرا  كىلەتتى  ،قانداق  قىلىش  كىرەك  ؟ئۆيگىمۇ  قايتىقىلى  بۇلىدىغان  ،ئەجدادلارنىڭ  مەخپىي  رېتسىپنى ساقلاپ  قالغىلى  بۇلىدىغان  ئامال  بارمىدۇ  ؟.
   بىر  قانچە  كىچە  قاتتىق  ئويلاندى  ،ئاخىرىدا  ئۆزىنىڭ  تەلىپى  بۇيىچە  ئىش  كۆرىدىغان  شاگىرتتىن  بىرنى  تەربىيلەش  قارارىغا  كەلدى  .مەمەت  نەچچە  كۈنلەر  ھەپىلەشكەن  بۇلسىمۇ  ئۆزىنىڭ  تەلىپىگە  ماس  كەلگۈدەك  شاگىرت  تاپالماي  كۆڭلى  پاراكەندە  بۇلۇشقا  باشلىدى  .
   بىر  كۈنى  ،مەمەت  سىرتىن  ئىش  بىجىرىپ  قايتىپ  كىرىۋىتىپ  ،جازا  ئىجرا  قىلغۇچى  ئەمەلدار  بىر  ئەترەت  ئەسكەرلەر  بىلەن  بىر  نەپەر  ياشنى  سىرتقا  يالاپ  ئىلىپ  ماڭغان  ھالەتتە  ئوچىرتىپ  قالدى  ،مەمەت  بۇ  ئەمەلدار  بىلەن  بەك  چىقىشىپ  ئۇتەتتى  ،ئۇنىڭدىن  :ئاكا  ،بۇ  سۇلتەك  نىمە  ئىش  قىلىپ  قۇيۇپتۇ  –دەپ  سۇرىدى  .
   ئەمەلدار  :-بۇ  سولتەك  قاچاق  ئەسكەر  ،  جەڭ  مەيدانىدا  ئۈلۈمدىن  قۇرقۇپ  قىچىپتۇ  ،بىز  بۇنى  توتۇپ  ئەكەلدۇق  ،ئاچىقىپ  ئىتىپ  ئۆلتۈرۈش  جازاسى  بىرىمىز  –دىدى  
   مەمەتنىڭ  كۇڭلى  پاللىدە  يۇرۇغاندەك  بولدى  ،دەرھال  ئولارنى  تۇسۇپ  :تۇختاڭلار  ،تۇختاڭلار  بۇ  ئادەمنى  مەن  ئېلىپ  قالاي  !-دىدى  .مەمەت  جازا  ئىجرا  قىلغۇچى  ئەمەلدارنى  تۇختىتىپ  قۇيۇپ  ،جاڭ  گىنرالنى  ئىزدەپ  ماڭدى  .
             جاڭ  گىنرال  مەمەتنىڭ  مەقسىدىنى  چۈشەندى،كۆڭلىدە  ئانچە  خالاپ  كەتمىگەن  ھالدا  :-ساڭا  چۇقۇم  مۇشۇ  ئادەم  لازىممۇ  ؟بۇ  بىر  ئۈلۈمدىن  قۇرقۇپ  جەڭ  مەيدانىدىن  قاچقان  ئەسكەر  ،ئېتىپ  ئۆلتۇرىلىدۇ  –دىدى.
   مەمەت  :-قارىسام  ئەقىلىقلىقى  كۆرۈنۈپ  تۇرىدۇ  ،ھەركىتىمۇ  چاققاندەك  قىلىدۇ  ،  ئونىڭغا  بىر  ھاياتلىق  يۇلى  بەرگەن  بولسىڭىز  ،  چوقۇم  سادىقلىق  بىلەن  سىز  ئۈچۈن  خىزمەت  قىلىدۇ  –دىدى    .
   جاڭ  گىنرال  بىر  پەس  چوڭقۇر  ئويىلىنىۋالغاندىن  كىيىن  ماقۇل  بولدى  .
   مەمەت  تاللىۋالغان  جاۋ  لىيۇۋ  ئىسمىلىك  بو  شاگىرت  ناھايىتىمۇ  زىرەك  بولۇپ  .ئىش  قىلغاندا  ناھايىتى  ئەستايىدىل  قىلاتتى  .جاۋ  لىيۇ  10  كۈنگە  يەتمىگەن  ۋاقىت  ئىچىدە  ،قۇي  سېتىۋىلىش  ،قۇي  بۇغۇزلاش  ،قۇينىڭ  ئىچكى  ئەزالىرىنى  تازىلاشنى  ئۆگىنىۋىلىپلا  قالماي  ،دۇملەش  ،قۇرۇش  ،كاۋاپ  قىلىش  قاتارلىق  قۇي  گۈشىنى  ھەرخىل  ئوسۇلدا  پىشۇرۇشنى  ئۆگىنىۋالدى  .
   ئىككىسى  ئەپلىشىپ  قالغاندىن  كىيىن  ،مەمەت  خەيرىلىك  بىر  ئاخشامنى  تاللاپ  ،ئۇستەل  تەييارلاپ  ،ئەجداتلارغا  دۇئا  تىلاۋەت  قىلىپ  بولغاندىن  كىيىن  ،جاۋ  لىيۇۋنى  مەخپىي  رېتسىپنى  سىرتقا  ئاشكارلىۋەتمەسلىك  تۇغرىسىدا  قەسەم  قىلدۇردى  .جاۋ  لىيۇۋ  قەسەم  قىلىپ  بۇلغاندىن  كىيىنلا  مەمەت  قۇي  گۈشى  پىشۇرۇشتىكى  مەخپىي  رېتسىپنى  ئېيتىپ  بەردى  .
   جاۋلىيۇۋ  مەخپىي  رېتسىپنى  ئۆگىنىۋالغاندىن  كىيىن  ،ئو  پىشۇرغان  قۇي  گۈشى  ھەقىقەتەنمۇ  مەمەت  پىشۇرغان  تەم  بىلەن  ئوخشاش  بولدى  .جاڭ  گىنرال  تېتىپ  كۆرۈپ  خۇشاللىقىدىن  ماختاشلىرى  بىسىقمىدى  :-جاۋ  لىيۇۋ  ،سەن  ھەقىقەتەن  مەمەتنىڭ  ئىشلىرىغا  ۋارىسلىق  قىلىپسەن  –دىدى  .جاۋ  لىيۇۋ  جاڭ  گىنرالنىڭ  ماختاشلىرىنى  ئاڭلاپ  ،يۈرىكى  قىپىدىن  چىقىپ  كىتەي  دەپ  قالدى،ئو  دەرھال  ئالدىغا  بىر  قەدەم  مىڭىپ  ،جاڭ  گىنرالغا  چاس  بىلدۇرۇپ  :-دۇكلات  گىنرال  ،ئەمىلىيەتتە  مەمەت  ئوستامنىڭ  رېتسىپىمۇ  بەك  سىرلىقمۇ  ئەمەس  ئىكەن  –دىدى  .
     جاڭ  گىنرال  :  ئوۋ  –دەپ  قۇيۇپ  ئۈندىمىدى  .
     بۇ  ۋاقىتتا  جاۋ  لىيۇۋ  نام  ئابرۇينىڭ  كەينىگە  كىرىپ،ئۇزىنىڭ  كۇڭلىدىكىنى  جاڭ  گىنرالغا  ئاشكارلىۋەتتى  ،ئوستازى  ئالدىدا  قىلغان  قەسىمىنىمۇ  ئونۇتتى.ئو  جاڭ  گىنرالغا  تىخىمۇ  چۇڭقۇر  چۇشەندۇرۇپ  :-ئەمىلىيەتتە    ئوزۇنراق  قۇي  پۇقىنى  ئىرىغدىۋەتمىگەن  ئىنچىكە  ئۈچەيدىن  بىرنى  ئىلىپ  قىلىپ  ،ئىككى  تەرىپىنى  چىڭ  بۇغىۋىتىپ  ،قازانغا  سىلىپ  قۇي  گۈشى  بىلەن  بىرلىكتە  پىشۇرىدىكەنمىز  ،  ئەسلى  تەم  ئەسلى  پوراق  بىلەن  يىيىشلىك  ،مەززىلىك  قۇي  گۈشى  پىشپ  چىقىدىكەن  .قۇي  گۈشى  پىشقاندىن  كىيىن  كىچىك  ئۈچەينى  ئېلىۋىتىكەنمىز  –دىدى  .
   جاڭ    گىنرال  ئاڭلاپ  بولۇپ  ،ئۇستەلگە  تايىنىپ  قۇسۇشقا  باشلىدى  ،جاۋ  لىيۇۋ  دەرھال  بىرىپ  گىنرالنىڭ  ئۇستى  بىشىنى  سۇرتمەكچى  بولىۋىدى  ،تاراپپەللى  جاڭ  گىنرالنىڭ  قۇلىدىكى  ئوچلۇق  چۇكە  ئۆتكۈر  قىلىچتەڭ  جاۋ  لىيۇۋ  نىڭ  كانىيىغا  قادىلىپ  قالدى  .جاۋ  لىيۇۋ  يىقىلىپ  چۇشكەن  شۇ  پەيىتتە،  جاڭ  گىنرالنىڭ  پەقەت:-  بۇ  بىر  مەخپىي  رېتسىپ  ،قانداقمۇ  سىرتقا  ئاشكارلىغىلى  بۇلسۇن!  –دىگەن  سۇزىنىلا  ئاڭلىيالىدى  .
   ئىككىنچى  كۈنى  ،گىنرال  ھۆكۈمەت  تەرەپتىن  ئېلان  چىقاردى  :  ھۆكۈمىتىمىز  ئاشپىزى  جاۋ  لىيۇۋ  ،گىنرالغا  قۇي  گۈشى  ئەكىرىۋاتقان  ۋاقىتتا  ئىھتىياتسىزلىقتىن  يىقىلىپ  كېتىپ  ،چۇكە  كانىيىغا  قادىلىپ  قىلىپ  ھاياتىدىن  ئايرىلدى  .گىنرال  شۇنى  ئوقتۇرۇدىكى  بۇندىن  كىيىن  ھەرگىز  قۇي  گۈشى  يىمەيدۇ  .
   بۇ  ۋاقىتتا  مەمەت  كۇڭلى  خاتىرجەم  ھالدا  ئۆيىگە  قايتىش  سەپىرىدە  ئىدى  .مەمەت  جاۋ  لىيۇۋنى  تاللاپ  ئونىڭ  ھاياتىنى  قۇتۇلدۇرۇپ  قالغان  ھەمدە  ئونىڭغا  ياخشى  بىر  ھۈنەرنى  ئۆگىتىپ  قۇيغان  ئىدى  .جاۋ  لىيۇۋنىڭ  ۋىجدانى  بولغان  بۇلسا  مەخپىي  رېتسىپنى  ئاشكارلىۋەتمىگەن  بولاتتى  .جاۋ  لىيۇۋ  ۋىجدانىنى  يۇقىتىۋىدى  ،رېتسىپنىمۇ  ئاشكارلىۋەتتى  ،ئۇزىنىڭ  ھاياتىغىمۇ  زامىن  بۇلدى  .جاڭ  گىنرالنىڭ  دىگىنىدەك  ،بۇ  رېتسىپنى  قانداقمۇ  سىرتقا  ئاشكارلىغىلى  بولسۇن  ؟..........
                                                                2017-يىلى  19-ئاپىرىل
                                                   مۇھەرىر : ئابدۇقەييۇمجان ئابدۇسادىرى

                                                             ئۈندىدار : 2041420589