ئېلى ياسىن:مۇنبەردىكى ئىنكاسلارنىڭ تۈرلەرگە بۆلىنىشى

مەن ئاساسەن شېرىيەت سەھىپىسىدىكى ئەسەرلەرنى تولوق ئوقۇيمەن،بەزىدە ئەگىشىپ يېزىپمو كېتىمەن،بولوپمو موھەممەت كامال خۇشخۇي ،ئابدۇرېيىم زۇنۇن،ئابلا ئىساق پەروزان، ئالاۋۇدۇن موئاللىم ، غوجاموھەممەت موھەممەت ، كامىلجان ناسىر دىلداش ................قا ئوخشاش نۇرغۇن شائىرلارنىڭ شېئىرلىرىنى ئوقۇسام .گۇلقەنت يېگەندەك ھوزۇر ھىس قىلىمەن.
بەزى شائىر يازغۇچىلارنىڭ ئالايدە تالانتى،ئالايدە ئوقۇش تارىخلىرى. بولغان بىلەن مەندەكلەرنىڭ شېئىرنى سۇيىدىغان،شېئىرغا كۇيىدىغان ئوتتەك يۇرىگى ،فونتاندەك ھىسىياتىلا بار-خالاس.بىزدەكلە تالانتلىقلارنىڭ ئىلھام بېرىشىغا،يېتەكلىشىغا مۆھتاج!!!!
مەن بىر دۇختۇر شۇنداقلا بىر ئانا.بىمارنى كېسىلىڭ ئېغىر ، دارى يېسەڭمو ساقايمايدو ، ئەمدى ساڭا ئەجەلنى كۇتۇپ تۇرۇشتىن باشقا يول يوق دېسەڭ ئو بىماردا كېسەل يېنىك بولسىمو روھيى جەھەتتىن تۇگۇشىپ ئېغىر كېسەللەرگە مۇپتىلا بولوشى مۇقەررەر.
بىر ئانىمو بالىسىغا سەن بەك ئەقىللىق ،يارايسەن چوقۇم ياخشى مەكتەپكە ئۆتەلەيسەن دەپ جېكىلەپ تۇرسا ئو بالا چوقۇم تىرىشىدو،ئەكسىچە سەن بەك دۆت، تۇغۇلۇشۇڭدىنلا دۆت تۇغۇلغان،ئۇگەنسەڭمو يېتىشەلمەيسەن دېسە ئۇ بالا راست مەن تۇغۇلۇشڭمدىنلا دۆت دەپ پەقەتمو تىرىشماي دۆت پېتى كېتىۋىرىدو.
ئويلاپ باقسام مەن تورغا چىقىش،ئەسەر يوللاش دېگەندەك مەشغۇليەتلەرنى شېئىر ئوقۇش ،شېئىر يېزىش ئۇچۇنلا ئۇگەندىم.بۇرۇن ماڭا ئوخشاش ھەۋەسكارلار ھەم شېرىيەتتە خېلى تەسىر -دايرىسى بار ئايال شائىرلارمو خېلى كۆپ ئىدى ، قاملاشمىغان ئىنكاسنىڭ تولالىقىدىن ئۇلارمو بو مۇنبەردىن ئاستا-ئاستا سوۋۇشقا باشلىدى، مېنىڭچە ئىنكاس يېزىش شەرت ئەمەس ،خالىساق يازىلى خالىمىساق ئۆز ئىشىمىزنى قىلساق!
ياخشى گەپ ئىسىتقى،يامان گەپ سوۋۇتقى،بولسا بىر-بىرىمىزنى يېتەكلەپ، بىر-بىرىمىزنىڭ  كەمچىلىگىمىزنى تۇزىتىپ ،ئارتۇقچىلىقىمىزنى جارى قىلدۇرغۇدەك پۇرسەت بىلەن تەمىنلىنىشىمىزغا شارايىت ياراتساق!!!
مەنمو بەزى تالانتلىقلاردىن ئومدانلا دەككەمنىمو يېگەن بولدوم ،بەزىلە تېخى شېئىر يازىمەن دېگىچە تەسۋىيىنى سىرىسە بولمامدو،-دېسە بەزىلە تېخى توپلىشىپمو ئەدەپلەپ قويغان بولدى......... ،بو مەن ئۇچۇن بەرى-بىر .مەندە شېئىرنى سۆيىدىغان،شېئىرغا كۆيىدىغان دانكونىڭ يۇرىگىدەكلا ئوتلوق يۇرەكتىن بىرسى با!!!!  

بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ئامىنە تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2014-9-12 00:19  

سىزنىڭ بۇرۇنمۇ مۇشۇنداق بىر تېملىرىڭىز بولىدىغان،ئىنكاسشۇناسلىق كېلىپ چىقتىما مۇنبەرنىڭ تەرەقققىيات ئامىلى

  ياخشى دىئاگنۇر قويۇپسىز،  مېنىڭچە ئەڭ مۇھىمى: مۇنبەردە قوللاش، كۆيۈنۈش، يېتەكلەش بولۇشى، مۇنبەر ئەزالىرى سەمىميي بولۇپ ئۆز-ئارا مېھرىبانلىق يەتكۈزۈشى كېرەك دەپ قارايمەن! ھېلىلا بىر ئەزا يوللىغان تېما ئاستىدىكى ئىنكاسلارنى ئارىلاپ كېتىۋاتسام شۇ تېمىغا يازغان بىر ئىنكاس تويۇقسىز دىققىتىمنى تارتتى.  ئۇ ئىنكاس «سىز ئەمدى شېئىر يازماڭ..» دەپلا يېزىلغان ئىكەن، ھەقىقەتەن ھەيران قالدىم. ياخشى يازالمىغان بولسا ئويلىغانلىرىنى ئىككى ئىلىك ئىنكاس قىلىپ يېزىپ قالدۇرۇپ تەلىم بەرسە تامامەن بولىدۇغۇ؟ «يازماڭ!» دەپ غوجىدارلارچە بۇيرۇق قىلىدىغان ھوقۇقنى كىم بەردى بەزىلەرگە؟  پۇتۇم توكۇر دەپ يول يۈرمىگەن نەدە بار!
     ئۆز-ئارا قوللاش بولسۇن بۇرادەرلەر! سەمىمي تەكلىپ بولسا بېرەيلى، بولمىسا كەلسە كەلمەس جۆيلۈپ تاققا-تۇققۇ ئىنكاس يازغاندىن كۆرە سۈكۈت قىلغان مىڭ ئەۋزەل !

تورغا ئەسەر يوللاۋاتقانلىرىمىزنىڭ  يېزىش ئىقتىدارىمىز ئوخشاش ئەمەس،شۇڭا تورداشلار ئىمكان قەدەر يىتەرسىز تەرەپلىرىمىزنى سەمىمىيلىك بىلەن كۆرسىتىپ بەرسە كىيىنكى تەققىياتىمىز ئۈچۈن پايدىلىق.

مەن بۇ مۇنبەردە «بۇ شېئىرنى ئالامەت ئېسىل يېزىپسىز...» دېگەندەك چەكتىن ئاشۇرۇپ ماختاشنى ئوقۇسام ھەيران قالىمەن. بەك ئېسىل شېئىر دېگەن نەچچە يۈز شائىرنىڭ  يازغانلىرىدىن پەقەت بىرنەچچىسىلا چىقىدىغان تۇرسا. ھەر كۈنى يوللىنىۋاتقان، ۋە تەستىقلىنىۋاتقان شېئىرلاردىن ياخشىلىرى بولسىمۇ،  نادىرلىرى بەك ئاز، بەك ئاز.
مۇنبەردە خۇددى مېتىس قويدەك ئوپ-ئوخشاش، پەرقلەندۈرگىلى بولمايدىغان «شېئىرلار» ساماندەك جىق...

مۇنبەرگە كىرىشتىكى مەقسىتىنى ئۆزىمۇ ئىنىق بىلەلمەي قالغان بولسا كىرەك. قالايمىقان ئىنكاس يىزىپ دەرجە ئاشۇرۇش ئۇچۇن ئەمەس بەلكى بىلىم ئىلىش، بىلگەننى بىلدۇرۇش بىلمىگەننى ئۇگۇنۇش ئۇچۇن كىرەر بولغۇيتۇق

سەكراتتا ياتقان كىسەلنى «قانداق ئەھۋاللىرى؟» دەپ سورىسا «ئوبدان！…» دىگەندەكما ؟

يازغۇچىلار تورى ئىنكاس ۋەزىپىسى چۈشۈرمىگەندىن كىيىن جىمجىت ئولتۇرۇپ يارىغاننى ئوقۇساق،ئالاھىدە بىرەر كۆز-قاراش بولسا ئورتاقلاشساق،بولمىسا ساختا گەپ،قۇرۇق ماختاشلار بىلەن باشقىلارنى چېلىپ يۈرمەي ئىشىمىزنى قىلساق بولىدۇغۇ،بەزىلىرىمىز شۇنچىكى گول،شۇنچىكى بىچارىكى،ياخشى ئەمەس ئەسەرلىرىمىزگە ياخشىكەن دەپ قويسا داڭلىق شائىر بوپكەتكەندەك كېرىلىپ يۈرگەن……

ھە راست،تېما ئىگىسى،سېستىما ھەر بىر ئىنكاسقا قوشۇپ بېرىدىغان تىللالارنى خەجلىگىلى بولمايدىغانلىقىنىمۇ ئەسكەرتىپ قويۇش كېرەكمىكىن دەيمەن،شاتۇتى ئۈگەتكەندەك قايتىلانغان گۆدەك ئىنكاسلارنى كۆرگەن باشقا تورداشلار «يازغۇچى شائىر دىگەن ئەشۇنچىلىك گۆدەك،ئەخمىقانە ئادەملەر ئىكەنغۇ ……» دەپ قالمامدۇ؟
بۇنىڭ جانلىق مىسالى：مۇشۇ مۇنبەردىكى مەلۇم بىر ھامماچىمىزنىڭ گۆدەكلەرچە يازغان تاققا-تۇققا ئىنكاسلىرىنى كۆرگەن بىرەيلەن ماڭا،«يازغۇچى شائىرلار ئىچىدە بىرەر ۋىنتىسى بوشلارمۇ بار ئوخشىمامدۇ؟» دەپ سورىغىننى ئاڭلىغانتىم،چۈنكى خەقلەر «يازغۇچىلار تورى» دىگەن بۇ يوغان مۇنبەرنى ئاجايىپ ئورۇنلۇق سۆزلەيدىغان مۆتىۋەرلەر جايلاشقان ئەقىل باغچىسى دەپ ئويلىسا كېرەك.بەخىتكە قارشى بۇ جايدا بەزىدە كىشىلەرگە تاماشا قىلىپ بېرىدىغان پۈچەك ئىنكاس،لاتا خۇشامەت،ئىنكاس ئۆتنىسى،راست گەپ بىلەن يالغان گەپتىن چىققان چىدىماس جىدەللەر يازغۇچى شائىرلەرنىڭ ئوبرازىنى چۈشۈرۈپ بېرىۋاتقانلىقىنى چەتكە قاقالمايمىز！

مەنمۇ تورغا يېڭى كىرگەندىن باشلاپ،ئىسىل،نادىر تېما يازغان شائىر ،يازغۇچىلارنىڭ ئىنكاسىغا قاراپ،دوراپ يازغانتىم. كىيىن قارىسام، ئىملا خاتالىغى بار بولسىمۇ بەزى تېمىغا «ياخشى يىزىپسىز» «قەلىمىڭىزگە بەركەت تىلەيمەن»« ئەسەرلىرىڭىزگە مۇۋاپىقىيەت تىلەيمەن»ئامان بۇلۇڭ! دەپ يازىۋەردىم،بەزى ئىنى _ سىڭىللىرىم «سىزنىڭ ئىلھامىڭىزدا ئىلگىرلىدىم» _دەپمۇ يېزىپتۇ، ئەگەر ئىنكاس يازمىساق، بۇلىدىغان ئىش بولسا ،نېمەئۈچۈن ژۇرناللارغا يوللانغان تېمىلار تورغا يوللۇنىدۇ؟ ئەسىرى ئېلان قىلىنغانلارغا مەدەد بەرسەكقۇ بۇلار؟ مەن ھازىر قايمۇقۇپلا قالدىم،زادى قانداق قىلىمىز؟ بىراۋ بىزگە ئېنىق دەپ بەرسۇن! ئىنكاس يازمىساق ،باشقىلارنى كۈرەلمىگەندەك بۇلارمۇ؟
بەزىلەر بىرمۇ ئەسەر يازماي،تورنى قالايمىقان قىلىۋەتتى،ئۇلارنىچۇ؟قانداق بىر تەرەپ قىلىسىلەر؟ بىزدەك تورغا يېڭى كىرگەنلەرگە تەلىم بەرمىسەڭلار بولمايدۇ.مەخەت جان ئېيتقاندەك
« يازمىغانغا ھىچ گەپ يوق،
يازغانلارغا  تۇساق بار.
  دىگەندەك ئىشلارمۇ بۇلىۋاتىدۇ. ىسزنىڭ تۈرگە ئايرىغىنىڭىز توغرا ،بۇئىشتا ھەممىمىز بىرخىل ئىنكاس يازىدىغان ئىشلار بار،بۇنداق بولسا ئىنكاسنى تەستىقلىمىسىمۇ بولىدۇ. مەنمۇ ئەمدى ئەستايىدىل پىكىر قىلاي! بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ئايشەم1 تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2014-9-13 23:55  

ھەقىقىي شائىر بولىدىغان ئادەمنى «ياخشى يېزىپسىز،ياشاپ كەت！» دىمىسىمۇ شائىر بولالايدۇ ئايشەم بىرىنجى ھامما.تەنقىت قىلغانغا يوقىلىپمۇ كەتمەيدۇ.ئەتراپىمىزدىكى نورغۇن شائىر يازغۇچىلىرىمىز بىر كىم پۈۋلەپ بەرمىسىمۇ بۈگۈنكى كۈندىكى ئەل سۆيگەن شائىر يەزغۇچىلىرىمىزغا ئايلانغان.ئاچچىق تەنقىت ئاڭلىغانلارمۇ تەنقىتكە ئۆلۈپ كەتمەي تەجرىيبە ساۋاق بىلىپ ئالغا ئىلگىرلەۋەرگەن.سىزنىڭ ئىنكاسىڭىزغا «مەن سىزنىڭ ئىنكاسىڭىزدىن ئىلھاملاندىم» دىگەنلەرنىڭ گىپى ئاشۇنداق بىر دەپ قويغان گەپ ئۇ！سىز ئۇندىن پەخىرلىنىپ كەتمەڭ！
سىزنىڭ بىر ماختاش ئىنكاسىڭىز خەقنى شائىر قىلىۋىتەلمەيدۇ！
ئىكىنچى گەپ：سىز يازمىسىنىڭ تايىنى يوق كىشىلەر باشقىلارنىڭ يازمىسىنى ئانداق مانداق دەيدىكەن دەپسىز،خەقنىڭ يازمىسىنىڭ تايىنى بار يوقلىقىنى سىز بىلەتتىڭىزمۇ؟مۇنبەردە ئەسەر ئېلان قىلمىسىلا،مۇنبەردە ئىككى تۆت كۇپلىت شىئىر ئىلان قىلىۋېلىپلا مۇنبەرنى بېشىغا كەيمىسە تايىنى يوق بولامدىكەن؟؟ ئەدەبىياتنىڭ ئاچچىق تولغاقلىرىنى تارتىۋاتقان ھەقىقىي ئەدەبىيات كۆيۈرمەنلىرىدىن مۇنبەردە ئەسەر ئېلان قىلماي باشقا مەتبۇئاتلاردا زور ئەمگەكلەرنى ۋۇجۇدقا چىقىرىۋاتقانلارمۇ بار،ئاشۇلار مۇنبەردە ئەسەر ئېلان قىلماي پىكىر قاتناشتۇرسا يازغىنىنىڭ تايىنى يوق دەپ مەمەدانلىق قىلسىڭىز ئۆزىڭىز بىلمەي تۇرۇپ سىزدەكتىن نەچچىنى ئوقۇتىدىغان ئۇستازلارغا ھۆرۆ پۆرۆ دىگەن بولىسىز！بىلىپ قېلىڭكى：ئۇيغۇر ئەدەبىياتى سىز ئويناپ يۈرگەن بۇ مۇنبەرلا ئەمەس،دىيارىمىزنىڭ ھەر قايسى ساھەلىرىدە ھەر قايسى مەتبۇئاتلاردا تىنىمسى                                                                       ز قىممەتلىك ئەسەرلەرنى ئوقۇرمەنلەرگە سۇنىۋاتقانلارنىڭ ئەمگىگىنىمۇ بەكرەك ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ ئايشەم بىرىنجى ھامما！
ئۈچىنچى گەپ：ئىنكاس يازماي نىمىش قىلىمىز دەپ بەك تەڭلىك تارتىشنىڭ زۆرۈرىيىتى يوق！ھەر بىر ئەسەرگە بىر ئىنكاس يېزىش پەرزمۇ ئەمەس،سۈننەتمۇ ئەمەس.ئوقۇرمەن ياكى ئاپتورغا نەپ كەلگۈدەك ئىجابىي سەلبىي پىكىر بولسا،ئوخشىمايدىغان كۆز قاراشلار بولسا دىمۇكىراتىك كەيپىياتتا ،ئىلمىي شەكىلدە دىيىشكە بولىدۇ،ئەمما قارا قويۇق ئۈگەتكەن قۇشتەك يالغان مەدىھىيەگە ھەقىقىي شائىر يازغۇچى سېزىك  ئەمەس！ئۇنىڭغا پەقەت مۇنبەردە بۈگۈن بىرەر پارچە ئەسەر ئېلان قىلىۋېلىپ بىر كۈنلۈك ئەدىپ چۈشىنى كۆرىدىغان بىچارىلارلا سېزىك بولىدۇ！…

ئايشەم بىرىنجى ھامما！
دەڭ

مۇنبەرگە كىرىشتىكى مەقسەت قالايمىقان ئىنكاس يىزىپ دەرجە ئاشۇرۇش ئۇچۇن ئەمەس بەلكى بىلىم ئىلىش، بىلگەننى بىلدۇرۇش بىلمىگەننى ئۇگۇنۇش ئۇچۇن بولسا توغرا بولىدۇ.

مۇنبەرگە كىرىشتىكى مەقسەت قالايمىقان ئىنكاس يىزىپ دەرجە ئاشۇرۇش ئۇچۇن ئەمەس بەلكى بىلىم ئىلىش، بىلگەننى بىلدۇرۇش بىلمىگەننى ئۇگۇنۇش ئۇچۇن بولسا توغرا بولىدۇ.

«مۇبارەك بولسۇن» بۇ ھەق سۆزلىرىڭىزگە.مەنمۇ ئوخشاش ھىسسياتتا.