يازغۇچىلار تورىدىكى ساغلام بولمىغان ئىنكاسلار ھەققىدە

مۇنبەر ئەزاسى قارا يۇز   يازغۇچىلار مۇنبىرىدە  يىقىندىن بىرى يۈز بىرىۋاتقان بەزى مەسىللەرنى ئوتۇرغا قۇيۇپ مۇنبەرنىڭ ساغلاملىغىنى ئىلگىرى سۈرۈش ھەققىدە ناھايىتى ياخىشى تەكلىپلەرنى ئوتۇرغا قۇيۇپتۇ. شەخسەن ئۈزۈم بۇ تەكلىپنى قوللىغۇچىلارنىڭ بىرى.دىمىسىمۇ بۇنبەردە ساقلىنىۋاتقان بەزى مەسىلەر - بۇلۇپمۇ كەلسە كەلمەس كالتەكلەيدىغان پاخال ئىكاسلار ئادەمنى تۇلۇمۇ سەسكەندۈرۈۋاتىدۇ. ھەممىمىز بىلىمىز يازغۇچىلار مۇنبىرى ئەدىبىياتىمىز ھەۋەسكارلىرىنى تەربىيلەيدىغان ،چېنىقتۇرۇدىغان ،پىشىپ يىتىلىشكە ئاساس سالىدىغان بىر سورۇن بۇلۇپلا قالماي بەلكى پىشقان يازغۇچى شائىرلارنىڭ كەلگۈسى ئىزباسارلارنى يىتەكلەيدىغان ،تەربىيەلەيدىغان دەرىسخانىسى.شۇنداق بولغان ئىكەن. مۇنبەرگە كىرگەن ھەربىر ئەزا ئالدى بىلەن مۇنبەر ئەخلاقىغا ھورمەت قىلىشى،مۇنبەرنى ئۆز ئالىسى دەپ بىلىشى زۈرۈر. مۇنبەر قانداقتۇ بەزىلەرنىڭ ئاچچىغىنى چىقىرىدىغان، ئەدىبىيات سېپىگە يىڭىدىن قەدەم قويغۇچىلارنى مەسخىرە قىلىدىغان،كالتەكلەپ بۇ سورۇنغا كىرەلمەس قىلىۋېتىدىغان « بوكسىيۇر » مۇسابىقە مەيدانى ئەمەس . يەنە بەزىلەرگە شۇنداق دىگۈم كىلىدۇ .- سىزلەر ئانىڭىزدىن تۇغۇلۇشقىلا ئاتاقلىق يازغۇچى- شائىر بۇلۇپ تۇغۇلغانمۇ؟ ......... ئاخىرىدا ئەشۇنداخ كۈرەلمەسلەرگە دەيدىغىنىم يازغۇچىلار مۇنبىرى قايسى بىرىڭىزنىڭ نىمىنى خالىسىڭىز شۇنى تېرىپ يەيدىغان كوكتاتلىغى ئەمەس،بۇ توربەت ئاپتۇنۇم رايۇنىمىز ۋە پۈتۈن دۇنيادىكى ئون مىليۇندىن ئارتۇق ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مەنىۋى ئۇزۇق ئالىدىغان ئاممىۋىي سورۇنى . شۇڭا «ياش كۈچەت » لەرنى توغرا يولغا  يىتەكلەپ ئۇلارغا ئىلھام بىرىرىشنى ئۈگۈنۈپ قۇيۇڭلار. سىلەرمۇ ئەسلى شۇ ئەمدى بىخلانغان نوتا كۇچەتتىن باشقىلارنىڭ پەرۋىشى ئارقىلىق يىتىلگەن باغ ئىدىڭلارغۇ؟  مەن ئەسلى ئەشۇنداق بىلەرمەنلەرنىڭ بىر قانچە پاخال ئىكاسلىرىنى نەقىل ئالاي دىگەن ئىدىم بىراق يەنە شۇ سېسېق پاخاللار بىلەن مۇنبەرنىڭ ساپ ھاۋاسىنى بۇلغاشقا كوڭلۈم پەقەت ئۇنمىدى. ئىشىنىمەنكى تىمىدا ئوتۇرغا قۇيۇلغان بۇ پىكىر تەكلىپلەر مۇنبەر مەسئۇلى ۋە باشقۇرغۇچىلارنىڭ قوللىشىغا چۇقۇم ئىرىشىدۇ دەپ قارايمەن. بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   mamtimintursunn تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-12-17 21:37  

ياخشى پىكىرلەر بولۇپتۇ، مەن قوللايمەن. سىلەرنى.

مەن ئۇنداق ئىنكاسلارنى ئۇچرىتىپ باقمىدىم
بۇنىڭدىن كىيىنمۇ شۇنداق بۇلۇشىنى،بۇنداق ئىشلار بولسا تۈزۈلۈپ كىتىشىنى ئۈمىد قىلىمەن

             سىلىق سۆزلەش،سىپايە بۇلۇش بىزنىڭ ئەنئەنىۋى سۇپەتلىرىمىزنىڭ بىرى

    ئىدى ...لېكىن بەزىلەر نېمىشقىدۇ كىچىككىنە سەۋەنلىكنى كۆرسىلا جۇدۇنى ئۆرلەپ

     ئۆكتە قوپىدۇ. قارىساڭ ئۆزلىرىنىڭ يازما ياكى ئىنكاسلىرىدا سەۋەنلىكلەر كۆرۇلىدۇ،

     ئەمما ئۇڭنىڭغا نېمە دېگۇلۇك يا ئۇزى خىجىل بۇلۇشنى بىلمىسە.يەنە بىرسى تېمىنى

      تەپسىلىي ئۇقۇماي بىرىنچى چۇشكەن ئىنكاسقا قاراپلا ئاغدىن __ باغدىن سۆزلەپ

      ئۆزىنىڭ قانداقلىقىنى ئاشكارلاپ قويىدۇ.توغۇرا كۆپ سانلىق تورداشلار تورغا ئالدىراپ

      كىرىپ، ئۇزىچە بىرنېمىلەرنى يېزىپ يوللايدۇ__دە بەزى سەۋەنلىكلەر كۆرۇلىدۇ.

      بۇنداق چاغدا  تاپا__ تەنە قىلماي سەمىمىي رەۋەشتە يەردەم بەرسە نېمە دىگەن

      مەرتلىك بۇلاتتى_ھە؟ئەپسۇس بىلەرمەنلىك قىلىپ دوق قىلىشنىڭ قىلچە زۆرۇرىيىتى

      يوق ئەلۋەتتە.خەيىر ئۆتكەن ئىش ئۆتتى تورداشلار ،ئەمدى ئۇنداق باشقىلارنىڭ

      زىتىغا تېگىدىغان گەپ__سۆزلەرنى قىلمايلى بولمىسا قارايۇز ئەمدى يۇز خاتىرە

       قىلمايدۇ جۇمۇ...




         
         
           
      

  

زىددىيەت بولمىسا تەرەققىيات بولمايدۇ. ئەمما زىددىيەتنىمۇ ئىلمىي پىكىر، سۆزلەر بىلەن ھەل قىلىپ كەتكىلى بولىدۇ. مېنىڭ نەزىرىمدە بۇ مۇنبەرگە ئەزا بولغانلار قارا قورساق، ئاغزىغا نىمە كەلسە شۇنى دەۋېرىدىغان، كۆڭلىگە ياقمىغانغا نەشتەر سانجىيدىغانلار بولماستىن، گەپ - سۆزدە ئىلمىي، يۇقىرى مەلۇماتلىق، جەمئىيەتتە مۇئەييەن تەسىرگە ئىگە زىيالىيلاردىن ئىبارەت ئىدى. ھېلىھەممۇ شۇنداق قارايمەن. ئەمما ، يۇقىرىدا ئېيتىلغاندەك قىسمەن ئەزالارمۇ يوق ئەمەس. خەنزۇلارنىڭ بىر گېپى بولىدىغان، مۇنداق تەرجىمە قىلىمىز :« ئورمان چوڭ بولسا، ھەرقانداق قۇش تېپىلىدۇ» ... شۇڭا بۇ خىلدىكى كىشىلەرنىڭ يازغۇچىلار مۇنبىرىدىن ئىبارەت بۇ نوپۇزلۇق مۇنبەردە مەۋجۇت بولۇشىمۇ ئەجەبلىنەرلىك ئىش ئەمەس. بىر مەسىلىگە نىسبەتەن ھەر ئادەمدە ھەرخىل كۆز قاراش پەيدا بولۇشى نورمال ئەھۋال ھېسابلانسىمۇ، ئۆزىگە زىت ياكى ياقمىغان مەزمۇنلارغا قارىتا ئىلمىي پىكرىنى قويالماسلىق، جېدەلنىڭ پىلتىسىغا ئوت يېقىپ قەستەن قالايمىقانچىلىق تۇغدۇرۇش چېكىدىن ئاشقان بىنورماللىقتۇر. مېنىڭچىمۇ يۇقىرىقى تورداشلار ئېيتىپ ئۆتكەندەك ، جاپاكەش باشقۇرغۇچىلىرىمىز ئېغىر كۆرمەستىن نازارەتنى يەنىمۇ كۈچەيتسە، ۋە بىر قاتار تەدبىرلەرنى قوللانسا بۇ خىلدىكى كىشىلەرمۇ «ئىنامىغا پېتىپ»، مۇنبەر كەيپىياتى ئاستا - ئاستا ياخشىلىنىپ كېتىشىدە گەپ يوق.  

بۇ يەردىمۇ پىتنە-  پاسات بارما؟، مەن بۇ مۇنبەردىكىلەرنى ئۇيغۇر زىيالىلىرىنىڭ ۋەكىللىرى دەپ كىرىۋېدىم، كىشى  خاتالىقتىن مۇستەسنا ئەمەس، ئەمما مۇنبەردە بۇنداق ئىشلار يۈز بەرسە بۇ نورمال ئىش ئەمەس،
ئەگەر ئەسەر توغۇرلۇق پىكىر بولسا ئەسەرگە باھا بېرىلى، ئاپتورنىڭ شەخسىيىتىگە تەگمەيلى. بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   بۆرىچاق تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-12-18 00:28  

ئاۋال  ئادەم بۇلۇشنى  ئۈگۈنەيلى   ..بۇ  مۇنبەر  بىر  بىلىم  بۇلۇقى  تاقا  تۇققا  سۆزلەپ يۇرىدىغان  يەر  ئەمەس  ئاۋال  ئۆزىمىزنىڭ قانچىلىك  ساپاسى  بار  ..بۇنىمۇ  ئويلىشايلى  ئازراق  بىر  نەرسىنى  بىلىۋېلىپلا  ئۆزىنى  ئالەمگە  تەڭ  قىلمايدىغان  ئاشۇ  كىشىلىرىمىزگە  قارا  يۈز  بىلەن ئە.قۇربان ئۇرغۇ  ئەپەندى   ئوبدان  بىر  قامچا  ساپتۇ  رەھمەت

ياخشى تەكلىپلەركەن

بۇ گەپنى ئىنتايىن توغرا دەپسىز. قوللايمەن. مەن قوشۇمچە ھالدا تۆۋەندىكىلەرنىمۇ قوشۇپ قويماقچى.
1. مۇنبەرگە ئامال بار ئۆز ئىسمى بىلەن تىزىملىتىپ كىرىش. لېكىن باشقا ئىسىمدا كىرگەنلەرنىمۇ قارىسىغا ھاقارەتلەش توغرا ئەمەس.
2. ئىنكار قىلىشقا تىگىشلىكىنى چوقۇم ئىنكار قىلىش كېرەك. بولۇپمۇ ئىزچىل ئەخلەت يوللاۋاتقانلارنى.

بۇ جېنى  بار تېمىكەن، ئىنكاس يېزىشتا زورىغا يېزىشتىن چوقۇم ساقلىنىش كېرەك. بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ي.ت.توغراق تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-12-18 15:53  

بۇ قانداقتۇر ئەسلى -نەسلىنى ئۇنتۇپ ،باشقا ئىسىمدا كىرگەن ئىش ئەمەس، بەلكى دەل مۇشۇ تېمىدا ئوتتۇرىغا قويۇلغان «ئەخلەت»گەپلىرىنى دەۋېلىش ئۈچۈن ئەتەي ئۆز ئىسمىدا كىرمىگەن.ئۆز ئىسمىدا كىرسە باشقىلارنى نەشتەر چىقىرىپ «چاقالمايدۇ» .

نەچچە ۋاقىتتىن  بەزى ئىنكاسلارنى كۆرۈپ شۇنچىلىك ھەيران قالدىم. شىنجاڭ يازغۇچىلار تورى «ئېتى ئۇلۇق، سۇپرىسى قۇرۇق» جايغا ئايلىنىپ قالغانمىدۇ؟ نېمىشقا ئەخلەت ئىنكاسلارنى تازىلايدىغان ئادەم يوق؟ نېمە سەۋەپتىن شەخسنىڭ   كۆڭلىگە تېگىدىغان گەپلەرنى يازىدۇ؟

بۇندىن كېيىن ئىنكاس يازغۇچىلارنىڭ  باشقىلارغا ئازار بولىدىغان گەپ-سۆزلەردىن ساقلىنىشىنى ئۈمىد قىلىمەن.
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   گۈلخان تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-12-18 16:31  

ئەسسالامۇ ئەلەيكۇم، سالامەت تۇرۇپسىزمۇ؟ ئوبدان پىكىرلەرنى بېرىپسىز. ئەمما  يازمىڭىزنى بىر تۈزىتىپ ،تېنىش بەلگىلىرىنىمۇ  جايىغا قويۇۋەتسىڭىز بوپتىكەن.

شەھلا نېمە ئۈچۈن قوغلاندى؟
شەھلا (مىھراي مۇھەممەت شەھلا) مۇنبەردىكىلەر خېلىلا تونۇش ئىسىم. ئۇنىڭ ئۆزگىچە ھېكايىلىرى مۇنبەردىكى نۇرغۇن ئوقۇرمەنلەرنىڭ قىزىقىشىنى قوزغىغان بولسا، يەنە نۇرغۇن ئوقۇرمەنلەرنىڭ كۆڭلىنى ئىلەشتۈرگەن ئىدى. چۈنكى ئۇنىڭ ھېكايىلىرىدىكى بىر خىل ئاسىي روھ، تولىمۇ ۋەھشىي بولغان ئىجادىيەت خاسلىقى ئوقۇرمەنلەردە زور بىر سىلكىنىش پەيدا قىلاتتى. ئوقۇرمەن ئۇنىڭ قان پۇراپ تۇرغان ياكى پورۇخ ھېدى كېلىپ تۇرىدىغان ھېكايىلىرىنى ئوقۇپ يا دولقۇنلۇق ھاياجانغا تولاتتى يا سەسكىنىپ كېتەتتى.
شەھلانىڭ يەنە ھېكايىلىرىدىن باشقا يۈز قارىمايدىغان «يۈزسىز» ئىنكاسلىرىمۇ نۇرغۇن مۇنبەرداشلارنى بىئارام قىلغان ئىدى.
لېكىن سوغۇققانلىق بىلەن ئويلاپ كۆرىدىغان بولساق شەھلا ھېكايىلىرى ئۆزىگە خاس ئىجادىيەت مىتودىدىكى ئاڭ ئېقىمىغا ۋەكىللىك قىلىدىغان يېڭىچە ھېكايىلەردۇر. ئۇنىڭ ھېكايىلىرىگە ئوقۇرمەن ئۆزىنىڭ دۇنيا قارىشى، ئىجادىيەتكە تۇتقان پوزىتسىيىسى، ئىستىتىكا قارىشى بويىچە خالىغانچە باھا بەرسە بولىدۇ. ئىنكاسلىرىمۇ بەزى ئەخلەتچىلەرنىڭكىدەك ھىڭ پۇرىمايدۇ. ئىنكارى پوزىتسىيە تۇتتى دەپ ئۇنى قارىلاشمۇ پۈتۈنلەي خاتا. ئۇنىڭ پەقەت باشقىلاردەك «خوش - خوش» دېمىگەنلا يېرى بار. ئۇنىڭ ئىنكار ئىنكاسلىرىدىن مەلۇم بىر خىل ئىسيانكارلىق روھنى كۆرىۋېلىش مۇمكىن ئىدى.
ئەيبۇ ياقۇپ ئەپەندى خانتەڭرى ئەدەبىياتى خۇسۇسىدىكى ئۇقتۇرۇشىدا ئالاھىدە شەھلانىڭ ئىسمىنىمۇ ئاتاپ تۇرۇپ مۇنازىرەلەشمەكچى بولغان ئىدى. ئۆتكۈر شەمشەر يازغان ئۇ تېمىنى شەھلا مىسرانىمدىن ئىزدىنىشقا كۆچۈرۈپ قويغانلا يېرى بار. شۇ تېمىدىمۇ شەھلا ئۆزىنىڭ «ۋەتەن سۆيگۈسى» رومانىغا پىكرى بارلىقىنى ئېيتقان ئىدى. ئۇ تېما شەھلاغا ۋەكىللىك قىلمايدۇ. لېكىن ئۆتكۈر شەمشەر، بېغىر قاتارلىق نام - نىشانى ئېنىق بولمىغان ئەركەكلەر پىتنە - پاساتنى تېرىۋېتىپ تاشپاقىدەك بېشىنى ئىچىگە تىقىۋالدى. بار بالاغا مىھراي مۇھەممەت شەھلا قالدى. دېمەك شەھلا بۇ بىر مەيدان پىتنە - پاساتنىڭ قۇربانى بولۇپ كەتتى. ئەيبۇ ياقۇپ ئەپەندى شەھلانى مۇنازىرىگە چاقىرىپ قويۇپ، (قالغانلىرى بۇ مۇنبەرگە ئەزا ئەمەس) شەھلا بىر ئىنكاس يېزىشى بىلەنلا ئۇنىڭ ئىنكاسىنى ئۆچۈرىۋەتتى. ئارقىدىنلا شەھلا ئۆزىنىمۇ مۇنبەردىن قوغلاپ چىقاردى. دېمەك مۇنازىرە ئەخلاقىغا ئالدى بىلەن ئەيبۇ ياقۇپ ئەپەندى خىلاپلىق قىلدى. ئەتىسى تېمىنىمۇ تاقىدى. بۇنى قانداق چۈشىنىش مۇمكىن؟
ئەيبۇ ياقۇپ ئەپەندى ئەركەك بولۇش سۈپىتى بىلەن مۇنازىرىگە چاقىرغان تۇرۇقلۇق بىر مەزلۇمنىڭ سۆزىنى دىكتاتۇرا قامچىسىنى بىر ياققا تاشلاپ قويۇپ تۇرۇپ، سەۋرچانلىق بىلەن ئاڭلاپ بېقىشى كېرەك ئىدى. ئاڭلىمىغان تەقدىردىمۇ ئۇنى ئالدىراپ تېنەپ مۇنبەردىن قوغلاپ چىقارماسلىقى كېرەك ئىدى. مۇنازىرە سورۇنىدا مۇنازىرىلەشكۈچىگە ئۆلۈم جازاسى بېرىلەمدىكەن؟ بۇ شەكلى ئۆزگەرگەن خوڭمېن زىياپىتىمۇ قانداق؟

ئۇيغۇر ئەدەبىياتى ئۆكتىچىلەرگە مۇھتاج
جەمئىيەت بىر تۈركۈم ئۆكتىچىلەرگە مۇھتاج بولغاندەك ئۇيغۇر ئەدەبىياتىمۇ بىر تۈركۈم ئۆكتىچىلەرگە مۇھتاج. ئۇيغۇر ئەنئەنىۋى ئەدەبىياتىغا ۋە ئاساسىي ئېقىم يازغۇچىلىرىغا يۈرەكلىك ھالدا «ياق!» دېيەلەيدىغان ئۆكتىچىلەرنىڭ بولۇشى ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنىڭ ئالغا بېسىشىغا تۈرتكىلىك رول ئوينىيالىشى مۇمكىن. ھېچ بولمىغاندا ئويلىنىش ئېلىپ كېلەلەيدۇ. ئۆكتىچىلەر ئاساسىي ئېقىمغا ئايلىنالمىسىمۇ، بىراق ئۇلارنىڭ رولىغا سەل قاراشقا بولمايدۇ.
ئاساسىي ئېقىم ئەدەبىياتى بۇ بىر تۈركۈم ئۆكتىچى كۈچلەرگە قانداقتۇر دۈشمەنلىك نەزىرىدە ئەمەس، بەلكى خىرىس نەزىرىدە قارىشى كېرەك. گەرچە دوستانە بولالمىسىمۇ. بىزگە كېرىكى دىكتاتۇرانىڭ دەررە قامچىسى ئەمەس، بەلكى دېموكراتىيەنىڭ يېشىل بايرىقى. بىخلىنىۋاتقان بۇ ئۆكتىچى كۈچ گەرچە ئەمدىلا تۇپراق يېرىپ چىققان بولسىمۇ، ئاجىز بۇ توپ مۇنبەت تۇپراققا، تەربىيلەشكە مۇھتاج.
مەن بۇلار ئارقىلىق شەھلانى ۋە باشقا ئىسىم - زاتى ئېنىق ئېنىق ئەمەس ھېلىقى تاشپاقىنىڭ قېپى ئىچىگە مۆكۈۋالغان «زاتى مۇبارەك»لەرنى ئۆكتىچى دېمەكچى ئەمەسمەن. شۇنداقلا ئۆزۈمنىمۇ ئۆكتىچى دېگۈممۇ يوق. پەقەتلا ئوخشىمىغان پىكىردىكىلەرنى، ئىنكارچىلىق ئىدىيىسىدىكىلەرنى چەتكە قاقماسلىقنى تەۋسىيە قىلماقچىمەن.
بۇ يازمىنى ئاخىرىدا   ئۇيغۇران تەھرىرلىگەن. ۋاقتى  2013-12-18 16:48  

ناھايىتى ياخشى تەكلىپ بوپتۇ،مەن بەك رازى بولدۇم.