قاzaقlar ئوتتۇra ئاسىياdىكى ئۇzaq تاrىخقا ئىگە قەdىمكى مىللەتلەrنىڭ بىرi بولۇp, قاzaقىستاننى مەrكەz قىلغاn ھالدa, ئۆzبېكىستاn, قىرغىزىستاn, تۈrكمەنىستاn, موڭغۇلىيە, Roسىيە, ئىرan, تۈrكىيە قاتاrلىق döلەتلەrگە تاrقىلىپ ئولتۇraقlaشقاn. duنياdىكى قاzaقlarنىڭ ئومۇمىي نوپۇسى 11 مىليوندىن ئاشىدu.
   جۇڭگوdىكى قاzaقlar ئاساسەn شىنجاng ئۇيغۇr ئاپتونوm raيونىنىڭ شىمالىي قىسمىدىكى ئىلى, تاrباغاتاy, ئالتاy قاتاrلىق ئۈch wىlaيەتتە we موri, باrىكۆl قاzaq ئاپتونوm ناھىيىلىرىدe, ئۈrüمچى, سانجى daئىرىسىدىكى تەڭرىتېغى ئەترaپلىرىدa توپلىشىپ ئولتۇraقlaشقاn. ئاz بىر قىسمى گەنسۇنىڭ ئاقساy قاzaq ئاپتونوm ناھىيىسىگە تاrقىلىپ ئولتۇraقlaشقاn. 2000 - يىلىدىكى نوپۇسنى ئومۇميۈzلۈk تەكشۈrüsh سىتاتىستىكىسىدa, ئېلىمىزdىكى قاzaقlarنىڭ ئومۇمىي نوپۇسى 1 مىليوn 250 مىڭ 500 بولغاn.
   قاzaقlarنىڭ ئۆz تىل - يېزىقى باr. قاzaq تىلى ئالتاy تىل سىستېمىسى تۈrكىي تىلlar ئائىلىسىنىڭ غەrبىي ھوn تىل تاrمىقىغا كىرىدu, ئەreb ئېلىپبەسى ئاساسىدىكى قاzaq يېزىقىنى قوللىنىدu.
   قاzaقlar تاrىختىن بۇياn يايlaq, سۇ قوغلىشىپ چاrwىچىلىق بىلەn شۇغۇللىنىپ كەلگەn مىللەt. ھاzىر كۆپچىلىك قاzaq خەلقى مۇقىم ئولتۇraقلىشىپ, ھەm چاrwىچىلىق, ھەm dېھقانچىلىق بىلەn شۇغۇللىنىدىغاn بولدi. يەنە بىر قىسمى يېزa, شەھەrلەrگە كىرىپ سانائەt we باشقا تۈrلۈk كەسىپلەr بىلەn شۇغۇلlaنماقتا.
  قاzaقlarنىڭ خەلق ئېغىز ئەdeبىياتى موl we خىلمۇخىل, Rىۋaيەt, ھېكايەt, بالىlar چۆچىكى, ماقاl - تەمسىل we تېپىشماq قاتاrلىق شەكىللىرi باr. ئۇlar «ئۆلەng ئېيتىشىش» ئاrقىلىق, ئۆzلىرىنىڭ كېلىپ چىقىش تاrىخى, مەdeنىيىتى we تۆھپىلىرىنى كېيىنكى ئەwladلىرىغا سۆzلەp بېرىدu. قاzaقlarنىڭ تۇrمۇشى ناخشا we شېئىرىي تۈسكە تولغاn بولۇp, مۇzىكا we ئۇسسۇللىرi roشەn مىللىي ئاlaھىدىلىككە ئىگە. ئاساسلىق چالغۇلىرىدىن doمبىرa, قوwuz we سىبىزغا قاتاrلىقlar باr.
   قاzaقlarنىڭ يېمەk - ئىچمىكىدe گۆsh we سۈt تىپىدىكى مەھسۇlaتlar ئاساسلىق ئوruننى ئىگىلەيدu. قاzaقlarنىڭ «باwurساq»( بوغۇrساq)i ئۆzگىچە تەm we ئاlaھىدىلىككە ئىگە. قاzaقlar ئاdeتتە  سۈتلۈk چاy we قىمىز ئىچىشنى ياخشى كۆrىدu, ئۆيىگە كەلگەn مېھمانغىمۇ ئالدi بىلەn سۈتلۈk چاy تۇتىدu, سۈتلۈk چايغا ناn - بوغۇrساقlarنى تۆگۈrüp ئىچىشنى ياخشى كۆrىدu. قاzaقlarنىڭ «كۆپە»سى _ تۆگە يۇڭى سېلىپ تىكىلىدىغاn توn بولۇp, ئىنتايىن يېنىك ھەm ئىسسىق بولىدu. قاzaq قىزلىرi كىيىدىغاn كەشتىلىك doپپا __ «تاقىيا»غا ئۈكە قاdىلىدu.
  قاzaقlarنىڭ ئۆzىگە خاs قائىدe - يوسۇنلىرi ناھايىتى كۆp. ئۇlar يۈzتۇraنە ھالدa ئۆy ئىگىسىنىڭ ماl - چاrwىلىرىنى ساناشنى ياماn كۆrىدu; ماl باغلىغاn ئاrقاندىن ئاتlap ئۆتۈشكە, قوy توپى ئىچىگە ئاتلىق كىرىشكە بولمايدu; يۈzتۇraنە ھالدa باشقىlarغا «بالىڭىز بەk چىرaيلىق» ئىكەn dېيىشكە, بولۇپمۇ «بالىڭىز بوتlaقتەk سېمىز» ئىكەn dېيىشكە بولمايدu,  بۇندaq سۆzلەr بالىغا بەختسىزلىك ئېلىپ كېلىدu, Dep قاraيدu. ئۇlarda يەنە چوڭlarنىڭ ئىسمىنى ئۇdul ئاتاp چاقىرىشنى ياماn كۆrىدu...
   قاzaقlar ئۇzaq ئەسىرلەrdىن بۇياn ئاq قۇنى ناھايىتى قەdىرلەp, ئۇنى خاسىيەتلىك قۇsh, قۇt نىشاn, Dep كەلگەn. مەيلى قاندaq ئىجتىمائىي تۈzüm ئاستىدa, قاندaq zaماn, قاندaq dىنىي ئېتىقاd تەسىرىدe بولسۇn, قاzaقlarنىڭ ئاq قۇغا بولغاn تونۇشى تا بۈگۈنگىچە ئۆzگەrمەy كەلدi. قاzaقlar ئاq قۇنى ئۆz مىللىتىنىڭ كېلىپ چىقىش مەنبەسىگە باغlaيدu, بۇ توغرuلۇq نۇrغۇn rىۋaيەt, شەجەrىلەr باr. ئاq قۇ ناھايىتى سۇمباتلىق بولۇp, ئاwazi يېقىملىق ھەm ياڭرaq ئاڭلىنىدu, ھەrىكىتى مۇlaيىم, ناzaكەتلىك قۇsh. قاzaقlar پاكلىق - گۈzeللىكنى ئاq قۇنىڭ گۈzeللىكى بىلەn سۈreتلىسە, ئاq قۇنىڭ ئاwazىنى مۇڭلۇq ئاwazنىڭ سىمۋoلى, Dep بىلىدu, ئاq قۇنىڭ ھەrىكىتىنى ئۇسسۇلغا ئۆrنەk قىلىدu. قاzaقlar تاrىختىن بۇياn, ئاq قۇغا بېغىشlaنغاn ئىشق - مۇھەببەt ناخشىلىرىنى ئېيتقاn we گۈzel كۈيلەr بىلەn ئوruندaلغاn ئۇسسۇلlarنى ئويناp كەلگەn we ئاq قۇنى قەdىرلەp, ئۇنى ئۆzلىرىنىڭ قۇt نىشانى قىلغاn.
   ئاq قۇ __ يۈكسەk پاكلىق, ئاq كۆڭۈللۈk, ئاdىللىقنىڭ بەلگىسى. ئۇنىڭدىن ساp مۇھەببەتنىڭ, پىدaكاrلىقنىڭ, مېھرىبانلىقنىڭ roھىنى تاپقىلى بولىدu.
   قاzaq تاrىخىنىڭ ھەrقايسى باسقۇچلىرىدa ئاباy قۇنانباy, ئەخمەt بايتۇrسۇn, مۇختاr ئەwىزop, مۇختاr شاخانوپقا ئوخشاsh نۇrغۇنلىغاn ئالىم , ئەdىب,    مۇتەپەككۇr, ياzغۇچى, شائىرlar ئۆتكەn.

    (ئاپتوr: شىنجاng تېببىي پەنلەr ئۇنىۋېرسىتېتى فىلولوگىيە ئىنستىتۇتىدa)