系统نى "سىستېما" دەمدۇق؟ ياكى "سېستىما"؟

alma · ۋاقتى: 2014-3-16 03:18:33

系统نى سىستېما دەمدۇق؟ ياكى سېستىما دەمدۇق
سىستېما دەپ يېزىلىش قائىدىگە ئۇيغۇنمۇ؟ مەسىلەن ئۇيغۇرچە سۆزلەردە ئادەتتە ئې ھەرىپى ئالدىدا، ئى ھەرىپى كەينىدە بولىدۇ. مەسىلەن، تېخنىكا، ئېلىش، بېرىش، دېگەندەك، سىستېما دېگەنگە ئوخشاش ئالدىدا ئى ھەرىپى، كەينىدە ئې ھەرىپى كېلىدىغان سۆزلەر ماڭا ئۇچرىمىدى، ھەم بۇنداق تەلەپپۇز قىلىش بىرئاز تەسرەك، تىلىمىزغا ماس كەلمەيدۇ.
بۇ سۆز ئېنگىلىزچىدىن كىرگەن بولۇپ، system دەپ يېزىلسىمۇ، ئېنگىلىزچىدە سىستىم دەپ ئوقۇلىدۇ، كەينىدىكى e ھەرىپىمۇ ئى دەپ ئوقۇلىدۇ، بىراق بىز بۇ سۆزنى قوبۇل قىغاندا تىلىمىزنىڭ تەلەپپۇز ئادىتىگە قارىمايلا سىستېما دەپ قوبۇل قىلساق، تازا مۇۋاپىق بولمايدۇ دەپ ئويلايمەن.
قېنى كۆپچىلىك نېمە دەيدىكىن؟

ئايتۇغ · ۋاقتى: 2014-3-18 18:36:25

«سىستېما» دەپ ئالىمىز. چۈنكى بۇ سۆز سىز دەپ ئۆتكەندەك سىرتتىن كىرگەن سۆز، شۇڭا شۇ تەلەپپۇز بويىچە ئېلىنىشى كېرەك. بىز گېزىتتا شۇنداق ئالىمىز. قېلىپشتۇرۇلغان لوغەتتىمۇ شۇنداق ئېلىنغان.

alma · ۋاقتى: 2014-3-18 18:57:13

ئايتۇغ يوللىغان ۋاقتى 2014-3-18 18:36
«سىستېما» دەپ ئالىمىز. چۈنكى بۇ سۆز سىز دەپ ئۆتكەندەك س ...

مەسىلە شۇكى، بۇ سۆز ئەسلى تىل بولغان ئېنگىلىز تىلىدىمۇ سىستېم دىمەيدۇ، بەلكى سىستىم. كىرگەن سۆزلەرنى ئۆزىمىزنىڭ تىل ئۆلچىمى بويىچە قوبۇل قىلماي، خەقنىڭ تىلىدىكى يېزىلىشى بويىچە قوبۇل قىلامدۇق؟ ئالدى بىلەن ئۆز تىلىمىزنى ئۆزىمىز ھۆرمەتلەپ، تىلىمىزغا ماسلاشتۇرۇپ قوبۇل قىلمىساق، قالايمىقانچىلىق ھەقىقىي چىقىدۇ.
خەنزۇ تىلى يېزىق ئاساسىدىكى تىل، ئۇيغۇرتىلى بولسا ئېغىز تىلى ئاساسىدىكى تىل، يېزىق قانچە ئۆزگەرسىمۇ ئېغىز تىلىدىن يىراقلىمايدۇ. شۇڭا سۆز ياساش ياكى تەرجىمە قىلىشتا بولسۇن، ئېغىز تىلىمىزغا ماسلاشقان قىلمىساق، ھامان ئىستىمالدىن قالىدۇ.
خەقمۇ بىزنىڭ تىلىمىزنى، ئىسمىمىزنى ئۇنچىلىك توغرا ئۇيغۇرچە دېيەلمەيدۇ، بەلكى ئۆز تىلىغا ماسلاشتۇرۇپ كىرگۈزىدۇ، بىز نېمىشقا باشقا تىلدا قانداق بولسا شۇنداق كىرگۈزىمىز دەيمىز؟
لۇغەتلىرىمىز داۋاملىق ئۆزگىرىپ تۇرۇۋاتىدۇ، بېيىتىلىۋاتىدۇ، مۇشۇنداق پۇرسەتتە تېخىمۇ مۇۋاپىق ئۇزۇنغا بەرداشلىق بېرەلەيدىغان، ئېغىز تىلىغا ماسلاشقان، ئېغىز تىلى بىلەن جىپسىلىشىپ بىرلىككە كەلگەن سۆزلەرنى مۇقىملاشتۇرمىساق، بۇنىڭ ئاقىۋىتى ئېغىر بولىدۇ.

ئايتۇغ · ۋاقتى: 2014-3-18 19:15:46

بۇنىڭغا ئوخشاش سۆز ناھايىتى جىق، مەسىلەن دىرېكتورنى دېرىكتور دەيمىز، كورېيەنىمۇ ئادەتتە كورىيە دەيمىز، ئېلېكتىرنىمۇ ئىلىكتىر دەيمىز.
مەتپۇئاتلاردا ئىملانى چوقۇم قېلىپلاشقان بويىچە ئالىمىز. ئېغىز تىلى ئۆزگۈرۈپ تۇرىدۇ. شۇڭا ئۆزگەرمەيدىغان، ياكى ۋاقتىنچە ئۆزگەرمەيدىغان بەلگىلىمىگە مۇھتاج بولىمىز ئەلۋەتتە.

alma · ۋاقتى: 2014-3-18 19:32:53

ئايتۇغ يوللىغان ۋاقتى 2014-3-18 19:15
بۇنىڭغا ئوخشاش سۆز ناھايىتى جىق، مەسىلەن دىرېكتورنى د ...

ئۇيغۇرچە سۆزلىرىمىزگە قارايدىغان بولساق، ئالدىدا ئې e ، كەينىدە ئىi ھەرىپى بىلەن كېلىدۇ، بىر سۆز ئىچىدە ئالدىدىكى ھەرپ i， كەينىدىكى ھەرپ e بولىدىغان ئەھۋال  سىز يولۇققانمۇ؟ ئىشقىلىپ مېنىڭ يولۇققىنىم ئېسىمدە يوق، بەلكىم مېنىڭ تېخى چولتۇلۇقۇم، ئۇچراتقان سۆزلۈكلىرىمنىڭ ئازلىقىدىن بولسا كېرەك.  بىراق، كۆزەتسەك ئاسانلا بايقىيالايمىز. مەسىلەن، سۆز e ھەرىپى سۆزنىڭ ئەڭ ئاخىرىدىكى سوزۇق تاۋۇش بولۇپ كەلمەيدۇ، بەلكىم مەن دىققەت قىلمىغان بولۇشۇم مۇمكىن.
مەسىلەن ئۈزۈك تاۋۇشلارنى B بىلەن ئىپادىلىسەك، سۆزلەر ئادەتتە bibib， bebib ھالىتىدە كېلىدۇ، bibeb ھالىتىدە كېلىدىغان سۆزلەر  قارىساق شۇ سىرتتىن كىرگەن سۆزلەر.
يەنە bobub， bubub ھالىتىدە كېلىدۇ، bubob ھالىتىدە كەلگەن سۆزلەردىن قانچىلىك؟
يەنە بىر سۆز ئىچىدە ئۆ ۋە ئۈ ھەرىپى بولسا، ئالدىدىكى ھەرپ ئۆ ياكى ئۈ بولىدۇ، بىراق كەينىدىكى ھەرپ ئۆ بولمايدۇ. ئۇيغۇرچە سۆزلەرگە قارىساق، ئۆتۈك، ئۈزۈم دېگەندەك.
ئەلۋەتتە، بۇلار ئىككى ياكى ئۇنىڭدىنمۇ جىق بوغۇنلۇق سۆزلەردىكى ئەھۋاللار.
  مۇشۇنداق بىر سۆز ئىچىدە e ھەرىپى ۋە i ھەرىپى بار سۆزلەر، ئو، ئۇ،  ئۆ، ئۈ ھەرىپلىرى كەلگەن سۆزلەرنى قوبۇل قىلىشتا  ئۇيغۇرتىلىنىڭ تىل ئالاھىدىلىكىگە دىققەت قىلسا دەيمەن.

ئالغۇر · ۋاقتى: 2014-3-20 10:02:30

سەۋىيەم چەكلىك بولغاچقا تىلنىڭ قائىدە قانۇنىيەتلىرى جەھەتتىن سۆزلىيەلمىگۈدەكمەن،لىكىن بۇ سۆز تىلىمىزغا كىرگىلى ئۇزۇن بولدى،قاراپ باقسام بىر قانچە لۇغەتتە ئوخشاشلا سىستېما دەپ تەرجىمە قىلىنىپتۇ،شۇڭا سىستېما دىگەن توغرا دىيىشكە بولىدۇ.
يەنە بىرسى،تىلىمىزدا بۇرۇن ئومۇملىشىپ بولغان سۆزلەردە ئېغىر خاتالىق ساقلانمىغان بولسىلا ئىمكان ئۇنى ئۆزگەرتمىسەك

سەردار · ۋاقتى: 2014-3-30 14:58:17

سىستېما دەپ يازىمىز, سېستىما دەپ دەيمىز. خەلق دەپ يازىمىز. خەلىق دەپ دەيمىز. ئۆردەك دەپ يازىمىز. ئۆدەك دەپ دەيمىز.

غۇرۇر · ۋاقتى: 2015-5-17 10:39:16

بىزنىڭ تىلىمىزنىڭ ئىملاسى قاچانمۇ بىر قېلىپلىشار.

ئەركمان · ۋاقتى: 2015-7-26 10:22:54

alma يوللىغان ۋاقتى 2014-3-18 18:57
مەسىلە شۇكى، بۇ سۆز ئەسلى تىل بولغان ئېنگىلىز تىلىدىم ...

ئەپسۇس، بۇ سۆز بىزگە ئىنگلىزچىدىن ئەمەس بەلكى رۇسچە ئارقىلىق كىرگەچكە، "سىستېم" شەكلىدە ئومۇملاشتى!

پالۋان · ۋاقتى: 2015-10-18 09:56:20

ۋىندوۋس 10 ئۇيغۇرچە سىستېمىسىدا، "سىستېما" دەپ ئاپتۇ.

		ساقلاش	پارول قايتۇرىۋېلىش
پارول			تىزىملىتىڭ