ھۆكۈمەت خىزمىتىدىن دوكلات(2) مەنبە: خەلق تورى

　ئۈچىنچى، سۈپەتنى ئۆستۈرۈش، ئۈنۈمنى ئاشۇرۇش، دەرىجىنى يۇقىرى كۆتۈرۈشكە كۈچەپ، خەلق تۇرمۇشىنى داۋاملىق ياخشىلاش كېرەك. بىز قوغلىشىدىغان تەرەققىيات — سۈپەت، ئۈنۈم ئۆستۈرۈلىدىغان، تىپنىڭ ئۆزگىرىشى، دەرىجىنىڭ ئۆسۈشى ئىلگىرى سۈرۈلىدىغان، خەلقنىڭ تۇرمۇشى ياخشىلىنىدىغان تەرەققىيات. ئىقتىسادنى مۇقىم ئاشۇرۇش بىلەن بىر ۋاقىتتا، تەرەققىياتنىڭ ئاساسەن ئامىل سېلىنمىسىغا تايىنىشتىن يېڭىلىق يارىتىش تۈرتكىسىگە تېخىمۇ كۆپرەك تايىنىدىغان بولۇشىغا، ئاساسەن ئەنئەنىۋى سېلىشتۇرما ئەۋزەللىككە تايىنىشتىن ئۇنىۋېرسال رىقابەت ئۈستۈنلۈكىنى تېخىمۇ كۆپرەك جارى قىلدۇرىدىغان بولۇشىغا، خەلقئارا كەسىپ ئىش تەقسىماتىنىڭ ئوتتۇرا تۆۋەن دەرىجىدىن ئوتتۇرا، يۇقىرى دەرىجىگە كۆتۈرۈلۈشىگە، شەھەر-يېزىلارنىڭ رايون تەڭپۇڭسىزلىقىدىن باراۋەر، تەڭكەش تەرەققىيات يولىغا بۇرۇلۇشىغا تۈرتكە بولۇش كېرەك. نەتىجە سىناش ــ باھالاش سىستېمىسىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، ھەر جەھەتتىكى ئاكتىپلىقنى ئۇسۇلنى ئۆزگەرتىش، قۇرۇلمىنى تەڭشەشنى تېزلىتىپ، ئىلمىي تەرەققىياتنى ئەمەلگە ئاشۇرۇش تەرەپكە ھەقىقىي رەۋىشتە يېتەكلەپ، ئىش ئورنى ۋە ئاھالە كىرىمىنى ئۈزلۈكسىز كۆپەيتىپ، ئېكولوگىيەلىك مۇھىتنى ئۈزلۈكسىز ياخشىلاپ، ئىقتىسادىي ــ ئىجتىمائىي تەرەققىياتنى تېخىمۇ ئۈنۈملۈك، تېخىمۇ ئادىل، تېخىمۇ سىجىل داۋاملاشتۇرۇش لازىم.〖LM〗 3.

　　2014- يىللىق نۇقتىلىق خىزمەت
　　 بۇ يىللىق ھۆكۈمەت خىزمىتىنى ياخشى ئىشلەشتە، ئىسلاھاتنى چوڭقۇرلاشتۇرۇشنى كۈچلۈك ھەرىكەتلەندۈرگۈچ كۈچ، قۇرۇلمىنى تەڭشەشنى ئاساسىي ھۇجۇم يۆنىلىشى، خەلق تۇرمۇشىنى ياخشىلاشنى تۈپ مەقسەت قىلىپ، بىرتۇتاش پىلانلاپ تەڭ ئېتىبار بېرىپ، مۇھىم نۇقتىنى گەۋدىلەندۈرۈش، ئەمەلىي ئۈنۈم ھاسىل قىلىش كېرەك. ）1（ مۇھىم ساھەلەرنىڭ ئىسلاھاتىدا يېڭى بۆسۈش ھاسىل قىلىنىشىغا تۈرتكە بولۇش. ئىسلاھات — بۇ يىللىق ھۆكۈمەت خىزمىتىنىڭ ئەڭ مۇھىم ۋەزىپىسى. ئىقتىسادىي تۈزۈلمە ئىسلاھاتىنى مۇھىم نۇقتا قىلىپ، ئەھۋالنى پەرقلەندۈرۈپ، تۈرگە ئايرىپ ئالغا سىلجىتىپ، بىرى ئارقىلىق ھەممىگە تەسىر كۆرسىتىش تەدبىرىنى ياخشى تۇتۇپ، ماھىيەتلىك نەتىجە قازىنىشقا تىرىشىپ، ئىسلاھاتتىن تېخىمۇ كۆپ پايدا ئېلىش لازىم. مەمۇرىي تۈزۈلمە ئىسلاھاتىنى چوڭقۇر ئالغا سىلجىتىش كېرەك. مەمۇرىي ئورگانلارنى يەنىمۇ ئىلگىرىلەپ ئىخچاملاپ، ھوقۇقنى تۆۋەنگە چۈشۈرۈپ بېرىمىز، بۇ — ھۆكۈمەتنىڭ ئۆزى ئۈستىدىكى ئىنقىلاب، بۇ يىل مەمۇرىي تەستىقنىڭ 200 دىن ئارتۇق تۈرنى يەنە ئەمەلدىن قالدۇرىمىز ۋە تۆۋەنگە چۈشۈرۈپ بېرىمىز. مەبلەغ سېلىشنى تەكشۈرۈپ تەستىقلاش تۈزۈمى ئىسلاھاتىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇپ، ئالدىن تەكشۈرۈپ تەستىقلاشنى ئەمەلدىن قالدۇرۇپ ياكى ئاددىيلاشتۇرۇپ، كارخانىلارنىڭ ئۆز ئالدىغا مەبلەغ سېلىش ھوقۇقىنى تولۇق ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، مەبلەغ سېلىش، ئىگىلىك تىكلەشنىڭ قولايلىشىشىنى ئىلگىرى سۈرىمىز. ھەقىقەتەن تەسىس قىلىشقا توغرا كېلىدىغان مەمۇرىي تەستىق ئىشلىرىدا ھوقۇق تىزىملىكى تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، جەمئىيەتكە بىردەك ئاشكارىلاش لازىم. تىزىملىك سىرتىدىكىلەردە بىردەك تەكشۈرۈپ تەستىقلاش يولىنى تۇتمايمىز. مەمۇرىي تەستىق دائىرىسىگە كىرمەيدىغان ئىشلارنى ئەتراپلىق ئېنىقلايمىز. ئۆلكىلىك، شەھەرلىك، ناھىيەلىك ھۆكۈمەت ئاپپاراتلىرى ئىسلاھاتىنى ئاساسىي جەھەتتىن تاماملايمىز، كەسپىي ئورۇنلارنىڭ ئىسلاھاتىنى داۋاملىق ئالغا سىلجىتىمىز. مەملىكەت بويىچە سودا ــ سانائەتنى مەمۇرىي باشقۇرۇش بويىچە تىزىملاش تۈزۈمى ئىسلاھاتىنى يولغا قويۇپ، تاپشۇرۇش ئېتىراپ قىلىنغىنى بويىچە تىزىملاش تۈزۈمىنى ئەمەلىيلەشتۈرۈپ، «ئاۋۋال ئىجازەتنامە، كېيىن كىنىشكا بېرىش»نى «ئاۋۋال كىنىشكا، كېيىن ئىجازەتنامە بېرىش»كە، كارخانىلارنىڭ يىللىق تەكشۈرۈش تۈزۈمىنى يىللىق مەلۇماتنى ئېلان قىلىش تۈزۈمىگە ئۆزگەرتىپ، بازار سۇبيېكتىنىڭ يېڭى ھاياتىي كۈچىنى ئۈزلۈكسىز ئۇرغۇتىمىز. ئىش داۋامىدا ۋە ئىشتىن كېيىن نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشنى كۈچەيتىمىز. قويۇۋېتىش بىلەن باشقۇرۇشقا تەڭ ئېتىبار بېرىشنى قەتئىي داۋاملاشتۇرۇپ، گىرەلەشمە ھەمتۈرتكە بولۇش ۋە ھەمكارلىشىپ باشقۇرۇش مېخانىزمىنى بەرپا قىلىپ، مەسئۇلىيەت بىلەن ھوقۇقنى تەڭ قەدەمدە تۆۋەنگە چۈشۈرۈپ بېرىشنى ئەمەلگە ئاشۇرىمىز، جانلاندۇرۇش بىلەن نازارەت قىلىپ باشقۇرۇشنى تەڭ قەدەمدە ئەمەلىيلەشتۈرىمىز. بىر جايدا تەكشۈرۈپ تەستىقلاش، بىر كۆزنەكتە ئىش بېجىرىشنى ئومۇملاشتۇرۇپ، بازارنى بىرتۇتاش نازارەت قىلىپ باشقۇرۇش يولىنى تۇتۇش ئۈستىدە ئىزدىنىمىز. ئىجتىمائىي ئىناۋەت سىستېمىسى قۇرۇلۇشىنى تېزلىتىپ، ھۆكۈمەت ئۇچۇرلىرىدىن ئورتاق بەھرىمان بولۇشنى ئىلگىرى سۈرۈپ، تەبىئىي ئىگە ۋە قانۇنىي ئىگە بىرتۇتاش كودىنىڭ تەسىس قىلىنىشىنى ئالغا سىلجىتىپ، بازاردا رىقابەتلىشىش پىرىنسىپىغا خىلاپلىق قىلغان ۋە ئىستېمالچىلارنىڭ ھوقۇق ــ مەنپەئىتىگە زىيان سالغان كارخانىلارغا قارىتىلغان قارا تىزىملىك تۈزۈمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، لەۋزىدە تۇرمىغانلارنى قىيىن ئەھۋالغا چۈشۈرۈپ، ۋەدىسىگە ۋاپا قىلغانلارنىڭ يولى راۋانلاشتۇرىمىز. مالىيە-باج تۈزۈلمىسى ئىسلاھاتىدىن ئىبارەت ئاساسلىق مەزمۇننى ئوبدان تۇتىمىز. ئەتراپلىق قېلىپلاشقان، ئاشكارا، ئوچۇق بولغان خامچوت تۈزۈمىنى يولغا قويىمىز. ھۆكۈمەت خاراكتېرلىك بارلىق كىرىمنى خامچوتقا كىرگۈزۈش، ئومۇمىي خامچوت بويىچە باشقۇرۇشنى يولغا قويۇشتا تىرىشچانلىق كۆرسىتىمىز. ھەر دەرىجىلىك ھۆكۈمەتنىڭ خامچوتىنىمۇ، نەق چوتىنىمۇ جەمئىيەتكە ئاشكارىلاش لازىم، تارماق خامچوتىنى ئاساسىي چىقىم ۋە تۈر چىقىمىغىچە پەيدىنپەي ئاشكارىلاش، مالىيەدىن پۇل ئاجرىتىدىغان بارلىق «ئۈچ خىل ھۆكۈمەت» خىراجىتىنى ئاشكارىلاش كېرەك، ئامما چۈشىنەلەيدىغان، نازارەت قىلالايدىغان ئوچۇق-ئاشكارا مالىيەنى ۋۇجۇدقا كەلتۈرۈش كېرەك. ئادەتتىكى يۆتكىمە چىقىم نىسبىتىنى ئۆستۈرۈپ، مەخسۇس يۆتكىمە چىقىم تۈرلىرىنىڭ ئۈچتىن بىرىنى ئازايتىمىز، بۇنىڭدىن كېيىن يەنىمۇ ئىلگىرىلەپ ئازايتىمىز. باج تۈزۈمى ئىسلاھاتىنى ئالغا سىلجىتىپ، تىجارەت بېجىنى قوشۇلما قىممەت بېجىغا ئۆزگەرتىش سىنىقىنى تۆمۈريول تىرانسپورتى، پوچتا مۇلازىمىتى-تېلېگراف قاتارلىق ساھەلەرگىچە كېڭەيتىمىز، ھەقنى ئېنىقلاپ، باج تەسىس قىلىپ، ئىستېمال بېجى، بايلىق بېجى ئىسلاھاتىنى ئىلگىرى سۈرىمىز، ئۆي ــ زېمىن بېجى، مۇھىت ئاسراش بېجى توغرىسىدا قانۇن چىقىرىشقا ئالاقىدار خىزمەتنى ياخشى ئىشلەيمىز. كىچىك، مىكرو كارخانىلارغا باجدا ئېتىبار بېرىش دائىرىسىنى تېخىمۇ كېڭەيتىپ، كارخانىلارنىڭ سېلىقىنى يەڭگىللىتىمىز. مەركەز بىلەن جايلارنىڭ ئىش ھوقۇقى ۋە چىقىم مەسئۇلىيىتىنى تەڭشەشنى چىڭ تۇتۇپ مۇھاكىمە قىلىپ، مەركەز بىلەن جايلار كىرىمىنىڭ ئايرىلىشىنى پەيدىنپەي راۋانلاشتۇرۇلۇپ، ھازىرقى مالىيە كۈچى قۇرۇلمىسىنىڭ ئومۇمىي مۇقىملىقىنى ساقلايمىز. يەرلىك ھۆكۈمەتنىڭ قېلىپلاشقان قەرز ئېلىش-مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش مېخانىزمىنى بەرپا قىلىپ، جايلارنىڭ ھۆكۈمەت خاراكتېرلىك قەرزىنى خامچوت باشقۇرۇش دائىرىسىگە كىرگۈزۈپ، ھۆكۈمەتنىڭ ئۇنىۋېرسال مالىيە دوكلاتى تۈزۈمىنى يولغا قويۇپ، قەرزدارلىق خەۋپ-خەتىرىنىڭ ئالدىنى ئالىمىز ۋە ئۇنى تۈگىتىمىز.

　　پۇل مۇئامىلە تۈزۈلمىسى ئىسلاھاتىنى چوڭقۇرلاشتۇرىمىز. ئۆسۈم نىسبىتىنىڭ بازارلىشىشىنى داۋاملىق ئالغا سىلجىتىپ، پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتىنىڭ ئۆسۈم نىسبىتى بويىچە ئۆز ئالدىغا باھا بېكىتىش ھوقۇقىنى زورايتىمىز. خەلق پۇلى پېرېۋوت نىسبىتىنىڭ مۇۋاپىق تەكشى سەۋىيەدىكى ئاساسىي مۇقىملىقىنى ساقلاپ، پېرېۋوت نىسبىتىنىڭ قوش يۆنىلىشلىك لەيلىمە ئارىلىقىنى كېڭەيتىپ، خەلق پۇلى كاپىتال تۈرىنىڭ ئايرىباشلىنىشىنى ئىلگىرى سۈرىمىز. ئەلئارا كاپىتالدىن ئوتتۇرا، كىچىك بانكا قاتارلىق پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتلىرىنىڭ تەسىس قىلىنىشىنى مۇقىم ئالغا سىلجىتىمىز. ئەلئارا كاپىتالنى پاي قوشۇشقا، پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتلىرىغا ۋە مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش ۋاسىتىچى مۇلازىمەت ئاپپاراتلىرىغا مەبلەغ سېلىشقا يېتەكلەيمىز. ئامانەت پۇل سۇغۇرتىسى تۈزۈمىنى ئورنىتىپ، پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتلىرىنىڭ خەۋپ - خەتەرنى بىر تەرەپ قىلىش مېخانىزمىنى مۇكەممەللەشتۈرىمىز. سىياسەت خاراكتېرلىك پۇل مۇئامىلە ئاپپاراتلىرىنىڭ ئىسلاھاتىنى يولغا قويىمىز. كۆپ قاتلاملىق كاپىتال بازىرىنى تېز راۋاجلاندۇرۇپ، پاي چېكى تارقىتىشنى رويخەتكە ئالدۇرۇش تۈزۈمى ئىسلاھاتىنى ئالغا سىلجىتىپ، زايوم بازىرىنى قېلىپلاشتۇرىمىز ۋە راۋاجلاندۇرىمىز. يېزا ئىگىلىك سۇغۇرتىسىنى پائال راۋاجلاندۇرۇپ، ئېغىر ئاپەت خەۋپ ــ خەتەر سۇغۇرتىسى تۈزۈمىنى ئورنىتىش ئۈسىتىدە ئىزدىنىمىز. ئومۇمىي مەنپەئەتدارلىق پۇل مۇئامىلىسىنى راۋاجلاندۇرىمىز. ئالاقە تورى پۇل مۇئامىلىسىنىڭ ساغلام تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرىمىز، پۇل مۇئامىلىسىنـى نازارەت قىلىش-باشقۇرۇشنـى ماسلاشتۇرۇش مېخانىزمـىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، كاپىتالنىڭ چېگـرا ھالقىپ ئايلىنىشىنى يېقىندىن نازارەت قىلىپ كۆزىتىپ، سىستېمىلىـق ۋە رايونلۇق پۇل مۇئامىلـە خەۋپ ــ خەتىرى يۈز بەرمەسلىكنىڭ ئاخىرقـى چېكـىنى ساقلايمىز. پۇل مۇئامىلىسـى خۇددى ئېقىن سۇدەك كىچىك، مىكرو كارخانىـلار، «يېزا ئىگىلىكـى، يېزا، دېھقانلار» قاتارلىق ئەمەلىـي ئىقتىسـاد دەرىخىنـى تېخىمـۇ ياخشى سۇغىرىپ كۆكەرتسـۇن. ھەر خىل مۈلۈكچىلىك ئىگىلىكىنىڭ ھاياتىي كۈچىنى ئاشۇرىمىز. ئاساسىي ئىقتىسادىي تۈزۈمنى قەتئىي داۋاملاشتۇرىمىز ۋە مۇكەممەللەشتۈرىمىز. دۆلەت ئىقتىسادىنىڭ جايلىشىشى ۋە قۇرۇلمىسىنى سەرخىللاشتۇرۇپ، ئارىلاشما مۈلۈكچىلىك ئىگىلىكىنى تېز راۋاجلاندۇرۇپ، زامانىۋى كارخانا تۈزۈمى ۋە شىركەت تىپىدىكى قانۇنىي ئىگە ئىدارە قىلىش قۇرۇلمىسىنى بەرپا قىلىمىز ۋە مۇكەممەللەشتۈرىمىز. دۆلەت مۈلكىنى باشقۇرۇش تۈزۈلمىسىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، ئوخشاش بولمىغان دۆلەت كارخانىلىرىنىڭ رولىنى توغرا بېكىتىپ، دۆلەت كاپىتالىنى مەبلەغ قىلىدىغـان تىجارەت شىركىتىنىـڭ سىنىقـىنى ئىلگىـرى سۈرىمىز. دۆلەت كاپىتالـى تىجارىتىنىـڭ خامچوتـىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، مەركـەز كارخانىلىرىنىـڭ دۆلەت كاپىتالـى تاپاۋىتىنـى جامائەت مالىيەسىگـە تاپشۇرۇش نىسبىتـىنى ئۆستۈرىمىز. دۆلەت ئىلكىـدە بولمىغـان كاپىتالنـى مەركەز كارخانىلىرىنىـڭ مەبلـەغ سېلىش تۈرلىرىگـە قاتنـاشتۇرۇش چارىسـىنى تۈزىمىز، پۇل مۇئامىلىسى، نېفىت، ئېلېكتىر قۇۋۋىتى، تۆمۈريول، تېلېگراف، بايلىق ئېچىش، جامائەت ئىشلىرى قاتارلىق ساھەلەردە دۆلەت ئىلكىـدە بولمىغان كاپىتال ئۈچۈن بىر تۈركۈم سېلىنما تۈرلىرىنى ئوتتۇرىغـا قويىمىز. ئومۇمىـي مۈلۈكچىلىكتىـكىدىن باشقا كارخانىلارنـى ئالاھىدە ئىجازەتلىـك تىجــارەت ساھەلىرىگـە كىرگۈزۈشنىـڭ كونكرېت چارىسـىنى تۈزىمىز. تۆمۈريـولغـا مەبلەغ سېلىـشمەبلەغ يۈرۈشـتۈرۈش تۈزۈلـمىسـى ئىسلاھاتـى يولـغا قويۇپ، تېخىمۇ كۆپ ساھەلـەردە رىقابەتلىـك كەسىپلـەرنى قويۇۋېتىپ، ئەلئـارا كاپىتالـغـا كارامىتىنـى كۆرسىتىدىغـان سەھـنە ھازىـرلاپ بېرىمىز. مۈلـۈك ھوقۇقىنى قوغـداش تۈزۈمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، ئومۇمىي مۈلۈكچىلىك ئىگىلىكىنىـڭ مۈلـۈك ھوقۇقىنى دەخلىسىـز قىلىمىز، ئومۇمىـي مۈلۈكچىلىكتىكىـدىن باشقـا ئىگىلىـكنىـڭ مۈلۈك ھوقۇقىنىمۇ ئوخشاشـلا دەخلىسىـز قىلىمىز.

　　）2（ ئىشىكنى سىرتقا ئېچىۋېتىشنىڭ يۇقىرى سەۋىيەلىك يېڭى ۋەزىيىتىنى يارىتىش. ئېچىۋېتىش بىلەن ئىسلاھات بىرلىكتە مەۋجۇت بولۇپ تۇرىدۇ، بىر - بىرىنى ئىلگىرى سۈرىدۇ. ئوچۇق ئىقتىسادنىڭ يېڭى تۈزۈلمىسىنى بەرپا قىلىپ، يېڭى بىر نۆۋەتلىك ئىشىكنى سىرتقا ئېچىۋېتىشكە تۈرتكە بولۇپ، بىپايان خەلقئارا بازار ئوكيانىدا بوران ــ چاپقۇن بىلەن ئېلىشىپ، چوڭقۇر قاتلاملىق ئىسلاھاتنى ۋە قۇرۇلما تەڭشەشنى تەتۈر قىستاپ، خەلقئارا رىقابەتتىكى يېڭى ئۈستۈنلۈكنى تېز يېتىلدۈرۈش لازىم. ھەر تەرەپلىمە تەشەببۇسكارانە ئېچىۋېتىش دائىرىسىنى كېڭەيتىمىز. چەت ئەل مەبلىغىدىن پائال، ئۈنۈملۈك پايدىلىنىشتا چىڭ تۇرۇپ، مۇلازىمەتچىلىكنىڭ كەڭ ئېچىۋېتىلىشىگە تۈرتكە بولۇش، ئىچكى ــ تاشقى مەبلەغ كارخانىلىرىغا ئوخشاش مۇئامىلە قىلىدىغان، ئادىل رىقابەتلىشىدىغان تىجارەت مۇھىتىنى يارىتىش ئارقىلىق، جۇڭگونى چەت ئەل سودىگەرلىرى مەبلەغ سېلىشتا ھەممىدىن ئاۋۋال تاللايدىغان جايغا داۋاملىق ئايلاندۇرىمىز. جۇڭگو شاڭخەي ئەركىن سودا تەجرىبە رايونىنى ياخشى قۇرۇپ، ياخشى باشقۇرۇپ، تەقلىد قىلغىلى ۋە ئومۇملاشتۇرغىلى بولىدىغان تۈزۈلمە ــ مېخانىزمنى شەكىللەندۈرىمىز ھەم بەزى يېڭى سىناقلارنى ئېلىپ بارىمىز. ئىچكى قۇرۇقلۇقنىڭ چېگرا بويىنى ئېچىۋېتىش دائىرىسىنى كېڭەيتىپ، كەڭ زېمىننى ئىشىكنى سىرتقا ئېچىۋېتىشنىڭ مۇنبەت زېمىنىغا ئايلاندۇرىمىز. ئېكسپورت دەرىجىسىنىڭ ئۆستۈرۈلۈشى ۋە سودىنىڭ تەڭپۇڭ راۋاجلىنىشىنى ئىستراتېگىيەلىك يۈكسەكلىكتىن ئىلگىرى سۈرىمىز. بۇ يىل ئىمپورت ــ ئېكسپورت ئومۇمىي سوممىسىنىڭ 7.5% ئەتراپىدا ئېشىشى مۆلچەرلەندى. ئېكسپورت سىياسىتىنى مۇقىملاشتۇرۇپ ۋە مۇكەممەللەشتۈرۈپ، تاموژنىدىن ئۆتۈشنى قولايلاشتۇرۇش ئىسلاھاتىنى تېزلىتىپ، چېگرا ھالقىغان ئېلېكتىرونلۇق سودا سىنىقىنىڭ دائىرىسىنى كېڭەيتىش كېرەك. ئىمپورتقا ئىلھام بېرىش سىياسىتىنى يولغا قويۇپ، مەملىكەت ئىچىدە قىس مەھسۇلاتلارنىڭ ئىمپورتىنى ئاشۇرىمىز. پىششىقلاش سودىسىنى تىپ ئۆزگەرتىپ دەرىجە ئۆستۈرۈشكە يېتەكلەپ، كارخانىلارنىڭ ئۆز ئالدىغا كۇرسلۇق مەھسۇلات يارىتىشى ۋە خەلقئارا ماركىتىڭ تورى ئېچىشىغا مەدەت بېرىپ، مۇلازىمەت سودىسىنى راۋاجلاندۇرۇپ ۋە سىرتتىن مۇلازىمەت ھۆددىگە ئېلىپ، جۇڭگودا ئىشلەنگەن مەھسۇلاتلارنىڭ خەلقئارا ئىش تەقسىماتىدىكى ئورنىنى يۇقىرى كۆتۈرىمىز. خەۋەرلىشىش، تۆمۈريول، ئېلېكتىر ئىستانسىسى قاتارلىق چوڭ تىپتىكى يۈرۈشلۈك ئۈسكۈنىلەرنىڭ ئېكسپورتىغا ئىلھام بېرىپ، جۇڭگو جابدۇقلىرىنى پۈتۈن دۇنياغا تونۇتىمىز.

　　«چىقىرىش» داۋامىدا رىقابەت كۈچىنى ئاشۇرىمىز. چەت ئەلگە مەبلەغ سېلىشنى باشقۇرۇش ئۇسۇلى ئىسلاھاتىنى ئالغا سىلجىتىپ، ئەنگە ئېلىش تۈزۈمىنى ئاساس قىلىش يولىنى تۇتۇپ، تەكشۈرۈپ تەستىقلاش ھوقۇقىنى زور دەرىجىدە تۆۋەنگە بېرىمىز. پۇل مۇئامىلىسى، قانۇن، كونسۇل قاتارلىقلارنىڭ مۇلازىمەت كاپالىتىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، چىقىرىش تەرتىپىنى قېلىپلاشتۇرۇپ، مەھسۇلات ئېكسپورتى، قۇرۇلۇش ھۆددىگەرلىكى ۋە ئەمگەك ــ مۇلازىمەت ھەمكارلىقىنى ئىلگىرى سۈرىمىز. يىپەك يولى ئىقتىساد بەلبېغى، 21 ــ ئەسىر دېڭىز يىپەك يولىنى پىلانلاش ۋە بەرپا قىلىشنى چىڭ تۇتۇپ، بېنگال ــ جۇڭگو ــ ھىندىستان ــ بېرما، جۇڭگو ــ پاكىستان ئىقتىساد كارىدورى قۇرۇلۇشىنى ئالغا سىلجىتىپ، بىر تۈركۈم زور تىرەكلىك تۈرلەرنى ئوتتۇرىغا قويۇپ، ئۇل ئەسلىھە ئالاقىسىنىڭ راۋانلىشىشىنى تېزلىتىپ، خەلقئارا ئىقتىساد ــ تېخنىكا ھەمكارلىقىنىڭ يېڭى بوشلۇقىنى كېڭەيتىمىز. كۆپ تەرەپلىك، ئىككى تەرەپلىك ۋە رايون ئارا ئېچىۋېتىش ھەمكارلىقىنى بىرتۇتاش پىلانلايمىز. مۇلازىمەت سودا بىتىمى، ھۆكۈمەت بىرتۇتاش سېتىۋېلىش بىتىمى، ئۇچۇر تېخنىكىسى بىتىمى قاتارلىق سۆھبەتلەرنى ئۆتكۈزۈشنى ئالغا سىلجىتىپ، مۇھىت ئاسراش، ئېلېكتىرونلۇق سودا قاتارلىق يېڭى تېما ئۈستىدىكى سۆھبەتنى ئالغا سىلجىتىمىز. يۇقىرى ئۆلچەملىك ئەركىن سودا رايونى قۇرۇلۇشىغا پائال ئىشتىراك قىلىپ، جۇڭگو ــ ئامېرىكا، جۇڭگو ــ ياۋروپا مەبلەغ سېلىش بىتىمى ھەققىدىكى سۆھبەتنى ئىلگىرى سۈرۈپ، كورېيە، ئاۋسترالىيە، پارس قولتۇقى ھەمكارلىق كومىتېتى قاتارلىق ئەركىن سودا رايونى سۆھبىتىنىڭ جەريانىنى تېزلىتىمىز. سودىنىڭ ۋە مەبلەغ سېلىشنىڭ ئەركىنلىشىشى، قولايلىشىشىنى قەتئىي ئىلگىرى سۈرۈپ، ھەرقايسى دۆلەتلەر بىلەن ئۆزئارا مەنپەئەت يەتكۈزۈپ ئورتاق پايدا ئېلىشنى ئىشقا ئاشۇرۇپ، ئىشىكنى سىرتقا ئېچىۋېتىش بىلەن ئىسلاھات ــ تەرەققىيات بىرــ بىرىگە ياخشى تەسىر كۆرسىتىدىغان يېڭى ۋەزىيەتنى شەكىللەندۈرىمىز. ）3（ ئىچكى ئېھتىياجنىڭ ئىقتىسادقا تۈرتكە بولۇشتىكى ئاساسىي ھەرىكەتلەندۈرگۈچ رولىنى كۈچەيتىش. ئىچكى ئېھتىياجنى كېڭەيتىش — ئىقتىسادنى ئاشۇرۇشتىكى ئاساسلىق ھەرىكەتلەندۈرگۈچى كۈچ، شۇنداقلا زور قۇرۇلما تەڭشەش. ئىستېمالنىڭ ئۇللۇق رولى ۋە سېلىنمىنىڭ ئاچقۇچلۇق رولىنى ياخشى جارى قىلدۇرۇپ، رايون ئىقتىسادىنىڭ يېڭى تىرەك بەلبېغىنى يېتىلدۈرۈپ، ئېھتىياج جەھەتتىن تەدبىر كۆرۈپ، تەمىنات جەھەتتىن كۈچ چىقىرىپ، ئىچكى ئېھتىياجنى كېڭەيتىشنىڭ ئۇزاق مۇددەت ئۈنۈم بېرىدىغان مېخانىزمىنى بەرپا قىلىش كېرەك. ئىستېمالنى ئىچكى ئېھتىياجنىڭ ئاساسلىق كۈچەش نۇقتىسى قىلىمىز. ئاھالىنىڭ كىرىمىنى كۆپەيتىپ، ئىستېمال ئىقتىدارىنى ئۆستۈرۈش ئارقىلىق، ئىستېمال سىياسىتىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، ئىستېمال قىزىق نۇقتىسىنى يېتىلدۈرىمىز. مۇلازىمەت ئىستېمالىنى كېڭەيتىپ، ئىجتىمائىي كۈچلەرنىڭ ھەر خىل مۇلازىمەت ئاپپاراتلىرىنى قۇرۇشىغا مەدەت بېرىپ، كۈتۈنۈش، ساغلاملىق، ساياھەت، مەدەنىيەت قاتارلىق مۇلازىمەتنى نۇقتىلىق تەرەققىي قىلدۇرۇپ، مائاشلىق دەم ئېلىش تۈزۈمىنى ئەمەلىيلەشتۈرىمىز. ئۇچۇر ئىستېمالىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، «كەڭ بەلباغلىق جۇڭگو» ئىستراتېگىيەسىنى يولغا قويۇپ، 4- ئەۋلاد كۆچمە خەۋەرلىشىشنى تېز تەرەققىي قىلدۇرۇپ، شەھەرلەردە 100 مىگابايتلىق ئوپتىك تالا قۇرۇلۇشى ۋە كەڭ بەلباغلىق يېزا ــ كەنت قۇرۇلۇشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، ئالاقە تورىنىڭ سۈرئىتىنى زور دەرىجىدە تېزلىتىپ، مەملىكەت بويىچە «ئۈچ تورنى بىرلەشتۈرۈش» يولىنى تۇتۇپ، ئېلېكتىرونلۇق سودىنىڭ يېڭىلىنىشى ۋە راۋاجلىنىشىغا ئىلھام بېرىش لازىم. تور بىخەتەرلىكىنى قوغداش كېرەك. ئوبوروت تۈزۈلمىسى ئىسلاھاتىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇپ، پۈتۈن مەملىكەتنىڭ بىرلىككە كەلگەن بازىرىغا توسالغۇ بولۇۋاتقان ھەر خىل ئۆتكەلنى تۈگىتىپ، ئوبوروت تەننەرخىنى تۆۋەنلىتىپ، ئەشيا ئوبوروتى، تېز يەتكۈزۈش كەسپى ۋە تور سودىسىنىڭ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش كېرەك. بىر مىليارد نەچچە يۈز مىليون نوپۇسنىڭ غايەت زور ئىستېمال يوشۇرۇن كۈچىنى تولۇق ئىشقا سېلىش لازىم.

　　مەبلەغ سېلىشنى ئىقتىسادنى مۇقىم ئاشۇرۇشنىڭ ئاچقۇچى قىلىمىز. مەبلەغ سېلىش، مەبلەغ يۈرۈشتۈرۈش تۈزۈلمىسى ئىسلاھاتىنى تېزلىتىپ، مەبلەغ سېلىش سۇبيېكتىنى كۆپ مەنبەلەشتۈرۈپ، ئەلئارا سېلىنمىنىڭ بىر تۈركۈم ئۈلگىلىك تۈرلىرىنى يەنە ئوتتۇرىغا قويۇپ، مەبلەغ سېلىش قۇرۇلمىسىنى سەرخىللاشتۇرۇپ، تۇراقلىق مۈلۈك سېلىنمىسىنىڭ مۇۋاپىق ئېشىشىنى ساقلايمىز. مەركەز خامچوتى ئىچىدە سېلىنىدىغان مەبلەغنى كۆپەيتىپ 457 مىليارد 600 مىليون يۈەنگە يەتكۈزۈپ، كاپالەتلىك ئەمىن ئۆي قۇرۇلۇشى، يېزا ئىگىلىكى، مۇھىم سۇچىلىق، ئوتتۇرا ــ غەربىي رايونلار تۆمۈريولى، ئېنېرگىيە تېجەش ــ مۇھىت ئاسراش ۋە ئىجتىمائىي ئىشلار قاتارلىق ساھەلەرگە نۇقتىلىق سېلىپ، ھۆكۈمەت مەبلىغىنىڭ «دامكىراتلىق» تۈرتكە رولىنى ياخشى جارى قىلدۇرىمىز. يېڭى رايون ئىقتىساد بەلبېغىنى يېتىلدۈرۈشنى تەرەققىياتقا تۈرتكە بولۇشنىڭ ئىستراتېگىيەلىك تىرىكى قىلىمىز. رايون تەرەققىياتىنىڭ ئومۇمىي ئىستراتېگىيەسىنى چوڭقۇر يولغا قويۇپ، غەربىي رايوننى كەڭ ئېچىشنى ئاۋۋال ئالغا سىلجىتىپ، شەرقىي شىمال رايونى قاتارلىق كونا سانائەت بازىلىرىنى ئەتراپلىق گۈللەندۈرۈپ، ئوتتۇرا رايونلارنىڭ يۈكسېلىشىنى زور كۈچ بىلەن ئىلگىرى سۈرۈپ، شەرقىي رايونلار ئىقتىسادىنىڭ ئالدى بىلەن تىپ ئۆزگەرتىپ دەرىجە ئۆستۈرۈشىگە پائال مەدەت بېرىپ، كونا ئىنىقلابىي رايونلار، ئاز سانلىق مىللەت رايونلىرى، چېگرا رايونلار، نامرات رايونلارغا مەدەت بېرىش سالمىقىنى ئاشۇرىمىز. رايون تەرەققىياتىنىڭ يېڭى ھالىتىنى پىلانلاپ، شەرقتىن غەربكىچە، دېڭىز بويىدىن ئىچكى رايونلارغىچە، چوڭ دەريالار بويىدىن قۇرۇقلۇق يوللىرى بويىدىكى غول قاتناش لىنىيەسىگىچە گىرادىئېنتلىق تەرەققىياتنى ئالغا سىلجىتىش لازىم. گۈللەنگەن سۇ يولىغا تايىنىش ئاساسىدا، چاڭجياڭ ئىقتىساد بەلبېغىنى بەرپا قىلىمىز. دېڭىز ۋە قۇرۇقلۇقتىكى نۇقتىلىق پورتلارنى تىرەك قىلىپ، دېڭىز بويىغا تۇتاشقان غەربىي جەنۇب ــ ئوتتۇرا جەنۇب، شەرقىي شىمال، غەربىي شىمال قاتارلىق ئىقتىسادىي تىرەك بەلبېغىنى شەكىللەندۈرىمىز. چاڭجياڭ دېلتا رايونى ئىقتىسادىنىڭ بىر گەۋدىلىشىشىنى ئالغا سىلجىتىپ، پان جۇجياڭ دېلتا رايونىنىڭ ئىقتىسادىي ھەمكارلىقىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇپ، بوخەي ئەتراپى رايونلىرى ۋە بېيجىڭ ــ تيەنجىن ــ خېبېي رايونلىرىنىڭ بىرلىكتە راۋاجلىنىشىنى كۈچەيتىمىز. پەرقلىق ئىقتىسادىي سىياسەتنى يولغا قويۇپ، كەسىپلەرنىڭ يۆتكىلىشىنى ئىلگىرى سۈرۈپ، رايون ھالقىغان چوڭ قاتناش، چوڭ ئوبوروتىنى راۋاجلاندۇرۇپ، رايون ئىقتىسادىنى ئاشۇرۇشنىڭ يېڭى قۇتۇبىنى شەكىللەندۈرىمىز. دېڭىز ــ ئوكيان — قىممەتلىك كۆك زېمىنىمىز. قۇرۇقلۇق ۋە دېڭىزنى بىرتۇتاش پىلانلاشتا چىڭ تۇرۇپ، دېڭىز ــ ئوكيان ئىستراتېگىيەسىنى ئەتراپلىق يولغا قويۇپ، دېڭىز ــ ئوكيان ئىقتىسادىنى راۋاجلاندۇرۇپ، دېڭىز ــ ئوكيان مۇھىتىنى ئاسراپ، دۆلەتنىڭ دېڭىز ــ ئوكيان ھوقۇق ــ مەنپەئىتىنى قەتئىي قوغداپ، زور كۈچ بىلەن دېڭىز ــ ئوكيان كۈچلۈك دۆلىتى قۇرۇش لازىم. ）4（ يېزا ئىگىلىكىنىڭ زامانىۋىلىشىشى ۋە يېزا ئىسلاھاتى ــ تەرەققىياتىنى ئىلگىرى سۈرۈش. يېزا ئىگىلىكى — ئىچكى ئېھتىياجنى كېڭەيتىش، قۇرۇلمىنى تەڭشەشتىكى مۇھىم ساھە، شۇنداقلا جاھاننى تىنچلاندۇرۇپ، خەلقنى ئەمىن تاپقۇزىدىغان كەسىپ. «يېزا ئىگىلىكى، يېزا، دېھقانلار» مەسىلىسىنى ياخشى ھەل قىلىشنى بارلىق خىزمەتنىڭ ئەڭ مۇھىم ئورنىغا قويۇشتا چىڭ تۇرۇپ، دۆلەتنىڭ ئاشلىق بىخەتەرلىكىگە كاپالەتلىك قىلىش ۋە دېھقانلار كىرىمىنىڭ ئېشىشىنى ئىلگىرى سۈرۈشنى يادرو قىلىپ، يېزا ئىگىلىكىنىڭ زامانىۋىلىشىشىنى ئالغا سىلجىتىش كېرەك. تېرىلغۇ يەر قىزىل سىزىقىنى قەتئىي ساقلايمىز، تېرىلغۇ يەر سۈپىتىنى ئۆستۈرۈپ، يېزا ئىگىلىكىنىڭ ئۇنىۋېرسال ئىشلەپچىقىرىش ئىقتىدارىنى كۈچەيتىپ، دانلىق زىرائەت بىلەن ئۆز ئېھتىياجىمىزنى ئاساسىي جەھەتتىن ئۆزىمىز قامداشقا ۋە ئاشلىقنىڭ مۇتلەق بىخەتەرلىكىگە ھەقىقىي كاپالەتلىك قىلىپ، 1 مىليارد 300 مىليون جۇڭگو خەلقىنىڭ تاۋىقىنى ئۆز قولىمىزدا چىڭ تۇتۇشىمىز لازىم. يېزا ئىگىلىكىنى قوللاش، قوغداش سىياسىتىنى كۈچەيتىمىز. بۇغداي، شالنىڭ ئەڭ تۆۋەن سېتىۋېلىش باھاسىنى ئۆستۈرۈپ، كۆممىقوناق، قىچا، شېكەرنى ۋاقىتلىق سېتىۋېلىش ــ ساقلاش سىياسىتىنى داۋاملىق ئىجرا قىلىمىز. يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىنىڭ نىشانلىق باھا تۈزۈمىنى ئورنىتىش ئۈستىدە ئىزدىنىپ، بازار باھاسى زىيادە تۆۋەن بولغاندا ئىشلەپچىقارغۇچىلارغا، زىيادە يۇقىرى بولغاندا تۆۋەن كىرىملىك ئىستېمالچىلارغا قوشۇمچە ياردەم بېرىمىز. يېزا ئىگىلىكىگە يېڭىدىن كۆپەيتىلگەن تولۇقلىمىنى ئاشلىق قاتارلىق مۇھىم يېزا ئىگىلىك مەھسۇلاتلىرىغا، يېڭىچە يېزا ئىگىلىك تىجارەت سۇبيېكتلىرىغا، ئاشلىق كۆپ چىقىدىغان جايلارغا مايىللاشتۇرىمىز. ئاشلىق، ياغ، چوشقا قاتارلىقلار كۆپ چىقىدىغان ناھىيەلەرگە بېرىلىدىغان مۇكاپات ۋە قوشۇمچە ياردەمنى كۆپەيتىمىز، كالا ــ قوي گۆشى ئىشلەپچىقىرىشىغا مەدەت بېرىمىز. يەرنى چوڭقۇر بوشىتىپ تۈزلەشنىڭ مەھسۇلاتنىڭ ئېشىشىنى ئىلگىرى سۈرۈش رولىنى جارى قىلدۇرىمىز، بۇ يىل 100 مىليون مو ئېتىزدا سىناق ئېلىپ بارىمىز. يېزا ئىگىلىكىگە دائىر مەبلەغنى بىرتۇتاش غەملەپ بىرىكتۈرىمىز، مالىيە كۈچى ھەرقانچە جىددىي بولسىمۇ يېزا ئىگىلىك سېلىنمىسىنىڭ ئازايتىلماي، ئاشۇرۇلۇشىغا كاپالەتلىك قىلىمىز.

　　يېزا ئىگىلىكى، يېزا تەرەققىياتىنىڭ ئاساسىنى چىڭدايمىز. دۆلەت بىر تۈركۈم زور سۇچىلىق قۇرۇلۇشىنى كۈچنى مەركەزلەشتۈرۈپ ئېلىپ بارىدۇ، بۇ يىل مەركەز خامچوتى ئىچىدە سۇچىلىق ئۈچۈن 70 مىليارد يۈەندىن ئارتۇق مەبلەغ ئورۇنلاشتۇرۇلۇپ، سۇ باشلاش، سۇ يۆتكەش، تايانچ سۇ مەنبەسى، دەريا ــ كۆللەرنى تىزگىنلەش ۋە يۇقىرى ئۈنۈملۈك، تېجەشلىك سۇغىرىش قاتارلىق نۇقتىلىق تۈرلەرگە مەدەت بېرىلىدۇ. جايلار ئوتتۇرا، كىچىك تىپتىكى سۇچىلىق تۈرلىرىنىڭ قۇرۇلۇشىنى كۈچەيتىپ، سۇ ئىشلىتىشتىكى «ئاخىرقى بىر كىلومېتىر» مەسىلىسىنى ياخشى ھەل قىلىشى لازىم. قۇرغاقچىلىقتىمۇ، ھۆلچىلىكتىمۇ ھوسۇل ئېلىشقا كاپالەتلىك قىلغىلى بولىدىغان بىر تۈركۈم يۇقىرى ئۆلچەملىك ئېتىزلارنى تېز بەرپا قىلىپ، بىر تۈركۈم مۇھىم ئەلا سورتلارنى يېتىلدۈرۈپ، بىر تۈركۈم يېڭىچە يۇقىرى ئۈنۈملۈك يېزا ئىگىلىك ماشىنىلىرىنى تەتقىق قىلىپ ياسايمىز ۋە ئومۇملاشتۇرىمىز. يېزىلارنىڭ سۇ، ئېلېكتىر، يول، تەبىئىي گاز، خەۋەرلىشىش قاتارلىق ئۇل ئەسلىھەسىنى مۇكەممەللەشتۈرۈپ، يېزىلاردىكى 2 مىليون 600 مىڭ ئائىلىنىڭ خەتەرلىك ئۆيىنى ئۆزگەرتىمىز، 200 مىڭ كىلومېتىرلىق يېزا يولىنى ئۆزگەرتىپ ياسايمىز. يېزىلاردىكى ئۆيىدە قالغان بالىلار، ئاياللار، ياشانغانلار ۋە «قۇرۇقدىلىپ قالغان كەنت» مەسىلىسىگە يۈكسەك دەرىجىدە ئەھمىيەت بېرىمىز. بۇ يىل يەنە 60 مىليون يېزا ئاھالىسىنىڭ ئىچىملىك سۇ بىخەتەرلىكى مەسىلىسىنى ھەل قىلىمىز. بۇ يىل ۋە كېلەر يىلى تىرىشىش ئارقىلىق، بارلىق يېزا ئاھالىسىنى پاكىز سۇ ئىچىش ئىمكانىيىتىگە ئىگە قىلىمىز.

第三，着力提质增效升级、持续改善民生。我们追求的发展，是提高质量效益、推进转型升级、改善人民生活的发展。要在稳增长的同时，推动发展从主要依靠要素投入向更多依靠创新驱动转变，从主要依靠传统比较优势向更多发挥综合竞争优势转换，从国际产业分工中低端向中高端提升，从城乡区域不平衡向均衡协调迈进。完善政绩考核评价体系，切实把各方面积极性引导到加快转方式调结构、实现科学发展上来，不断增加就业和居民收入，不断改善生态环境，使经济社会发展更有效率、更加公平、更可持续。