ماقالە ئۆرنەكلىرى ئوقوتوش ۋە ئىزدىنىش تەۋپىق مۇنبىرى دەرىس تەييارلىقلىرى

ماقالە قېلىپى ۋە ئۆرنىكى(4)

لايىھەلىگۈچى: ئابدۇغوپۇر مۇھەممەد (ئەدەبىيات ماگىستىرى)

(بېشى ئالدىنقى سەھىپىلەردە بېرىلگەن)

3-ماقالەقېلىپى: ئۆز كۆز قارىشىنى بايان قىلىش (تىپىدىكى ماقالە)

ھازىر *** توغرىسىدا ئوخشىمىغان قاراشلار، كۆپ تالاش-تارتىشلار مەۋجۇت، بەزى كىشىلەر---دەپ قارىسا، يەنە بەزىلەر---دەپ قارايدۇ، مېنىڭچە بولغاندا ھەرئىككى تەرەپتىكىلەرنىڭ قاراشلىرىدا ئۆز ئالدىغا ئۆزگىچىلىكلەر بار ئەلۋەتتە، شۇنداقتىمۇ مەن كېيىنكى قاراشقا قوشۇلىمەن، تۆۋەندە مەن بۇ جەھەتتە ئاساسلىرىمنى بايان قىلىپ ئۆتمەكچىمەن.

*** نىڭ پايدىلىق تەرىپى بولسا---، بۇنى مۇنداق چۈشەندۈرۈشكە بولىدۇ، مەسىلەن: --- سەل قارىغىلى بولمايدىغان ئىككىنچى پايدىلىق تەرىپى بولسا---، بۇنىڭدىن شۇنى كۆرىۋىلىشقا بولىدۇكى، ---. مەسىلەن: ---. دېمەك، مەن ---دېگەن قاراشنى قەتئىي قوللايمەن. مېنىڭچە كۆپ ئۆتمەي كىشىلەر *** نىڭ پايدىلىق تەرىپىنى ھېس قىلىدۇ، تېخىمۇ چۈشىنىدۇ.

(بۇ ماقالە قېلىپى ئۈچۈن رىقابەت، پەن-تېخنىكا، ئىقتىساد، ئۇچۇر قاتارلىق مەسىلىلەرنى تېما قىلىپ ماقالە يېزىپ مەشق قىلسا بولىدۇ، بۇ قېلىپلاردىكى «***» بەلگە ئۈچۈن ماۋزۇدىكى مەركىزى مەسىلىنى تولدۇرساق بولىدۇ، «---» بەلگە ئۈچۈن تىرناق ئىچىدىكى تەلەپ بويىچە ئۆزىمىز ئىجادىي پىكىر قىلىپ بوش ئورۇننى تولدۇرۇپ قويساقلا بولىدۇ.（

پايدىلىنىشىڭلار ئۈچۈن بۇ ماقالە قېلىپى ئۈچۈن بوش ئورۇننى تولدۇرۇپ، تۆۋەندىكى ماقالىنى ئۆلگە ئۈچۈن بەردۇق.

رىقابەت

ھازىر رىقابەت توغرىسىدا ئوخشىمىغان قاراشلار، كۆپ تالاش-تارتىشلار مەۋجۇت، بەزى كىشىلەر رىقابەت ئىنسانلار جەمىيتىنى ئىككى قۇتۇپقا ئايرىۋىتىدۇ، كىشىلەرنى شەخسىيەتچى قىلىۋىتىدۇ دەپ قارىسا، يەنى بەزىلەر رىقابەت ئىنسانلار جەمىيتىنىڭ تەرەققىياتىنى ئالغا سۈرىدۇ، ئالغا سىلجىتىدۇ دەپ قارايدۇ. مېنىڭچە بولغاندا ھەر ئىككى تەرەپتىكىلەرنىڭ قاراشلىرىدا ئۆز ئالدىغا ئۆزگىچىلىكلەر بار ئەلۋەتتە، شۇنداقتىمۇ مەن كېيىنكى قاراشقا قوشۇلىمەن. تۆۋەندە مەن بۇ جەھەتتىكى ئاساسلىرىمنى بايان قىلىپ ئۆتمەكچىمەن.

رىقابەتنىڭ پايدىلىق تەرىپى بولسا ، رىقابەت جەمىيەت تەرەققىياتىنى ئالغا سىلجىتىدۇ، جەمىيەتنى، ۋەتەننى، ئائىلىنى باياشات قىلىدۇ ۋە ئىنسانلار جەمىيتىنى تەرەققى تاپقۇزىدۇ، بۇنى مۇنداق چۈشەندۈرۈشكە بولىدۇ، مەسىلەن: ئىككى چوڭ شىركەت ئۆز مەھسۇلاتىنى تونۇشتۇرۇش ۋە قۇدرەت تاپقۇزۇش ئۈچۈن ئۆزئارا رىقابەتكە چۈشىدۇ، ئۇ ئىككىلى شىركەت نۇرغۇن يىڭى مەھسۇلاتلارنى بازارغا سالىدۇ، مەھسۇلاتلار بازار تېپىپ، ئۇ ئىككى شىركەت روناق تاپىدۇ.

بۇ جەرياندا بىرىنجى شىركەت ئۆز غەلبىسىدىن مەست بولۇپ، تېخنىكا يېڭىلىمايدۇ، كونا قېلىپتا شىركەتنى باشقۇرىدۇ، ئىككىنچى شىركەت بولسا، داڭلىق شىركەتلەرگە بېرىپ ئېكىسكۇرسىيە قىلىپ، ئۆزىنىڭ رىقابەت ئېڭىنى يېڭىلاپ، تېخنىكا سەۋىيەسىنى داۋاملىق ئۆستۈرىدۇ، نەتىجىدە بىرىنچى شىركەت كەسكىن رىقابەت قاينىمىغا غەرق بولۇپ شاللىنىپ كېتىدۇ، ئۆزىنىڭ قەددىنى قايتىدىن تىكلىيەلمەيدۇ، ئىككىنچى شىركەت داۋاملىق روناق تېپىپ، دۆلەت ھالقىغان داڭلىق شىركەت بولۇپ قالىدۇ.

رىقابەتنىڭ سەل قارىغىلى بولمايدىغان ئىككىنچى پايدىلىق تەرىپى بولسا، كىشىلەردە ئالغا ئىلگىرىلەش ئېڭىنى قوزغىتىپ، كشىلەرنى ئۆز تۇرمۇشىنى ئۆزگەرتىش پۇرسىتى بىلەن تەمىنلەيدۇ. بۇنىڭدىن شۇنى كۆرۈۋىلىشقا بولىدۇكى، رىقابەت ئادەمنىڭ كاللىسىنى سەگەكلەشتۈرىدۇ. مەسىلەن: ئەتراپىدىكى ئۆزگىرىش ۋە كەسكىن رىقابەت ئەقىل ئىگىسى بولغان ئادەمنى ھامان غىدىقلاپ، رىقابەت دۇنياسىدىن پۇرسەت ئىزدەيدىغان ئىنكاسنى شەكىللەندۈرىدۇ، بۇ جەمىيئەت تەرەققىياتى ئۈچۈن موھىم تۈرتكىلىك رول ئوينايدۇ.

دىمەك، مەن رىقابەت ئىنسانلار جەمىيتىنى تەرەققىي تاپقۇزىدۇ ۋە ئالغا سىلجىتىدۇ دىگەن قاراشنى قەتئىي قوللايمەن. مىنىڭچە كۆپ ئوتمەي كىشىلەر رىقابەتنىڭ پايدىلىق تەرىپىنى تېخىمۇ ھىس قىلىدۇ، تېخىمۇ چۈشىنىدۇ .

كۆپ ئىقتىدارلىق ماقالە قېلىپى

مەسلە ھەل قىلىش (تىپىدىكى ماقالە)

يېقىنقى كۈنلەردە _***(ماقالىدىكى مەركىزى مەسلە)نۇرغۇن دۆلەتلەردە بىر ئېغىر مەسلىگە ئايلىنىشقا باشلىدى.بۇ مەسلىنىڭ كېلىپ چىقىش سەۋەبى توغرىسىدىكى قاراشلار دېگەندەك بىردەك بولمىسىمۇ، بەزى جەمئىيەتشۇناسلارنىڭ قارىشىچە- - - (مەسلىنىڭ يۈز بېرىش سەۋەبى)، نەتىجىدە - - -، مېنىڭ ھېس قىلىشىمچە، بۇ مەسلىنىڭ كېلىپ چىقىشىدا مۇنداق سەۋەپلەر بار.

بۇنىڭ بىرىنىچى سەۋەبى بولسا - ـ - (بىرىنىچى سەۋەپ)، ئۇنىڭدىن باشقا - ـ - (ئىككىنچى سەۋەپ)نىڭمۇ بۇ مەسلىنىڭ كېلىپ چىقىشىدا بەلگىلىك مەسئولىيىتى بار.يەنە - ـ - (ئۈچىنچى سەۋەپ)كىمۇ سەل قاراشقا بولمايدۇ.

مېنىڭچە، بىز بۇ مەسلىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن، چوقۇم تۆۋەندىكى ئۇسۇللارنى قوللىنىشىمىز كېرەك. يەنى بۇ مەسلىنى ھەل قىلىشنى - ـ - (1-ھەل قىلىش ئۇسۇلى)دىن باشلىشىمىز كېرەك.يەنە - ـ - (2-ھەل قىلىش ئۇسۇلى)كېرەك.

دېمەك، ناھايىتى ئېنىقكى،_***(مەركىزى مەسلە)جەمئىيتىمىزدە نۇرغۇن مەسلىلەرنىڭ كېلىپ چىقىشىغا سەۋەپ بولماقتا، شۇڭا، مەن بۇ مەسلىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن ئىشنى - ـ - (چارە)دىن باشلاپ بېقىشنى تەكلىپ قىلىمەن، مەن ئىشنىمەنكى، خەلقىمىز ۋە پارتىيە، ھۆكۈمەت بىر ياقىدىن باش چىقىرىپ، تېخىمۇ ياخشى ھەمكارلىشىدىغانلا بولسا، تېخىمۇ ياخشى چارە-ئۇسۇللار بىلەن بۇ مەسلە پات ئارىدا كۆڭۈلدىكىدەك ھەل بولغۇسى.

(بۇ ماقالە قېلىپى ئۈچۈن مۇھىتنىڭ بۇلغىنىش مەسلىسى، ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئىمتىھاندا كۆچۈرۈشى، ياشلار ۋە ئۆسمۈرلەرنىڭ تور مەستانىلىق كېسىلى قاتارلىق مەسلىلەرنى تېما قىلىپ ماقالە يېزىپ مەشىق قىلسا بولىدۇ).

بوش ئورۇنلارنى جايىدا تولدۇرساڭلارلا بۇ قېلىپ ئاقىلىق ياخشى ماقالىنى يېزىپ چىقالايدىغانلىقىڭلارغا ئىشەنچىمىز كامىل.***بەلگىسى ئۈچۈن ماقالىدە بېرىلگەن ماۋزىدىكى مەسىلىنىلا يېزىپ قويىمىز، - ـ - بەلگىسى ئۈچۈن ئىجادى پىكىر قىلىپ بوش ئورۇننى تولدۇرىمىز.
ماقالە قېلىپىنى چۈشىنەلمىگەنلەر ئۈچۈن بوش ئورۇنلىرىنى تولدۇرۇپ، تۆۋەندىكى ماقالە ئۆلگىسىنى پايدىلىنىش ئۈچۈن بەردۇق. تولدۇرۇلغان بوش ئورۇنلارنىڭ تېگى سىزىلغان.

مۇھىتنىڭ بۇلغىنىش مەسىلىسى

(مەسىلە ھەل قىلىش تىپىدىكى)ماقالە ئۆلگىسى:

يېقىنقى كۈنلەردە مۇھىتنىڭ بۇلغىنىش مەسىلىسى نۇرغۇن دۆلەتلەردە بىر ئېغىر مەسىلىگە ئايلىنىشقا باشلىدى، بۇ مەسىلىنىڭ كېلىپ چىقىش سەۋەبى توغرىسىدىكى قاراشلار دىگەندەك بىردەك بولمىسىمۇ، بەزى جەمىيئەتشۇناسلارنىڭ قارىشىچەزاۋۇت-كارخانىلاردىن چىققان كىرەكسىز بۇلغانمىلار موھىتنى بۇلغاۋاتقان ئاساسلىق سەۋەپ ئىكەن،نەتىجىدە بۇ بۇلغانغان گازلار ئاتموسفىرانى بۇلغاپ، پانىڭ ئېففىكتى ھاسىل قىلسا، بۇلغانغان سۇلار تېخىمۇ كۆپ كىشىلەرنىڭ ھاياتىغا تەھدىت ئېلىپ كېلىدىكەن. مېنىڭ ھىس قىلىشىمچە، بۇ مەسىلىنىڭ كېلىپ چىقىشىدا مۇنداق سەۋەپلەر بار.

بۇنىڭ بىرىنچى سەۋەبى بولسا ھەر بىر شەخسنىڭ موھىت ئېڭىنىڭ تۆۋەن بولىشى، ئۇنىڭدىن باشقا كىرەكسىز بۇلغانمىلارنى قويۇپ بېرىۋاتقان زاۋۇت-كارخانىلارنىڭمۇ بۇ مەسىلىنىڭ كېلىپ چىقىشىدا بەلگىلىك مەسئۇلىيىتى بار، يەنە تەرەققىياتنىڭ تەكشىسىزلىكى تۈپەيلىدىن بايلىقلاردىن قارىغۇلارچە ئېچىپ پايدىلىنىشكىمۇ سەل قاراشقا بولمايدۇ.

مېنىڭچە بىز بۇ مەسىلىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن ، چوقۇم تۆۋەندىكىدەك ئۈنۈملۈك ئۇسۇللارنى قوللىنىشىمىز كېرەك.يەنى بۇ مەسىلىنى ھەل قىلىشنى ھەر بىر شەخس ئۆزىنىڭ موھىت ئېڭىنى يۇقىرى كۆتىرىشتىن باشلىشىمىز كېرەك.يەنە زاۋۇت-كارخانىلارغا ۋە بايلىقلاردىن قارىغۇلارچە ئېچىپ پايدىلىنىشكىمۇ بەلگىلىك دەرىجىدەچەك قويۇش كېرەك.

دىمەك، ناھايىتى ئېنىقكى، مۇھىتنىڭ بۇلغىنىش مەسىلىسى جەمىيىتىمىزدە نۇرغۇن مەسىلىلەرنىڭ كېلىپ چىقىشىغا سەۋەپ بولماقتا.شۇڭا بۇ مەسىلىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن ئىشنى ھەر بىر شەخس ئۆزىنىڭ موھىت ئېڭىنى يۇقىرى كۆتىرىشتىن باشلاپ بېقىشنى تەكلىپ قىلىمەن.مەن ئىشىنىمەنكى خەلقىمىز ۋە پارتىيە ھۆكۈمەت بىر ياقىدىن باش چىقىرىپ، تېخىمۇ ياخشى ھەمكارلىشىدىغانلا بولسا، بۇ مەسىلە تېز ئارىدا كۆڭۈلدىكىدەك ھەل بولغۇسى.

قېلىپقا چۈشۈرۈپ يېزىش تەس بولغان ماقالە تىپى (5-خىلدىكى ماقالە تىپى)
يەنى قىستۇرما رەسىم ياكى مەلۇم ئابزاس تېكىستنى ماتېريال قىلىپ بېرىش ئارقىلىق تېما تاللاپ ماقالە يېزىش . بۇنداق ماقالىلارنى ھەل قىلىش ئۈچۈن ئالدى بىلەن رەسىمدىكى ياكى تېكىستتىكى ئىپادىلىگەن مەزمۇننى بىر قۇر بايان قىلىۋەتكەندىن كېيىن، ئاندىن بۇ مەسىلىنىڭ قايسى قېلىپقا چۈشىدىغانلىقىنى بېكىتىپ، مەلۇم قېلىپ بويىچە پىكرىمىزنى بايان قىلىپ، ماقالىمىزنى يازساق بولىدۇ.

مەسىلەن: بېرىلگەن قىستۇرما رەسىملەردىن پايدىلىنىپ، شۇ مەزمۇن ئاساسىدا بىر مۇھاكىمە ماقالىسى يېزىپ چىقىڭ.ماۋزۇنى ئۆزىڭىز قويۇڭ.

موھىتنى قوغداش ھەممىمىزنىڭ مەجبۇرىيىتى

«ماقالە ئۆلگىسى»

بېرىلگەن قىستۇرما رەسىمدىن شۇنى چۈشىنىۋىلىشقا بولىدۇكى زاۋۇت-كارخانىلاردىن، ئاپتومىبىللاردىن چىققان كىرەكسىز گازلار ۋە باشقا بۇلغانمىلار موھىتنى بۇلغاپ، يەر شارى خاراكتىرلىك ئاپەتلەرنىڭ پەيدا بولىشىدا سەلبىي رول ئوينىماقتا.

(ئەمدى پىكرىمىزنى 1-ماقالە قېلىپىغا سېلىپلا ماقالىمىزنى داۋاملاشتۇرساق بولىدۇ)

ھەقىقەتەن يېقىنقى كۈنلەردە مۇھىتنىڭ بۇلغىنىش مەسىلىسى نۇرغۇن دۆلەتلەردە بىر ئېغىر مەسىلىگە ئايلىنىشقا باشلىدى، بۇ مەسىلىنىڭ كېلىپ چىقىش سەۋەبى توغرىسىدىكى قاراشلار دىگەندەك بىردەك بولمىسىمۇ، بەزى جەمىيئەتشۇناسلارنىڭ قارىشىچەزاۋۇت-كارخانىلاردىن چىققان كىرەكسىز بۇلغانمىلار موھىتنى بۇلغاۋاتقان ئاساسلىق سەۋەپ ئىكەن،نەتىجىدە بۇ بۇلغانغان گازلار ئاتموسفىرانى بۇلغاپ، پانىڭ ئېففىكتى ھاسىل قىلسا، بۇلغانغان سۇلار تېخىمۇ كۆپ كىشىلەرنىڭ ھاياتىغا تەھدىت ئېلىپ كېلىدىكەن. مېنىڭ ھىس قىلىشىمچە، بۇ مەسىلىنىڭ كېلىپ چىقىشىدا مۇنداق سەۋەپلەر بار.

بۇنىڭ بىرىنچى سەۋەبى بولسا ھەر بىر شەخسنىڭ موھىت ئېڭىنىڭ تۆۋەن بولىشى، ئۇنىڭدىن باشقا كىرەكسىز بۇلغانمىلارنى قويۇپ بېرىۋاتقان زاۋۇت-كارخانىلارنىڭمۇ بۇ مەسىلىنىڭ كېلىپ چىقىشىدا بەلگىلىك مەسئۇلىيىتى بار، يەنە تەرەققىياتنىڭ تەكشىسىزلىكى تۈپەيلىدىن بايلىقلاردىن قارىغۇلارچە ئېچىپ پايدىلىنىشكىمۇ سەل قاراشقا بولمايدۇ.

مېنىڭچە بىز بۇ مەسىلىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن ، چوقۇم تۆۋەندىكىدەك ئۈنۈملۈك ئۇسۇللارنى قوللىنىشىمىز كېرەك.يەنى بۇ مەسىلىنى ھەل قىلىشنى ھەر بىر شەخس ئۆزىنىڭ موھىت ئېڭىنى يۇقىرى كۆتىرىشتىن باشلىشىمىز كېرەك.يەنە زاۋۇت-كارخانىلارغا ۋە بايلىقلاردىن قارىغۇلارچە ئېچىپ پايدىلىنىشكىمۇ بەلگىلىك دەرىجىدەچەك قويۇش كېرەك.

دىمەك، ناھايىتى ئېنىقكى، مۇھىتنىڭ بۇلغىنىش مەسىلىسى جەمىيىتىمىزدە نۇرغۇن مەسىلىلەرنىڭ كېلىپ چىقىشىغا سەۋەپ بولماقتا. موھىتنى قوغداش ھەممىمىزنىڭ باش تارتىپ بولمايدىغان مەجبۇرىيىتىمىز. شۇڭا بۇ مەسىلىنى ھەل قىلىش ئۈچۈن ئىشنى ھەر بىر شەخس ئۆزىنىڭ موھىت ئېڭىنى يۇقىرى كۆتىرىشتىن باشلاپ بېقىشنى تەكلىپ قىلىمەن.مەن ئىشىنىمەنكى خەلقىمىز ۋە پارتىيە ھۆكۈمەت بىر ياقىدىن باش چىقىرىپ، تېخىمۇ ياخشى ھەمكارلىشىدىغانلا بولسا، بۇ مەسىلە تېز ئارىدا كۆڭۈلدىكىدەك ھەل بولغۇسى.

6-تىپتىكى ماقالە تۈرى ھىچقانداق قېلىپقا چۈشمەيدىغان ماقالە بولۇپ، بۇنداق ماقالىلەر كۆپىنچە ئابىستىراكىتنى چۈشەنچىلەرنى ئاساس قىلغان بولىدۇ، بۇنداق ماقالىلەرنى يازغاندا ئالدى بىلەن ماۋزۇدا ئېيتىلغان ئاساسىي تېرمىن(سۆز)نى ئىزاھلىۋەتكەندىن كېيىن، شۇ سۆزگە دائىر مەلۇم ئەقلىيە سۆز، ماقال-تەمسىل ياكى شېئىرلارنى نەقىل ئېلىپ ئاندىن شۇ تەپەككۇر يۆنىلىشى بويىچە ئۆز كۆز قارىشىنى بايان قىلسا بولىدۇ. زۆرۈر تېپىلغاندا مەلۇم تەسىرلىك، قايىل قىلارلىق كۆرۈنۈشنى قىسقا تەسۋىرلەش ئېلىپ بېرىشقىمۇ بولىدۇ. ئاخىرىدا «دېمەك»،«ئومۇملاشتۇرغاندا»قاتارلىق سۆزلەرنى ئىشلىتىپ خۇلاسە قىسمىنى چوقۇم ياخشى چۈشۈرۈش كېرەك.

-ماقالە قېلىپى:باشقىلارنىڭ كۆز قاراشلىرىنى بايان قىلىش (تىپىدىكى ماقالە)
ھازىر *** توغرىسىدا ئوخشاشمىغان قاراشلار، كۆپ تالاش-تارتىشلار مەۋجۇت، بەزى كىشىلەر ---دەپ قارىسا، يەنە بەزىلەر---دەپ قارايدۇ، مېنىڭچە بولغاندا ھەر ئىككى تەرەپلەرنىڭ قاراشلىرىدا ئۆز ئالدىغا ئۆزگىچىلىكلەرنىڭ بارلىقىنى چەتكە قاققىلى بولمايدۇ، شۇڭا، مەن ھەر ئىككى تەرەپنىڭ قاراشلىرىنى بايان قىلىپ ئۆتمەكچىمەن.

دەسلەپتىكى قاراشتىكىلەرنىڭ ئۆز كۆز قاراشلىرىدا چىڭ تۇرۇشىنىڭ سەۋەبلىرىنى تۆۋەندىكى ئۈچ نوقتا ئارقىلىق بايان قىلىش مۇمكىن، بىرىنچى سەۋەب بولسا---يەنى بىر سەۋەب بولسا---، ئاخىرقى لېكىن ئەڭ مۇھىم سەۋەب بولسا---.

ئىككىنچى قاراشتىكىلەرنىڭمۇ كۆز قاراشلىرىنى تۆۋەندىكىدەك بايان قىلىش مۇمكىن، بىرىنچىدىن---، ئىككىنچىدىن---ئاخىرىدا شۇ سەۋەبنىمۇ تىلغا ئېلىش زۆرۈركى،---. دېمەك، *** توغرىسىدا ئوخشىمىغان قاراشلار مەۋجۇت، مەن---دېگەن قاراشنى قوللايمەن، ئىشىنىمەنكى، كەلگۈسىدە بۇ قاراشلارنىڭ قايسىسىنىڭ ھەقىقەت ئىكەنلىكى ئايدىڭ بولغۇسى.

(بۇ ماقالە قېلىپى ئۈچۈن ئىنتىرنېت تورى، ئېلان، پۇل مۇھىممۇ بىلىممۇ؟ ئەخلاق ۋە قابىلىيەت قاتارلىق مەسلىلەرنى تېما قىلىپ ماقالە يېزىپ مەشق قىلسا بولىدۇ)

ئالدىنقى(2010-) يىلدىكى ئالىي مەكتەپ ئەدەبىيات ئىمتىھانى ماقالە يېزىقچىلىقىدا "توردا كۆز يۈگۈرتۈپ كىتاب ئوقۇش" توغرىسىدا ماقالە چىققانىدى. بۇ توغرىلىق بەزىلەر توردا كۆز يۈگۈرتۈپ كىتاب ئوقۇش ئۇچۇر ئىگىلەشتە، زامانغا ماسلىشىشتا كەم بولسا بولمايدۇ، دىسە بەزىلەر بۇ بىزنىڭ ئەنئەنىۋىي كىتاپ ئوقۇش ئادىتىمىزگە ۋە ئەدەبىياتىمىزغا يات خاھىشلارنى ئەكەلدى دەپ ئاغرىنغانىدى. ئۆتكەن يىلى چىققان بۇ ماقالە سىلەرگە تونۇشتۇرىۋاتقان بۇ 4-قېلىپقا دەل چۈشىدۇ، سىلەر يۇقارقى قېلىپقا مۇشۇ قاراشلارنى سىڭدۈرۈپ داۋاملاشتۇرۇپ ماقالە يېزىپ بېقىڭلار، بېشىنى مۇنداق باشلىساڭلار بولىدۇ:

كۆز يۈگۈرتۈپ كىتاب ئوقۇش توغرىسىدا
ھازىر توردا كۆز يۈگۈرتۈپ كىتاب ئوقۇش توغرىسىدا ئوخشاشمىغان قاراشلار، كۆپ تالاش-تارتىشلار مەۋجۇت، بەزى كىشىلەرتوردا كۆز يۈگۈرتۈپ كىتاب ئوقۇش ئۇچۇر ئىگىلەشتە، زامانغا ماسلىشىشتا كەم بولسا

بولمايدۇ دەپ قارىسا ، يەنە بەزىلەربۇ بىزنىڭ ئەنئەنىۋىي كىتاپ ئوقۇش ئادىتىمىزگە ۋە ئەدەبىياتىمىزغا يات خاھىشلارنى ئەكەلدى دەپ قارايدۇ، مېنىڭچە بولغاندا ھەر ئىككى تەرەپلەرنىڭ قاراشلىرىدا ئۆز ئالدىغا ئۆزگىچىلىكلەرنىڭ بارلىقىنى چەتكە قاققىلى بولمايدۇ، شۇڭا، مەن ھەر ئىككى تەرەپنىڭ قاراشلىرىنى بايان قىلىپ ئۆتمەكچىمەن.

دەسلەپتىكى قاراشتىكىلەرنىڭ ئۆز كۆز قاراشلىرىدا چىڭ تۇرۇشىنىڭ سەۋەبلىرىنى تۆۋەندىكى ئۈچ نوقتا ئارقىلىق بايان قىلىش مۇمكىن، بىرىنچى سەۋەب بولسا---يەنى بىر سەۋەب بولسا---، ئاخىرقى لېكىن ئەڭ مۇھىم سەۋەب بولسا---.

ئىككىنچى قاراشتىكىلەرنىڭمۇ كۆز قاراشلىرىنى تۆۋەندىكىدەك بايان قىلىش مۇمكىن، بىرىنچىدىن---، ئىككىنچىدىن---ئاخىرىدا شۇ سەۋەبنىمۇ تىلغا ئېلىش زۆرۈركى،---. دېمەك، *** توغرىسىدا ئوخشىمىغان قاراشلار مەۋجۇت، مەن---دېگەن قاراشنى قوللايمەن، ئىشىنىمەنكى، كەلگۈسىدە بۇ قاراشلارنىڭ قايسىسىنىڭ ھەقىقەت ئىكەنلىكى ئايدىڭ بولغۇسى.

وش ئورۇنلارنى جايىدا تولدۇرساڭلارلا بۇ قېلىپ ئاقىلىق ياخشى ماقالىنى يېزىپ چىقالايدىغانلىقىڭلارغا ئىشەنچىمىز كامىل.***بەلگىسى ئۈچۈن ماقالىدە بېرىلگەن ماۋزىدىكى مەسىلىنىلا يېزىپ قويىمىز، - ـ - بەلگىسى ئۈچۈن ئىجادى پىكىر قىلىپ بوش ئورۇننى تولدۇرىمىز.

ئارتۇقچىلىق ۋە كەمچىلىكلەرنى بايان قىلىش (تىپىدىكى ماقالە)

ئابدۇغوپۇر مۇھەممەد (ماگىستىر)
ھەممىمىزگە ئايانكى،***بىزنىڭ تۇرمۇشىمىزگە نۇرغۇن قۇلايلىقلارنى ئېلىپ كەلمەكتە. شۇنىڭ بىلەن بىرلىكتە ئۇ يەنە نۇرغۇن مەسىلىلەرنىڭ كېلىپ چىقىشىغا سەۋەب بولماقتا.شۇ نەرسە ناھايىتى ئېنىقكى***نىڭ نۇرغۇن پايدىسى بولسىمۇ، لېكىن، ئۇنىڭ بەزى زىيانلىق تەرىپىگە كۆز يۇمۇۋېلىشقا بولمايدۇ. تۆۋەندە مەن***نىڭ بۇ جەھەتتىكى ئالاھىدىلىكلىرىنى ھەر ئىككى تەرەپتىن چۈشەندۈرمەكچىمەن .

***نىڭ بىر پايدىسى بولسا---دىن ئىبارەت. بۇنى تېخىمۇ تەپسىلى چۈشەندۈر- سەك---. مەسىلەن）يەنى)---. ***نىڭ يەنە بىر پايدىسى بولسا---. يەنە بىر پايدىسى بولسا---. يەنە بىر تەرەپتىن ئېلىپ ئېيتقاندا، ***مۇ بەزى كەمچىلىكلەردىن خالىي ئەمەس، بۇنىڭ ئىچىدە ئېغىرراق بولغىنى---. مەسلەن:---. بۇنىڭدىن باشقا، ***بولسا--- نىڭ پەيدا بولۇشىدىكى مۇھىم سەۋەبلەرنىڭ بىرى.

ئومۇملاشتۇرغاندا، ھەرقانداق نەرسىنىڭ ئىككى تەرىپى بولىدۇ.***مۇ بۇنىڭ سىرتىدا ئەمەس ئەلۋەتتە. لېكىن، يەنە شۇنداق ئېيتىشقا بولىدۇكى،*** نىڭ بىزگە ئېلىپ كەلگەن پايدىسى ئۇنىڭ زىيىنىدىن ئۈستۈن ئورۇندا تۇرىدۇ.

(بۇماقالە قېلىپى ئۈچۈن كومپيوتىر، تېلىفون، تېلىۋىزۇر قاتارلىق مەسىلىلەرنى تېما قىلىپ ماقالە يازسا بولىدۇ.)

كومپيۇتېر

(ئارتۇقچىلىق ۋە كەمچىلىكلەرنى بايان قىلىش تىپىدىكى ماقالە قېلىپىغا مىسال)

ھەممىمىزگە ئايانكى، كومپيۇتېر بىزنىڭ تۇمۇشىمىزغا نۇرغۇن قولايلىقلارنى ئېلىپ كەلمەكتە، شۇنىڭ بىلەن بىرلىكتە ئۇ يەنە نۇرغۇن مەسىلىلەرنىڭ كېلىپ چىقىشىغا سەۋەپ بولماقتا. شۇ نەرسە ناھايىتى ئېنىقكى كومپيۇتېرنىڭ نۇرغۇن پايدىسى بولسىمۇ لېكىن ئۇنىڭ بەزى زىيانلىق تەرىپىگە كۆز يۇمىۋىلىشقا بولمايدۇ. تۆۋەندە مەن كومپيۇتېرنىڭ بۇ جەھەتتىكى ئالاھىدىلىكلىرىنى ھەر ئىككى تەرەپتىن چۈشەندۈرمەكچىمەن.

كومپيۇتېرنىڭ بىر پايدىسى بولسا ئۇنىڭ جەمىيئەت تەرەققىياتىدا، پەن-تېخنىكىدا موھىم قورال بولغانلىقىدىن ئىبارەت، بۇنى تېخىمۇ تەپسىلى چۈشەندۈرسەك ھازىر دۇنيادا كومپيۇتېر كەم بولسا بولمايدىغان دەۋر ھىسابلىنىدۇ، يەنى كومپيۇتېرنىڭ ھىساپلاش ئىقتىدارى ۋە توغرىلىق دەرىجىسى ئادەملەرنىڭ ئىقتىدارىدىن كۆپ ئېشىپ كەتكەچكە، ئۇ مائارىپ، سانائەت، دۆلەت مۇداپىيەسى ۋە مەدەنىيەت-سەنئەت ئىشلىرىدا كەڭ دائىرىلىك قوللىنىلماقتا. كومپيۇتېرنىڭ يەنە بىر پايدىسى بولسا ئۇنىڭ ۋاسىتىسى ئارقىلىق دۇنيادا تورلىشىش ئەمەلگە ئېشىپ، ئېنتىرنېت تورى ئارقىلىق سودا، مەدەنىيەت ئالاقىسى تېخىمۇ راۋاجلاندى. كومپيۇتېرنىڭ يەنە بىر پايدىسى بولسا ئۇنىڭ ئېنتىرنېت تورى ئارقىلىق ئۇچۇر ۋە ئىلان تەرەققىياتىنى يۇقۇرى باسقۇچقا كۆتۈرگەنلىكىدە ۋە كۆپ ئۇچۇرلارنى ئۆزىدە ساقلىيالىغانلىقىدۇر.

يەنە بىر تەرەپتىن ئېلىپ ئېيتقاندا، كومپيۇتېرمۇ بەزى كەمچىلىكلەردىن خالىي ئەمەس، بۇنىڭ ئىچىدە ئېغىرراق بولغىنى تور مەستانىلىق كېىسلىدۇر، مەسىلەن: بۇ تور ئويۇنلىرىنىڭ قىزىقارلىقلىقى، ساغلام بولمىغان تور مەزمۇنلىرىنىڭ جەلىپ قىلىش كۈچى بىلەن تۇرمۇش تەجىرىبىسى كەمچىل، توردىن پايدىلىنىش چۈشەنچىسى يىتەرسىز ئوقوغۇچىلارنىڭ تورغا مەپتۇن بولۇپ، پىسخىك كىسەللىكلىكلەرگە گېرىپدار بولىشىنى كۆرسىتىدۇ. بۇنىڭدىن باشقا، كومپيۇتېر بولسا تور ئارقىلىق يۇقىدىغان ئەخلاقىي چىركىنلىكلەرنىڭ پەيدا بولىشىدىكى موھىم سەۋەپلەرنىڭ بىرى.

ئومۇملاشتۇرغاندا، ھەرقانداق نەرسىنىڭ ئىككى تەرىپى بولىدۇ.كومپيۇتېرمۇ بۇنىڭ سىرتىدا ئەمەس ئەلۋەتتە، لېكىن يەنە شۇنداق ئېيتىشقا بولىدۇكى، كومپيۇتېرنىڭ بىزگە ئېلىپ كەلگەن پايدىسى ئۇنىڭ كەلتۈرگەن زىيىنىدىن كۆپ ئۈستۇن تۇرىدۇ.

(بۇ ماقالە قېلىپى ئۈچۈن كومپيۇتېر، تېلېفون، تېلېۋىزور قاتارلىقلارغا ئالاقىدار مەسىلىلەرنى تېما قىلىپ ماقالە يازسا بولىدۇ.)