|
مەكتىپىمىزنىڭ خېمىيە ئوقۇتقۇچىسى ئەلىجان ئابدۇغېنىنىڭ بىر سائەتلىك دەرس لايىھە دوكىلاتىنى يوللىدىم . 3-باب ئورگانىك بىرىكمىلەر
1§.ئەڭ ئاددىي ئورگانىك بىرىكمە ــــ مېتان
1.ماتىرىيال تەھلىلى
دەرس تېمىسى تەھلىلى: بۇ مەزمۇن بولسا تولۇق1-يىللىق( زۆرۈردەرسلىك 2 ) نىڭ
«3-باب ئورگانىك بىرىكمىلەر1§.ئەڭ ئاددىي ئورگانىك بىرىكمە ــــ مېتان» دىگەن دەرسى بۇلۇپ،بۇ سائەتلىك دەرستە ئورگانىك ماددا،كاربونھىدرىد ھەققىدىكى
ئۇقۇملارشۇنداقلا مېتاننىڭ مولىكۇلا تۈزۈلۈشى، خىمىيلىك خۇسۇسىيىتى، ئورگانىك
خىمىيىدىكى موھىم رىئاكسىيىنىڭ بىرى بولغان ئورۇن ئېلىش رىئاكسىيىسى قاتارلىق مەزمۇنلار سۆزلىنىپ كىيىنكى سائەتلىك دەرس«ئالكانلار»گە ئاساس سېلىندۇ.
2.ئوقۇتۇش نىشانى تەھلىلى
بىلىم ۋە ئىقتىدار
مېتاننىڭ ئېلىكترونلۇق فورمۇلىسى ۋە تۈزۈلۈش فورمۇلىسىنى ئىگەللىۋىلىش ھەمدە
مېتاننىڭ مولىكۇلا تۈزۈلۈشىنىڭ خىمىيلىك خۇسۇسىيىتىگە كۆرسىتىدىغان تەسىرى
ئورۇن ئېلىش رىئاكسىيىسىنىڭ ئېنىقلىمىسى ھەمدە ماھىيىتىنى ئىگەللەش
جەريان ۋە ئوسۇل
مەسىلىنى ئوتتۇرىغا قويۇش،مولاھىزە يۈرگۈزۈش مۇناسىۋەتلىك تەجرىبە فىلىمى
(خلورنىڭ بولغىشىدىن ساقلىنىش ھەمدە بىخەتەرلىكنى كۆزدە تۇتقان ئاساستا
بۇ سائەتلىك دەرستىكى تەجرىبىلەرنىڭ فىلىمى تېلىۋىزوردا قۇيۇپ بىرىلىدۇ)ۋە
مودىللارنى كۆرسىتىش ئارقىلىق ئابىستىراكىت بولغان ئوقۇمنى ئايدىڭلاشتۇرۇشقا
يىتەكلەش،ئوقۇغۇچىلار ئارا پىكىر ئالماشتۇرۇش، ئاخىرىدا خۇلاسىلەش.
ھىسيات پوزىتسىيە
ئوقۇغۇچىلارنىڭ تەبىئىي بايلىق ۋە مۇھىت مەسىلىسى چۈشەنچىسىنى يوقىرى كۆتۈرۈپ
ئىلمىي كۆز قاراش تىكلەپ ،مۇھىتنى قوغداش ئېڭىنى يوقىرى كۆتۈرۈش.
مۇھىم نوقتا
مېتاننىڭ تۈزۈلۈش ئالاھىدىلىكى ۋە خىمىيلىك خۇسۇسىيىتى
قىيىن نوقتا
ئورۇن ئېلىش رىئاكسىيىسى
3.ئوقۇتۇش ئۇسۇلى لايېھىسى
مەن بۇ دەرسنى ئۆتۈشتە يېڭى دەرس ئىسلاھاتىنىڭ دەرسخانا ئوقۇتۇشىغا قويغان
تەلىپىگە ئاساسەن،ئاۋۋال ئوقۇغۇچىلارنى دەرسكە ئالدىن تەييارلىق قىلىپ كىلىشكە
ئورۇنلاشتۇرىمەن.ئوقۇتقۇچى يىتەكچى،ئوقۇغۇچى ئاساسىي گەۋدەقىلىنغان ھالدا ھەممە
ئوقۇغۇچىلارنى پىكىر قىلىشغا ئىلھاملاندۇرۇپ،تەجرىبە ھادىسسسى ۋە مودىللارنى
ئېنىق كۆزىتىشكە،ھادىسلەرنى موھاكىمە قىلىشقا ئورۇنلاشتۇرۇپ،ئوقۇغۇچىلارنى
ئەتراپلىق خۇلاسە چىقىرىشقا يىتەكلەيمەن.
بۇ بىربابتامەخسۇس ئورگانىك بىرىكمىلەر توغرىسىدىكى بىلىملەر سۆزلەنگەن بۇلۇپ،
ئورگانىك بىرىكمىلەرنىڭ ئىنسانلار بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى ئىنتايىن زىچ،ئۇلار
ئادەملەرنىڭ يىمەك-ئىچمىكى،كىيىم-كېچىكى،تۇرالغۇ جاي،داۋالاش-ساقلىقنى
ساقلاش،سانائەت ۋە يېزا ئىگىلىك ئىشلەپچىقىرىشى،ئېنىرگىيە،ماتىرىيال ۋە
پەن-تېخنىكا قاتارلىق ساھەلەردە مۇھىم رول ئوينىماقتا.
شۇڭا مېتاننى ئۆگىنىشتىن بۇرۇن ئاۋۋال ئورگانىك ماددا توغرىسىدىكى چۈشەنچە ئېنىق
بولمىسا بولمايدۇ.
⑴ئورگانىك بىرىكمىلەر
① دۇنيادىكى مۇتلەق كۆپ ساندىكى تەركىبىدە كاربون بولغان بىرىكمىلەر-ئورگانىك بىرىكمىلەر دەپ ئاتىلىدۇ.(قىستۇرما رەسىم بىرىلىدۇ)
②ئورگانىك بىرىكمىلەرنىڭ ئالاھىدىلىكى:
كۆپ ساندىكىلەر ئاسان كۆيىدۇ.
كۆپ ساندىكىلەر ئىسىقلىق تەسىرىدە ئاسان پارچىلىنىدۇ.
كۆپ ساندىكى ئورگانىك ماددىلار سۇدا ناچار ئېرىيدۇ،بېنزىن،ئىسپىرىت،بېنزول قاتارلىق ئورگانىك ئېرىتكۈچىلەردە ياخشى ئېرىيدۇ.
مۇتلەق كۆپ ساندىكى ئورگانىك ماددىلار نائېلىكتىرولىتدۇر،ئاسانلىقچە توك ئۆتكۈزمەيدۇ، سۇيۇقلىنىش نوقتىسى تۆۋەن.
ئورگانىك ماددىلار قاتناشقان رىئاكسىيلەر بىرقەدەر مۇرەككەپ بۇلۇپ،ئادەتتە ئاستاراق يۈرىدۇ،كۆپىنچە قۇشۇمچە رىئاكسىيە يۈزبىرىدۇ،نۇرغۇنلىغان رىئاكسىيلەر
قىزدۇرۇش ياكى كاتالىزاتورنىڭ تەسىرىدە ئاندىن يۈرىدۇ.
⑵كاربونھىدرىد
تەركىبىدە كاربون بىلەن ھىدروگىندىن ئىبارەت ئىككى خىللا ئېلمىنىت بولغان ئورگانىك ماددىلار كاربونھىدرىدلار دەپ ئاتىلىدۇ.
كاربونھىدرىد تۈزۈلۈشىنىڭ ئوخشىماسلىقىغا ئاساسەن، ئالكانلار،ئالكېنلار،ئالكىنلار
ۋە ئاروماتىك كاربونھىدرىدلار قاتارلىقلارغا بۆلۈنىدۇ.
⑶ مېتان
① مېتاننىڭ مولىكۇلا فورمۇلىسى ۋە تۈزۈلۈش ئالاھىدىلىكى
گۇمانىي نوقتا: مېتاندىكى بارلىق ئاتوملار بىر تەكشىلىكتە ياتامدۇ؟
(بۇ نوقتىدا دوسكىغا يېزىلغان تۈزۈلۈش فورمۇلىسى بىلەن شار-تاياقچە مودىلى
سېلىشتۇرىلىدۇھەمدە بۇ ئارقىلىق دەرسنىڭ مۇھىم نوقتىسى ئەكىس ئەتتۈرۈلىدۇ.)
② مېتاننىڭ فىزىكىلىق خۇسۇسىيىتى
گۇمانىي نوقتا:مېتان پۇراقسىز گاز،ئەمما نىمە ئۈچۈن ئائىلىلەردە ئىشلىتىلىدىغان
تەبىئىي گاز سېسىق پۇرايدۇ؟(بۇ ئارقىلىق ئوقۇغۇچىلارغا توغرا بولغان بىخەتەرلىك
ئېڭى تىكلىندۇ)
③ مېتاننىڭ خىمىيلىك خۇسۇسىيىتى(كۆيۈشى،خلور گازى بىلەن بولغان رىئاكسىيىسى)
④ ئورۇن ئېلىش رىئاكسىيىسى
⑤ مېتاننىڭ ئىشلىتىلىشى
گۇمانىي نوقتا: ئورۇن ئېلىش رىئاكسىيىسى بىلەن ئالمىشىش رىئاكسىيىسى ئوخشاش
بىر خىل رىئاكسىيىمۇ؟(بۇ ئارقىلىق دەرسنىڭ قىيىن نوقتىسى ئەكىس ئەتتۈرۈلىدۇ.)
⑷ دەرسخانا مەشىقى ئىشلەش ئارقىلىق بۇ بىر سائەتلىك دەرستىكى يەتمەكچى بولغان
نىشاننىڭ ئەمەلىيلىششى تەكشۈرۈلىدۇ.
ئوقۇتۇش تەرتىپى (جەريانى) لايېھىسى
⑴ يوقلام قىلىنىپ دەرستىن ئاۋۋالقى تەييارلىق ئەھۋالى تەكشۈرىلىدۇ.
⑵ ئالدىن سىناق ئېلىپ بىرىش ۋە دەرسكە باشلاپ كىرىش ئېلىپ بېرىلىدۇ.
⑶ دەرس ماۋزۇسىنى يېزىش
⑷ ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئالدىن ئۆگۈنۈپ كىلىش ئەھۋالىنى سىناش (مۇناسىۋەتلىك
سۇئاللىرىنى سوراش ئارقىلىق سىنىلىدۇ)
⑸دەرس مەزمۇنى باسقۇچلار بويىچە ئوتتۇرىغا قويۇلىدۇ.
⑹دەرس ئاخىرلىشىپ دەرسخانا مەشىقى ئىشلىندۇ.
⑺ تاپشۇرۇق بىرىلىپ،كىيىنكى سائەتلىك مەزمۇننى كۆرۈپ كىلىش ئەسكەرتىلدۇ.
|