«ئىنساپ سودىگىرى»ناملىق دەرسنى قانداق ئۆتتۈم
بۇ ماقالەم 2011-يىلى ئاپتۇنۇم رايون بۇيىچە ئۆتكۈزۈلگەن سىنئالغۇلۇق دەرس،ماقالە يېزىش مۇسابىقسىدە 1-دەرىجىلىك مۇكاپاتقا ئېرىشتى P6!c-\ D{x'k 2= FO
-y|>#`T/
«ئىنساپ سودىگىرى»ناملىق دەرسنى قانداق ئۆتتۈم i882r=TE3
H*51GxK
-N
$4\y p
Y)H~*-vGu
#
2;6!_
$ha,DlN
pse$ S=
Oxsx\f_
q> |&u
nl
lldNIL6B%
T,@s.v
sE^ee2]OI@
HpP82X xj
VO JA}$
/_ SQKpic
hk+8s\%-
CKI.\o
Ty<."dyPW
Ie4\d2tQ;
Z_U4Yy'NNw
Upa F>,kM
%rlMjF'tG
v-Tkp
Yn
*8r^!(Kj
تولۇق 1-يىللىقلار گۇرۇپپىسىدىن : d.|*sZ&3p
'ZJb`
a,36FF~&
ھۆرنىساگۈل مەخمۇت -Uan.#~S
D]o=I1O?
eC"k-a8j+
Atb`Q'Yrw
| }L=e.
;*'I&
?N<,;~
;vneeW4|
mKjTJzS
^
^
&H:q
«ئىنساپ سودىگىرى»ناملىق دەرسنى قانداق ئۆتتۈم Auc&dp W
TE;f*!
Cu5_OJ
«ئىنساپ سودىگىرى» ناملىق تېكىسىت –ئادەتتىكى تولۇق ئۇتتۇرا مەكتەپ دەرس ئۆلچىمى تەجرىبە دەرسلىكى تولۇق 1-يىللىقلار ئۈچۈن (2-قىسىم)«تىل-ئەدەبىيات »دەرسلىكىنىڭ 3-بۆلىكىگە كىرگۈزۈلگەن مۇھاكىمىلىق نەسىر. 5Q
=xDxX#3
بۇ تېكستنى ئۆتۈشتىن ئىلگىرى ئوقۇغۇچىلارنى 3 گورۇپپىغا ئايرىپ ئوخشىمىغان شەكىلدە تاپشۇرۇق بەردىم. _p0gXb1m`
O:8
u^ TP
1-گۇرۇپپا: يېزىمىزدىكى «شەنبىلىك ئەركىن بازار»نى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرۈپ بىر قىتىملىق بازار تەكشۈرۈش پائالىيىتىگە تەشكىللىنىپ ،پائالىيەتتىن كىيىن بىر پارچە تەكشۈرۈش خۇلاسىسى يېزىش تاپشۇرۇلدى. Op8Gj
`
M\JAB ;A
2-گۇرۇپپا: نىمە ئۈچۈن ئاددىي سودا بازىرىدا ئىنساپسىزلىق، ساختىپەزلىك،كۆز بۇيامچىلىقلارنىڭ مەۋجوت بۇلىشىدىكى سەۋەپلەرنى تېپىپ چىقىشقا يىتەكلىدىم. V! TGFo}
R@>^t4#_Q0
3-باسقۇچ:مەن يەنىمۇ ئىلگىرلىگەن ھالدا ئوقۇغۇچىلارغا ئۆزلىرى ھېس قىلغان ئىنساپسىزلىق،نەپسانىيەتچىلىك ،ساختىپەزلىك ،ۋىجدانسىزلىق،قارا يۈزلۈكتەك ئەھۋاللارنى تۈگىتىشنىڭ ئەڭ دەسلەپكى لاھىيىسىنى تۈزۈپ بېقىش تاپشۇرىقى بەردىم. W&I:z-VH
eE\ T,u5:
بۇ ئارقىلىق ئوقۇغۇچىلارنى ئۆتۈلمەكچى بولغان دەرسنى ئالدىنئالا كۆرۈپ كېلىش بىلەن بىرگە بىر قىتىملىق جەمىيەت تەكشۈرۈش پائالىيىتىگە بىۋاستە قاتنىشىش پۇرسىتىگە ئېرىشىتۈردۈم. wLE|J9t%Ea
*`Ge8?qC
يېڭى دەرسكە باشلاپ كىرىش - 5;XU6Rz!
دەرس ئۆتۈلۈشتىن ئىلگىرى باھاسى بىر يۈئەنلىك خاتىرە دەپتەرنى سىنىپقا ئىلىپ كىرىپ جىددىي تەلەپپوزدا «ھازىر ئوقۇش قۇراللىرى قىسلىشىپ كەتتى،شۇسەۋەپلىك بۇ خاتىرە دەپتەر 2يۈئەندىن سېتىلىدۇ،ھەممە ئوقۇغۇچىلار بۇ خاتىرە دەپتەرنى سېتىۋىلىپ ،كونسىپىكىنى مۇشۇ دەپتەرگە يېزىشى كېرەك،مەجبورى سېتىلىدۇ»دەپ جاكارلىدىم.شۇنىڭ بىلەن سىنىپ ئىچىدە ۋاراڭ-چۇرۇڭ كۆتىرىلدى.لىكىن مەن ئامالسىز قىياپەتتە بېشىمنى تۆۋەن سىلىپ:«كەچۈرۈڭلار،موشۇنداق قىلماي ئامالىم يوق.»دەپ تۇرۇۋالدىم.بۇنىڭدا يۇۋاش بالىلار ئامالسىز ئالدى ،بەزىلىرى قارشى چىقتى ،ھەم بەزىلىرى«مۇئەللىم ئىنساپسىز ئىكەن »دېدى.بۇ ئارقىلىق مەن سودا ساھەسىدە سودا بىلەن شوغۇللىنىۋاتقان كىشلەردە بولۇشقا تېگىشلىك سودا ئەخلاقىنىڭ ئەڭ مۇھىم بىر تۈرى بولغان «ئادىللىق »نى چىقىش قىلىپ، ئىنسانلار ۋۇجودىدىكى قىممەتلىك گۈھەر-ئىنساپ مەسلىسىنى ئوتتۇرىغا چىقىرىپ ماۋزوسىنى دوسكىغا يازدىم. :Z83*SPc
«ئىنساپ سودىگىرى» QMDkkNK
مۇھەممەت ئابلىز بۆرە يار n-dC !t
دەرس مۇلاھىزىسى- .+
lx}#-#
|g T8 QP
[تېكست ماۋزوسى،ژانىرى،دەرس مەزمونىغا مۇناسىۋەتلىك قىسقا مۇھاكىمە ئىلىپ بېرىلدى.(تېكست ئوقۇش قىسقارتىلدى) #.,L WL]
بۇ مۇھاكىمىلىق نەسر دەرس مەزمونىنى تەھلىل قىلىدىغان تۈۋەندىكى سۇئاللار مۇلاھىزىسى ئارقىلىق ئېلىپ بېرىلدى. yio8BcXH54
تېكست مەزمونى ئىچىدە سىزگە ئەڭ ياققان يېرى قايسى؟نېمە ئۈچۈن ياقتۇرۇپ قالدىڭىز؟ lXVh`+X/l
@v\8+0
ئوقوغۇچى بۇ سۇئالغا جاۋاپ بېرىش ئارقىلىق ئۆزىنىڭ روھىيىتىگە قاتتىق تەسىر قىلغان،كۆز قارىشىنى ئۆزگەرتىشىگە مۇئەييەن دەرىجىدە تەسىر كۆرسەتكەن جۈملە،پارچىلارنى ئوقۇپ ئۆتتى.مەن بۇ ئوقۇغۇچىغا مۇۋاپىق دەرىجىدە ئىلھاملاندۇرۇش بەردىم.
\@{T F((Y
ئاپتور ئەسلىدە بۇ جاھانغا مېھمان بۇلۇپ قونۇپ ئۈتۈش نىيىتىدە كەلگەن.مېھمان ئەمەس سودىگەر بولۇشىغا سەۋەپ بولغان ھەل قىلغۇچ ئامىل قايسى؟ 1V,DcolRY
[[ll4|
وقۇغۇچىلارغا سۇئالنى تېكست مەزمونى بىلەن بىرلەشتۈرۈش تەكىتلىنىپ يۇقۇرىقى سۇئالغا جاۋاپ تېپىلدى. p@d _Ru
6R#igLm
دەرستىن ئىلگىرى بېرىلگەن تاپشۇرۇقنىڭ ئىشلىنىش ئەمەلىي ئەھۋالىنى سىناپ بېقىش ۋە دەرسكە تېخىمۇ چوڭقۇرلاپ كىرىش مەقسىتىدە مەن تۈۋەندىكى سۇئالنى ئوتتۇرىغا چىقاردىم. ' p F$6
n;
J| HV8
3) سىز كۆرگەن ،ئاڭلىغان تۇرمۇش ھادىسىلىرى ئىچىدە ئىنساپسىزلىق،ۋىجدانسىزلىق،قارا يۈزلۈك،مەنپەئەت بەدىلىگە ۋىجدانىنى،ئىنساپىنى ساتقان-سېتىۋاتقان كىشىلەر بارمۇ؟ j)Z0K$z=
ئوقۇغۇچىلار كۆز ئالدىدىكى «شەنبىلىك ئەركىن بازار»دىكى سودىگەرلەرنىڭ كۆز بۇيامچىلىق،ساختىلىق،ھايانكەشلىك قىلمىشلىرىنى بەس-بەستە سۆزلىدى . بەزى ئوقۇغۇچىلار ئۆز مەھەللىسىدىكى ئاتا-ئانىسىنىڭ ھالىدىن ياخشى خەۋەر ئالمايۋاتقان،پەرزەنتلىك بۇرچىنى ئادا قىلمايۋاتقان بىر قىسىم پەرزەنتلەرنىڭ قىلمىشلىرىنى غەزەپ-نەپرىتى بىلەن سۆزلىدى.مەن تۆمۈرنى قىزىقىدا سوقۇپ،يىپەك يۇلىدىكى سودا مەدەنىيىدە تەبىئىي ھالدا شەكىللەنگەن سودا ئەخلاقىدىكى توغرىلىق،ئادىللىق،ھالاللىقنىڭ كۆپ ساندىكى سودىگەرلىرىمىز ۋۇجودىدا ھىلىھەم جۇلالىنىپ ئۆز ئىپادىسىنى تېپىۋاتقانلىقىنى، ئاتا-ئانىلارنىڭ ھالىدىن ياخشى خەۋەر ئېلىش،پەرزەنتلىك بۇرچىنى ئادا قىلىشنىڭ تارىختىن بۇيان ئاتا-بوۋىلىرىمىزتەرىپىدىن داۋاملىشىپ كېلىۋاتقان ئېسىل ئەنئەنە ئىكەنلىكىنى ھەمدە بۇ ئەنئەنىنى قەتئىي داۋاملاشتۇرىشىمز كېرەكلىكىنى چۈشەندۈردۈم. 1f?F uw
ئىنساپلىق بولۇشنىڭ ئۆلچىمى نىمە؟ \Rha7O
بەزى كىشىلىرىمىزدىكى ئىنساپنى قانداق قىلغاندا قايتۇرۇپ ئەكەلگىلى بولىدۇ؟ KvI /!hl\
ياش-ئۈسمۈرلەر قايسى ئەمەلىي ئىش-ھەرىكەتلىرى ئارقىلىق ئۆزىدە ئىنساپنى يېتىلدۈرىشى كېرەك؟ ]{I >HA5 [
«ئىنساپنى روھنىڭ ئەنگۈشتىرى دەپ قاراشقا بولامدۇ؟»دېگەن مەسلىنى ئوقۇغۇچىلار مۇنازىرىسىگە تاشلاپ ،ئاخىرىدا ئىككى پارچە ھىكايە «تەڭرىنى سۈيۈش»،«دادا بىلەن ئوغۇل»ئارقىلىق ئۇلارنى مۇلاھىزە ۋە مۇنازىرىگە تەشكىللەپ،دوسكا لاھىيىسىگە بىرلەشتۈرگەن ئاساستا ئوقۇغۇچىلارنى ئۆزلىرى ئەقلىي يەكۈن چىقىرىشقا ئىلھاملاندۇرۇش يۇلى بىلەن ھەل قىلدىم. u{dkUG1ia
t*Z-]P
ھەمكارلىشىپ ئىشلەش مەشىقى: g6:S"Em
O-r,&W
(ئوقۇغۇچىلار ئىككى گۇرۇپپىغا ئايرىلىپ ،ئىكران ئارقىلىق بېرىلگەن ئىككى مەسلىنى مۇھاكىمە قىلىدۇ) c`w YQUg(
8 ;oU{
«تەڭرى سېتىۋىلىش»
{f;]
دۇكاندا ئىككى بوۋاي ئۆز-ئارا قىزغىن پاراڭلىشىۋاتقاندا دۇكانغا 5-6 ياشلار چامىسىدىكى بىر ئوغۇل بالا كىرىپتۇ.بوۋاي بالىدىن نېمە سېتىۋالىدىغانلىقىنى سورىغاندا بالا «بوۋا ،مەن تەڭرى سېتىۋالاتتىم،دوكىنىڭىزدا تەڭرى بارمۇ»دەپ سوراپتۇ،بوۋاي تىڭىرقاپ تۇرۇپ قىلىپ «بالام،دوكىنىمدا تەڭرى يوق،تەڭرى سېتىۋىلىپ نىمە قىلاتتىڭ؟دەپ سوراپتۇ.بالا«بوۋا.مېنىڭ ئاپام ئېغىر ئاغرىق.دۇختۇرلارنىڭ دىيىشىچە ئانامنى پەقەت تەڭرىلا قۇتقۇزالايدىكەن،شۇڭا مەن تەڭرى سېتىۋىلىپ ئانامنى قۇتقۇزماقچى ئىدىم.»دەپتۇ.بوۋاي بالىدىن ئانىسى ياتقان ;`IZ&m $
دوختۇرخانىنىڭ ئادىرسى ۋە ئانىسىنىڭ كارىۋات نومۇرىنى تەپسىلىي سورىۋىلىپ ،بالىغا دوكىنىدىكى «تەڭرىنى سۆيۈش»ناملىق ئېچىملىكتىن بىر قۇتا بېرىپ يولغا ساپتۇ.بۇ ئىشتىن دەل بىر ھەپتە كىيىن ئامرىكىدىن كەلگەن مۇتەخەسىسلەر گۇرۇپپىسى ھېلىقى بالىنىڭ ئانىسىنى تەپسىلىي تەكشۈرۈپ ،داۋالاش لاھىيىسىنى تۈزۈپ ئانىنى داۋالاپ ساقايتىپتۇ.دوكاندىكى ھېلىقى بوۋاي ئەسلى ئامرىكىدىكى داڭلىق شىركەتنىڭ خۇجايىنى بولۇپ ،پېنسىيىگە چىقىپ تىنچ ياشاش ئۈچۈن بۇ دۆلەتكە كېلىپ دۇكان ئېچىۋالغان ئىكەن. ?k)(~Y&@p
سۇئال :ئويلاپ بېقىڭ، 1DPgiIG~
بالىنىڭ ئانىسىنىڭ ساقىيىشىغا تۈرتكە بولغان ئامىل قايسى؟ b d],fNgJ
بوۋاي نىمە ئۈچۈن بالىغا ياردەم بېرىدۇ؟بۇ پارچىدىن قانداق خۇلاسىگە كەلدىڭىز؟ nzI}w7>VU
«دادابىلەن بالا» Y Gb&mD
بىر ئوغۇل ياشانغان دادىسىنىڭ ھالىدىن ياخشى خەۋەر ئالمايدىكەن.بىر كۈنى بوۋاي تاماق ئوسۇپ بەرگەن قاچىنى تۇتالماي قولىدىن چۈشۈپ تاۋاق سۇنۇپ كېتىپتۇ.بۇنىڭدىن كېلىننىڭ قاتتىق ئاچچىقى كېلىپ بىرمۇنچە سىسىق گەپلەرنى قىپتۇ.شۇنىڭدىن كىيىن ئوغۇل بوۋاينى ھويلىنىڭ چېتىدىكى قاراڭغۇ،زەي ئۆيگە ئورۇنلاشتۇرۇپ قويۇپتۇ. ئوغۇل بازاردىن بوۋاي ئۈچۈن ياغاچ چۆچەك سېتىۋىلىپ،بوۋايغا ياغاچ چۆچەكتە تاماق بېرىدىغان بوپتۇ.بوۋاينىڭ 5-6ياشلاردىكى بىر نەۋرىسى بار ئىكەن.نەۋرىسى دائىم بالىلىق تىللىرى بىلەن بوۋايدىن ھەرخىل سۇئاللارنى سوراپ بوۋىسىنىڭ قايغۇ-ھەسرىتىنى يىنىكلىتىدىكەن.بىركۈنى ئوغۇل بالىسىنىڭ پىچاق بىلەن بىر ياغاچنى يۇنۇپ ئولتۇرغانلىقىنى كۆرۈپ قاپتۇ.ئۇ : z>HeM
M ei
بالام نېمە قىلىۋاتىسەن؟-دەپ سوراپتۇ.بالا دادىسىغا ئېسىلىپ تۇرۇپ : k[3J5 4`g1
-دادا،سىز بوۋامغا تاماق بېرىشكە ياغاچ چۆچەك ئەكىلىپ بوۋامغا تاماق بەردىڭىزغۇ،مەنمۇ چوڭ بولغاندا ياساۋاتقان مۇشۇ چۆچەكتە ئاپام بىلەن ئىككىڭلارغا تاماق بېرىمەن. bN-ljw0&
سۇئال:تەسەۋۋۇر قىلىڭ. 'Dl31w%:
.ئوغۇل بالىسىنىڭ گېپىنى ئاڭلىغاندىن كىيىن بوۋاينىڭ تەقدىرى قانداق بولغاندۇ؟ H% c:f
بۇ پارچە بىزگە قانداق ھەقىقەتنى چۈشەندۈرۈپ بېرەلەيدۇ؟ ^VCgc>x;
مەشىق خۇلاسىسى ئارقىلىق ئوقۇغۇچىلارغا مېھىر-مۇھەببەتنىڭ ،ۋاپادارلىقنىڭ كىشىلەر ئۇتتۇرىسىدىكى ئارىلىقنى يېقىنلاشتۇرۇپ،مۆجىزە خاراكتىرلىك نەتىجە يارىتىدىغانلىقى ھەمدە ئىنسابلىق بولۇشنىڭ ئۆلچىمى ۋە ياش-ئۈسمۈرلەر ئۆزىدە ئەمەلىي-ئىش ھەرىكەتلىرى ئارقىلىق ئىنساپ تۇيغۇسىنى يېتىلدۈرۈشتىن ئىبارەت نۇقتىنى يورۇتۇپ بەردىم. -ZXC^zt
قىسقا فىلىمدىن ھوزورلىنىش ۋە ئىدىيۋى تەربىيەگە ئىگە بۇلۇش- rOC2 S(m
ئابدۇكېرىم ئابلىز ئىجراسىدىكى «قېرىنداشلار »فىلىمى كۆرسىتىلىپ بولغاندىن كىيىن تۈۋەندىكى سۇئاللار ئاساسىدا قىسقا مۇلاھىزە ئىلىپ بېرىلدى. 96Kv!
سۇئال: 1^
قېرىنداشلار نىمە ئۈچۈن مىراس تالىشىپ ،بىر-بىرىدىن كېچىپ كېتىدۇ؟ gc|?$aE
بوۋاي ئىككى ئوغلى بار تۇرۇقلۇق نېمە ئۈچۈن يالغۇز تۇرمۇش كەچۈرىدۇ؟ dD _(MbTt
ئابدۇكېرىم ئابلىز ئىجراسىدىكى «قېرىنداشلار »فىلىمىنى كۆرسىتىش ئارقىلىق قېرىنداشلىق مېھىر-
tz{W69k+
JVO,@~~
مۇھەببىتى سۇسلىشىپ كەتكەن،قەلبى نەپسانىيەتچىلىك،ئاچكۆزلۈك تۈپەيلى قۇرغاقلىشىپ پەرزەنتلىك بۇرچىنى ئادا قىلمىغان پەرزەنىتلەرنىڭ قىلمىش-ئەتمىشلىرىدىن مەلوم ئىدىيۋى &6*X&]V!Z
$2l
تەربىيىيىگە ئىگە قىلدىم. 5$C4Ui{
-*;-T9
يېزىقچىلىق مەشقى پائالىيىتى- yQ5F'.m9 e
o[C,fh,$
[يېڭى دەرسكە باشلاپ كىرىش باسقۇچىدىكى خاتىرىنى 2يۈئەنگە سېتىش ئىشى راست ئەمەس،ئۆزىڭىزنىڭ ئادەتتە 1يۈئەنگە سېتىلىدىغان خاتىرىنى مەجبورى 2يۈئەنگە سېتىۋالغان چاغدىكى ھىسياتىڭىزنى ئاساس قىلىپ ،مەندەك بىر سودىگەرگە باھا بېرىپ بېقىڭ. H zd tR
vjfV??XSU
[تاپشۇرۇقنى 2خىل لاھىيىلىدىم. <{
Z$!]i1
=D 1%-ym
[ ئوقۇغۇچىلارغا بۇ تېكستنىڭ نۇقتىنەزىرى،ئاساسلىرى ،ئىسپاتلاش ئۇسولىنى تېكست مەزمونى بىلەن بىرلەشتۈرۈپ،يەنىمۇ ئەتراپلىق ئىزدىنىپ مۇھاكىمە يۈرگۈزۈش ئاساسىدا «بىر قىسىم كىشىلىرىمىزدىكى يوقىلىپ كېتىۋاتقان ئىنساپنى قايتۇرۇپ كېلىش لاھىيىسى»نى تۈزۈپ بېقىش تاپشۇرىقى بېرىلىدۇ. .?C-J
@j|B1:O
2.ئۆمۈرلۈك تاپشۇرۇق. ئەتراپتىكى كىشىلىك تۇرمۇش ھادىسىلىرىدىن ۋە روھىيىتىدىكى ئىنساپ ھەققىدە ئىزدىنىشكە يىتەكلەپ ،ئىنساپ ھەققىدە ئىلمىي،توغرا كۆز قاراش تۇرغۇزۇش. ئۆزىدە ئەمەلىي-ئىش ھەرىكەتلىرى ئارقىلىق ئىنساپ تۇيغۇسىنى يېتىلدۈرۈش. zn NJ
?
BKiyog
q4'Vb
-F l;;jeX
ماقالىنى تۈزىتىش باسقۇچلىرى :Adx7!6
f.مەن نەدە كەتكۈزۈپ قويدۇم-ئۆزىنىڭ ماقالىسىنى ئۆزى باھالاش SCXH {8SS
ئارتۇقچىلىقلار ۋە كەتكۈزۈپ قويغان تەرەپلەر- Oa 8lrP`(
قايتا ئوقۇپ باقاي- i4'
,d#
ئۆتۈلمەكچى بولغان دەرسنى ئالدىنئالا كۆرۈپ كىلىش A,P_|
بۇنداق قىلىشتىكى مەقسەت؛ ZSB_ OS[N
چىنىقتۇرغىلى بولىدۇ. IvW%n(a8^
دوسكا لاھىيىسى {~Q9jg(A
ئىنساپ سودىگىرى 'aq9]D_k
مۇھەممەت ئابلىز بۆرەيار F5*NK!U
( %i)A$i6a
ۋاپاسىز ئوغۇل igoUKDNiQ-
1 .مۇھاكىمىلىق نەسىر +c8cyx:^f
2.ئىنساپلىق بولۇشنىڭ ئۆلچىمى _fVC\18T
توغرىلىق ئادىللىق،ھالاللىق،ۋىجدانلىق ?gq',F FDq
gypE~@
|
