| tawpek |
2013-03-25 17:25 |
8. « مۇساپىرلار قاۋىقى» دا (ئىزاھاتلار)
8. « مۇساپىرلار قاۋىقى» دا zU}0AVlIL:
مۇساپىر ـــ ئۆز يۇرتىدىن ئايرىلىغان، باشقا جايدا تۇرىۋاتقان كىشى، كەلگۈندى. QX8N p{g-
قەلەمكەش ـــ يازغۇچى، شائىر، ژورنالىست، ئاخباراتچى شۇنداقلا تەرجىمان قاتارلىق قەلەم بىلەن خىزمەت قىلىغۇچى خادىملار. &KD
m5p
غوللۇق ـــ ① غۇلى بار، غول تارتقان؛ ② گەۋدىلىك، بەسىتلىك، گروي، يوغان. ③ ئاساسلىق، مۇھىم. 3_ D$
6/i
ئىللىتماق ـــ بىر ئاز ئىسسىماق، ئىللىق ھالەتكە ئۆتمەك. =?/J.[)<*
ئىچەرمەن ـــ ھاراق ئىچىشىنى ئادەت قىلغان كىشى. 3 8f9jF%7j
سەر ـــ ① ئېغىرلىق ئۆلچەم بىرلىكى. بىر جىڭنىڭ ئوندىن بىرى. ② باش، كاللا. ③ ئالدىنقى قاتاردىكى خىللانغان، باشلامچى. V862(y
گۇگۇل ـــ (1809 ـ1852 ) نىكولاي ۋاسلىيېۋىچ گۇگۇل، روسىيە يازغۇچىسى، ئوكرائىنادا پومىشچىك ئائىلىسىدە توغۇلغان. 1831- يىلى « دىكانغا يېقىن يېزىدىكى كىچىلىك سۆھبەت » ناملىق ئەسىرىنىڭ بىرىنچى قىسمىنى يېزىپ تۈگەتكەن. 1835- يىلى «ھېلىگىداد » ۋە « پېتىربورگ ھەققىدە ھېكايە» پوۋېستىنى ئېلان قىلغان. بۇ توپلاملىرى ئىچىدە « تاراس بولبا» ، « نىۋا رەستىسى » ، « كونا زامان پومىشچىكلىرى » ، « ئىككى ئىۋاننىڭ ماجىراسى » ، « يېشىل » ، « سەۋدايى » ئەسەرلىرى داڭلىق. 1836- يىلى ئونىڭ « رېۋىزور » كومىدىيسى پېتىربورگتا تۇنجى ئوينىلىپ كىشىنى ھەيران قالدۇرىدۇ. 1842- يىلى « ئۆلۈك جانلار » نىڭ ئىككىنىچى قىسمىنى يازغان. 1847- يىلى « دوستىلار بىلەن يېزىشقان مەكتۇپلار » ناملىق ئەسىرىنى ئېلان قىلغان. ئەمما ئونىڭدىن ئۆزى قانائەت قىلماي كەسكىن ئىدىيۋى زىدىيەت، ئازاپلىنىش ئىچىدە دۇنيادىن ئۆتكەن. nGg>lRL
زۇنۇن قادىر ـــ (1912-1989) ئۇيغۇر خەلقنىڭ ئاتاقلىق يازغۇچىسى، ھازىرقى زامان ئۇيغۇر پرۇزىسىغا ئاساس سالغۇچى، زونۇن قادىرى 1912- يىلى 6- ئايدا دۆربىلجىن ناھىيسىدە شەھەر كەمبەغىلى ئائىلىسدە دۇنياغا كەلگەن. ئۇنىڭ «چېنىقىش » ، « غۇنچەم»، « خاتىرىلەر» ، « مەسەل ۋە چۆچەكلەر» ، « جاھالەتنىڭ جاپاسى » ، « توي » قاتارلىق ئەسەرلىرى بار. 6W$k^
مۇپاسسان ـــ ( 1850- 1893 ) فىرانسىيە يازغۇچىسى، زاۋاللىققا يۈزلەنگەن ئاقسۈڭەك ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن، پۈتۈن ئۆمرىدە 300 دىن ئارتۇق ھېكايە، ئالتە رومان، ئۈچ پارچە سايائەت خاتىرىسى، ئەدەبىيات ۋە ۋەزىيەت توغرۇلۇق نۇرغۇن ئوبزۇرلارنى يازغان. ئۇنىڭ ئەسەرلىرىدىن « دونداق» ، « بىر ئائىلە كىشلىرى» ، «ئىككى دوست »، « تاغام ژيۇل » ، « بىر تال ئىنچىكە ئارقان » ، « مارجان » قاتارلىق ھېكايىلىرى ۋە « ھايات » ، « چىرايلىق دوست » ، « ئارشاڭ » ، « پىئىر ۋە ژان » ، « ئۈلۈمدەك قۇدىرەتلىك » ، « قەلبىمىز » قاتارلىق رومانلىرى بار. 7 Xw #
بالزاك ـــ ( 1799-1850) فىرانسىيە يازغۇچىسى، ئوتتۇرا قاتلام بۇژرۇئا ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن. قانۇنشۇناسلىقتا ئوقۇغان. ئۇنى « جۇئانسىتلار» ناملىق تارىخىي رۇمانى، « ئىشەك تىرىسى » ، « يىۋگىنى گراندى »، « گورىئو بۇۋاي» قاتارلىق رومانى، « ئىنسان كومىدىيسى » ، « خام خىيالنىڭ بەربات بولىشى » ، « بايۋەتچىنىڭ گۈللىنىشى ۋە چۈشكۈنلىشىشى »، « دېھقان» ، « كىشىلىك كومىدىيسى » دېگەندەك بىر قاتار ئەسەرلىرى بار. 0OlB;
ئازگال ـــ كولانغان جاي، ئورەك. $Y>LUZ)b&8
كەيىپ ـــ ① روھىي ھالەت، كەيپىيات، مىجەز. ② كىشىنىڭ بىرەر نەرسە ياكى ھادىسىدىن زوقلانغان، ھوزۇرلانغان، راھەتلەنگەن روھىي- ھالىتى؛ زوق. ③ مەسىت قىلغۇچى ئىچىملىك، چىكىملىك ۋە ئۇنىڭغا ئوخشاش نەرسىلەرنى ئىستىمال قىلىپ ئۇلارنىڭ تەسىرىنى قوبۇل قىلغان ھالەت؛ مەستلىك. K /. ;N.9
رۇمان ــــ ھەجىمى چوڭ ، مۇرەككەپ سىيوژىتلىق ، ئادەتتە پروزا شەكىلى بىلەن يېزىلىدىغان ئەدەبى ئەسەر . ^e)KEkh
سەرگۈزەشتە ــــ باشتىن ئۆتكەن ۋەقەلەر ، باشتىن ئۆتكەن ئىش ، كەچۈرمىش . zQ5'q
تەپەككۇر ــــ ئادەم مېڭىسىنىڭ رېئاللىقنى ئومۇملاشتۇرۇپ ئىنكاس قىلىشى ؛ ئوبىكتىپ ۋەقەلىك ھەققىدىكى چۈشەنچە ، تەسەۋۋۇر . ② پىكىر يۈرگۈزۈش ، مۇھاكىمە ؛ ئويلاش ، خىيال . P T|t6V"wd
رىۋىزور ــــ بىرەر ئىش ياكى خىزمەتنىڭ قانداق كىتىۋاتقانلىقىنى تەكشۈرۈپ تۇرغۇچى خادىم ؛ مۇپەتتىش . {&G0jsA
كومىدىيە ــــ تۇرمۇشتىكى سەلبى ھادىسىلەر ۋە شەخىسلەر مازاق قىلىنىدىغان كۈلكىلىك سەنئەت ئەسىرى . /
tDwgxJ
قوپال ـــــ ① گەپ –سۆز ، ھەرىكەتلىرى سىلىق ئەمەس ؛ كىشىگە قاتتىق تىگىدىغان . ② يېقىمسىز ، سوغۇق ، توڭ ، ئاچچىق . ③ سىلىق ئەمەس ، سەت ، كۆرۈمسىز ؛ شەكىلى ، كۈرۈنىشى ناچار ، ئوڭغۇل – دوڭغۇل ( ھەر خىل نەرسىلەر ھەققىدە ) . ⑤ سەت ، كۆرۈمسىز ؛ رەتلىك ، چىرايلىق ئەمەس . #r >
بەستى ــــ قەددى ، قامىتى ، تەقى – تۇرقى . w}X <]u
مىتال ـــــ پارقىراق ، سوزۇلۇشچان ، ئېلىكىتىر ۋە ئسسىقىلىقنى ياخشى ئۆتكۈزۈش خۇسۇسىيەتلىرىگە ئىگە ماددىلار . X\V1c$13CK
رەنجىش ـــــ دىلى ئازار يىيىش ، خاپا بولۇش ، نارازى بولماق . Ymt.>
8L
ئۈلپەت ـــــ زىياپەت ، ئولتۇرۇش قاتارلىق پائالىيەتلەردە بىللە بولىدىغان كىشى ؛ ھەمسۆھبەت . !Pd@0n4
ئەلەڭشىپ ـــــ ئىككى تەرەپكە كۈچسىز چايقىلىش ، ئېغىناش . >h)D~U(H
كاسكا ـــــ Ⅰ ھەربىيلەر ۋە ئوت ئۈچۈرگىچىلەر ۋە شۇقاتارلىقلار كىيىدىغان مىتال قالپاق . Ⅱ ① قۇرۇقىنى چاترىقىغا تىقىپ ، چىشلىرنى كاسىلىدىتىپ تۇرۇپ قاۋايدىغان . ② كۆچمە . ئاغىزى بېسىقماي ، تۇلا سۆزلەيدىغان . Wz{,N07Q#{
چىلبۆرە ـــــ سۈت ئەمگۈچى ھايۋان . تەن شەكلى بۆرىگە ئوخشايدۇ لېكىن بۆرىدىن كىچىك ، ئۇزۇق ئوغرىلىيالايدۇ . ۋەھشىي كىلدۇ . دائىم توپلىشىپ كالا- قوي قاتارلىق ھايۋانلارغا ھۇجۇم قىلىدۇ . ~xPU#m<
ساقىي ـــــ ھاراق – شاراپ قۇيغۇچى . U-+o6XX
پەلەك ـــــ ① يەردىن گۈمبەز ، قازان شەكلىدە بولۇپ كۆرىنىدىغان ھاۋا بوشلۇقى ؛ ئاسمان ، كۆك . ②كۆچمە . تەقدىر ، قىسمەت ، شۈم پەلەك . vd{ban9
دىبان ـــ دەپ، ئېيتىپ، دېدى، ئېيتتى. qzk!'J3*r<
ئىتىماد ـــــ ئىشەنىچ . 3-Bz5sj9
پاسات ـــــ قەستەن ، مەقسەتلىك ھالدا قىلىنغان پىتنە –ئىغۋا ، ئويدۇرما . joA>-k04
تۈگۈل ـــــ « . . . لا ، ئەمەس ، بەلكى » ، « ئۇياقتا تۇرسۇن ، ھەتتا . . . » دېگەن مەنىدىكى ئالدىدىكى ئوقۇمنى ئنكار قىلىشنى بىلدۈرىدۇ . */'j [uj
شاللاق ـــــ ئېغىر بېسىق ئەمەس ، تۇتۇرۇقسىز ، ئۈجمە كۈڭۈل . yz7Fe
دىت ــــ ① گۈزەللىكىنى، نەپىسلىكىنى ھىس قىلىش ۋە ئونىڭدىن ئىستىتىكىلىق زوق ئېلىش قابىليىتى. ② نىيەت، كۆڭۈل، راي. ③ ئەقىل، ھۇشى، پەم، ئىدراك. <5!)5+G
قېقىۋېلىش ــــ ھاراق ئىچىۋېلىش. .4J7 ^l
سىپايە ــــ تەمكىن، ئېغىر- بېسىق، ئۆزىنى تۇتىۋالغان. كەمتەر، مۇلايىم. f"-3'kqo
ئەبجەش ــــ ئارىلاشما بولغان، ئارىلاشتۇرۇلغان، ئارىلاشما. e}NB ,o
تەكەللۇپسىز ــــ تەكەللۇپ خاراكتىرىنى ئالمىغان؛ Gvl,M\c9-
پاخشە ـــ ① كاردىن چىققان، چېقىلىغان، بوزۇلغان، سونۇق. ② ئەرگە تەككەن، ئەر يۈزى كۆرگەن، پىچىتى بوزۇلغان. /b]+RXvxj
بەخۇدۈك ـــ خاتىرجەم، ئارامخۇدا. pS "A{k)i
پاڭزا ـــ خەنزۇتىلىدىكى سۆز بولۇپ، خەنزۇتىلىنىڭ تەلەپپۇزىنى بۇزۇپ ئېيتىلىغان، بۇ يەردە ئۆي دېگەن مەنىدە كەلگەن. oXQI"?^+
ئارمىيە ـــ ① دۆلەتنى قوغداشنى زىممىسىگە ئالغان قۇراللىق قوشۇن، ② بىر ياكى بىر نەچچە قوشۇن تۈرلىرىنىڭ قوشۇلمىسى. _D{{C
گومىنداڭچى ـــ گومىنداڭ تەرپدارى، گومىنداڭ ئىدىيسىنى قوبۇل قىلىغان، گومىنداڭ ئىدىيسىگە مەنسۈپ كىشى. E~S~Ld%
مۇغەمبەر ـــ بىلىپ تۇرۇپ ھېچنىمىنى ئوقمايدىغان، سەزمىگەن قىياپەتكە كىرىۋالىدىغان، ئالدامچىلىق بىلەن ئىش كۈرىدىغان ساختىپەز، قوۋ، ھىيلىگەر، خۇپسەن. 3F9 dr@I.7
دۇلا ـــ ① ئادەمنىڭ بىلىكنىڭ يۇقىرىسىدىكى بوينىغا تۇتاشقان ئىككى تەكشى جايى؛ ② ھايۋاننىڭ ئالدى پۇتىنىڭ يۇقىرىقى قىسمىدىكى گۈرجەك سۆڭەك بار قىسمى. ③ كىيمنىڭ ياقىسىغا تۇتاش ئىككى يېنىدىكى قىسمى. r.' cjUs
مورا ـــ ① ئۆينى ئىسسىتىش ئۈچۈن تامغا ئۇيۇپ ياكى قوپۇرۇپ چىقارغان ئالدى ئۇچۇق قۇرۇلما. ② تۇرخۇن. bwK1XlfD.s
كاززاپ ـــ يالغانچى، ئالدامچى، ساختىپەز، قىزىلكۆز. $e%m=@ga
جەزملەشمەك ـــ جەزىم قىلىنماق، ئېنىق قارار تاپقان ھالەتكە كەلمەك. ~PX#' Jr
قاۋاق ـــ ھاراق ساتىدىغان ۋەئىچىدىغان دوكان. |H
%,>r`9S
زەمبىل ـــ ئىككى پارالىل دەستىنىڭ ئوتتۇرىسىغا دەرەخ نوتىسىدىن چوڭقۇرراق قىلىپ توقۇلىدىغان ياكى تاختا بىكىتىلىدىغان تۇپا، قىغ، تاش قاتارلىقلارنى تۇشۇش ئۈچۈن تەييارلانغان ئەمگەك قۇرالى. Y+C6+I<3
لەڭگەر ـــ يولۇچىلار سەپەر ئۈستىدە قونۇپ ئۆتىدىغان جاي؛ ئۆتەڭ. ,[u .5vC
تەنتەنلىك ـــ ① تەنتەنە بىلەن ئۆتكەن ياكى ئۆتكۈزىلىدىغان، ھەيۋەتلىك، داغدۇغىلىق، شاد- خۇراملىق. ② تەنتەنىگە تولغان، كۆتۈرەڭگۈ. # "TL *p
ياۋ ـــ ئۇرۇش، جەڭدىكى قارىشى تەرەپ، دۈشمەن، رەقىب. 7Pr5`#x#
ھالا ـــ ئۇرۇن ياكى ۋاقىت چېكىنى بىلدۈردىغان رەۋىش ۋە رەۋىشداشلارنىڭ ئالدىدا كىلىپ چەك ئوقۇمىنى كۈچەيتىش رولىنى ئوينايدۇ. %)L|7v
<
ئەھلى ـــ ① بىرەر ساھە، كەسىپ ياكى دائىرە كىشلىرى. ② مەلۇم بىر جايدا ياشايدىغان توپلىشىپ ئولتۇراقلاشقان كىشلەر، ئاھالە. ③ بىرەر ئىش- ھەرىكەتكە قاتناشقۇچى، داخىل بولغۇچى كىشلەر، جامائەت. :2MHx}]il
زەررە ـــ ① ماددىلارنىڭ كۆزگە كۈرۈنەر- كۈرۈنمەس ئەڭ كىچىك بىرلىكى. ② ئىنايىن ئاز، بەك كىچىك، كىچىككىنە. ] dHV^!
غۇدىرىماق ـــ بىرەر ئىشتىن نارازى بولۇپ، ئاللىنىمىلەرنى دەپ، ئۆز- ئۆزىگە گەپ قىلماق، غوتۇلدىماق. *Ui>NTl
ئالاقزادە ـــ نېمە قىلىشىنى بىلمەي، تىنەپ- تەمرەپ، ئالاق- جالاق ھالەتتە، قورۇققان ھالدا. 3o^ oq
گەجگە ـــ گەدەننىڭ ئاستى، دۈمبىنىڭ يۇقىرى قىسمى؛ غول. } @jT-t]P
لاۋزا ـــ ① تەمى يوق، تەمسىز، تاتلىق ئەمەس. ② كىشىگە ياقمايدىغان، كىشىنى يىرگندۈردىغان، قاملاشمىغان؛ ئەھمىيەتسىز؛ تېتىقسىز. df!n.&\y!
|
|
