تەۋپىق مۇنبىرى - Powered by phpwind

                         تىل-ئەدەبىيات ئۆگىنىش ئۇسۇلىغا يېتەكچىلىك قىلىش ھەققىدە
                                         تۇرسۇنگۈل ئەبەيدۇللا
تىل-ئەدەبىيات دەرسلىكى   ئوقۇغۇچىلارنىڭ   پەننىي  بىلىملەرنى ئۈگىنىشىگە ئاساس سېلىپلا قالماستىن بەلكى  يەنە ئوقۇغۇچىلاردا ئىسىل ئەخلاق ساپاسىنى يېتىلدۈرۈپ،ئۇلارنىڭ دۇنياغا،تەبىئەتكە ،جەمىئىيەتكە بولغان  تونۇشىنى ئۆستۈرىدۇ.ئۇلارنىڭ كىملىك تۇيغۇسىنى ئويغىتىپ ،ئۆز خاسلىقىنى نامايەن قىلىشقا ئۈندەيدۇ.ئادىمىيلىك سۈپىتىدىكى تەرەققىياتىغا  ھاياتىي كۈچ ئاتا قىلىپ، جەمىئيەتنىڭ تەرەققىياتىغا تەسىر كۆرسىتىدۇ. شۇنداق بولغاچقا تىل-ئەدەبىيات دەرسلىكىنى ياخشى ئۆگىنىشتە تولۇق ئوتتۇرا مەكتەپ ئوقۇغۇچىلىرىدا   ئېنىق مەقسەتچانلىققا  ۋە قاراتمىلىىققا  ئىگە بولغان ئۆگىنىش ئۇسۇلىنىڭ بولۇشى ئىنتايىن مۇھىم .
ئۇنداقتا   قانداق قىلغاندا ئوقۇغۇچىلار  تىل-ئەدەبىيات دەرسلىكىنى ياخشى ئۆگىنەلەيدۇ؟ بۇ ھەقتە مەن مۇنداق ئويلايمەن .
1. تىل-ئەدەبىيات زۆرۈر دەرسلىك مەزمۇنلىرى ئۈچ يىللىق تىل- ئەدەبىيات دەرسلىكىنىڭ  جەۋھىرى بولۇپ،بۇ دەرسلىكلەر   نادىر  شېئىر، نەسىر ،ماقالە،ھېكايە،دراما قاتارلىق ھەر ساھەدىن بېرىلگەن  ئېسىل   ئۈلگىلىك ئەسەرلەر   ئوقۇتۇشنى مەزمۇن قىلغان.     ئوقۇغۇچىلار بۇ مەزمۇنلارنى ئۆگەنگەندە ئالدى بىلەن ئەسەرلەرنىڭ  تىلىدىن قانغۇدەك ھوزۇرلىنىشى، ئەسەردە ئەكس ئەتتۈرۈلگەن رېئاللىقنى چۈشىنىپ،ئەسەرگە سىڭگەن چوڭقۇر مەنە قاتلىمىنى قېزىپ چىقىرىشقا ئەھمىيەت بېرىشى،ئەسەردىكى ئىنسان، تەبىئەت،مۇھەببەت،گۈزەللىكتىن ئىستىتىك زوق ئالالىشى ،ئەسەر تېمىسى بىلەن رىئالنى دۇنيادىكى   مەۋجۇتلۇقنى باغلىيالايدىغان بولۇشى،  شۇنداقلا بۇ ئەسەرلەرگە سىڭگەن مىللىي روھ ،مەدەنىيەت،ئەنئەنە تەربىيىسىنى    قوبۇل قىلالايدىغان بولۇشى كېرەك.
2.دەرسخانا ئوقۇتۇشىدا  ئوقۇغۇچىلار ئۆتۈلگەن بۇ ئاساسىي بىلىملەرنى   پۇختا ئىگىلەش بىلەن بىر ۋاقىتتا كونا بىلىملەرنى  تەكرارلاشقا ئەھمىيەت بېرىشى،يادقا ئېلىشقا تېگىشلىك بولغان مەزمۇنلارنى چوقۇم  ئەسكە ئېلىۋېلىشى ،خاتىرە قالدۇرۇشقا تېگىشلىك مەزمۇنلارنى  چوقۇم خاتىرە قالدۇرىشى كېرەك. تاپشۇرۇقنى مۇستەقىل ئىشلەش بىلەن بىرگە، كۆرۈلگەن خاتالىقلارنى  ۋاقتىدا تۈزىتىىشكە ماھىر بولۇشى ۋە تاپشۇرۇقتا كۆرۈلگەن بىر قىسىم مۇھىم ،قىيىن نۇقتىلارنى خاتىرىلەپ ،ئۆتۈلگەن دەرسلەرنى ياخشى ئۆزلەشتۈرۈشكە ئاساس سېلىش لازىم .
3.ئۆگىنىش  جەريانىدا ئوقۇغۇچىلار مۇستەقىل ئۆگىنىش خاسلىقىنى يېتىدۈرۈپلا قالماستىن بەلكى يەنە  ئۆزى توپلىغان ،ئۆگەنگەن بىلىملىرىدىن باشقىلارنىمۇ ئۇچۇر- مەلۇماتلارغا ئىگە قىلىشى ھەم باشقىلارنىڭكىنىمۇ ماھىرلىق بىلەن قوبۇل قىلىشى، شۇ ئارقىلىق ئۆزىنىڭ بىلىمىنى مۇكەممەللەشتۈرۈشتىن ئىبارەت ئۆگىنىش ئۇسۇلىدىكى  ئاتا قىلىش ۋە  بەھىرلىنىشتىن ئىبارەت ھەمكارلىشىپ ئۆگىنىش  ئۇسۇلىنى ئۆگىنىۋىلىش كېرەك. wP"q
4.يېزىقچىلىق  مەشقى ئۈچۈن تۇرمۇشنى كۈزىتىشكە ماھىر بولۇش، چىن،ھەقىقىي تۇرمۇش دېتاللىرىدىن ماتىريال توپلاش،ئىجتىمائىي تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىش،  زىيارەت قىلىش،سۆھبەت ئۆتكۈزۈش،ئۈن-سىن ماتىرياللىرىدىن پايدىلىنىش،گېزىت ژورنال ئۈچۈرلىرىدىن ماتىريال جوغلاش قاتارلىق ئۇسۇللار ئارقىلىق ئەمەلىي ئۈنۈملۈك ، قىممىتى بار تەسىرچان ئەسەرلەرنى  يېزىشقا تىرىشىش كېرەك.
5.ئوقۇغۇچىلار  كىشىلىك ساپانىڭ ئىنتايىن مۇھىم بىر تەركىبى بولغان  ئاغزاكى  ئالاقە ماھارىتىنى ئۆستۈرۈشكە ئەھمىيەت بېرىپ،دەرسخانىدا،ئائىلىدە ،سورۇنلاردا   قورقماي توغرا،ئىلمىي،مەدەنىي  سۆزلەش مەشقىگە كۆپرەك قاتنىشىشى كېرەك .
6 .  ئوقۇغۇچىلار  ئۆزىنىڭ كېيىنكى بىلىمى ئۈچۈن ئاساس سالىدىغان  بىر قىسىم قورال خارەكتىرلىك   ماتىرياللار  يەنى   دەرسلىككە  ئائىت  توپلام ،لۇغەت،  تارىخي مەدەنىيىتىمىزگە ئائىت   تور –تېلىفۇن ئۇچۇرلىرى، ئاتاقلىق كىشىلىرىمىزگە ئائىت مەلۇماتلار ،داڭلىق ھېكايە-چۆچەكلىرىمىزگە ئائىت  ئۈلگىلىك ئەسەرلەر، شۇنداقلا ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئۆز تۇرمۇشىدىن ئېلىنغان  تۇرمۇش –تەجىربە  ساۋاقلىرى  خاتىرىسى قاتارلىق كۆپ خىل ئىلىملەرنى  جوغلاشقا ئەھمىيەت بېرىشى كېرەك.
7. ئالىي مەكتەپ ئىمتىھان سوئالىدىكى ئۇيغۇر تىلىغا ئائىت بىلىملەرنى كۆرۈپ تەھلىل قىلىپ،  ئىمتىھان سوئاللىرىدا   كۆپ كۆرۈلىۋاتقان ئۇيغۇر تىلىغا ئائىت بىر قىسىم مۇھىم نۇقتىلارنى چىڭ تۇتۇپ  كۆپ مەشق قىلىش،  بولسا ھەر سائەتلىك دەرس مەزمۇنىدىن ئۇيغۇر تىلىغا ئائىت مەشق سوئاللىرىنى  تەييارلاش، بىر قىسىم ئەستە ساقلاشقا تېگىشلىك بولغان بىلىملەرنى خاتىرلەپ،  ئۇيغۇر تىلىغا ئائىت سوئاللارنىڭ قىيىنلىق دەرىجىگە تاقابىل تۇرالىغىدەك سەۋىيە  ھازىرلاش لازىم.
8.ئوقۇغۇچىلارھەر بىر پارچە ماھىيىتى بار ئەسەرنى ئوقۇغاندىن كېيىن ئەسەردىكى مەنىۋىي قىممەتنى ئۆز روھىغا سىڭدۈرۈپ روھ يېتىلدۈرۈشكە ئەھمىيەت بېرىشى،ئوقۇغان ئەسىرى ئارقىلىق ئېرىشكەن يېڭى بىلىشىنى ئۆز قەلىمى ئارقىلىق ئىپادىلەپ بېقىشقا ئۇرۇنۇپ بېقىشى كېرەك.
9.ئوقۇغۇچىلار  مەخسۇس ۋاقىت  ئاجىرتىپ پەلسەپىۋى خارەكتىرلىك كىتاپلارنى ۋە پىسخىك تەربىيە مەزمۇنىدىكى  ئوقۇشلۇقلارنى ئوقۇپ تۇرمۇشنى قىزغىن سۆيىدىغان،ھاياتنى قەدىرلەيدىغان،تەبىئەتنىڭ ھەر زەررە گۈزەللىكىدىن ھوزۇرلىنالايدىغان،ئۆزىنى قەدىرلەيدىغان،خەلقىدىن پەخىرلىنەلەيدىغان،غەزەپ-نەپرەتنى بىلەلەيدىغان،ئازاب،بېسىملارغا كۈلۈمسىرەپ قارىيالايدىغان، ئۆزىنىڭ مەڭگۈ قالتىس ئىكەنلىكىگە ئىشىنىدىغان    پىسخىك ساپا ھازىرلاشقا ئەھمىيەت بېرىشى كېرەك.مەنچە بۇ بەكمۇ مۇھىم .
  ئەلۋەتتە ھىس قىلغانلىرىم دېڭىزدىن تامچىدۇر،مەن تەۋپىقداشلىرىمنىڭ يەنىلا ماڭا ئۇستاز ئىكەنلىكىگە ئىشىنىمەن.