alga~nap

2012-08-08 23:45

دەز كەتكەن يۈرەك

ئاپتورى – ھايات

پوۋېست

(ئاپتۇر-ئىلى ئوبلاستتى چاپچال ناھىيە قاينۇق يېزىلىق ئوتتۇرا مەكتەپتە)

يۇرتىمىز گۈزەل ئانا يۇرت تەۋەسىدىكى قەدىمى يېزىلارنىڭ بىرى. سۇيى مول ،خەلقى خۇش –چاقچاق ،مېھماندۇستلىقى بىلەن يىراق- يىقىندا نامى بار . شۇڭىمۇ شەھەرلىكلەرنىڭ بۇ يەردىن ئايىقى قىش –ياز ئۈزۈلمەيدۇ.

ئىككى يىلنىڭ ئالدىدا شەھەرنىڭ قايسىدۇر بىر يىرىگە قورۇلۇش سېلىنىش باھانىسى چىقىۋىدى ، يېزىمىز شەھەرلىكلەربىلەن توشۇپ كەتتى. نېمىشقا دەمسىز ؟ شۇ ئۆيلۈك يەر ئېلىش ئىشى بىلەن بولمامدۇ؟ مانا نەچچە يىللاردىن بۇيان بىكار تاشلىنىپ قالغان يەرلەرنىڭ ئەمدى قىممىتى چىققىلى تۇردى. بەزىدە توۋا دەپمۇ قالىدۇ كىشى . شەھەرنىڭ بۇلۇڭ –پۇچقاقلىرىدا ،پەقەت تۆت تامنىڭ ئىچىدە چوڭ بولغانلار بۇ ئاسمىنى كەڭ زىمىنغا چىقىپ ، ھەيران بولۇشتى. دېمىسىمۇ يىللاردىن بۇيان تاشلىنىپ قالغان يەرلەر ئۇلارنىڭ دىققىتىنى تارتقان ئىدى. شۇ سەۋەپتىن ئۇلار ئالدىغا ئۇچرىغانلىكى يەرنى ئالغىلى تۇردى. دەسلەپ ساددا يېزىلىقلار بۇ يەرلەرنى ئەرزان باھادا ساتتى. كىيىنچە ئىش ئۇنداق بولمىدى. يەرباھاسى ھەسسىلەپ ئاشقىلى تۇردى. شۇ سەۋەپ بىلەن نۇرغۇ ن كۈلكىلىك ، ئېچىنىشلىق ئىشلار چىققىلى تۇردى.

يېزىمىزنىڭ جەنۇبىي تەرىپىدىن بىر ئۆستەڭ قورلۇشى ئۆتۈش سەۋەبى بىلەن كونا قەبرىلەر كۆچۈرۈلدى. دەسلەپ بۇ ئىشقا كىشىلەر ئانچە ئېرەن قىلمىدى. كىيىن ھۆكۈمەت بىر قەبرىنى كۆچۈرگەنلەرگە مۇنچە پۇل بىرىمىز دېۋىدى ، بۇ قەبرىلەرنىڭ ئىگىسى چىقىپ كەتتى. شۇ كۈنلەردە يېزىمىزدا «قەبرە تالىىشش جېڭى »باشلاندى. ئاتا –بۇۋىسىنىڭ قەبرە بېشىنى ئۆمرىدە بىرەر قىتىممۇ يوقلاپ قويمىغانلار ، مۇشۇ كۈنلەردە ۋاپادار پەرزەنت بولۇشۇپ ،قان كېچىپ چىگرا ئايرىدى. ئاڭلىسام بىرى باشقىلارنىڭ كولاپ كىتىشىدىن ئەنسىرەپ ، مەخسۇس تانا تارتىپ دائىرە بەلگىلىۋاپتۇ. ئۇنىڭ دائىرىسىگە باشقا بىرىنىڭ دادىسىنىڭ قەبرىسىمۇ كىرىپ كىتىپتىكەن ھازىر ئۇلار ئۇ كىشىنىڭ زادى كىمنىڭ دادىسى ئىكەنلىكى توغورسىدا سوتلىشىپ يۈرەرمىش ...

يېزىمىزدىكىلەرنىڭ ئاجايىپ بىر ئالاھىدىلىكى بار .ئۇبولسىمۇ لەقەم قويۇش . ئۇلار لەقەم قويۇشقا شۇنداق ئۇستىدىكى ،ئاي –ھاي ،بەزىدە قويغان لەقەمگە ھەيران قالسىز . شۇ سەۋەپتىنمۇ يېزىمىزدا لەقەمسىز يۈرگەنلەر تولىمۇ ئاز. بەزىدە ھەتتا بىر كىشىنىڭ لەقىمى بىر جەمەتنىڭ ،بىر مەھەللىنىڭ نامى بولۇپ قالغان ئەھۋاللارمۇ بار تېخى.

يوقۇرقى مەھەللىدە بىر قانچە چوكان ئېرى بىلەن ئاجرىشىپ تەڭلا دېگەندەك تۇل قالدى. شۇنىڭ بىلەن يۇرتىمىزنىڭ ھېلىقى قىزىقچىلىرى ئۇلارغا :« ئولتۇرۇپ قالغانلار مەھەللىسى »دەپ نام قويىۋالدى. بۇ ئىشنى ئېغىر ئالغان مەھەللىسىدىكى چوڭلار دەپ يۈرۈپ ، ھېلىقى چوكانلارنى قايتا ياتلىق بولۇشقا مەجبۇرلىدى. خۇددىي كېلىشىۋالغاندەكلا بۇ چوكانلارنىڭ تويى بىر ھەپتە ئىچىدىلا بولۇپ ھەممىسى ياتلىق بولۇپ كېتىۋىدى كىشىلەر ئۇلارغا :«توي بولدى مەھەللىسى »دەپ يەنە يېڭىچە نام بىرىشتى. قەبرە كۆچۈرۈشتە نامى چىققان بىر كوچىنى «ئەرۋاھلار كوچىسى »دەپ ئاتىۋالدى. مانا مۇشۇنداق «ساۋادسىزلار كوچىسى »، « كادىرلار مەھەللىسى »، « بويتاقلار كوچىسى » دېگەندەك ناملار بىلەن ئاتالغان كوچىلار ،مەھەللىلەر ئارقا –ئارقىدىن مەيدانغا كەلدى.

بەزىدە ھەيران قالىمەن. يېزىلىق خەلق ھۆكۈمىتى بۇ ئىشلارغا ئانچە ئېرەن قىلمامدۇ ياكى خەلققە «ھۆرمەت »قىلامدۇ ،بىلمەيمەن.ئۇلارنىڭ تۈرلۈك تېزىملاش دەپتەرلىرىدە يەنىلا مۇشۇ «يەرلىك ئىسىملار ». ھەتتا ماۋۇ توك ،سۇ پۇلىنى يىققۇچىلارمۇ تالۇننىڭ بېشىغا ئاشۇ چىرايلىق مەھەللە نامىمىزنى تولۇق ئەسكەرتىدۇ.توي –تۆكۈن ،نەزىر –چىراق بارغاقلىرىمۇ يەنىلا شۇ نام.

بىزنىڭ ماۋۇ مەھەللىمىزنى ھەممىسى «يەكپايلار مەھەللىسى »دەپ ئاتايدۇ. بۇنىڭغا بىز كۆنۈك . بۇ نام بىزگە مۇشۇ مەھەللىلىك ، مەھەللە دوقمۇشىدا كىچىك دۇكىنى بار «ئابلا يەكپاي»نىڭ نامىدىن كەلگەن.

ئابلا يەكپاي مەھەللىدىكى تۇرمۇشى ھاللىقلارنىڭ بىرى. شۇڭا ئۇ مەھەللىدىكىلەردىن بۇرۇن مەھەللىنىڭ دوقمۇشىغا كىچىك دۇكاندىن بىرنى سىلىۋالدى. ئاڭلىساق ھېلىقى قەبرە كۆچۈرۈشتە ئابلا يەكپاي جان –پىدالىق بىلەن نورغۇن ئىگىسىز قەبرىلەرنى ئىگەللەپ كۆچۈرۈپ خىلى پايدا ئاپتۇدەك.

ئابلا يەكپاينىڭ دۇكىنىدا ئالاھىدە ماللارمۇ يوق . شۇ شەھەرگە چۈشۈپ ئۇچرىغانلىكى نەرسىنى ئېلىپ چىقىپ دۇكانغا سالىدۇ. ئۇنىڭ دۇكىنىغا كىرگەن ئادەم خۇددىي بىر مىلىچ مال دۇكىنىغا كىرىپ قالغاندەك تۇيغۇدا بولىدۇ. قىززىق يېرى شۇكى ،ئۇنىڭ دۇكىنىدىن جۈپى بىلەن بىر نەرسىنى تاپقىلى بولمايدۇ. كىچىك بالىلىرىغا ئاياق ئالماقچى بولغانلارغا ئۇ قەيەرلەردىندۇر ئەرزان باھادا ئېلىۋالغان بىر خالتا ئاياغنى تۆكۈپ بىرىپ تاللىۋىلىشنى ئېيتىدۇ. تەلىيى بارلىرى جۈپى بىلەن تاپىدۇ.بىراق ئىش شۇنداقلا بولمايدۇ. تولىسى تاپالماي ،ئامال يوق ، رەڭگى ئوخشاشلارنى بىرجۈپ قىلىپ بالىلىرىغا كىيدۇرىدۇ. شۇنىڭ بىلەن بىچارە يېزا بالىلىرى بىر پۇتىغا 7ياشلىق يەنە بىر پۇتىغا 10ياشلىق بالىنىڭ ئايىقىنى كىيىپ خوشال ھالدا دۇكاندىن چىقىپ كىتىدۇ. شۇڭا كىشىلەر ئۇنىڭغا «ئابلا يەكپاي »دەپ چىرايلىق لەقەمدىن بىرنى قويۇشتى. كىيىنچە بۇ نام بىر پۈتۈن مەھەللىنىڭ نامى بولۇپ قالدى.

ئابلا يەكپاينىڭ دۇكىنى مەھەللە دوقمۇشىدا بولغاچقىمۇ ياكى بۇ مەھەللىدىكى بىردىنبىر ئادەم كىلىدىغان سورۇن بولغانلىقتىنمۇ ئەيتاۋۇر مەھەللىدىكى كىشىلەر قولى ئىشتىن بوشىغاندا بۇ يەرگە يېغىلىپ پاراڭ سېلىشىدۇ. بۈگۈنمۇ مەھەللىدىكىلەردىن ئەمەت پوقاق ، زۇنۇن تەخسىكەش ،قاۋۇل خوش –خوش ،مىجىت ھەيرانلار بۇ يەرگە يېغىلىشتى.

- بۇدۇنيادا ئاجايىپ قىززىق ئىشلار بولىۋاتىدۇ ،-دەپ گەپ باشلىدى مىجىت ھەيران ،- تۆۋەندىكى مەھەللىدىكى ئىسكەندەرنىڭ ئايالى ئۈچنى تۇغۇپتىكەن ،ئارىدا بىرى خوراز چىقىپتۇ دەيدۇ.

- ماۋۇ نېمە دەيدۇ ئەمدى ، خوراز دېگىنىڭ زادى نېمىسى ؟ - ئەمەت پوقاق گەپ قاتتى.

- شۇنىمۇ چۈشەنمىدىڭما ؟ ئىككىسى مىكىيان ،بىرى خوراز دېگىنى بۇنىڭ ، - قاۋۇل خوش –خوش شۇنى دەپ بولۇپ مىجىت ھەيرانغا قاراپ ئېيتتى، -نەدىكى ئىشلارغا ھەيران قالىدىغان ئاداشكەنسەن .

- ئەلۋەتتە شۇنداق بولىدىدە، ئۇنىڭ ئايالى تولىمۇ توغۇمچان ئايال ئىكەن.ئالدىنقى قىتىممۇ ئىككىنى بىراقلا ئاتقان .مانا بۇ قىتىم ئۈچنى ئېتىپتۇ. ئەگەر مۇشۇنداق بولىۋەرسە ئىسكەندەربىچارىنىڭ ئۆيى بالا بىلەن توشۇپ كىتىدىغان ئوخشايدۇ. –دېدى مىجىت ھەيران تېخىمۇ ھەيران بولغان قىياپەتتە.

- مۇشۇ ئاياللارنىمۇ زە ، ئىككىنى توققاندىن كىيىن بولدى قىلسا بولىدۇ. ئوغۇل تۇغىمەن دەپ يۈرەپ ، پىلانلىق تۇغۇت كادىرلىدىن قېچىپ يۈرۈپ دېگۈدەك تۇغۇپتىكەن.بىراقلا ئۈچنى قوزىلاپتۇ. ئاللا شەرىڭنى ،ھازىر ئىسكەندەر بىچارە پوق –سۈيدۈككە كۆمۈلۈپلا قاپتىدە .

- ئوغول نېمە ،قىز نېمە . ھەممىسى ياراتقۇچىنىڭ ئەمرى بىلەن بۇ دۇنياغا ئاپىرىدە بولىدۇ. پەرزەنتىلەرنى ئوغۇل قىز دەپ ئايرىش ،ئۇلارغا ئايرىم مۇئامىلە قىلىش توغرا ئەمەس، - ئابلا يەكپاي ئۆزىنىڭ تولىمۇ ئاقىلانە بىر پىكىر قاتناشتۇرغىنىدىن مەمنۇن بولۇپ ئۇلارغا قاراپ كۈلۈپ قويدى.

- بۇ قىتىم يەكپاي تۇغۇپتىكەن ،شۇڭا خوشاللىقىڭنى باسالماي قاپسەندە ، -گەپ قاتتى ئەمەت پوقاق .

- دۇكاندا كۈلگە كۆتۈرۈلدى. ئۇلار ئەنە شۇنداق تاغدىن-باغدىن پاراڭ سېلىپ ئولتۇرغاندا دۇكانغا بىرى كىرىپ كەلدى. كىرگۈچىنىڭ تۇرقى تولىمۇ ۋەيرانەبولۇپ ، ئۈستىگە كونىراپ كەتكەن چاپان كىيگەن، ئىشتىنىنىڭ بىر پۇشقىقى تىزىدىنلا يوق ،بىشىغا نورغۇن ئىسىملار يېزىلغان شىلەپە كىيۋالغانىدى. چاچ-ساقاللىرى ئۆسۈپ ئۇنى تېخىمۇ قورقۇنچلىق ھالغا كەلتۈرۈپ قويغان ئىدى.

- ۋوي ،ۋوي كەل سەزگۈر ئاشىق ،- جاي بوشاتتى زۇنۇن تەخسىكەش دەرھاللا.

كىرگۈچى ئۇلارغا قاراپ تۇرۇپ كەتتى.ئارقىدىنلا ئابلا يەكپايغا قاراپ بىرنى ئالايدى. ئابلا يەكپاينىڭ قورقۇپ چىرايىدا قان قالمىدى. ھېلىقى مېھمان قاۋۇل خۇش –خوش تۇتقان تاماكىنى ئالدى دە، تۇتاشتۇرۇپ ئالدىرىماي ئىچىگە تارتتى.

-ھە ئاشىق ، ئۇزۇن بولدى يوقاپ كەتتىڭغۇ؟

- مەن بەختىگۈلۈمنى ئىزدەپ يارباققا باردىم،- ئۇ تۇيۇقسىزلا گەپ باشلىدى، - بەختىگۈلۈم مېنى تولىمۇ سېغىنىپتۇ. قاچان كېلىسىز دەپ يېغلاپ كەتتى. مەن ئۇنىڭغا ئىشلىرىمنى تۈگۈتىپلا سېنىڭ يېنىڭغا كېتىمەن دېدىم. بەختىگۈلۈمنى ئىزدەپ يولدا بەك ئاۋارە بولدۇم ،شۇڭا مۇشۇنداق بولۇپ قالدىم. ئاللا ،ھەممە بەندىسىنى پاناھىدا ساقلىسۇن .ئىمانسىز جۇھوتلارنىڭ ئەدىبىنى بەرسۇن.

ئۇئەنە شۇنداق باش –ئايىقى يوق بىر نەرسىلەرنى بىر ھازا سۆزلىدى. ئاڭلىغۇچىلار ئۇنىڭ سۆزىنى بۆلۈش ئەمەس چىقىپ كىتىشكىمۇ جۈرئەت قىلالماي جىم ئولتۇرۇشتى. ئۇ بىر ھازا سۆزلەپ يەنە تاماكىدىن بىرنى تۇتاشتۇرۇپ چىقىپ كەتمەكچى بولدى.ئۇ ئىشىك يېنىغا بىرىپ كەينىگە قايرىلىپ قايسىدۇر بىر شائىرنىڭ ماۋۇئىككى شئىرىنى ئوقۇدى:

-قارا تۈن بەردى ماڭا قاپقارا كۆزنى ،

ئىزدەيمەن شۇ كۆز بىلەن نۇرلۇق كۈندۈزنى.

شۇندىن كىيىن ئۇ چىقىپ كەتتى. ئۇ چىقىپ كىتىشى بىلەنلا پاراڭ يەنە ئەسلىگە كەلدى.

-بىچارە ئۇزۇن بولدى يوقاپ كەتكەن مانا بۈگۈن يەنە پەيدا بولۇپ قاپتۇ،-دېدى مىجىت ھەيران ،- ئاتا –ئانىسى قانچە ئارزۇلىغان بالا ئىدى-دە.

- ئۇنىڭ ئىسمىچۇ تېخى ؟ بىچارە ھاشىم ئاكا ئۇنى ئەقىللىق ، چىچەن بالا بولسۇن دەپ ئىسمىنى سەزگۈر قويغان ئىدى.

- ئانىسى رەھمەتلىكمۇ بىر ئۆمۈر مۇشۇ يالغۇز پەرزەنتىنىڭ غېمىنى يەپ ئۆتتى. ئاللا،ئۇلارغا قىرىغاندا بىر پەرزەنت بىرىۋىدى ،مانا ئەمدى نېمە بولدى ئاتا –ئانا بالا دەردىدە بۇدۇنيادىن ۋاقىتسىز قايتتى.سەزگۈرنىڭ ئەھۋالى بولسا مانا بۇ.

-ھەممە ئىش ئاشۇ يېزىلىق ھۆكۈمەتتە ئىشلەيدىغان قاھار دېگەن بۇقىنىڭ كاساپىتىدىن بولدى. بەختىگۈلگە كۆز قىزاتمىغان بولسا بۇ ئاشىقلارمۇ مۇرادىغا يەتكەن ،جۈپ-جۈپى بىلەن كەلگەن بولاتتى. ..

سەزگۈر ،بەختىگۈللەرگە مۇناسىۋەتلىك پاراڭ خېلى داۋاملاشتى. چۈش ۋاقتىمۇ بولۇپ قالغانىدى.ئۇنىڭغىچە بۇ يەردىكىلەرمۇ ئاستا تارقاشتى. نېمىشقىدۇرئابلا يەكپاي خۇددىي روھىنى يوقىتىپ قويغان ئادەمدەكلا بولۇپ قالغانىدى.ئۇنىڭ ئۈستىگە دۇكاندىكىلەر خۇددىي ئۇنىڭ ئىشلىرىنى بىلىپ قالغاندەك بايىقى گەپلەرنى خۇددىي ئۇنىڭغا دەۋاتقاندەك بولۇپ قالدى. ئۇمۇ بىر ھازا ئولتۇرۇپ ئالدىن ئۆيىگە قايتتى. يولدا خۇددىي ھېلىقى ساراڭ ئاشىق ھازىرلا كەينىدىن كىلىپ ئۇرۇدىغاندەك پات-پات كەينىگە قاراپ قويدى. ئۇ ئۆيىگە كىرىپ ،ئايالىنىڭ «چاي ئېچىۋىلىڭ» دېگىنىگىمۇ قارىماي ئۇدۇل مىھمانخانا ئۆيىگە كىردى-دە، سېلىپ قويغان كۆرپىگە ئاستا كىلىپ يانپاشلىدى.

سەزگۈر ئاشىق بىلەن باشلانغان بۇ قورقۇنىچ تېخىچە بېسىلمىغانىدى. ئارىدا ئۇ يوقاپ كېتىۋىدى، ئابلا يەكپايمۇ تىنجىپ قالغان .مانا ئۇ بۈگۈن تويۇقسىزلا يەنە پەيدا بولىۋىدى ،ئۇنىڭ جېنى چىقاي دەپ قالدى. تويۇقسىز سەزگۈر ئاشىقنىڭ بىر جۈپ ئوت چاقناپ تۇرغان كۆزى ئۇنىڭ ئۆز ئالدىغا كېلىۋىدى، ئابلا يەكپاي قورققىنىدىن كۆزىنى ئىتتىك يۇمىۋالدى. ئۇ بىردەم مۇشۇنداق خىياللاربىلە ن ياتتى. بۈندىن كىيىن قانداق يەنە قانداق ئىشلارنىڭ بولىشىنى ئويلىدى. ئۇ ئۆزىنى قانچە باساي ،بۇ ئىشلارنى ئويلىماي دېسىمۇ بىراق ئۇنىڭ خىيالى سەزگۈز ئاشىق ،بەختىگۈللەرگە مۇناسىۋەتلىك ئاشۇ كۈنلەرگە كەتتى.

داۋامى بار ...

مەھەللە مەسچىتى مەزىنىنىڭ يېقىمىلىق ئەرزان توۋلىشى يەنە بىر كۈننىڭ باشلانغانلىقىدىن دىرەك بەردى. ئەرزان بىلەن تەڭ ئۆي –ئۆيلەردە چىراقلار يىقىلىپ ، ئىشىك ئىچىلغان ، قۇرۇق يۆتەلگەن ئاۋازلارئاڭلىنىشى بىلەن كىچىدە ئاللىكىملەرگىدۇر قاۋاپ ھالى قالمىغان ئىتلارغا يەنە قايتىدىن جان كىرىپ قايتا قاۋاشقا ئۆتۈشتى. خورازلارمۇ سەندىن مەن قالامدىم دېگەندەك قىلىپ بەس –بەس بىلەن قىچقىرىشتى.

يەكپايلار مەھەللىسىنىڭ ئاياغ تەرىپىدىكى بىر ئۆيدىمۇ باشقا ئۆيدىكىلەرگە ئوخشاش بىر خىل ھالەت . ھاشىم ئاكا ئورنىدىن تۇرۇپ كىيىملىرىنى ئالدىراپ كىيدى.ئۇنىڭغىچە ئايالى خەلچىخان تاھارەت ئۈچۈن چۆكۈنگە ئىسسىق سۇ تەڭشىدى.

نېمىشقىدۇر ھاشىم ئاكىنىڭ كۆڭلى جايىدا ئەمەس .چىرايىدا ئاللىقانداقتۇر بىر خوشاللىق جىلۋىلىنىپ تۇراتتى. خەلچىخان بۇنى سەزگەن بولسىمۇ بىراق ئارتۇقچە گەپ قىلمايلا ئۇنىڭ قوزۇققا ئېسىقلىق چاپىنىنى ئىلىپ بەردى.

«ئاھ خۇدا ، شۇ چۈشۈمنى بىر روياپقا چىقارغايسەن ، ئەگەر شۇنداق بولغىنىدا نەقەدەر ياخشى بولغان بولاتتى –ھە ! ئەي قۇدرىتى ئۇلۇغ ئاللاھ، بۇ دۇنيادا يىگانىسەن ، بەندەڭنىڭ تىلاۋىتىنى قوبۇل قىلغايسەن !» . ھاشىم ئاكا ئەنە شۇ خىياللار بىلەن ئۆز –ئۆزىگە پېچىرلىغىنىچە مەسچىتكە كىلىپ قالدى. نامازنى ئىخلاس بىلەن ئۆتىدى. نامازنىڭ دۇئاسىدا يوقارقى ئىلتىھاجىنى يەنە قايتىلىدى. ئۇ مەسچىت قورۇسىدىن ئەمدىلا چىقىشىغا مەسچىت ئالدىدا ئولتۇرغان بىر دىۋانە سىياق ،ئاق ساقاللىق كىشى ئۇنىڭغا قول تەڭلىدى.

- سەدىقە بالانى ،توۋۋا گۇناھنى ، شەپقەتلىك قىرىنداشلار ، ئاللاھنىڭ ئەمرى بىلەن ماڭا ئاتىغانلىرىڭلارنى بەرسەڭلار .ئۆيدە بىر بالام ئاغرىپ ياتقىلى نەچچە كۈن بولدى. دوختۇرغا ئاپىرايلى دېسەك پۇل يوق. بالا بەك قىينىلىپ كەتتى. بۇ دۇنياغا كەلگىنىمگىمۇ شۇ بالىنى تىپىپ قويۇپ ، ياخشىراق باقالمىغىنىمغىمۇ مىڭبىر پۇشايمان . بىچارە بالام ...

ئۇ تېلىقىپ يېغلاپ كەتتى. كىشىلەر يانلىرىدىن بارلىرىنى چىقىرىشىپ ئۇنىڭغا بىرىشتى. ھاشىم ئاكىنىڭ ئېسىگە كېچىدە كۆرگەن چۈشى كەلدى. «دەل مۇشۇ ئادەم » ھاشىم ئاكا يانچۇقىغا قول ئۇزاتتى ،بىر تۇتام پۇلنى ئالدىدى –دە ، «يا بىسمىللاھ» دەپ ئۇ كىشىگە بەردى. ئۇ كىشى ھاشىم ئاكىغا قاراپ قويۇپ ئىتتىكى:

- ئەي ساخاۋەت ئىگىسى ، مەردلىكىڭدىن خۇرسەن بولدۇم. بۇ دۇنيالىقتا تاپقىنىڭ كۈندىن –كۈنگە كۆيەپسۇن، دوستلىرىڭ ئاۋۇپ ،دۇشمەنلىرىڭ يوقىسۇن . ئاللاھ ، بارلىق تىلەكلىرىڭنى بىجا قىلسۇن. ئامىن ...

ھاشىم ئاكىمۇ ئۇنىڭ بىلەن تەڭ دۇئاغا قول كۆتۈردى. دۇئادىن كىيىن ئۇ ئاستا قەدەملەر بىلەن بۇ يەردىن ئايرىلدى. نېمىشقىدۇر ئۇنىڭ قەلبىنى ئاجايىپ بىر تەسۋىرلىگۈسىز خوشاللىق چولغۇۋالغانىدى. بۇنىڭغا يەنىلا ئاخشام كېچىدە كۆرگەن چۈشى سەۋەپكار.

« چۈشىدە ئۇ تولىمۇ يىراق بىر سەپەردىن قايتىپ كەپتۇدەك . يولدا كەلگۈچە ئايالى خەلچىخاننى سېغىنىپ ، يول بويى توختىماي مېڭىپتۇ. بىر چاغدا ئۆزىنى مەھەللىدە كۆرۈپتۇ. قارىسا دەرۋازا ئالدىدا ئاپئاق ساقاللىق ، دېۋانە سۈپەت بىر كىشى تۇرغۇدەك .بۇ نېمە ئىشتۇ ئەمدى دەپ تۇرىشىغا ھېلىقى كىشى :

- سەدىقە بالانى ،توۋۋە گۇناھنى ، قىرىندىشىم ، ئاجايىپ بىر ئۇلۇغ سەپەردىن كەلگەندەك تۇرىسىز ، ماڭا شۇ يەرلەردىن ئېلىپ كەلگىنىڭىزدىن ئازراق بىرەلەمسىز ؟ دەپتۇدەك.

ھاشىم ئاكا ئۇنىڭ سۆزىنى ئاڭلاپ ئويلىنپ تۇرۇپ قاپتۇ. ئۇنىڭ يېنىدا ئايالى خەلچىخانغا ئېلىپ كەلگەن چىرايلىق بىررومالدىن باشقا نەرسە بولمىغاچقا ئۇ ئىككىلىنىپ تۇرۇپ :

- مېنىڭدە موشۇ رومالدىن باشقا نەرسە يوق ئىدى.بۇنىمۇ ئايالىمغا ئالغاچ كەلگەن .ئەگەر خالىسىڭىز ئۆيگە كىرىڭ ،مەن سىزگە تېخىمۇ ياخشى نەرسىدىن سەدىقە بىرەي ،-دەپتۇدەك.

بىراق ھېلىقى كىشى پەقەت ئاشۇ رومالنى ئالىدىغانلىقىنى ،ئۇنىڭدىن باشقا ھېچقانداق نەرسىنىڭ لازىم ئەمەسلىكىنى ئېيتىپ تۇرىۋالغۇدەك .ئامالسىز قالغان ھاشىم ئاكا ھېلىقى رومالنى ئۇ كىشىگە بىرىپتۇدەك . ئۇ كىشى رومالنى ئېلىپلا:

- ئەي ئاقكۆڭۈل ئىنسان ، بۇ دۇنيالىقتا بارلىق ئارزۇ –ئارمانلىرىنىڭ ئەمەلگە ئاشسۇن ، تاپقىنىڭ كۆپىيىپ بارسۇن . سېخىي ئالقىنىڭنىڭ مەرھەمىتىنى ئەلدىن ئايىما ! –دەپلا يوقاپ كىتىپتۇدەك. ئۇنىڭغىچە ھاشىم ئاكا نېمە ئىش بولغانلىقىنى ئاڭقىرالماي ھويلىغا شۇنداقلا كېرىشىگە بىر كىچىك بالا :«دادا، قاچان كەلدىڭ ،ئاپا،دادام كەلدى »دەپ ھاشىم ئاكىنىڭ بويىنىغا ئېسىلىپتۇدەك...»

ھاشىم ئاكا ئەنە شۇ چۈشىنى يەنە بىر قىتىم ئەسلەپ چىقتى. توۋۋا، كونىلار:«سەھەردە كۆرگەن چۈش بولغۇسى ئىشلارنىڭ ئالدىن بېشارىتى »دەيدىغان .مانا ، ھە دېگەندىلا بېشارەت بولغىلى تۇردى. «ئاپلا ، ھېلىقى كىشىنى نېمىشقىمۇ ئۆيگە باشلىمىغاندىمەن. ياكى ئۇنىڭ ئۆيىگە بىرىپ بالىسىنى يوقلاپ كەلگەن بولسامچۇ؟ » ئۇ شۇنداق دەپلا دەرھال كەينىگە ياندى. ئىتتىك قەدەملەر بىلەن مەسچىت ئالدىغا كەلگەن ھاشىم ئاكا ئۇياق –بۇياققا قارىدى .ھېچكىم يوق . ئۇنىڭغىچە مەسچىت مەزىنى مەستىچتتىن چىقىپ قالدى.

- ھوي ھاشىم ،بۇ يەردە نېمە قىلىۋاتىسەن ؟

- مەن شۇ ، بايىقى دېۋانىنى ئىزدەپ كەلگەن . – ھاشىم دۇدۇقلاپ تۇرۇپ جاۋاپ بەردى.

- قايسى دېۋانىنى دەيسەن .بۇ يەردە نەدىمۇ دېۋانە بولسۇن . مەنمۇ يانغان ،لىكىن ئالدىراشچىلىقتا بىر پۇتۇمغا كالاچنى كىيمەيلا مېڭىپتىمەن . شۇڭا ئالدىراپ يېنىپ كەلگەن ئىدىم.

ھاشىم ئاكا باشقا ھېچنىمە دېمىدى. شۇندىلا ئۇ چۈشتىن ئويغانغاندەك تېز قەدەملەر بىلەن بۇيەردىن ئايرىلىپ ئۆيىگە قاراپ يۈرۈپ كەتتى.

ئۇ ئۆيگە كەلگەندە خەلچىخان ئەتىگەندەك تاماققا تەييارلىق قىلىۋاتاتتى. ھاشىم ئاكا قايتىدىن قولىنى يۇيۇپ ، دەستىخانغا كەلدى.

- قارا خەلچىخان ، - ئۇ تۇرۇپلا خەلچىخانغا دېمەكچى بولغان چۈشىنى دېمىدى، - مۇنداق ئويلاۋاتىمەن ،دادام ئاپاملارنىڭ تۈگىگىنىمۇ نەچچە يىل بولدى. شۇ چاققىچە قۇربىمىزنىڭ يېتىشىچە نەزىر –چىراق ئۆتكۈزۈپ كەلدۇق. لىكىن بەكمۇ ئاددىي قىلدۇق. ھازىر ئەھۋالىمىز بۇرۇنقىدىن ياخشى .شۇڭا مۇشۇ جۈمە كۈنى چوڭراق قىلىپ بىر نەزىر بىرەيمىكىن دەيمەن .بۇنىڭغا نېمە دەيسەن .

خەلچىخان ئۇنىڭغا قاراپ قويدى. نېمىشقىدۇر ئۇنىڭمۇ كۆڭلى جايىدا ئەمەس ئىدى. ئەتىگەن ئۇ ھاشىمنىڭ كەيپىياتىغا قاراپ نېمە بولغانلىقىنى بىلمەي ئۇنىڭ ئېغىزىدىن نېمە چىقاركىن دەپ ھەر خىل خىياللار بىلەن تۇراتتى. مانا ئۆي تۇتۇپ 15يىل ئۆتتى. بۇ جەرياندا بالا توغمىغانلىقىنى ھېساپقا ئالمىغاندا ئۇ ھاشىمنىڭ ئوتىدا كۆيۈپ ،سۈيىدە ئاقتى. ھاشىممۇ دەسلەپ ئۇنى توغمىدىڭ دەپ ئۇردى. قويىۋەتمەكچىمۇ بولدى. بىراق ئاتا –ئانىسىنىڭ نەسىھىتى بىلەن داۋاملىق ئۆي تۇتۇپ قالغانىدى. دېمىسىمۇ ئۆزى ئوڭلۇق ، چىرايلىق ،قولى گۇل بۇنداق كىلىندىن قايسى بىر ئاتا –ئانىنىڭ ئايرىلغۇسى كىلىدۇ. بىراق ، بالا توغۇلمىغانلىقى سەۋەبىدىن ئۇنىڭ كۆڭلى ھەركۈنى دېگەندەك دەككە –دۈككىدە . ئۇلارنىڭ تەڭتۈشلىرى خۇددىي بىر –بىرى بىلەن بەسلەشكەندەك بالىلىق بولۇشقا باشلىدى. بەزىدە كىشى :«مۇشۇ سەھرا ئاياللىرى خاس توغۇشقىلا يارالغانمىكى دەپ قالىدۇ .».دېمىسىمۇ شەھەردىكىلەرنىڭكىدەك كىچىسى چىقىپ ئايلىنىىغان بازىرى ،ياكى كىنوخانىسى يوق بولغاچقىمىكىن كەچكىچە ئىشلەپ كەچتە بالدۇرلا يېتىپ قېلىشىدۇ. شۇنىڭ بىلەن قىززىقچىلىقتا نەچچە يىلدىلا ئۆزلىرىمۇ بىلمەيلا نەچچە بالىغا ئاتا –ئانا بولۇپ قېلىشىدۇ. تېخى تونۇگۇنلا لاي –توپىغا مېلىشىپ يۈرگەنلەرنى بىركۈنلەرگە كەلگەندە چوڭلا بولۇپ قالغىنىنى ، قىز بالا بولسا تارتىنىپ قىزلارغا خاس ھال كىرگىنىنى ،ئوغۇللارنىڭ بۇرۇتلىرىنىڭ خەت تارتقىنىنى كۆرىسەن. ھاشىم بىلەن خەلچىخان دوست –ئاغىنلىرىنىڭ قانچىلىرىنىڭ بالىلىرىنىڭ سۈننەت توي ، قىزتوي ،ئوغۇل توي ۋە باشقا ئۇسۇلدىكى تويلىرىغا قاتناشقانلىقىنى بىلمەيدۇ. بۇ تويلار باشقىلار ئۈچۈن خوشاللىق بولغىنى بىلەن ھاشىم بىلەن خەلچىخان ئۈچۈن ئازابلىق بىر ئىش .بولۇپمۇ خەلچىخان ھەر قىتىم دوستلىرىنىڭ ئەنە شۇنداق مەرىكىلىرىگە بىرىپ كەلگەندىن كىيىن نەچچە كۈنگىچە قويغان –تۇتقىنىنى بىلمەي يۈرىدۇ. ھاشىممۇ بۇنداق چاغلاردا ئۇنىڭغا ئارتۇقچە گەپ قىلمايدۇ. گەرچە ھاشىم ھازىر بۇرۇنقىدىن ئۆزگەرگەن ،خەلچىخاننى ئۇرمايدىغان، ھالىغا يېتىدىغان بولسىمۇ بىراق ئۇنىڭ قەلبىدىكى بالىغا بولغان مېھىر كۈندىن –كۈنگە كۈچەيسە كۈچەيدىكى سۇسلاپ قالغىنى يوق .

ئۇلار ھېلىقى پاراڭ بولۇنغان كۈندىن باشلاپ رەسىمىي تەييارلىققا چۈشتى. پەيشەمبە كۈنىگىچە بارلىق تەييارلىقلارنى تەل قىلدى. ھاشىم ئىنىسى قاسىم بىلەن سويىدىغانغا مال ئېلىش ئۈچۈن شەھەرگە كەتتى. قاسىم بۇ ئىشلارنىڭ ئارتۇقچە ئىكەنلىكىنى بىلىپ تۇرسىمۇ بىراق ئاكىسىغا چىش يىرىپ بىر نەرسە دىيەلمىدى. كىچىك ۋاقتىدىن باشلاپلا ئاكىسىنىڭ ئېغىزىغا قاراپ ئۈگەنگەن قاسىم ھازىربىر قانچە بالىنىڭ ئاتىسى بولغان بولسىمۇ بىراق ئاكىسى ئالدىدا يەنىلا بۇرۇنقى ھالىتىدە . ئاكىسى بىرنى دەپ بولغىچە «لەببەي»دەپ تۇرىدۇ.

ئۇلار كەچتە يوغان كالىدىن بىرنى ھەيدەپ كىرىپ كېلىشتى. ھەممە تەييارلىقلار تەل بولدى. ئۇلار يۇرتقا باغاق تارقاتتى. جۈمەكۈنى ھاشىم ئاكا ئائىلىسدە يۈرت بويىچە چوڭ نەزىر ئۆتكۈزۈلدى.

شۇ ئىشلاربولۇپ بىر يىرىم يىل بولغان بىركۈنىدە خەلچىخان كۈندىلىك ئادىتى بويىچە تاماققا تۇتۇش قىلىۋاتاتتى، ئۆيدەتاتلىق ماي تۈگىگەچكە ئۇ ئالدى بىلەن قازانغا ماي قويدى. بىر چاغدا ئۇنىڭ كۆڭلى ئېلىشقاندەك قىلدى. ئۇ دەرھال ئۆزىنى سىرتقا ئاتتى. قۇرۇق ھۆ قىلىپ كەتتى. نېمە بولغانلىقىنى بىلەلمەي جايغىلا ئولتۇرۇپ قالدى. ئۇنىڭغىچە تۇز سوراپ كىرگەن قوشنا ئايال بۇسارەم بۇ ھالنى كۆرۈپ نېمىنىدۇر كۆڭلىگە كەلگەندەك ئۇنى يۆلەپ ئۆيىگە ئېلىپ كىردى.بىراق ئويلىغىنىنى خەلچىخانغا دېمىدى. ئۇنى ئۆمىدلەندۇرۇپ قويۇشنى خالىمىدى. كەچتە بۇسارەم بۇ ئەھۋالىنى ھاشىمنى چاقىرىپ چىقىپ ئىيتتى. ھاشىم خوشاللىقىدا ئەتىسى خەلچىخاننى ئۇنىمىغىنىغا قويماي يېزىلىق دوختۇرخانىغا ئېلىپ كەلدى. دوختۇر تەكشۈرۈپ كۆرۈپ خەلچىخاننىڭ ھامىلدار بولغانلىقىنى لىكىن سالامەتلىكىنىڭ تازا ياخشى ئەمەسلىكىنى ئوبدان كۈتىنىش لازىملىقىنى ئيېتتى. خوشاللىقىدا نېمە دېيىشىنى بىلمەي قالغان ھاشىم ئاكا خەلچىخاننى كۆتۈرگىنىچە دوختۇرنىڭ ئالدىدىن ئېلىپ چىقىپ كەتتى . خەلچىخان قانچە قىتىم ئۇنىڭ قۇچىقىدىن چۈشۈپ كىتىشىنى ئيېتقان بولسىمۇ بىراق ھاشىم ئۇنى شۇ كۆتۈرگىنىچە ئۆيىگىلا ئېلىپ كەلدى. مانا شۇ كۈندىن باشلاپ ئۆينىڭ بارلىق ئېغىر –يېنىك ئىشلىرىنى ھاشىم ئۈستىگە ئالدى . ئۇ ھەتتا خەلچىخاننى ھاجەتخانىغىمۇ ئۆزى ئېلىپ چىقتى. بۇ ئىشلار باشقىلار ئۈچۈن ئارتۇقچە ،كۈلكىلىك تۇيۇلسىمۇ بىراق ھاشىم ئاكا ئۈچۈن ئاجايىپ بىر خوشاللىق ئىدى. ئۇلار ئەنە شۇنداق كۈن ساناپ توققۇز ئاينى ئۆتكۈزگەن بىر كۈنى تاڭ سەھەرلىكى يەكپايلار مەھەللىسىدە بىر بۇۋاقنىڭ بوغۇلۇپ يېغىلغان ئاۋازى ئاڭلاندى. شۇ ئىش ئۆتۈپ بىر ھەپتە بولغاندا ھېلىقى «ئەرۋاھلار كوچىسى»دىمۇ ئوخشاشلا بىر بۇۋاقنىڭ ئىنچىگە يىغلىغان ئاۋازى ئاڭلاندى.

يېزىنىڭ جەنۇبى تەرىپىگە توغرا كېلىدىغان «ئەرۋاھلار كوچىسى »دەپ نامى بار بۇ مەھەللە يېزا تەۋەسىدىكى ئۆزگىچە بىر مەھەللە ئىدى. ئۇلار شۇ نامنى ئېلىشتىن ئىلگىرى كىشىلەر بۇ مەھەللىنى ھەم بۇ مەھەللىلىكلەرنى «ۋىتناملىقلار »دەپ ئاتايتتى. سەۋەبى بۇ مەھەللە يېزىنىڭ سەل چېتىگە جايلاشقانلىقى ئۈچۈنمۇ ياكى ئۇلارغا ئۇدۇم بولۇپ قالغانلىقتىنمۇ بازار مەركىزىدىكىلەر بىلەن پەرقلىنىپ تۇراتتى. بولۇپمۇ يېزا تەۋەسىدىكى ئوغرى ،لۆكچەكلەر ئاساسەن مۇشۇ مەھەللە تەۋەسىدىن كۆپرەك بولۇپ، يۇرتتا بىرەرسىنىڭ بىرەر نەرسىسى يۈتسە ئۇلار ھېچ ئىككىلەنمەيلا مۇشۇ مەھەللىلىك قايسىدۇر بىرلىرىدىن گۇمان قىلاتتى. «يالغاننى ئېيتىۋەرسە بىر كۈنلەردە راستقا ئايلىنىدۇ »دېگەندەك بىر كۈنلەرگە كىلىپ ئۇلارنىڭ شۇ پەرىزى توغرا چىقىپ قالاتتى. مەكتەپلەردىمۇ مۇشۇ تەۋەدىن كەلگەن بالىلار ئەڭ مۇرەككەپ بولۇپ، ئوقۇتقۇچىلارمۇ قاقشايتتى. قايسىدۇر بىر ئوقۇتقۇچى ئوقۇش پۇلى تاپشۇرمىغان بىر بالىنىڭ ئوقۇش پۇلىنى دەپ ئائىلە سۆھبىتىگە بىرىپ ، كالا قوتىنىغا بىر كۈن سولاپ قويۇلغانلىقى ، بۇ مەھەللىدىكى بىرىنىڭ قىزىنى ئىلىپ قاچقان بىر يېگىتنىڭ يالىڭاچ پىتى كوچىدىكى دەرەخكە بىر كۈن باغلاپ قويۇلغانلىقىنى ھەممە بىلەتتى. شۇڭا كىشىلەر ئاسانلىقچە بۇ مەھەللىدىكىلەر بىلەن باردى –كەلدى قىلىشقا جۈرئەت قىلالمايتتى. ھېلىقى مەزگىللەردىكى قەبرە كۆچۈرۈش ئىشىدىمۇ ۋىتناملىقلار يەنىلا باشقىلاردىن ئۈستۈن كەلدى. شۇلار قەبرىستانلىقتىكى ئىگىسىز قەبرىلەرنى ئۆز ئالدىغا ئىگەللىۋالدى. ھەتتا باشقا مەھەللىدىكىلەربىلەن قەبرە تالىشىپ باش –كۆزمۇ يىرىشتى.يېزا بويىچە مۇشۇ تۈردە ئەڭ كۆپ «مۇكاپات »ئالغانلارمۇ مۇشۇ مەھەللىلىكلەر ئىدى. شۇ سەۋەپتىن ئۇلارغا «ئەرۋاھلار كوچىسى »دەپ نام قويىۋىلىشتى. ئاڭلىساق ئۇلار بۇ نامدىن پەخىرلىنىپ يۈرەرمىش . بۇ مەھەللىدىكىلەرنىڭ تەڭدىن تولىسىنىڭ يېزىلىق پەيچىسۇدا يېزىمى بار بولۇپ ،ئۇلار ئۇ يەرنىڭ دائىملىق مېھمانلىرى ئىدى. بۇ توغۇرسىدا مۇنداق بىر قىزىقارلىق ھېكايىمۇ بار .

شۇ مەھەللىلىك مەمەت تاز دېگەن بىرى يۈرت ئىچىدە داڭقى بار ئوغرىلارنىڭ بىرى. ئىلگىرى –ئاخىرى بولۇپ تۈرمىگە بىر قانچە قىتىم كىرىپ چىقتى. بالىلىرى ئۆيلىنىپ ،نەۋرىلىرى ئىڭەككە تاقاشقان بولسىمۇ بىراق مەمەت تاز يامان خۇيىدىن قالمىدى. بىر قىتىم يەنە بىر مەھەللىدىكى بىرەيلەينىڭ ئوغۇل تويى بولدى. ئۇلار كەچتە ئەتىكى توي ئۈچۈن بىر قوينىڭ گوشىنى ئايرىم پىشۇرۇپ قازىناق ئۆيگە ئەكىرىپ قويدى. شۇ كەچتە مەمەت تازمۇ شۇ يەردە بار ئىدى. كىچىدە ئۇ ھېلىقى بىر قوينىڭ گوشىنى تەڭنىگە پارچىلاپ تاشلاپ قويغان يىرىدىنلا ئوغۇرلاپ كەتتى. ئەتىسى ئۇلار ئاشنى تەييار قىلىپ قارىسا گوش يوق .ئامال يوق بىر مېھمانلارغا قۇرۇق ئاش تارتقانىدى.بۇ ئىش كىيىن يەنە شۇ مەمەت تاز ئۆزى تەرىپىدىن ئاشكارلاندى. لىكىن ئۆي ئىگىسى نېمىمۇ دېيەلىسۇن! ئامال يوق لىۋىنى چىشلەپ قالدى.

كالا ئوغۇرلاش سەۋەبى بىلەن ئۈچ يىللىق كىسىلىپ كەتكەن مەمەت تازنىڭ قويۇپ بىرىلىش ۋاقتى توشقان كۈنى تۈرمە باشلىقى ئۇنىڭغا :«مەمەت ئاكا ۋاقتىڭ بۈگۈن توشتى. سەنمۇ ياش جەھەتتە چوڭىيىپ قالدىڭ،بالىلىرىڭمۇ چوڭ بولۇپ قاپتۇ.ئۇلارغىمۇ سەت.شۇڭا بۇ ئىشنى تاشلا.بولدى ئەمدى نەرسىلىرىڭنى يېغىشتۇرۇپ بۇ ياققا چىق»دېسە مەمەت تاز تۈرمە باشلىقىقا قاراپ ھېجىيىپ تۇرۇپ :« باشلىق ، مۇشۇ يوتقان –كۆرپىنى قويۇپ قويسام قانداق دەيسىز ؟ »دەپتۇ. تۈرمە باشلىقى نېمە ئىش ئىكەنلىكىنى سورىغاندا ئۇ تاز نومۇس قىلمايلا :

- يەنە ئاز كۈندىن كىيىن بەرىبىر كىلىمەن ئەمەسمۇ؟ شۇڭا ئاۋارە بولۇپ ئېلىپ چىقىپ كەتكەندىن مۇشۇ يەردىلا تۇرۇپ تۇرسۇن ، -دەپتۇ.

تۈرمە باشلىقىنىڭ ئاچچىقى كەپتۇ.ئەسىلىدە ئۆيىگە ئېلىپ چىقىپ قويۇشنى نىيەت قىلغان ئىكەن .شۇ ئاچچىقىدا لاقا –لۇقىسىنى دۈمبىسىگە ئارتىپ يېزىغا قارىتىپ پىيادىلا قويىۋىتىپتۇ.

ئىلگىرى مەدىنيەت زور ئىنقىلابىي مەزگىلىدە يېزىلارغا زىيالى بولۇپ چۈشكەن كىشىلەرنىڭ ئەۋلادىدىن بولغان مەخسۇم ئاشپەز بۇ مەھەللىدىكى ئۆزگىچە بىر ئىنسان . ئاتا –ئانىسىنىڭ ئەينى يىللىرىدىكى كادىر ئىكەنلىكىدىنمۇ ياكى مەخسۇم ئاشپەزنىڭ ئاشپەزلىك ھۆنىرى بولغانلىقتىنمۇ باشقىلاردىن پەرقلىنىپ تۇرىدۇ.مەھەللىدىكىلەرمۇ ،ھەتتا پۈتۈن يېزا تەۋەسىدە ئۇنىڭ ھۆرمىتىنى قىلمايدىغان بىر مۇ كىشى يوق.

ئەينى يىللىرى ئۇنىڭ ئاتا –ئانىسى يېزىغا زىيالى ياش بولۇپ چۈشكەنلەردىن ئىدى. كىيىن ئۇلار بۇ يەرگە يەرلىكلىشىپ قالدى. نەچچە بالىلىق بولدى. ھازىر ئۇلارنىڭ بالىلىرىمۇ مۇشۇ يەرگە ماكانلىشىپ بۇ قوينى كەڭ زىمىنغا يىلتىز تارتىپ قالدى.

مەخسۇم بالا ۋاقتىدىن باشلاپلا تېرىشچان ،ئەقىللىق بالا ئىدى. ئۇ تولۇق ئوتتۇرا يىللىققىچە ئوقۇدى. كىيىن مەكتەپتىن چىقىۋىلىپ ئائىلىنىڭ دېھقانچىلىق ئىشلىرىغاقاراشتى. دادىسى قادىر ئاكا ئۆز نۆۋىتىدە ئۇستا ئاشپەز ئىدى. كوممۇنا مەزگىلىدە كوممۇنا ئاشخانىسىدىمۇ بىر مەزگىل ئىشلىگەن بۇمۇ ئۇنىڭغا ئاتا كەسىپ ئىدى. كىيىن مەخسۇممۇ دادىسىنىڭ شۇ ھۆنىرىنى ئۈگەندى.

مانا ئارىدىن نۇرغۇن يىل ئۆتتى. بۇ يىللاردا ئۇنىڭ قولى بىلەن ئىتىلگەن ئاش بىلەن بولۇنغان تويلا ر ، نەزىر –چىراقلار ئاز ئەمەس. شۇڭىمۇ ھەممە ئۇنىڭ ھۆرمىتىنى قىلىدۇ. مەخسۇم ئاشپەز قورامىغا يېتىپ مۇشۇ يېزا تەۋەسىدىكى خىلى يېگىتلەرنىڭ كۆڭلىگە ئوت سالغان گۈلسۈم ئىسىملىك بىر قىز بىلەن تۇرمۇش قۇردى. ھە دېگەندە ئۇلارنىڭ تورمۇشى بەخت ئىچىدە ئۆتتى. يىللار بىر –بىرىنى قوغلىشىپ ئۆتىۋەردى. ئۇلارمۇ ھەش –پەش دېگۈچە تۆت قىزغا ئاتا –ئانا بولۇپ قالدى. مەخسۇم ئاشپەز بىرەر پەرزەنتىنىڭ ئوغۇل بولۇشىنى قانچە ئارزۇ قىلغان بىلەنمۇ بىراق ئۇنىڭ ئارزۇسى ئەمەلگە ئاشماي ئارزۇ پىتى تۇرىۋەردى. شۇڭىمۇ ئۇ پات –پات ئايالىغا كايىپ قوياتتى.

- باشقا خوتۇنلار ئوغۇل دېگەننى ئايىماي توغىدىكەن . ساڭا كەلگەندە سان تۈشۈپ كىتەمدۇ بىلمىدىم ساپلا تۇققىنىڭ قىز ،-دەيتتى ئۇ.

- بۇ گەپنى ماڭا دېمەي ئۆزلىرىگە دېسىلە ،- گۈلسۈممۇ بوش كەلمەيتتى ،- نېمە تېرىساڭ شۇنى ئالىسەن دەيدىغان ، ئۆزلىرىنىڭ بارى شۇ.

- سەنمۇ شۇ كەچكىچە قىز بالىنىڭ كىيىمىنى تىكىپ ئولتۇرماي مانداق ئوغۇل بالىغا لازىملىق «شۈمەك»دېگەندەك نەرسىلەرنى يىققان بولساڭ ئوغول تۇغاتتىك .

- توۋا دېسىلە دادىسى ، قىز بالىمۇ بالا.ئاللاھنىڭ بىزگە ئاتا قىلغان پەرزەنتى .بالىسىز يۈرگەنلەرمۇ كۆپ .ئۇلارغا قارىغاندا مىڭ قەتلى شۈكرى دېسەك بولىدۇ.

ئۇلار ئەنە شۇنداق ئانچە ئېغىر بولمىغان شەكىلدە تەگىشىپمۇ قالاتتى. شۇ يىللاردا چوڭ قىزى ياتلىق بولۇپ چىقىپ كەتتى. يەنە بىر يىلدىن كىيىن كەينىدىكىسىمۇ ئۇچۇم بولدى. كۈنلەرنىڭ بىرىدە گۈلسۈم ئۆزىدە بىر خىل ھالەتنى سىزىپ قالدى. «توۋۋا ،قىرىغاندا نېمە سەتچىلىك »دەپ ئويلاتتى ئۇ. ئۇ ئاخىرى بۇ ئىشنى مەخسۇمغا دېدى. بۇ گەپنى ئاڭلىغان مەخسۇم خوشاللىقىدىن بېشى كۆككە يەتكۈدەك بولدى.بىراق گۈلسۈم :« قىزىم بىلەن تەڭ تۇغۇپ يۈرەمدىم ،بۇ ماڭا نېمە سەتچىلىك ئەمدى »دەپ بالىنى ئالدۇرۋەتمەكچى بولدى. بىراق مەخسۇم ئاشپەز ئۇنىڭ گېپىنى ئاڭلا ئەمەس ئىدى. ئۇ ياراتقۇچىنىڭ ئاخىرقى ئۆمرىدە ئۆزىگە پاقلاندەك بىر ئوغۇل ئاتا قىلىدىغانلىقىغا چەكسىز ئىشىنەتتى. شۇڭا ئۇ قەتئى قارشى تۇردى. ھەتتا ئەگەر شۇنداق قىلسا ئاجىرشىدىغانلىقىنى ئېيتىپ قورقاق سالدى. ئامالسىز قالغان گۈلسۈم تالا –تۈزگىمۇ چىقماي كۈنلىرىنى ئۆيىدە ئۆتكۈزۈشكە باشلىدى.

بۇ كۈنلەردە يەنىلا ئەڭ خوشال بولغىنى مەخسۇم ئىدى. ئۇ كۇيئوغۇل ۋە قۇدىلىرىنىڭ زاڭلىق ئارىلاش گەپلىرىگىمۇ قۇلاق سالمىدى. مەھەللىدىكى كىچىك ئوغۇللارنى تۈرلۈك تاتلىق –تۇرۇملارنى بىرىپ ئۆيىگە ئېلىپ كىرىپ گۈلسۈمنىڭ ئالدىدا ئولتۇرغۇزۇپ قوياتتى. ئوغۇل بالىغا لايىق بولغان نەرسىلەرنى يېغىپ ئۆينىڭ ئۇدۇل كەلگەن يىرىگە ئاساتتى. گۈلسۈم ئۇنىڭ قىلىقلىرىغا قاراپ بەزىدە كۈلسە بەزىدە ئىچى ئاغرىپمۇ قالاتتى.

كەچ كۈزنىڭ بىر ئەتىگىنى گۈلسۈمنىڭ تويۇقسىز تولغىقى تۇتتى. نېمە قىلىشىنى بىلمەي قالغان مەخسۇم قوشنا ئايال مەرەمنىساخاننى چاقىردى. مەرەمنىسا خان بۇنداق ئىشلارغا كۆنۈك بولۇپ ، كىرەكلىك نەرسىلەرنى مەخسۇمغا تەييارلاتتى. مەخسۇم ئىشىك ئالدىدا تۇرۇپ تىت –تىت بولماقتا. كۆككە قاراپ ئۇنسىز ئىلتىجا قىلماقتائىدى. بىر چاغدا ئۆيدىن ئىنچىگە ئاۋازدا بۇۋاقنىڭ يېغلىغان ئاۋازى ئاڭلاندى. ئۇنىڭغىچە ئۆيدىن مەرەمنىسا چىقىپ كەلدى.

-موبارەك بولسۇن مەخسۇم ، يەنە بىر قىزغا ئاتا بولدىلا!

مەخسۇم ئاشپەزنىڭ بېشىدىن بىر قاپاق سۇ تۆكۈلگەندەك ئەندىكىپ كەتتى. نەچچە ۋاقىتتىن بۇيان قىلغانلىرىنىڭ نەتىجىسىز بولغانلىقىدىن ئىچى ئېتىشتى.كىملەنىدۇر تىللىدى. ئۇ ئالدىغا كەلگەن ئىتنى بىرنى تەپتىدە ، باغلاقلىق ئاتنى مىنگەن پىتى چاپتۇرۇپ قاياققىدۇر كەتتى.

ئۇ شۇ كەتكىنىچە بىر كۈندىن كىيىن خۇددىي روھى چىقىپ كەتكەن ئادەمدەك قايتىپ كەلدى. لىكىن نېمىشقىدۇر ئۇ ئايالىغا كايىمىدى. ئايالىمۇ ئۇنىڭ نېمە بولغانلىقىنى بىلەلمىدى.ئۇمۇ دېمىدى.

شۇ ئىشتىن كىيىن ئۇنىڭدا تۇپتىن ئۆزگىرىش بولدى. ئىلگىرى قىز بالا دەپ بالىلىرىغا قىلغانلىرىدىن، ئايالىغا ئازار بەرگەنلىكىدىن پۇشايمان قىلىپ ئۇلارنىڭ تېخىمۇ ھالىغا يېتىدىغان بولدى. بۇ بىر سىر بولۇپ قالدى.

كىيىن مەھەللدىكىلەر بۇ ئىش توغۇرسىدا :« مەخسۇمنىڭ ھېلىقى قىتىم ئات چاپتۇرۇپ چىقىپ كىتىپ ، يارباققا بارغانلىقى ،ئۇ يەردە ئاتتىن چۈشۈپ ئۇخلاپ قىلىپ بىرچۈش كۆرگەنلىكى ،چۈشىدە ئاق ساقاللىق بىر بۇۋاينى كۆرگەنلىكى ھەم ئۇ بۇۋاي بىلەن مەخسۇم ئوتتۇرىسىدا بۇلۇنغان بىر قىسىم گەپلەرنى تارقىتىپ يۈرۈشتى.» لىكىن بۇ ئىشلارنىڭ راست يالغانلىقىنى ھېچكىم بىلمەيتتى.