مۇنبەرگە تۆكۈلگەن ياش
كونا ھېكايىكەن، كۆپ تىلدا نەشر قىلىنىپتۇ... بەك ياخشى بولغاچقا كەچۈرمۇ ئىرادىسىگە مۇخالىپ ھالدا تېما كۆچۈرۈپ ئولتۇرۇپتۇ.... ئەسەرنىڭ يېرىمىغا كەلگەندە ئاققان يېشىم مانا ھازىر ھۆركىرەپ يىغلاشقا ئايلىنىپتۇ... مۇشۇ خەتلەرنىمۇ ئارانلا بېسىۋاتىمەن.... بىلىمەن، جىق خەت يازغانسېرى ۋاقىتنى ئالىمەن، ئۇنىڭدىن تېمىنى تېزلا كۆچۈرۈپ يوللىۋېتەي. O+{pF.P#V
9H
!B)
مۇنبەرگە تۆكۈلگەن ياش Mc#O+'](f
چوپانى ei|*s+OZu
!~w6"%2+7
كۆكنى قاپقارا بۇلۇت قاپلىۋالغان ئىدى، خۇددى كۆڭلۈڭنى مۇھتاجلىق قاپلىۋالغاندەك. يامغۇرچى يامغۇردىن بىشارەت بېرىپ، ھەسرەتلىك سايرايتتى، گوياكى ھازىداردەك. قارلىغاچلار كۆكتىن ئوزۇق ئىزدەپ ناھايىتى ئالدىراشلىق بىلەن «غۇژ-غۇژ» ئۇچاتتى، بەئەينى سەن سىنىپقا مەنىۋې ئوزۇقلۇق ئىزدەپ ئالدىراپ ماڭغاندەك. ئەمما،قارلىغاچلار سەندەك بۇنداق خامۇش، چۈشكۈن، ئۈمىدسىز ئەمەس، شوخ - تېتىك، روھلۇق، غەمسىز ئىدى، مىسالى سېنىڭ بالىلىق چاغلىرىڭدەك. &}L36|A:
سەن دەرغەزەپتە سىنىپقا كىرىپ كەلدىڭ، خۇددى تۇيۇقسىز چىققان قارا بوراندەك. سەن شۇ دەرىجىدە جۇدۇنلۇق ئىدىڭكى، ئىلگىرىكى سالماقلىقىڭنى تامامەن يوقاتقان ئىدىڭ. شۇڭا، بالىلارغا ئادىتىڭدىكىدەك بىر قۇر قاراپ چىقىشنىڭ ئورنىغا، بۇرۇنقى باھاردەك ئىللىق چېھرىڭدىن قار - مۇز ياغدۇرۇپ تۇرۇپ يوقلىمىنى ئاچتىڭ. بالىلار «جىممىدە» ئولتۇرۇشاتتى، گوياكى ۋۇجۇدۇڭدىن تۆكۈلۈپ تۇرغان جۇت - زىمىستاندا توڭلاپ قالغاندەك. V{AH\IV-
سەن ئەۋەل: «سىنىپ باشلىقى» دەپ چاقىرىشنىڭ ئورنىغا:
a lb+R$s
−كىم يوق!؟−دەپ سورىدىڭ قوپاللىق بىلەن، خۇددى خۇمارى تۇتۇپ كەتكەن بەڭگىدەك. 8 /RfNGY
سىنىپ باشلىقى «لىككىدە» ئورنىدىن تۇردى، بەئەينى چۆچۈگەن كىيىكتەك. شۇڭا ئۇ ئالدى - ئارقىسىغا قاراپ: «ئى - مى» دەپ بولغۇچە،سەن يەنە سوراپ بولدۇڭ: K,L>
−ھۇ، پاڭ، ياغاچ قۇلاق! «كىم يوق» دېدىم مەن ساڭا!؟ \0^r J1*
−ھەم... ھەممىسى تولۇق. 0,L$x*Nj5
بۇنىڭدىن قىلچە خۇش بولمىدىڭ. بىر چاغلاردا بالىلار مۇشۇنداق تولۇق بولۇدىغان بولسا، شۇنداق خۇش بولۇپ كېتەتتىڭ، خۇددى ۋىسال قۇچقان ئاشىقتەك؛ دەرسنىمۇ شۇنچىلىك ئىخلاس بىلەن ئۆتۈپ، ئالەمچە سۆيۈنۈپ يايراپ كېتەتتىڭ، گوياكى سۇغا چۈشكەن چاڭقاق بېلىقتەك؛ قوڭغۇراق چېلىنىشى بىلەنلا سىنىپتىن شېرىن كەيپ، يەڭگىل قەدەملەر بىلەن چىقىپ كېتەتتىڭ، بەئەينى ئاق قۇ پېيىدەك! x>8 }|ou
ئەمما، بۈگۈن... )kY _"= d
بالىلاردىن سىناق ئالمايلا يوقلىمىنى يېپىۋەتتىڭ. بالىلار بىر - بىرىگە ھەيرانلىق بىلەن قاراپ قويۇشتى. چۈنكى، سەن ئۆمرۈڭدە تۇنجى قېتىم كەسپىي ئەخلاققا خىلاپلىق قىلغان ئىدىڭ − ھازىرغا قەدەر بىر قېتىممۇ سىناق ئالماي تۇرۇپ دەرس باشلاپ باقمىغان ئىدىڭ. شۇڭا، بالىلار بۇ قىلىقىڭدىن ھەيران قېلىشقان ئىدى، ھەتتا بۇ قىلىقىڭدىن ئۆزۈڭمۇ ھەيران قېلىۋاتاتتىڭ؛ ئۆز - ئۆزۈڭنى ئەيىبلەۋاتاتتىڭ، خۇددى سىناقتىن ئۆتەلمىگەن بالىلارنى ئەيىبلىگەندەك. }Nd`;d
سەن يانچۇقۇڭدىن يېشىل تاشلىق خاتىرىنى چىقىرىپ، كىتاب پۇلىنى بەرمىگەن بالىلارنىڭ ئىسمىنى چاقىرىشقا باشلىدىڭ: jN'f m
−نەجمىدىن! thZ@Br O#
سەن خاتىرىنى ئۈستەلگە قويۇپ، بېشىڭنى كۆتۈردۈڭ. سېرىق چىراي، دىقماقراق كەلگەن بىر بالا ناھايىتى تەستە ئورنىدىن تۇردى. بۇ ھال ساڭا بەش قولدەك ئايان ئىدى، ئۇنى نامراتلىق - يوقسۇزلۇق، مۇھتاجلىق، خىجالەتنىڭ خۇددى تاغدەك بېسىپ تۇرغانلىقىنى سەن ناھايىتى ئوبدان بىلەتتىڭ؛ ھازىر ھەر ئىككىلىڭلارنىڭ ئوخشاش ئىكەنلىكىنىمۇ ناھايىتى ئوبدان بىلەتتىڭ. 'j,Li(@}
ئەمما، بۈگۈن پۇلنى ئالماي زادى بولمايتتى! 1A/c /iC
−پۇلنى ئەكەلدىڭما!؟ (HV~ '5D
...− <
jocfTBk
بالا جاۋاب بەرمىدى. بۇ ئۇنىڭ پۇلنى يەنە ئەكەلمىگەنلىكىدىن دېرەك بېرەتتى. «غۇژژىدە» تۈرۈلدۈڭ، راسا ئاچچىقىڭ كەلگەن ئىدى. /YugQ.>| l
−چىقە! (.XDf3
بالا دوسكىنىڭ ئالدىغا چىقىپ، بېشىنى مەھكۇمانە ئېگىپ، تىرنىقىنى تاتىلاشقا باشلىدى. hZ\W ?r
−نېمىشقا!؟ 4-nr_
WCm4
...− 8|-mzb&
بالا يەنە جاۋاب بەرمىدى. بۇ، دادىسىنىڭ ئۇنىڭغا بۈگۈنمۇ پۇل بەرمىگەنلىكىدىن دېرەك بېرەتتى. تاقىتىڭ توشقان ئىدى. I9G*iu=U
−ھەي تاز ھەي! داداڭ پۇل بەرمىگەن بولسا، جامەنىڭ ئالدىغا بېرىپ، ئالدىڭغا بىر داستىخان سېلىپ ئولتۇرساڭ بولمامدۇ! }vxH)U6$q
ئۇنىڭغا قارىدىڭ. بالىنىڭ يالاڭئاياق پۇتى چاك - چاك يېرىلغان ئىدى، خۇددى ئۇ، ئۇلارنىڭ − ئوقۇغۇچىلىرىڭنىڭ ئاتا - ئانىلىرى، سەن، خوتۇن - بالىلىرىڭ ھارماي يەپ كېلىۋاتقان زاغرا ناندەك. ئىشتىنىنىڭ يىرتىقىدىن ساغرىسى ماراپ قالغان ئىدى، گوياكى پىلەكنىڭ سايىسىدا قالغان سېرىق سويمىدەك. يۈرىكىڭ «پىژژىدە» ئېچىشىپ كەتتى، مىسالى ئۇنىڭ يۈرىكىدەك. ئەمما، بۈگۈن پۇلنى ئالماي زادى بولمايتتى. \`%Y-!H+v
−ھازىرچە تىلەمچى - سائىلدىن باج ئالمايدۇ؛ بازار باشقۇرۇش راسخوتى ئالمايدۇ؛ ئورۇن پۇلى ئالمايدۇ؛ مۇھىت ئاسراش پۇلى ئالمايدۇ. ئاڭلىدىڭما!؟ ھە، ئاڭلىغان بولساڭ، ساڭا ھازىردىن باشلاپ ئەتە ئەتىگەنگىچە رۇخسەت، ماڭە، ھازىر جامەنىڭ ئالدىغا بېرىپ، ماۋۇ ياغلىقنى،−سەن ئالدىدىكى پارتىدا ئولتۇرغان بىر قىز بالىنىڭ ياغلىقىنى بېشىدىن يۇلۇپلا ئېلىپ، ئۇنىڭ قولىغا تۇتقۇزدۇڭ،− ماۋۇ ياغلىقنى ئالدىڭغا سېلىپ ئولتۇر! ئاغزىڭ بېسىقماي ئىلتىجا قىل! vyx\N{
eN?P) ,
جان ئانامدىن ئايرىلىپ، F?,&y
) ri
گۈل چېھرىم سامان بولدى. _kY[8e5
ئۆگەي ئانام دەردىدە، B[_b J
*
كۆز يېشىم راۋان بولدى. I/b8
,JB
w$ C
ئاچ كۆزۈڭنى، جان ئانا، tfKeo|DM"
غېرىپ بولغان بالاڭ كەلدى. y=qo-v59'
ياپياش تۇرۇپ قەلبىگە، sv6U %qV
دەرد تولغان بالاڭ كەلدى. - T kd@
]j$p _s>
دەپ قوشاق ئوقۇپ، ماڭقاڭنى ئېقىتىپ راسا يىغلا! ماڭە! +e4
بالا قىمىرلىمىدى. سەن ئۇنىڭ گەدىنىگە كاچىتىڭ بىلەن «قاسسىدە» قويدۇڭ. كاچات ئۇنىڭ گەدىنىگە ئەمەس، يۈرىكىڭگە تەگدى. ئۇ سەنتۈرۈلە - سەنتۈرۈلە بېرىپ، ئىشىككە «دوققىدە» بىرنى ئۈسۈپ توختىدى، ياق، ئىشىككە ئەمەس، يۈرىكىڭگە. يۈرىكىڭ ئاغرىپ كەتتى، خۇددى ئۇنىڭ يۈرىكىدەك. u,
,WD
ئەمما، پۇلنى ئالماي زادى بولمايتتى.
سەن ئىشىكنى ئېچىپ، ئۇنى ئىتتىرىپ چىقىرىۋەتتىڭ. ئىشىكنى ياپتىڭ. ئۇنىڭ بىچارە سىماھسى سىنىپتىن يوقالدى. p}zk&`
يەنە خاتىرىگە قارىدىڭ.
nK'8Mo
−رۇستەم! <07W&`Dw
ئاۋاق، ئېگىز بوي، قاپقارا يۈزلىرىنى تەمرەتكە باسقان بىر بالا ئورنىدىن تۇردى. C(*@-N pf[
−چىقە! S,
9WMti4x
ئۇمۇ نەجمىدىننىڭ تۇرغان جايىغا كېلىپ توختىدى. c%/&@vs7
−سەنچۇ!؟ $5CY<,f
... − yx;R#8;b.
ئۇمۇ جاۋاب بەرمىدى. ئىشتان بېغى ساڭگىلاپ تۇراتتى. تىكىشىدىن سۆكۈلۈپ كەتكەن پۇشقىقىنى تۈرۈۋالغان ئىدى. بەتىنكىسى پۇتىدا تۇرمىغاچقا، بىر ئاق سۇلياۋ شوينىدا ھوشۇقىغا چېگىۋالغان ئىدى. u W tS83i
−ھەي پاخشەك، ھەي قوتۇر ھەي! سەن تۈنۈگۈن: «ئەتە چوقۇم ئەكىلىمەن» دېگەن - يا!؟ )0d".Q|v4
بالا «ئىتى-مىتى» دەپ قالدى. «سەرگە ئولتۇرمايدىغان» باھانە - سەۋەبلىرىدىن جاق تويغان ئىدىڭ، گەرچە ئۇنىڭ باھانە - سەۋەبلىرىنىڭ راست - ئورۇنلۇق ئىكەنلىكىنى ئېنىق بىلىپ تۇرساڭمۇ. ئەمما، پۇلنى ئالماي زادى بولمايتتى.شۇڭا، ئۇنىڭ شەپكىسىنىڭ سايىۋىنىدىن تۇتۇپ بىر تارتىۋېدىڭ، «پارتتىدە» يىرتىلىپ قولۇڭغا چىقىپ قالدى، ئۇنىڭ شەپكىسىنىڭ سايىۋىنىنى «پىررىدە» چۆرۈۋېتىپ، شەپكىسىنى يۇلۇپلا قولۇڭغا ئالدىڭ، خۇددى ھېلىقى قىز بالىنىڭ ياغلىقىنى يۇلۇپ ئالغاندەك. شەپكە بىلەن رۇستەمنىڭ بېشىغا «قاسسىدە» قويدۇڭ. رۇستەم: «ۋايجان!» دەپ، «لوككىدە» ئولتۇرۇپ قالدى، خۇددى قولتۇق تايىقىدىن ئايرىلىپ قالغان توكۇردەك. سەنمۇ ھەيرانلىق ئىلكىدە: «ئىم!» دەپ قالدىڭ. يۈرىكىڭ تولغىنىپ كەتتى، ئۆز ئەينى رۇستەمدەك. چۈنكى، ئۇنىڭ چاچلىرى ئارىسىدىن سىرغىپ چىققان قىپقىزىل قان ئۇنىڭ قاپقارا گەدەن، يۈزلىرىنى بوياۋاتاتتى، مىسالى يۈرىكىڭدىن سىرغىپ چىقىۋاتقان قان خىزىرنىڭ كۆڭلىدەك ئاپئاق قەلبىڭنى بوياۋاتقاندەك. قاننى كۆرۈپ چۆچۈپلا كەتتىڭ، گوياكى ئوۋچىنىڭ ھىدىنى ئېلىپ قالغان كىيىكتەك. NWwtq&pz2
»توۋا، بۇ نېمە ئىش؟ شەپكە بىلەن ئۇرغانغىمۇ قان چىقامدۇ!؟... « cE>/iZc
سەن ئۇنىڭ شەپكىسىنى مۇجۇقلىدىڭ، خۇددى مۇھتاجلىق يۈرىكىڭنى مۇجۇقلىغاندەك. قولۇڭغا بىر قاتتىق نەرسە ئۇرۇندى. ئۇنى شەپكىنىڭ ئەستىرىدىن سىيرىپ چىقاردىڭ. قولۇڭدا جانانە گۈلىسى چوڭلۇقتا بىر ئېلىكتىرماتور پەيدا بولدى. بۇنى كۆرۈپ ئەرۋايىڭ قىرىق گەز ئۇچتى. Zw
8b
- _
−نېمە بۇ!؟ U9sub6w 6
...− +1fOW4!5
−بۇ بىر نېمىنى نېمىشقا شەپكەڭنىڭ ئىچىگە سېلىۋالغان!؟ 7t Kft
...− QjN3j*@
ئۇ جاۋاب بەرمىدى. سەن تېخىمۇ ھەيران قالدىڭ. چۈنكى، سەن فىزىكا ئوقۇتقۇچىسىنىڭ بالىلارنى ھەرىكەتلىنىدىغان بىردىن مودىل ياساپ كېلىشنى تاپىلىغانلىقىنى، ئېلىكتىرماتور تاپالمىغان رۇستەمنىڭ فىزىكا ئوقۇتقۇچىسى تەرىپىدىن بىرمۇنچە تەنقىدلەنگەنگەنلىكىنى بىلمەيتتىڭ؛ مەكتەب تەجرىبەخانىسىنى تازىلاش پۇرسىتىدىن پايدىلىنىپ، ئۇنىڭ بىر ئېلىكتىرماتور ئېلىۋالغانلىقىنى، مۇئەللىمنىڭ ئۇقۇپ قېلىشىدىن، ئاقتۇرۇپ تېپىۋېلىشىدىن قورقۇپ، شەپكىسىنىڭ ئەستىرىگە تىقىۋالغانلىقىنى ئۇقمايتتىڭ. (Mi OrzT
−ماڭە، ساڭىمۇ ئەتە ئەتىگەنگىچە رۇخسەت. مەدىكار بازىرىنى بىلەمسەن؟ بىلمىسەڭ،مەن دەپ بېرەي، جامەنىڭ ئۇدۇلىدا − گۈللەنگەن سودا سارىيىنىڭ ئالدىدا. ھازىر بېرىپ مەدىكار ئىشلە. بىر كىمنىڭ خالاسىنىڭ گەندىسىنى تارتامسەن، ئاشپەزنىڭ يۇندىسىنى تۆكەمسەن، نېمىش قىلساڭ قىلىپ، پۇل تېپىپ كەل! i1@g Hk
ئىشىكنى ئېچىپ، ئۇنىمۇ دۈمبىسىدىن زورلۇق بىلەن ئىتتىرىپ چىقىرىۋەتتىڭ، خۇددى ئۆمرۈڭدە تىلىڭغا تەگكۈزۈپ باقمىغان ئەڭ سەت سۆزلەرنى زورلۇق بىلەن ئاغزىڭدىن چىقىرىۋەتكەندەك. .T w F]
v
يەنە خاتىرىگە قارىدىڭ. Cy'W!qH
−ئايشېرىنگۈل! \1 D,Kx;Cb
ئۇ ئاستا ئورنىدىن تۇردى، خۇددى ناشتىسىز قالغان ئاھۇ كىيىكتەك. ئەمما، سېنىڭ «چىقە!» دەپ بۇيرۇق قىلىشىڭنى كۈتمەستىن ئوتتۇرىغا چىقىپ، دوسكىغا قاراپ تىك تۇردى، خۇددى ئېلىپتەك؛ ئۇنىڭ ئېگىز بويى شۇنداق تۈز - كېلىشكەن ئىدى، بەئەينى سەرۋىدەك؛ قىزىل مەڭزلىك يۈزى يۇپيۇمۇلاق ئىدى، خۇددى تولۇن ئايدەك؛ سۆزلىرى − سورىغان سوئاللىرىڭغا بېرىدىغان جاۋابلىرى شۇنداق شېرىن ئىدى، گوياكى بالدەك؛ ئۆزى پاكىزە - غۇبارسىز ئىدى، مىسالى تاڭ شەبنىمى قونغان قىزىلگۈل بەرگىدەك. قاپقارا چاچلىرى چىقىپ قالغان تۆشۈك، ئەترەڭ ياغلىقى، تولا يۇيۇلۇپ رەزبى قالمىغان، تىتىلىپ - تارىلىپ كەتكەن قارا ئەتلەس كۆڭلىكى، كۆڭلىكىنىڭ تۆشۈكلىرىدىن كۆرۈنۈپ تۇرۇدىغان قىزىل ئىچ كۆڭلىكىنىڭ قوناق قۇلاقلىرىدەك ساڭگىلاپ - لەپىلدەپ، يەر سۆيۈپ تۇرغان ئىككى تال «قىزىل لىنتىسى»، كۆڭلىكىنىڭ ياقىسىنى ئېڭىكىنىڭ تۈۋىدىنلا تۈگمە ئورنىدا ئىلىۋالغان دات باسقان ئىلگىكى، پاسۇنىنىڭ غەلىتىلىكىدىن ئۇنىڭ «پىت بازىرى»دىن سېتىۋالغانلىقى «مانا مەن» دەپ بىلىنىپ تۇرۇدىغان سېرىق رەڭلىك كونا كاستىيۇمى، خېيىنىڭ ئۇچىدىن: «مانا، مەن بۇ يەردە» دەپ ماراپ تۇرغان بارمىقى... ئۇنىڭ بۇ گۈزەل لاتاپىتىگە قىلچە نۇقسان يەتكۈزەلمىگەن ئىدى ھەم يەتكۈزەلمەيتتى. چۈنكى، ئۇ ئەخلاقىي - ئەقلىي جەھەتتە سېنىڭلا ئەمەس، ھەممىنىڭ ماختىشىغا ئېرىشكەن ئەڭ ئامراق، ھۆرمەتلىك ئوقۇغۇچىڭ ئىدى. P,=J"%a -
ئايشېرىنگۈلنىڭ ئۈستى - بېشىغا قاراپ ئىچىڭ سىيرىلىپلا كەتتى، خۇددى پۇل غەلۋىسى قىلغان بالىلىرىنىڭ يىغىسىنى تولا ئاڭلاپ، قولىغا بىر تىيىنمۇ پۇل تۇتقۇزۇپ قويالمىغان ئاتا - ئانىلارنىڭ ئىچى سىيرىلىپ كەتكەندەك. ئەمما، «ئىچىم سىيرىلىپ كەتتى» دەپلا، بالىلاردىن، ھەتتا ئامراق، ھۆرمەتلىك ئوقۇغۇچىڭ ماۋۇ ئايشېرىنگۈلدىن پۇلنى ئالماي زادى بولمايتتى. شۇڭا، ئۇنىڭدىنمۇ ئاچچىقىڭ بىلەن، تۇنجى قېتىم «سەن»لەپ سورىدىڭ: ,.MG&O
−سەنچۇ!؟ 3edK$B51;
...− g]JI}O*5
ئۇمۇ جاۋاب بەرمىدى. ~2ei+#d!^
سەن شۇ تاپتا شۇنچىلىك تەرسا، ئەسەبىي، «پۇلخۇمار»، «يۈزسىز»لىشىپ كەتكەن ئىدىڭكى، مۇشۇ ئامراق، ھۆرمەتلىك ئوقۇغۇچىڭغىمۇ يۈز - خاتىرە قىلىشنىڭ ئورنىغا، ئۇنىمۇ ھاقارەتلىۋەتتىڭ. 90D.G_45
−ساڭىمۇ ئەتە سەھەرگىچە رۇخسەت. سەنمۇ ھازىر مەدىكار بازىرىغا بېرىپ، پۇل تېپىپ كەل! بىركىمنىڭ بالىسىنى باقامسەن، يا بىركىمنىڭ خوتۇنىنىڭ كۇسىرىنى يۇيامسەن، پىتىنى باقامسەن، ياكى...لىڭگوڭلىغا * چىقىپ... Ll48)P{+}V
»نومۇسىڭنى ساتامسەن» دېگەن گېپىڭنى يۇتۇۋەتتىڭ. ئەمما، كېچىككەن ئىدىڭ. چۈنكى، سېنىڭ: «لىڭگوڭلىغا چىقىپ...» دېگەن گېپىڭنىڭ ئۆزىدىنلا بالىلار ھەممىنى چۈشىنىپ بولغان ئىدى. سەن ئۆپكەڭنى سەل بېسىۋېلىپ، قاۋاقخانا ۋە نومۇسىنى ساتقۇچىلارنىڭ كۆپلىكى، مۇلازىمىتىنىڭ «ئەلالىقى» بىلەن «داڭق» قازانغان بۇ «شۆھرەتلىك» ماكاننىڭ نامىنى تىلغا ئېلىشنىڭ ئورنىغا، باشقىچە سۆزلەر بىلەن ھاقارەتلىگەن بولساڭ، بەلكىم، بۇ ئىش يۈز بەرمەسلىكى مۇمكىن ئىدى: g&5VorGx
ئويلىمىغان يەردىن ئۇ ساڭا غەزەپ بىلەن تىكىلدى. ئۇنىڭ قۇياشنىڭ ئالتۇن يىڭنىسىدەك ئۆتكۈر نىگاھلىرى كۆكسۈڭنى تېشىپ ئۆتۈپ، يۈرىكىڭدىن غەلۋىرسىمان تۆشۈك ئېچىۋەتتى، خۇددى سېنىڭ چالا يۇتۇۋەتكەن سۆزلىرىڭ ئۇنىڭ يۈرىكىنى ئۆتمە تۆشۈك قىلىۋەتكەندەك. يۈرىكىڭدىن سىرغىغان قاندا لەيلەپ قالدىڭ، خۇددى ئۇ ئۆزىنىڭ كۆز يېشىدا لەيلەپ قالغاندەك. `P*j~ZLlXN
−پۇل بەك لازىم بولۇپ قالغان بولسا،− دېدى ئۇ تەمتىرىمەي، دانىمۇ - دانە قىلىپ،− قېرىپ قالغان خوتۇنلىرىنى ھېچكىم پۇلغا ئالمايدۇ، تولۇق ئوتتۇرىدا ئوقۇيدىغان قىزلىرىنى لىڭگوڭلىغا چىقارتسىلا، پۇل تېپىپ كىرسۇن! NO1]JpR
ئۆز ئوقۇغۇچىڭ تەرىپىدىن قىران غۇرۇرۇڭ، نازۇك قەلبىڭ شۇنداق خورلاندى، خۇددى ئايشېرىنگۈلنىڭ سەبىي غۇرۇرى، سەبىي قەلبى خورلانغاندەك. ئەمما، ئۇنىڭدەك ئۆزۈڭنى تۇتۇۋالالمىدىڭ. غەزىپىڭ مىڭەڭگە تېپىپ، كۆز ئالدىڭ قاراڭغۇلاشتى. تىترەپ كەتتىڭ، گوياكى كەچكۈزدىكى ياپراقتەك. ئازابناك يۈرىكىڭ دۈپۈلدەپ سېلىپ، نەپىسىڭ كېسىلدى، مىسالى سىل كېسىلى بولغان ئادەمنىڭ نەپىسى كېسىلگەندەك. پۇت - قولۇڭنىڭ ماغدۇرى قېچىپ، «لاسسىدە» ئولتۇرۇپ قالدىڭ، خۇددى جېنىڭ چىقىپ كەتكەندەك. ئىككى قولۇڭنىڭ ئۈستىگە بېشىڭنى قويدۇڭ، گوياكى «لىڭگوڭلىغا چىقىپ» دېگەن سۆزۈڭنى ئاڭلاپ، بېشىنى پارتىغا قويۇۋالغان قىز ئوقۇغۇچىلاردەك. قاتتىق تەشنالىق ھېس قىلدىڭ، چۆلدە قالغان سۇسىز يولۇچىدەك. nwH|Hs riU
شۇنداق، سەنمۇ مەرىپەت باغچىسىدىكى تەشنا يولۇچى − تەشنا باغۋەن ئىدىڭ! ^@eCT}p{
ئەمما، سەن ھازىر سۇغا ئەمەس، پۇلغا تەشنا ئىدىڭ! Rv o
شۇڭا، پۇلنى ئالماي زادى بولمايتتى. Xu0*sQK
سەن خېلى ئۇزاق جىمىپ كەتتىڭ، گوياكى مەۋجۇتلىقىڭنى يوقاتقاندەك. سېنى خىيال ئۆز قوينىغا ئالغان ئىدى. ئەمما، نېمىنى خىيال قىلغىنىڭنى بىلمەيتتىڭ؛ خىيالىي دۇنيادا قانچىلىك ياشىغىنىڭنى بىلمەيتتىڭ. شۇڭا، ئېسىڭنى يىغىپ ئويلىدىڭ: a[
De
»توۋا، بۇ ئىتائەتچان، يۇۋاش، ئەدەب - ئەخلاقلىق قىز ئايشېرىنگۈل شۇمۇ؟! مېنى خۇددى ئاتا - ئانىسىدەك ھۆرمەتلەيدىغان، ئەقىللىق - زىرەك ئوقۇغۇچىم شۇمۇ - ھە!؟...»؛ ['j,S
»مۇشۇ ئىشلارنى، مۇشۇ سۆزلەرنى قىلغان مەنمۇ - ھە!؟ مەنمۇ ئوقۇتقۇچىمۇ؟ قېنى مەندىكى ئوقۇتقۇچىغا خاس ئەخلاقىي - پەزىلەت؟....»؛ 6 h):o
»بۇ زادى مەنمۇ - ئەمەسمۇ!؟...». g?wogCs5
بۇ سەن ئىدىڭ. ئەمما، ئىشەنگۈڭ كەلمەيتتى؛ ئۇنىڭ ئايشېرىنگۈل ئىكەنلىكىگە، بۇنىڭ ئۆزۈڭ ئىكەنلىكىگە زادىلا ئىشەنگۈڭ كەلمەيتتى، خۇددى ئوقۇغۇچىلىرىڭ سېنىڭ بۇرۇنقى چېھرىدىن خۇشخۇيلۇق، مېھرىبانلىق، تىلىدىن شېئىر، ئىلىم - ھېكمەت تۆكۈلۈپ تۇرۇدىغان سۆيۈملۈك ئوقۇتقۇچىسى ئىكەنلىكىگە ئىشەنگۈسى كەلمىگەندەك! شۇڭا، ئۇلار سېنىڭ ئازاب - ھەسرەت ۋە مۇھتاجلىق شوئلا ئۇرۇپ تۇرغان قوڭۇر كۆزلىرىڭگە، كۆزلىرىڭ ئەتراپىدىكى ۋاقىتسىز چۈشكەن يول - يول قورۇقلارغا، ئاق - سېرىق يۈزۈڭگە ۋە سول مەڭزىڭدىكى پۇرچاقچىلىك چوڭلۇقتىكى خالغا، خال ئۈستىدىكى ئىككى تال سېرىق تۈككە، ئۆڭۈپ تېگىنى پەرق ئەتكىلى بولمايدىغان قاسماق چىمەن دوپپاڭغا، تولا يۇيۇلۇپ، ئەسلى رەڭگىنى يوقاتقان زىغىر رەڭ كاستىيۇمىڭغا، كۆڭلىكىڭنىڭ ئەستىرى كۆرۈنۈپ قالغان كىرسىز ياقىسىغا، تىزى چىقىپ خۇددى خالتىدەك بولۇپ قالغان مېغىز رەڭ شىمىڭغا، مۇشۇ بىر - ئىككى يىلنىڭياقى ماي كۆرمەي ئاقىرىپ كەتكەن، تولا يامىلىپ، يەنە يامىغۇچىلىكى قالمىغان، پاشنىسى ئۇپراپ، ئىككى يانغا مايماق كەتكەن بەتىنكەڭگە... سىنچىلاپ قاراپ قېلىشقان ئىدى. cj)~7 WF
چۈنكى، سېنىڭ ئوقۇتقۇچىغا ئوخشىماي قېلىشىڭ تۇنجى قېتىم ئىدى؛ دەرس ۋاقتىدا دەرس ئۆتمەي كىتاب پۇلى يىغىشىڭ، بالىلارنى ھاقارەتلەپ، تەن جازاسى بېرىپ، سەبىي غۇرۇرىنى دەپسەندە قىلىشىڭ تۇنجى قېتىم ئىدى؛ ئوقۇغۇچىلىرىڭغا دەرد تۆكۈش قارارىغا كېلىشىڭمۇ تۇنجى قېتىم ئىدى. 7 5u*ZMK
شۇنداق، سەن ئوقۇغۇچىلىرىڭغا دەرد تۆكمەكچى بولۇپ، بېشىڭنى كۆتۈرۈپ، ئەۋەل دوسكا تۈۋىگە قارىدىڭ. ئايشېرىنگۈل كۆرۈنمەيتتى. بالىلارغا قارىغان بولۇپ ئۇنىڭ ئولتۇرغان ئورنىغا قارىدىڭ. ئورۇن بوش، ئۇ چىقىپ كەتكەن ئىدى. ئۇنىڭ قاچانلاردا چىقىپ كەتكەنلىكىنى تۇيمايلا قالغان ئىدىڭ. بالىلارنىڭ ھەممىسى جىمجىت ئولتۇرۇپ دەرس ئۆگىنىۋاتاتتى. ئورنىڭدىن تۇرماقچى بولدۇڭ، بىراق تۇرالمىدىڭ؛ ئۈستۈڭدىن تاغدەك بېسىپ تۇرغان مۇھتاجلىقنى كۆتۈرۈپ تۇرالمىدىڭ؛ ئۆز شاگىرتىڭ تەرىپىدىن خورلانغان يۈرىكىڭنى كۆتۈرۈپ تۇرالمىدىڭ؛ ئۆز تىلىڭ، ئۆز قىلىقلىرىڭ ئارقىلىق كۇكۇم - تالقان قىلىنغان يۈرىكىڭنى تېرىۋالالماي تۇرالمىدىڭ! شۇڭا، بالىلارغا خىجالەت بىلەن تەپتەكشى قاراپ چىقىپ، دەرد تۆكۈشنى باشلىدىڭ: Ws(>}
qjy
−مېنى بۇنداق تەڭلىكتە قويماڭلار، ئوبدان ئۇكىلىرىم! مېنى بۇنچە قىينىماڭلار!− دېدىڭ ئەلەم - ھەسرەت ۋە چەكسىز يېلىنىش - ئىلتىجا بىلەن،− ھازىر قانچىنچى ئاي، باللا؟ .
^,vK7
9−-ئاي! ;I0/zeM%
−شۇنداق، 9-ئاي، 9-ئاينىڭ 29-كۈنى. دۆلەت بايرىمىنىڭ يۈز - خاتىرىسىدىن تۈنۈگۈن تېخى 6-ئايلىق مائاشىمىزنى ئالدۇق. مۇشۇنداق كېچىكىپ مائاش ئېلىپ كېلىۋاتقىلى ئىككى يىلدىن ئاشتى. «تۈنۈگۈن مائاش ئالغاندىكىن، بۈگۈن بىزنى بۇنچىلىك قىستىۋالمىسىمۇ بولاتتى» دەپ قالماڭلار، مېنىڭ سىلەرنى بۇنداق قىستىۋالغۇم يوقتى؛ كۆڭلۈڭلارغا بۇنچىلىك قاتتىق ئازار بەرگۈم يوقتى. بىراق، مەندىمۇ ئامال قالمىدى، ئىرادەمگە خىلاپ ھالدا قەلبىڭلارنى زىدە قىلىشقا مەجبۇر بولۇپ قالدىم: تۈنۈگۈن مائاش ئالغىنىم بىلەن، قولۇمغا بىر سىنىتمۇ پۇل تەگمىدى! ھەممىنى كىتاب پۇلىغا تۇتۇۋالدى!... #S5vX<"9
قۇرۇپ، گەز باغلاپ كەتكەن نېپىز لېۋىڭنى يالاپ قويۇپ داۋام قىلدىڭ: y[vjqfdmU
−مېنىڭمۇ بالىلىرىم يوقما؟ ئۆيۈم يوقما؟ سىلەرمۇ بىلىسىلەر، مېنىڭ يوقنى تېپىپ بېرىدىغان دادام يوق، سۇنۇق كۆڭلۈمگە تەسەللىي بەرگۈدەك، «ماۋۇ بىر باش پىيازكەن، ماۋۇ بىر تۇخۇمكەن» دېگۈدەك ئانام يوق، يا قولى ئىشقا تەگكەن بالام يوق. تۆت بالامنىڭ ھەممىسى سىلەردەك مەكتەبتە ئوقۇيدۇ. ھەر كۈنى كىتاب پۇلى، بەدەل پۇلى، گېزىت - ژورنال مۇشتەرى پۇلى، ئىئانە پۇلى، پائالىيەت پۇلى، ئىستراخۇانىيە پۇلى، ئوقۇغۇچىلار فورما پۇلى...نىڭ غەلۋىسى! قىلىدىغان يالغان گېپىممۇ قالمىدى. تۈنۈگۈن كىچىك ئوغلۇمنىڭ ئوقۇتقۇچىسى: «جامەنىڭ ئالدىغا بېرىپ ئالدىڭغا داستىخان سېلىپ ئولتۇر...» دەپتۇ، شۇنداق ئازابلىنىپ كەتتىم. ئوتتۇرانچى ئوغلۇمنىڭ ئوقۇتقۇچىسى: «چامغۇر بولسىمۇ مەيلى، زەدەك بولسىمۇ مەيلى، گۈلە - جىگدە بولسىمۇ مەيلى، ئۆيۈڭدە نېمە بولسا شۇنى ئەكەل، ھەتتا پوق بولسىمۇ مەيلى، دېھقانغا سامانغا بولسىمۇ تېگىشەي...» دەپتۇ، تولغىنىپ كەتتىم. ئۇنىڭدىن چوڭ قىزىمغا: «ئاچاڭ بولسىمۇ ئەكەل...» دەپتۇ. ئۆپكەم ئۆرۈلدى، ئۆزەمنى مىڭ تەستە تۇتۇۋالدىم. چوڭ قىزىمنىڭ ئوقۇتقۇچىسى بايا مەن ئايشېرىنگۈلگە دېگەن گەپنى دەپتۇ، يىغلىۋەتتىم، بىر كېچە يىغلاپ چىقتىم؛ كۆزۈم بىلەن ئەمەس، يۈرىكىم بىلەن يىغلاپ چىقتىم. ئۆز - ئۆزۈمنى ئەيىبلىدىم، قارغىدىم، ئۆز - ئۆزۈمدىن نەپرەتلەندىم. ئەلۋەتتە، بالىلىرىمنى ھاقارەتلىگەن ئوقۇتقۇچىلاردىن ئەمەس! نېمىشقا؟ چۈنكى، ئۇلارنىڭ دەردىنى چۈشىنىمەن، ئۇلارمۇ مەندىن ئۆتە دەردمەن. Q=[&~^ Y)
سىلەرمۇ بىلىسىلەر، مەن قىلىپ باقمىغان نېمە ئىش قالدى؟ دەرستىن سىرتقى ۋاقىتلاردا، شەنبە - يەكشەنبىلەردە ئۈچ چاقىلىق ۋېلىسپىت ھەيدەپ كىراكەشلىك قىلدىم. تاپاۋىتىم خېلى ياخشى بولۇۋېدى، باجگىرلار، بازار باشقۇرغۇچىلار، شەھەر قۇرۇلۇش ئىدارىسىدىكىلەر، قاتناش ساقچىلىرى تولا باشقۇرۇپ، جەرىمانە ئېلىپ كۈن بەرمىدى. «مەيلى» دەپ قىلىۋەردىم. ئەمما، بىر بۇيرۇق بىلەنلا ھەممىمىزنىڭ ۋېلىسپىتلىرىمىز يىغىۋېلىندى. بەزىلەر ۋېلىسپىتلىرىنى ئېلىپ چىقىپ، يەنە ھەيدەشتى. لېكىن، مەن ئەچىقالمىدىم. راستىنى ئېيتقاندا، ئۇنىڭ رەسمىيەتلىرىگە يەتكۈدەك پۇل تاپالمىدىم. پۇل تېپىپ، رەسمىيەتلىرىنى ئۆتەپ ھەيدىگەن تەقدىردىمۇ، ئەتىدە - ئاخشامدا تاپقان پۇلۇمنىڭ ئۇنىڭ ھەرخىل راسخوتلىرىدىن ئېشىشىغا كۆزۈم يەتمىدى. ئاخىرى سەي – كۆكتات ساتتىم؛ لەڭپۇڭچىلىق قىلدىم؛ ماتاڭچىلىق... قىلدىم. قانۇن - بەلگىلىمىلەردە: «شەنبە - يەكشەنبە كۈنلىرى ۋە ئىشتىن سىرتقى ۋاقىتلاردا تىجارەت قىلغۇچىلاردىن بازار باشقۇرۇش ھەققى، باج... ئېلىنمايدۇ» دېگەن بەلگىلىمە بولمىغاندىكىن، تاپقان – تەرگىنىميەنە بازار باشقۇرۇش ھەققى، باج... دىن ئاشمىدى. سىجىل قىلمىغان، ئەتىدە - ئاخشامدا، شەنبە - يەكشەنبىلەردە قىلغان ئىشتىن قانچىلىك پايدا قالىدۇ دەيسىلەر؟... مەن قىلمىغان پەقەت شۇ بىرلا ئالدىمغا داستىخان سېلىپ تىلەمچىلىك قىلىشلا قالدى. مەن بايا رۇستەمگە دېگەندەك، بۇ ناھايىتى ئوبدان كەسپ، بازار باشقۇرۇش راسخوتى ئالمايدۇ؛ باج ئالمايدۇ؛ ئورۇن پۇلى ئالمايدۇ؛ مۇھىت ئاسراش پۇلى ئالمايدۇ؛ بىركىم: «ئۇ يانغا تۇر،بۇ يانغا تۇر» دەپمۇ ھەيدىمەيدۇ. بىراق مېنىڭ تىلەمچىلىك قىلىشقا يۈزۈم چىدىمىدى!...،−سەن بىردەم ئويلىنىۋالغاندىن كېيىن، گېلىڭنى قىرىپ قويۇپ، سۆۈڭنى داۋام قىلدىڭ،− سىلەر بىلمەيسىلەر، ھېچكىم بىلمەيدۇ؛ ھەتتا خوتۇن - بالىلىرىممۇ بىلمەيدۇ. ئۆيدە كۆمۈر، ئۇن - ياغ تۈگەپ كېتىپ، ئىككى قېتىم دوختۇرخانىغا بېرىپ قان ساتتىم! ساتىدىغان، پۇلغا يارايدىغانلا نەرسىلىرىمنىڭ ھەممىنى سېتىپ بولغان تۇرسام، قان ساتماي نېمە ساتىمەن!؟... 0M"E6 z)9
گېپىڭ مۇشۇ يەرگە كەلگەندە، كۆزلىرىڭدىن يەنە ياش قۇيۇلۇپ،تاتارغان يۈزلىرىڭنى بويلاپ ئاقتى. قارىچۇقلىرىڭنى ياش پەردىسى توسۇۋالغاچقا، بالىلارنىڭمۇ كۆزلىرىدىن تۆكۈلۈۋاتقان ياشلىرىنى كۆرەلمەي قالدىڭ. سەن دوسكا تەرەپكە ئالدىڭنى قىلىپ، بىر دەم تۇرۇۋالغاندىن كېيىن، كۆز يېشىڭنى سۈرتۈۋېلىپ، كەينىڭگە بۇرۇلدۇڭ. UkUdpZ.[il
−بىز مۇئەللىملەر شۇ ھالغا چۈشۈپ قالغان خەقمۇ - ھە!؟...،− سەن گەپنى بىردىنلا ئۆزۈڭنىڭ ئۈستىگە يۆتكىدىڭ،− 25 يىلنىڭياقى مۇئەللىملىك قىلغۇچە، ھېچبولمىغاندا بىر تېرىچىلىك قلغان بولسام... !O\r[c
بالىلارغا تۆكۈدىغان دەردلىرىڭ ھېچ تۈگەيدىغاندەك قىلمايتتى. يەنە دەرد تۆكۈۋەرسەڭ، بالىلار بىلەن بىرلىكتە كۆز يېشىڭغا غەرق بولۇپ كېتىشىڭ مۇمكىن ئىدى. ئۇنىڭ ئۈستىگە، پۇت - قولۇڭ سىرقىراپ، ماغدۇرۇڭدىن كېتىۋاتاتتىڭ. ماغدۇرسىزلىنىشىڭ ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنىڭ ئاساسچىلىرىدىن بىرى، مەرھۇم شائىر - يازغۇچى زۇنۇن قادىرىنىڭ «ماغدۇر كەتكەندە» ناملىق ھېكايىسىنى ئېسىڭگە سېلىپ قويغان ئىدى. ھازىر «ماغدۇر كەتكەندە»نىڭ داۋامىنى ئۆتۈۋەتمىسەڭ بولمايتتى. ھازىر ئۆتۈۋەتمىسەڭ، كېيىنكى سائەتلىك دەرس پىلانىغا، بالىلارنىڭ دەرس ئۆزلەشتۈرۈشىگە تەسىر يېتەتتى. X qh+
−بولدى، دەرسىمىزنى ئۆتۈۋېرەيلى،− سەن كىتابنى ئېچىۋېتىپ سورىدىڭ،− ياسىن، سەن دەپ باقە، «ماغدۇر كەتكەندە» دېگەن ھېكايىنىڭ مەركىزىي ئىدىيىسى نېمە؟ !tVV +vT#
ياسىن ئورنىدىن تۇرۇۋېتىپ، ياشلىرىنى سۈرتۈۋالدى - دە، بىر دەم ئويلىنىۋالغاندىن كېيىن، ئىخچام قىلىپ جاۋاب بەردى: gaJS6*P#
−بۇ ھېكايىدە... دېھقانلارنىڭ ئەزگۈچىلەرنىڭ زۇلۇمى ئاستىدا ماغدۇرىدىن كەتكەنلىكى بايان قىلىنغان... kmf4ax
h1
قوڭغۇراق چېلىنىپ، ئۇنىڭ سۆزى ئۈزۈلۈپ قالدى. ئۇنىڭ سۆزى ئۈزۈلۈپ قېلىۋېدى، يۈرىكىڭ «پىژژىدە» ئېچىشىپ كەتتى. چۈنكى «ماغدۇر كەتكەندە»نىڭ داۋامى ئېشىپ قالغان ئىدى. سەن ھېچقاچان شۇ سائەتلىك دەرسنى كېيىنكى سائەتكە ئاشۇرۇپ قويۇپ باقمىغان ئىدىڭ. بولۇپمۇ، بۈگۈنكىدەك ئەڭ موھىم سۆزلىرىڭ كېيىنگە ئېشىپ قالمىغان ئىدى. شۇڭا، ئەپسۇسلۇق ئىلكىدە ئوقۇغۇچىڭنىڭ سۆزىنى قىسقىچە تولۇقلىدىڭ: MRs8l
−ياخشى!− دېدىڭ سەن ئۇنى چىن يۈرىكىڭدىن ماختاپ،− شۇنداق، ياسىن دېگەندەك، بۇ ھېكايىدە ئەزگۈچى - ھۆكۈمران سىنىپلارنىڭ چېكىدىن ئاشقان زۇلۇمى ئاستىدا روھى ۋە جىسمانىي جەھەتتىن يەنچىلىپ، ماغدۇرىدىن كەتكەن دېھقان ئائىلىسىنىڭ ئېچىنىشلىق سەرگۈزەشتلىرى جانلىق، كونكىرت تەسۋىرلىنىش ئارقىلىق، زۇلۇم، ئېكىسپالاتتاتسىيە ھۆكۈم سۈرگەن، تەڭسىزلىك، خورلۇق بىلەن تولغان زۇلمەتلىك كونا جەمئىيەتنىڭ جىنايى قىلمىشلىرى پاش قىلىنغان ۋە خۈنۈك مەنزىرىسى رۇشەن سىزىپ بېرىلگەن! &B)
F_E I
ئىچىڭ بوشاپ قالغان ئىدى. بىراق بۇ، تەشۋىش، ئىزتىراب، غەم - غۇسسە، خىجالەتتىن قۇتۇلۇپ كەتكەنلىكىڭدىن، ئۈمىد - ئىشەنچكە تولغانلىقىڭدىن دېرەك بەرمەيتتى. چۈنكى، بالىلارنىڭ ئەتىمۇ كىتاب پۇلىنى ئەكىلەلمەيدىغانلىقى ساڭا بەش قولدەك ئېنىق ئىدى. ئەكەلگەن تەقدىردىمۇ، بۇنىڭ بىلەن قىيىنچىلىقىڭ ھەل بولۇپ كەتمەيتتى. يەنە ئۈچ سىنىپتىكى بالىلاردا ئۆتكەن مەۋسۇملۇقمۇ بىر مۇنچە كىتاب پۇلى بار ئىدى. 7-ئايلىق مۇئاش تارقىتىلغان تەقدىردىمۇ، قولۇڭغا پۇل تەگمەيتتى. 7Kn=[2J5k'
يوقلىما، دەرس تەييارلىقلىرىڭنى قولتۇقۇڭغا قىستۇرۇپ سىنىپتىن تېزلا چىقىپ كەتتىڭ. كۆك قاپقارا بۇلۇت ۋە قارلىغاچلار بىلەن تولغان ئىدى، قەلبىڭ ئەلەم - ھەسرەت، مۇھتاجلىق، تەڭقىسلىق، ۋەدە، خىجالەت، كۆز يېشى، قان بىلەن. بۇ سېنىڭ، ئوقۇغۇچىلىرىڭنىڭ، ئاتا - ئانىلارنىڭ ئەلەم - ھەسرىتى، تەڭلىكى، تەڭقىسلىقى، ۋەدىسى، خىجالىتى، قان ۋە كۆز يېشى ئدى! Th-zMQ4
بۈگۈن پۇل تاپماي زادى بولمايتتى. cewQQ&
چۈنكى، بالىلىرىڭغا: «بۇ مېنىڭ ئاخىرقى ۋەدەم، ماڭا ئىشىنىڭلار» دەپ ۋەدە بەرگەن ئىدىڭ. «قانداق قىلسام بولار؟...« L)Kn8
قەدەملىرىڭ شۇ قەدەر ئېغىر ئىدى، خۇددى چۆيۈندەك. يۈرىكىڭنى مۇھتاجلىق مۇجۇيتتى، گوياكى ئالۋاستى چاڭگىلىدەك. كېتىۋېتىپ ھەسرەتلىك پىچىرلاپ قويدۇڭ: /6>2,
S8Ar
»ئاھ، خۇدا، ئۆزۈڭ بار!... « Y#uf 2>J
پۇل تاپماي زادى بولمايتتى. #u#s' W
قورسىقىڭ قەۋەتلا ئېچىپ كەتكەن ئىدى. ئۆيگە ئالدىراپلا كىردىڭ. ئەمما، ئالدىڭغا تاماق ئەمەس، ئايالىڭنىڭ سۆرۈن تەلەتى چىقتى: 7^S &g.A
−قوپسىلا، پۇشۇلداپ ئولتۇرماي، بىر يەردىن ئۇن - ياغ تېپىپ كەلسىلە! 3){ /u$iH.
روھى چىقىپ كەتكەن ئادەمدەك «لاسسىدە» بولۇپ قالدىڭ. بېشىڭدىن تۈتۈن چىقىپ كەتتى، خۇددى ھەسەتخورنىڭ مورىسىدىن چىققان تۈتۈندەك. \=P+]9
»نەدىن پۇل تاپاي؟ كىمدىن پۇل سوراي؟«... :7
Ro9z8
ئۇزاق ئويلاندىڭ. شۇنچە ئويلاپمۇ ساڭا قەرز بېرىپ تۇرغۇدەك بىركىمنى تاپالمىدىڭ. ياق، تاپتىڭ، بىراق ئۇلارنىڭ ئالدىغا بېرىشقا جۈرئەت قىلالمىدىڭ. چۈنكى، ئۇلاردىن ئىككى - ئۈچ قېتىمدىن قەرز ئېلىپ بولغان ئىدىڭ. ئۇلارغا قايتۇرۇدىغان 2000 يۈەن قەرزىڭ شۇ پېتى بار ئىدى. ئىشچى - خىزمەتچىلەردىن پۇل سوراش − دەشت - چۆلدە ئۇسۇز يولۇچىدىن ئۇسۇزلۇق سوراش بىلەن ئوخشاش؛ سودىگەردىن پۇل سوراش − ئۆلۈكتىن جان سورىغان بىلەن ئوخشاش؛ ساخاۋەتلىك كىشىلەردىن پۇل سوراش − ئۇلارنىڭ ئالدىدا «قويمىچى» بولۇپ قېلىش بىلەن ئوخشاش. :FcYjw
»قانداق قىلسام بولار؟...»؛ -!zyit5B
»خەپ، قويمىچىلار، سەنلەرنىڭ دەستىڭدىن بىركىمدىن پۇل سورىغىلىمۇ بولمايدىغان بولۇپ كەتتى - يا!؟...»؛ ]A+q:kP
»يەنىلا قان ساتاي!...». +n_`*@SE
قان سېتىش قارارىغا كەلدىڭ؛ ئۆز - ئۆزۈڭگە بەرگەن: «ئەمدى ھەرگىز قان ساتمايمەن» دېگەن ۋەدەڭنى بۇزۇپ، يەنە قان سېتىش قارارىغا كەلدىڭ. mF7T=pl
ۋېلىسپىتكە مىنىپ شەھەرگە قاراپ ئۇچتۇڭ، خۇددى باش ئۈستۈڭدىكى قارلىغاچلاردەك. ئالدىرىمىساڭ بولمايتتى؛ دوختۇرلار ئىشتىن چۈشۈپ كېتىپ بولغۇچە قان سېتىپ، قاننىڭ پۇلىغا جان سېتىۋالمىساڭ بولمايتتى. a7KP_[_(
ۋېلىسپىتىڭ سايرايتتى، گوياكى يامغۇرچى سايرىغاندەك. كەڭ پېشانەڭدىن تەر سىرغىيتتى، بەئەينى رۇستەمنىڭ بېشىدىن، سېنىڭ يۈرىكىڭدىن سىرغىغان قاندەك. iU]py
سەن 200 يۈەنگە قان سېتىپ چىققاندا، كۆكتىكى بۇلۇتلار تېخىمۇ پەسلەپ، سىمىلداپ ياش تۆكۈپ تۇراتتى، مىسالى نەجمىدىن، رۇستەم، ئايشېرىنگۈل، قەلبىڭ تۆكۈۋاتقان ياشتەك. قارلىغاچلار بىر دەمنىڭ ئىچىدىلا قەيەرلەرگىدۇر غايىب بولغان ئىدى، بەئەينى ئۈمىد - ئىستەكلىرىڭدەك. يۈرىكىڭ بار - يوقنىڭ ئارىلىقىدا سوقاتتى. پۇت - قولۇڭ ماغدۇرسىز، ئۆزۈڭنى ئاران - ئاران كۆتۈرۈپ كېتىۋاتاتتى. سەن بىر ئاشخانىغا كىرىپ، بىر قورساق ئاش سۈيى ئىچىۋەتكەندىن كېيىن، ئۇن ماگىزىنىغا كىردىڭ. 80 يۈەنگە ئۇن - ياغ سېتىۋېلىپ پىچىرلىدىڭ: ta i
»تۆتى 30 كويدىن ئاپارغاچ تۇرسۇن«... l8rBp87Q
يامغۇر شارقىراپ قۇيۇۋەتكەن ئىدى. ۋېلىسپىتكە مىندىڭ، بار كۈچۈڭنى يىغىپ پىدالنى كۈچەپ تەپتىڭ. ئەمما، ئانچە ئۇزاق ماڭمايلا ھارسىراپ، يۈرىكىڭ ئاغزىڭغا قاپلىشىپ قېلىپ، ۋېلىسپىتتىن چۈشۈشكە مەجبۇر بولدۇڭ. بارغانسېرى ماغدۇرسىزلىنىپ كېتىۋاتاتتىڭ، گوياكى باقىدەك**. بىر قەدەم - بىر قەدەمدىن ئالغا ئىلگىرىلىدىڭ. شۇ ئىلگىرىلىگەنچە يامغۇر سۈيى بىلەن قوشۇلۇپ ئۇپۇققا سىڭىپ كەتتىڭ... #Q320}]{
ئەتىسى، يۇرتۇڭدا ھازا قىزىپ كەتتى. ھازاڭغا ئۈچ نەپەر ئوقۇغۇچىڭدىن باشقا كەلمىگەن، ھازا ئېچىپ يىغلىمىغان ئادەم قالمىدى. چۈنكى، ئۇ ئۈچ نەپەر ئوقۇغۇچىڭنىڭ بىرسى چاشقان دورىسى ئىچىپ، ئىككىسى سۆگەتئېرىق سۇ ئامبىرىغا ئۆزىنى تاشلاپ ئۆلۈۋالغان ئىدى! KFd !wZ @e
2002-يىلى 2-يانۋار، قاغىلىق lrQ +G@#
)xtDiDB
* لىڭگوڭلى − خەنزۇچە سۆز بولۇپ، ئۇيغۇرچە «نۆل كېلومېتىر» دېگەن مەنىنى بىلدۈرىدۇ MW&ww14
** باقى−زۇنۇن قادىرىنىڭ «ماغدۇر كەتكەندە» ناملىق ھېكايىسىدىكى باش قەھرىمان ma9VI5 w
RDX".'`(=
(«شىنجاڭ مەدەنىيىتى» ژورنىلىنىڭ 2004-يىللىق 4-سان) 2Hl tgt,
tu(k "'aJ
Minbere Dökülen Yaş >(>Fx\z}
Çobanî (UYGUR) B1\@ n$
İletişimdeki gelişme, âdeta dünyayı küçük bir köy haline getirdi. Artık uzak yakın yok; her yerle her zaman irtibat kurmak mümkün. CYlZ< W'
Uzun zamandan beri şiirlerini okuduğunuz ‘Çobani’nin bu hikâyesi de Uygurlar bölgesindeki bir Uygur Türkü kardeşimizden geldi. Türkçesindeki güzelliğe ve Türkçe’yi kullannmaktaki başarısına sizin de hayran olacağınızdan eminiz. Q 5R7se_
_ Kardelen mG;Gt=4
b.Wf*I?
Göğü kapkara bulut kaplamıştı sanki gönlünü muhtaç kaplamiş gibi. Yağmurci (yağmur yağmadan önce öten kuş) yağmurdan işaret vererek hasretli ötüyor güya matemlı gibi. Kırlangıçlar gökten azık arayıp çok aceleyle pirpir uçuyor tıpkı sen sinifa manevi azıklı arayıp aceleyle yürüdüğün gibi. Ama kırlangıçlar sen gibi böyle üzgün, düşkün, ümitsiz değil, çoşkun cevval, ruhlu, gamsızdı, misal senin çocuklu zamanlarin gibi. VeT\I.K[
Çok hırsla sınıfa girdin sanki aniden çikan kara boran gibi. Şu anda o kadar çılgındın ki önceki ağırbaşlığını büsbütün kaybetmiştin. Şuna çocuklara bayağı bir sıra bakmak yerde önceki bahar gibi ılık çehrenden kar buz yağdırarak yoklamayı açtın. Çocuklar sessizce oturuşuyorlardı güya vücudundan dökülmüş kış zemistanda donakalmış gibi. jU
K0?S>
Sen evvel: “Sınıf başkanı!” diye sormak yerde: Y>eypfK"
Kim yok!? \A-w,]9^V
Diye sordun çok sertçe, sanki humarı tutmuş esrarkeş gibi. S].=gR0:
Sınıf başkanı çabuk ayağa kalktı sanki ürkmüş ahu gibi. Şuna o önü ardına bakarak kekeleyip olunca yine sordun: +f)Nf)
\q
Ulan sağır, ağaç kulak! “Kim yok” dedim ben sana!? CfFNk "0{
Hep... Hepsi var. 7.O1
~-
Bundan zarrece sevinmedin. Bir zamanlarda çocuklar böylesine dolu olacaksa o kadar hoşnut olurdun sanki visal kazanmış âşık gibi. Dersi de o kadar ihlâsla vererek âlemca sevinirdin güya suya dalmış susak balık gibi. Zil çalınmasıyla beraber sınıftan şirin keyif, hafif adımlarla çıkardın tıpkı kuğu yünü gibi! ;D 5B$ @W>
Ama bugün... ~O{sOl
_<4
Çocuklardan sözlü sinav almadan yoklamayı kapadın. Çocuklar bir birine şaşırmayla bakıştı. Çünkü sen öğretmeli ömründe ilk kez meslek ahlâkına hilâflı etmiştin: Şimdiye kadar bir kez de sözlü sınav almadan ders başlamamıştın. Şuna çocuklar bu tuhaf kılığınden hayran kalmıştı. Hattâ bu kılığınden kendin de şaşıyordun. Kendi kendini suçlayordun sanki sözlü sınavdan geçemediği çocukları suçladığın gibi. Cebinden yeşil kabuklu bir anı defteri çıkarıp kitap parasıyı vermediği çocukların adını bağırmaya başladın: Q^q G=
Necmiddin! sePOW#|
Anı defteri masaya birakip başını kaldırdın. Sarı çehreli, bodurca bir çocuk pek zorla ayağa kalktı. Bu durum sana beş parmak gibi belliydi. Onu utanç, batkınlı, fakirli, muhtaçlığın sanki dağ gibi basmakta olduğunu çok iyi bilirdin: Şimdi her ikinizin durumunun benzerdiğini bile çok iyi bilirdin. z_XI,u}
Ama bugün parayı almadan ancak olmuyordu! Jt4T)c9
Parayı getirdin mi!? /wIev1Z!Y
... 38P_wf~ \
Çocuk cevab vermedi. Bu onun parayı yine getirmediğinden işaret veriyordu. Birden şiddetle sinirlerin bozuldu: u(Ke S`
Çık önüne! cm]D"GFLY
Çocuk kara tahta önüne çıkarak başıni mahkûmane eğip tırnaklarını kaşımaya başladı. 7M: 0%n$
Niye!? :SSlUl4sU$
... [.P~-6~
Çocuk yine cevab vermedi. Bu babasının ona bugün de para vermediğinden işaret veriyordu. Sabrin bitmişti: WU1 I>i
Ulan daz! Baban para vermediyse caminin önüne gidip, önüne sofra sererek otursan olmaz miydi! 1 'EMYQ
Ona baktın. Çocuğun yalın ayak ayağı çakçak yarılmıştı. Sanki o, öğrencilerin ve onların baba anneleri, sen, coluk çocukların yorulmadan yiyormuş sert zağra (zağra: bir çeşit misir ekmeği) gibi. Pantolosunun yırtıklarından kalçası gözleyordu. Güya köken gölgesinde kalmış sarı kelek gibi. Yüreğin o kadar acıdı misal onun yüreği gibi. Ama bugün parayı almadan ancak olmuyordu. Dbr(Wg
Şimdilik dilenci saildan vergi ücreti almuyor, pazar yönetim ücreti almuyor, yer ücreti almuyor, çevre koruma ücreti almuyor, dinledin mi!? Dinlediysen sana şimdiden itibaren yarın sabaha kadar izin. Yürü şimdi caminin önüne giderek işte baş örtüsünü, önündeki masada oturduğu bir kız çocuğun baş örtüsünü başından yolup alıp onun eline tuturdun, işte bu baş örtüsünü önüne sererek otur! Ağzını durdurmadan iltica et!: N i ^pP@('
Can annemden ayrılıp, avls[Bq
Gül çehrem saman oldu. }}~ ^!
Üvey annem derdiyle, LJZEM;;}
Göz yaşım revan oldu. 9!V<=0b/
FQi"OZHq
Aç gözünü can anne, X4i$,$C
Garip olmuş balan geldi. s
@o"V >t
Berna halde kalbine, u
` 9Eh;
Dert dolmuş balan geldi. (bala: çocuk, yavru) W 5 :S+
Diye türkü oku. Muhadini akıtarak hayli ağla! Yürü! #:Cr'U
Çocuk kımıldamadı. Onun gerdanına sillenle hayli vurdun. Sillen onun gerdanına değil, yüreğine dokundu. O sendeleyip sendeleyip giderek kapıya hayli birni süserek durdu. Hayır kapıya değil, yüreğine. Yüreğin acıdı sanki onun yüreği gibi. Cgw# c%
Ama kitap parasıyı almadan ancak olmuyordu. Re
Kapıyı açıp onu sınıftan iterek çıkarıp kapıyı kapadın. Onun zavallı siması sınıftan kayboldu. Q*$x!q
Yine ani deftere baktin. oB9Fas!N
Rustem! 5
+(YcV("
Siska, yüksek boylu, kapkara yüzlerini liken bastiği bir çocuk ayağa kalktı. @uY%;%Pa8
Çık önüne! 94nvh: n
O da Necmiddin bulunduğu yere gelerek durdu. 0]>p|m9K^<
Ya sen!? w
#(XiH*
... P!bm $h*3?
O da cevap vermedi. Pantolosunun bağı sarkılıp duruyordu. Dikişinden yırtılmış paçalarını sıvamıştı. Optini ayağında durmadığı için bir beyaz plastik urganla aşığına bağlayabilmişti. !JYDg
Ulan daz, ulan gicik daz! Sen dün “yarın muhakkak getireceğim” demiştin ya!? &V gjd>
Çocuk kekeledi. Onun ufak tefek bahane sebeblerinden çok bıkmıştın, gerçi onun bahane sebeblerinin haklı olduğu sana açık ise de. Ama parayı almadan ancak olmuyordu. Şuna onun şapkasının siperinden tutarak bir çekmiştin “part” sesle yırtılıp eline çıktı. Şapkanın siperini firlatatip, şapkayi yolup eline aldin sanki ayni kız çocuğun baş örtüsünü yolup aldiğin gibi. Şapkayla Rustem'in başina vurdun. Rustem: “Aman!” diye hızla diz çöktü sanki koltuk değneğinden ayrılmış topal gibi. Sen de şaşirmayla: “Yazık!” dedin içinde. Yüreğin büksüldü sanki Rustem gibi. Çünkü onun saçları arasından damlayıp çıkan kıpkırmızı kan çocuğun kapkara gerdan ve yüzünü boyayordu güya yüreğinden damlayıp çıktığı kan Hızır'ın gönlü gibi bembeyaz kalbini boyadığı gibi. Kanı görerek ürktün sanki avcının kokunu koklayan ahu gibi. ]s, T`
(&
“Tövbe, bu ne iştir? Şapkayla vurduğum bile kan çıkar mı?!...” 8a?V h^
Onun şapkasını mühkem sıktın sanki muhtaç yüreğini sıktığı gibi. Bir sert şey dokundu eline. Onu şapkanın asterinden sıyrıp çıkardın. Elinde küçük ceviz gibi bir elektrmotor belirdi. Bunu görerek o kadar öfkelendin. 3'&
]v6|
Bu ne!? |Q:`:ODy`5
... pd X9G
Bu bir şeyi neden şapkanın içerine saklamıştın!? SKG_P)TnO
... |y'q`c Y
O cevap vermedi. Daha da hayran kaldin. Çünkü fizik öğretmeninin çocuklara birden hareketli model yapmayi ödev verdiğini, elektrmotor bulamadiği Rustem'in fizik öğretmeni tarafindan birçok suçlandığını bilmiyordun! Okul görgühanesini temizlemek fırsatından faydalanıp onun bir elektrmotor çaldığını, öğretmenin öğrenip kalmasından korkup şapkasının asterine gizlediğini bilmiyordun. A H#e>kU^
Yürü, sana da yarin sabaha kadar izin. Payzen pazarını bilir misin? Bilmediysen ben söyleyeyim, caminin karşısında, ticaret sarayının önünde. Şimdi giderek payzenlı yap. Bir kimin halasının boğunu taşıyor musun, aşçının kap kacağının yikayor musun, ne iş yapacaksan yaparak para bulup gel! V l9\&EL
Kapıyı açıp onu da sırtınden var gücünle iterek çıkardın sanki ömrün boyunca söylemediğin en çirkin sözleri çıldırarak ağzından çıkardığın gibi. {n1o)MZ]R
Yine anı defterine baktın. vB.LbYyF
Ayşiringül! y5R 6/*;N.
O yavaş ayağa kalkti sanki kahvaltısız kalmış ahu gibi. Ama senin: “Çik önüne!” diye emretmeni beklemeksizin önüne çıkıp kara tahtaya bakarak dik durdu sanki elif gibi. Onun yüksek boyu o kadar düz güzelmişti misal serv gibi. Kırmızı yanaklı yüzü yusyuvarlaktı sanki dolunay gibi. Sözleri, sormuş soruya verecek cevapları o kadar şirindi güya bal gibi. Kendi tertemiz, kırsızdı misal tan şebnemi konmuş kırmızıgül yapraği gibi. Kapkara saçları çıkıp kalan delik et renkli baş örtüsü, fazla yikandığı için solup rengi kalmayan, sünmüş kara atlas gömleği, gömleğinin deliklerinden görünüp duracak kırmızı iç gömleğinin misir kulaklari gibi sallanıp havalanıp yeri öpüp durduğu iki tane “kırmızı kurdelası”, gömleğinin yakasınv zenahinin dibinden dügme yerinde diktiği jeng basmiş kilitli iğnesi, modasının tuhaflığınden onun “bit pazarı”ndan satın aldığı aydin bilinecek sarı renkli eski kostümü, ruka ayağının gagasından “işte ben burdayım” diye gözleyip durduğu parmağı... Onun bu güzel latafetina zarrece kusur vermemişti hem veremiyordu. Çünkü o ahlâk, akıl bakımdan yalnız senin değil, hepsinin övmesine eren en sevgili, sayın öğrencindi. _wHqfj)
Ayşiringül'ün üstü başına bakıp yüreğin acıdı sanki para gürültüsü yapan çocuklarının ağlamasını çok dinleyip eline bir tiyin (en küçük para ölçüsü, bozuk para) de para veremeyen baba annelerin yüreği acımış gibi. Ama “yüreğim acıdı” diye çocuklardan, hattâ meyyal, sevgili öğrencin işte Ayşiringül'den parayı almadan ancak olmuyordu. Şuna ondan da öfkeleyip, ilk kez “sen”leyip sordun: Pel3e ~?t
Ya sen!? H3b@;&` &
... /Hd\VI
O da cevap vermedi. v4S|&m
Şimdi o kadar inat, hiddet, “paragöz”, “yüzsüz” olup gitmiştin. Şu meyyal, sevgili öğrencine bile yüz vermek yerde onu da hakaretledin: H ($=k-+5
Sana da yarın sabaha kadar izin. Sen de şimdi payzen pazarına giderek para bulup gel! Bir kimin bebeğini besler misin yoksa bir kimin karısının iç pantolosunu yıkar mısın, bitini öldürür müsün, yoksa... Sıfır kilometre'ye (Kağilik ilçesinin doğu tarafındaki Şincan - Tübet iki özerk bölgesinin başlanma noktası) giderek... 5$O@+W!?@
“Namusunu satar mısın” diyen sözünü yuttun. Ama geç kalmıştın. Çünkü senin: “Sıfır kilometreye giderek...” diyen sözünden çocuklar hepsini anlamıştı. Kendini biraz tutabilerek gülzemin ve namusunu satacıların çokluğu, hizmetinin “iyiliği”yle “nam” kazandiği bu “şöhretli” mekânin namını dile almanın yerine başkaca sözlerle hakaretleseydin, belki bu işler belirmezdiği mümkündü. m$$U%=r>@
Beklenmeyen yerden o sana hırsla dikildi. Onun güneşin altın iğnesi gibi kesin bakışları gögsünü deşip girerek yüreğinden kalbur gibi delik açmıştı sanki senin eksik yutmuş sözlerin onun yüreğini delik deşik ettiği gibi. Yüreğinden damlayan kana gark oldun sanki o kendinin göz yaşına garik olduğu gibi. {cG&l:-r
Para pek ciddi lâzim olmuşsa… p_mP'
Dedi o ağır başlıkla tane tane konuşarak: ,>e
Yaşlanıp kaldığı karınızı hiç kimse paraya satın almuyor, lisede okuyacak kızlarınızı sıfır kilometreye gönderiniz para bulup gelsin! xOEj+
%M
Kendi öğrencin tarafindan berna gururun, nazik kalbin o kadar aşağılandı sanki Ayşiringül'ün sabi gururu, sabi kalbi aşağılanan gibi. Fakat onun gibi kendini tutamadın. Gazabın kafana sıçrayıp göz önün karanlaştı, titreyip gittin güya songüzdeki yaprak gibi. Azaplı yüreğin tiktik atarak nefesin kesildi misal tüberkülijen hastalıği var adamın nefesi kesildiği giğbi. Baca elinin güçü kaçarak bulunduğu yerine hızla diz çöktün sanki canın çıkmış gibi. İki elinin üzerine başını bıraktın güya “sıfır kilometreye giderek...” diyen sözünü dinleyip başını masaya bıraktığı kız öğrenciler gibi. Çok susaklı hissettin sanki çölde kalan susuz yolcu gibi. O*c +TiTb
Evet, sen de marifat bahçesindeki susak yolcu, susak bahçıvendin! $@DXS~ UQA
Fakat sen şimdi suya değil, paraya susaktın! i5:fn@&
Şuna parayı almadan ancak olmuyordu. 6&h,eQ!
Epey uzak sessiz oturdun güya mevcutluğunu kaybetmiş gibi. Seni hayal kendi koynuna almıştı. Fakat ne hayal sürdüdüğünü bilmiyordun, hayalet dünyada kaçlı yaşadığını bilmiyordun. Şuna hatıranı toplayıp düşünmeye başladin: d+z8^$z"
“Tövbe, bu itaetli, mülâyim, edeb ahlâklı kız Ayşiringül şu mu?! Beni sanki baba annesi gibi hürmetleyecek zeki öğrencim şu mu ha?!...” \v pUl
“Şu şeyleri, şu sözleri yapan ben miyim ha!? Ben de öğretmen miyim? Hani bendeki öğretmene has ahlâk fazilet?...” 0 2?y%
“Bu ancak ben miyim, değil miyim?!...”. T&cf6soo
Bu seniydin. Fakat inanmıyordun, onun Ayşiringül olduğuna, bunun kendin olduğuna ancak inanmak istemiyordun. Sanki öğrencilerin senin önceki çehresinden iyi huylu, sevim şefkat, dilinden şiir, ilim hikmet dökülecek sevgili öğretmeni olduğuna inanmak istemediği gibi! Şuna onlar senin azab hasret ve muhtaç cilveliniyormuş kahve gözlerine, gözlerinin çerçevindeki çok önce düşmüş yol yol kırışıklara, esmer yüzüne ve sol yanağındaki burcak gibi büyüklükteki halina, halin üzerindeki iki tane sari tüye, solup aslı fark edilmez kır çimendoppan'a (Uygurların başörtüsü, börk), fazla yıkandığı için asli rengini kaybetmiş kahve renkli kostümüne, gömleğinin asteri görünüp kalmış kırsız yakasına, dizkabi sanki torba gibi olmuş mağz renkli pantalona, şu bir iki yılden beri boyanmadığı için ağarmiş, fazla yamalıp yine yamamak mümkün olmuyacak, ökçesi aşınarak paytak giden optinine... Dikkatlice bakakalmişti. arRb q!mO
Çünkü senin öğretmene benzemezdiğin ilk kezdi, ders saatında ders vermeden, kitap parası biriktirmen, çocukları hakaretleyip vurman, sabi gururunu paymal etmen ilk kezdi, öğrencilerine dert dökmek kararı vermen de ilk kezdi. 4
Bs '5@
Evet, sen öğrencilerine dert dökmek isteyerek başını kaldırıp önce kara tahta önüne baktın. Ayşiringül gözükmüyordu. Çocuklara bakmak bahanesiyle onun oturduğu yerine baktın. Onun yeri boş, o çıkagitmişti. Onun ne zamanlarda çıkagittiğini duymamıştın. Çocuklarin hepsi sessiz oturarak ders öğreniyorlardi. Ayağa kalkmak istedin, ama kalkıyamadın. Kendi öğrencin tarafindan aşağılanan yüreğini kaldırıp kalkıyamadın, kendi dilin, kendi kılıklarinla kıpkırmızı kanla boyandığı yüreğini eline alamadan kalkıyamadın! Şuna çocuklara utançla yapyatay bakarak dert dökmeye başladın: lfK sqe"
Beni dar yerde böyle sıkmanız, iyi kardeşlerim! Beni böyle işkencelemeyiniz! 42~tdD
Dedin elem hasret ve uçsuz yalvariş, rica ile şimdi kaçıncı ay çocuklar? k_/*> lIZY
Eylül! Z<@0~t_:?p
Evet, eylül, 29 eylül. Devlet bayramının yüz hatırasından dün daha haziranlı maaşımızı aldık. Söyle geç maaş aldığımıza iki yilden artık oldu. “Dün maaşını aldıktan sonra bügün bizi böyle sıkıp ne yapacak?” demeniz. Ben de sizi böyle sıkmak, gönüllerinize böyle azar vermek istemiyordum. Ama bende de çare kalmadı, irademe hilâf halde gönüllerinize azar vermek zorunda kaldım. Dün maaşimi aldığım ile elimde bir tiyin de para kalmadı! Hepsini kitap parası için tutabildi!... W 2&o'(P\
Kurup pas bağlayan ince dudaklarını yalayıp devam ettin: `-/-(v+ i
Benim de çocuklarim yok mu? Evim yok mu? Siz de bilirsiniz, benim yok şeylerimi bulup verir gibi babam yok, sinik gönlüme teselli verir gibi, “işte bir tane soğan, işte bir tane yumurta” der gibi annem yok, yoksa eli işe yaramak gibi olan çocuğum yok. Dört yavrumun hepsi siz gibi okulda okuyor. Her günü kitap parası, okuma bedel parası, gazete dergi müşteri parası, iane parası, faaliyet parası, sigorta parası, öğrenciler forma parası... nin gürültüsü! yapacak yalan sözlerim de kalmadı. Dün küçük oğulumun öğretmeni: “Caminin önüne giderek önüne sofra sererek otur!... ” demiş. O kadar acıdım! Ortancı oğulumun öğretmeni: “Şalgam olsa da olur, havuç olsa da olur, erik kaki, çigde olsa da olur, evin de ne varsa şunu getir, hattâ bok olsa da olur, ziraetcine samana değişirim” demiş, kıvrandım. Büyük kızıma ise: “Ablan olsa da getir... ” demiş. Gönlüm çok rahatsız oldu, içimden ağlama kaynadı. Kendimi bin zorla tutabildim. Büyük kızımın öğretmeni şimdi ben Ayşiringül'e diyen sözlerimi demiş, ağladım, bir gece ağladım, gözümle değil, yüreğimle ağladım. Kendi kendimi suçladım, kargıdım, kendi kendimden nefretlendim. Elbette çocuklarımı hakaret eden öğretmenlerden değil! Neden? Çünkü onların dertlerini anlıyorum, onlar da benden de beter dertlik. j
4!$[h
Siz de bilirsiniz, ben yapmadığım hangi iş kaldı? Dersten döndükden sonraki zamanlarda, cumartesi, pazar günleri üç çarıklı bisiklet sürerek sürücülük yaptım. Ticaretim epey iyi olmuştu, vergiciler, pazar yönetim hadimleri, şehir inşa yönetcileri, ulaşım polisleri çok fazla beyhude ceza alarak gün vermedi. “İster” diye yapiyiverdim. Fakat bir emirle hepimizin bisikletlerimiz musadire edildi. Kimisi bisikletlerini alıp çıkıp yine sürdü. Ama ben alıp çıkamadım. Gerçek söyleyende onun çeşitli ödemeklerine yetecek gibi para bulamadım. Para bulup ödemeklerini öderek sürdüğüm takdirde bile sabahleyin akşamleyin kazanmış paramın onun çeşitli ödemeklerinden elime yine para artık kalmasına gözüm ilişmedi. Artık sebze sattım, Lenpuncili (bir çeşitli ekşice adi yemekli) yaptim, Matancili (bir çeşitli adi yemekli) yaptım. Yasa, belgilemelerde “cumartesi, pazar günleri ve işten düşdükden sonraki zamanlarda ticaret ile meşgul olanlardan pazar yönetim ücreti, vergi ücreti... alınmaz” diyen belgileme olmadığı için, bulmuş topladıklarım yine pazar yönetim ücreti, vergi ücreti... ödemekle tükendi. Harıl harıl yapmayan, sabahleyin akşamlayin, cumartesi, pazar günlerinde yapan ticaretten kaçlı fayda kalır?.. Ben yapmayan ancak şu önüme sofra sererek dilencilik yapmak kaldi. Ben şimdi Rustem'e diyen gibi bu pek iyi iştir, pazar yönetim ücreti almuyor, vergi ücreti almuyor, yer ücreti, çevre koruma ücreti almuyor, hiç kimse: “o tarafta dur, bu tarafta dur” diye kovlamuyor. Lakin dilencili yapmaya yüzüm dayanmadı!.. Biraz düşündükten sonra boğazını temizleyip konuşmayını devam ettin, siz bilmezsiniz, hiç kimse bilmiyor, hattâ çoluk çocuklarım da bilmiyor. evde kömür, un, yağ kalmadığı için iki kez hastaneye giderek kan sattım. Satacak gibi, paraya alacak gibi şeylerimin hepsini satıp bitirmiştim, kan satmadan ne satacağım?.. m}hEi
Sözün şu yere gelince gözlerinden yine yaş dökülüp solmuş yüzlerini yalayıp aktı. Gözbebeklerini yaş ferdesi engellediği için çocukların da gözlerinden döküldüğü yaşlarını göremedin. Sen kara tahta tarafa bakarak biraz durduktan sonra göz yaşını silerek ardına döndün: 9sG]Q[:.]
Biz öğretmenler şu halâ düşüp kalmış adam mıyız!?.. Sen sözü birden kendinin üzerine kaldırdın, 25 yılden beri öğretmenli yaptığınca, hiç olmazsa dericili yapsaydım... dhv?36uE
Çocuklara dökecek dertlerin hiç bir bitmiyordu. Yine dert döküyüvereceksen çocuklarla birlikte göz yaşına gark olman mümkündü. Üstelik baca elin sızlayıp gücünden gidiyordun. Güçsüzlenmen Uygur çağdaş edebiyatının temelcilerinden birisi merhum yazar Zunun Kadirî'nin “Güçsüzlenmek” adlı hikâyesini aklına getirmişti. Şimdi “Güçsüzlenmek”in sununu vererek bitirmezsen olmuyordu. Şimdi vererek bitirmezsen sonraki saatlı ders planına, çocukların ders öğrenmesine etki yeterdi. ;x%" o[[>
Peki, dersimizi devam edelim, sen kitabı açirken sordun, Yasin, sen cevap versenize, “Güçsüzlenmek” diyen hikâyenin baş konusu nedir? ,cE yV74
Yasin ayağa kalkarak yaşlarını silerken biraz düşündükten sonra kısaca cevap verdi: i' V( "
Bu hikâyede... Ziraetcilerin ezici sitemkârlarin zulmü altinda güçünden gittiği anlatılan... %|j`z?i|
Zil çalınarak onun sözü kesildi. Onun sözü kesilmişti, yüreğin o kadar acıdı. Çünkü “Güçsüzlenmek”in devamı artık kalmıştı. Sen hiç zaman şu saatli dersi sonraki saata artık bırakmamıştın. Özellikle bügünkü gibi en önemli konuşmaların geriye artık kalmamıştı. Şuna çok üzülürken öğrencinin sözünü kisaca doldurdun: ZP{< f~;
İyi! dedin onu can yüreğinden överek, evet, Yasin diyen gibi, bu hikâyede ezici hükümdarların sinirden artmış zulmü altında ruhsal ve kişisel ibakimdan işkencelenip güçünden gittiği köylü ailesinin feci geçmişleri canlı, aydın betimlenmeyle beraber zulüm, sitem hüküm sürmüş, berabersizlik, horlu ile dolmuş karanlı eski cemiyetin kabahatlari faş edilen ve bulanık manzirasi aydın gösterilen! /| q .q
Gönlün boşalmişti. Ama bu endişe, iztirab, gam keder, utaçtan kurtulduğundan, ümit güvene dolduğundan işaret vermiyordu. Çünkü çocukların kitap parasiyi yarın da getiremeyecekdiği sana beş parmak gibi belliydi. Getirdiği takdirde bile bununla müşkülün çözülmüyordu. Yine üç sınıftaki çocuklarda geçen mevsimli birçok kitap parası vardı. Temmuz ayli maaşın dağıtıldığı takdirde bile eline para değmiyordu. V56WgOBxz
Yoklama, derslik aletlerini koltuğuna kıstırıp sınıftan çabuk çıkagittin. Gök kapkara bulut, kırlangıçlarla dolmuştu, kalbin elem hasret, muhtaç, yoksuzlu, ahd, utanç, göz yaşı, kan ile. Bu senin, öğrencilerinin, baba annelerin elem hasreti, muhtaci, yoksuzluğu, ahdisi, utancı, kan ve göz yaşıydı. Ps!umV
Bugün para bulmadan ancak olmuyordu. Çünkü çocuklarına “bu benim en sonraki ahdim, bana inaniz” diye ahd vermiştin. “nasıl yaparsam olur?...” B (Ps/
Adımların o kadar ağırdı sanki taş gibi. Yüreğini muhtaç eziyordi güya hortlak pençesi gibi. Giderken hasretli fısıldadın: U0gZf5;*
“Ah Allah, kendin var!..” &r
G B58
Para bulmadan ancak olmuyordu. >
vdmN]
Korsağın çok acıkmıştı. Eve aceleyle girdin. Ama önüne yemek değil, karinin sert çehresi çıktı: @- }*cQ4u?
Kalkınız, “puş puş” sesle soluklayıp oturmadan, bir yerden para bulup geliniz! +D@5zq:5
Ruhu çıkmış adam gibi güçsüzlendin. Başından iş çıkagitti sanki hasetcinin bacasından çıktığı is gibi. I)tiXcJw
“Nereden para bulsam olur? Kimden para borç alayım?..” !$ A/.;0$
Uzak düşündün, şunca düşünerek de sana para borç verir gibi hiç kimseyi bulamadın. Hayır buldun, fakat onların önüne gitmeye cesaret edemedin. Çünkü onlardan iki üç kezden para borç alıp olmuştun. Onlara iade edecek 2000 yüen (Çin para ölçüsü, beş yüen bir Türk lirasına beraber gelir) borcun daha şu halde vardı. Amele memurlardan para borç almak çöl beyabanda susuz kalmış yolcudan su sormuş ile beraber; ticaretciden para borç sormak ölükten can sormuş ile beraber; sahavetli kişilerden para borç sormak onların önüde “aldatçi” olup kalmak ile beraber. 1rJ2}d\y
“Nasil yaparsam olur?...”; W#S8 2
“Hey, aldatcilar, senlerin derdinden bir kimseden para borç alinmaz olup gitti ya!?...”; H s*["zFc
“Yine kan satayım!...” N ai5!_'
Kan satmak kararı verdin, kendi kendine verdiği “şimdi ancak kan satmayacağım” diyen ahdini bozup yine kan satmak kararı verdin. ^cm ]
[9
Bisiklet binip şehir doğru uçtun sanki baş üstündeki kırlangıçlar gibi. Acele olmazsan olmuyordu; dokturlar işten düşünce kan satıp, kanın parasına can satın almazsan olmuyordu. `PC9t)%.pV
Bisikletin ötüyordu güya yağmurci öttüğü gibi. Geniş alnından ter damlıyordu sanki Rustem'in başından, senin yüreğinden damlayan kan gibi. e"ehH# i
Sen iki yüz yüen'e kan satıp çıktığında gökteki bulutlar daha alçaklaşıp çiseleme yaş döküyordu, güya Necmiddin, Rustem, Ayşiringül, kalbin dökdüğü yaş gibi. Kırlangıçlar bir anda her hangi bir yerlere kaybolmuştu sanki ümit isteklerin gibi. Yüreğin var yoğun arasında atıyordu. Baca elin güçsüz, kendini çok zorla kaldırıp gidiyordu. Sen bir aşçi dükkânına girip doyunca aşsuyu (“leğmen” adlı bir çeşit yemeğin pişirildikten sonraki kuru suyu, bu yemek sayılmaz) içdikten sonra un magazanina girdin. 80 yüen'e un yağ satın alıp fısıldadın: . qgUD
“Dört çocuğum 30 yüen'den götürsün...” ]K"&Vd
Yağmur şakır şakır yağiyiverdi. Bisiklete bindin, var gücünle başarığı tekmeledin. Fakat unca uzak yürümeden hırıldayıp, yüreğin boğazina kaplanıp, bisikletten inmek zorunda kaldın. Vardikce güçsüzleniyordun güya Baki (Zunun Kadiri'nin “güçsüzlenmek” adlı hikâyesindeki eşhas) gibi. Bir adım bir adımdan ilerledin. Şu ilerleyince yağmur suyu ile katılarak ufuka sinip gittin. 83n%p
S4x
Ertesi yurdunu yas kapladı. Yasına üç öğrencinden başka gelmeyen, çığlık edip ağlamayan adam kalmadı. Çünkü o üç nefer öğrencinin birisi siçan ilâcı (zehirli ilâç) içip, ikisi “söğüt arik su seti”ye kendini bırakıp ölebilmişti. rW:krx9
"f,{d}u
تۈركچە «قار لەيلىسى» ژورنىلىنىڭ 68- (2011-يىللى 3-پەسىللىك) سانى `eP C$Ovn
~SnUnNDm `
|