گېن قورالى
گېن قورالى:20 گرام 6مىليارد ئادەمنى ئۆلتۈرەلەيدۇ. 4:MvC^X~z
ئەنگىلىيەنىڭ « تايمېس» گېزىتىدە خەۋەر قىلىشىچە، ئىسرائىلىيە ئالىملىرى پۈتۈن كۈچى بىلەن يەھۇدىيلار بىلەن ئەرەبلەرنىڭ گېن پەرقىدىكى سان- سېفىرلارنى يېشىپ، ئەرەبلەرگە ھۇجۇم قىلىدىغان « گېن بومبىسى»نى تەتقىق قىلماقتا. ئەنگىلىيە بىئولۇگشۇناسلارنىڭ ھۆكۈم قىلىشىچە، گېن قورالى مۇشۇ يېقىنقى يىلدا دۇنياغا كېلىدىكەن. 20گرام ئادەتتىن تاشقىرى گېن قورالى 6 مىليارد ئادەمنى ئۆلتۈرەلەيدىكەن. نۆۋەتتە، نۇرغۇنلىغان دۆلەتلەر گېن قورالى تەتقىقاتى بىلەن شوغۇللىنىۋېتىپتۇ. g-3^
5:P S74/
1.ئامېرىكىدىكى ھەسەل ھەرىلىرى سىرلىق ھالدا يوقالماقتا %:26v
wd:Yy
2006- يىلدىن 2007 يىلغىچە بولغان ئارىلىقتا، ئامېرىكىنىڭ 35 شىتاتىدا ھەسەل ھەرىسى باققۇچىلار بىرلا ۋاقىتتا ، ئۆزلىرى قويۇپ بەرگەن ھەسەل ھەرىلىرىنىڭ خۇددى كېلىشىۋالغاندەك ئۇچۇپ يىراقلارغا كەتكەنلىكىنى، قايتىپ كەلمىگەنلىكىنى بايقىغان. v^A+LZ*d
aEf3hB* ~
ھەسەل ھەرىلىرى ئۇچۇپ كېتىپ ئۇچرىغان زىيان 14مىليارت ئامېرىكا دوللىرىغا يەتكەن. ئامېرىكا دېھقانچىلىق مىنىستىرلىكى دەرھال كولومبىيە ئۈنىۋېرسىتىتنىڭ يۇقۇملۇق كېسەللەر مۇتەخەسىسى ئېئىن.لىپجىننى تەكشۈرۈپ تەتقىق قلىشىقا ھاۋالە قىلدى. نەتىجىدە ئامېرىكىنىڭ ئۈچتىن بىر قىسىم ھەسەل ھەرە توپىنىڭ بىر خىل « ئىسرائىلىيە جىددىي خاراكتېرلىك پالەچ قىلىش ۋىروسى» نىڭ ھۇجۇمىغا ئۇچرىغانلىقىنى بايقىدى. بۇ ئىسرائىلىيە گېن ئۇرۇشىدىكى پېشۋا ئوردىنلىكچى دوكتور تەتقىق قىلىپ ياساپ چىققان گېن قورالىنىڭ بىر خىلى ئىدى. ئامېرىكا دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىكىنىڭ مۇتەخەسىسلىرى ئوردىنلىكچىنىڭ باشقۇرۇشى قاتتىق بولمىغانلىقتىن، بىر قىسىم ۋىروس ئېلىپ يۈرگەن تەجرىبە ئۈچۈن ئىشلتىلگەن ھەسەل ھەرىلىرىنى ئامېرىكىغا ئېلىپ كېرگەنلىكىنى ، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئامېرىكىنىڭ مۇھىتىنىڭ دەل مۇشۇ خىلدىكى ۋىروسنىڭ تارقىلىشىغا پايدىلىق ئىكەنكىنى، شۇ ۋەجىدىن ئامېرىكىدىكى ھەسەل ھەرىلىرىنىڭ ئويلىمىغان يەردىن كەلگەن ھۇجۇمدە ئېچىنىشلىق ھالدا ئۆلگەنلىكىدىن بولغان، دەپ قىياس قىلدى. w_"d&eYdg0
m|NZ093d
ئامېرىكا دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرلىكىدىكى ئەمەلدارلار يەنە، ئامېرىكىدىكى ھەسەل ھەرىلىرىگە ھۇجۇم قىلغان ۋىروس بەلكىم ئوردىنلىكچىنىڭ ئىرانغا تاقابىل تۇرۇشىدىكى گېن قورالىنىڭ بىر خىلى بولىشى مۇمكىن، دەپ گۇمانلاندى. 2007- يىلنىڭ بىر كۈنى، ئوردىنلىكچى قول ئاستىدىكى ئالىملارنى يىغىپ، ئۇلارغا: « ئەگەر ئىران ئاتوم بومبىسىغا ئىگە بولسا،ئۇنداقتا، ئىسرائىلىيە ئىرانغا قارشى تۇرالايدىغان تۆت قىرلىق سىم قامچا (قەدىمكى ھەربىي قورال) (پەرتۇ) نى چىقىرالارمۇ؟ قېنى جاناپلار كۆز قارىشىڭلارنى بايان قىلغايسىلەر !» دېدى. Q{~g<G
$9%F1:u
2. فېرمېنت ( ئېچىتقۇ )ۋىروسىنىڭ ئۆزگىرىشى جىلغا قىزىتمىسىنى تارقىتىدۇ ?j&hG|W9
RUY7
Y ?
روسىيە ئاخبارات خادىملىرى نۆۋەتتە دۇنيادا تەخمىنەن 10 ～15 دۆلەتنىڭ گېن ۋە بىئولۇگىيىلىك جەڭ پىلانىنى پىلانلاپ بولغانلىقىنى ياكى پىلانلاۋاتقانلىقىنى بايان قىلدى. B}[CU='P*
ILr=< j
2001- يىلى 9- ئاينىڭ 4- كۈنى، « نيويۈرك ۋاقىت گېزىتى» ئىلگىرى كىشىنى ھەيران قالدۇرىدىغان بىر ئۇچۇرنى ئاشكارىلىدى: ئامېرىكىدىكى بىر قىسىم ئەمەلدارلار ئىلگىركى بىر نەچچە يىلدا، ئامېرىكا بىر تۈرلۈك گېن قورالىنى تەتقىق قىلىدىغان مەخپى پىلاننى ئېلىپ بېرىۋاتقانلىقىنى ئاشكارلىدى. 2006- يىلى ئامېرىكىنىڭ بىئولوگىيىلىك قۇرۇلۇش تەتقىقاتى ئۈچۈن كەتكەن خىراجىتى 2 مىليارد ئامېرىكا دوللىرىغا يەتكەن.20 ئامېرىكا ھەربىي ئىشلار تىببىي تەتقىقات ئورنى بولسا دەل گېن قورالى تەتقىقات مەركىزى بولۇپ، بىر قىسىم ئەمەلىي جەڭ قىلىش قىممىتىگە ئىگە گېن قۇرالىنى تەتقىق قىلىپ ياساپ چىقتى. ئۇلار ئادەتتىكى فېرمېنت ۋىروسى ( ئېچىتقۇ ۋىروسى) ئىچىدىن بىر خىل ئافرىقا ۋە ئوتتۇرا شەرقتە « جىلغا قىزىتمىسى»نى كەلتۈرۈپ چىقىرىدىغان باكتىرىيىنىڭ گېنىنى ئالغان، نەتىجىدە ئۆزگەرگەن ئېچىتقۇ ۋىروسى قورقۇنىچلىق جىلغا قىزىتمىسى كېسەللىك باكتىرىيىسىنى تارقاتقان. ئۇندىن باشقا يەنە، ئامېرىكا تىتراسىكلىنغا قارشى رولغا ئىگە چوڭ ئۆچەي تاياقچە باكتېرىيەنىڭ ئېرسىيەت گېنى بىلەن پېنېتسىللىنغا قارشى رولغا ئىگە ئالتۇن رەڭلىك ئۈزۈمسىمان شارچە باكتېرىيەنىڭ گېنىنى بىرلەشتۈرۈپ، بىرلەشتۈرۈلگەن مولېكولىنى چوڭ ئۆچەي تاياقچە باكتېرىيەسى ئىچىگە ئېلىپ كىرىپ، يوقۇرقى ئىككى ئانتىبىئوتىكقا قارشى تۇرالايدىغان يېڭى چوڭ ئۆچەي تاياقچە باكتېرىيەسىنى يېتىشتۈرۈپ چىقتى. h: yJ
!4A j#`)
1997- يىلدىن باشلاپ، ئەنگىلىيە بىر تۈركۈم ھەربىي مۇتەخەسىس، ئېرسىيەتشۇناس، بىئولۇگشۇناسلاردىن تەركىب تاپقان مەخسوس گېن قورالىغا تاقابىل تۇرىدىغان گۇرۇپپا تەشكىللىدى. خەۋەرلەرگە قارىغاندا، ئەنگىلىيە ھۆكۈمىتىگە قاراشلىق خىمىيە ۋە بىئولوگىيە يۇقۇملۇق كېسەللىكلەرنىڭ ئالدىنى ئېلىش مەركىزىدىكى مۇتەخەسىسلەر « گېن ئادەم ئۆلتۈرۈش قۇرۇتى» نى بەش يىلدىن ئارتۇق ئىچىدە تەتقىق قىلىپ ياساپ چىققان. E5i5gE"\
yKhI&
جەنوبىي ئافرىقا ئالدىنقى ئەسىرنىڭ 80- يىللىرىدا ئىرقىي ئايرىمىچىلىق ۋاقتىدا، ئاق تەنلىكلەر ھاكىمەت بېشىدا تۇرغاندا جەنوبىي ئافرىقىدىكى ئالىملارغا « قارا تەنلىك بومبا» نى تەتقىق قىلىشقا بۇيرۇق چۈشۈرگەن، بۇ ئارقىلىق مەلۇم خىل ۋىروسنى قويۇپ بېرىپ، قارا تەنلىكلەرنىڭ بەدىنىنىڭ ئاجىزلىشىشى ياكى ئۆلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقارماقچى بولغان، بۇ خىل ۋىروس ئاق تەنلىكلەرگە تەسىر قىلمايدىكەن؛ قارا تەنلىكلەرگە بىر خىل گېن دورىسىنى يىدۇرۇپ، پەرزەنت كۆرۈش ئىقتىدارىنى ئۆزلىكسىز تۆۋەنلەتمەكچى بولغان.... بۇ تەتقىقاتلار ئاق تەنلىكلەرنىڭ تەخىتتىن چۈشىشىگە ئەگىشىپ توختىغان، ئاڭلاشلارغا قارىغاندا بەزىبىر نەتىجىلەر بىر قىسىم دۆلەتلەر تەرىپىدىن ئېلىپ كېتىلگەن. NzAh3k
#b /L~Bw[
3. قىرىش كۈچى يادرونىڭ كۈچىدىن نەچچە ھەسسە يوقۇرى &]YyV .
cFc(HADM`r
گېن قورالى ئۈچىنچى ئەۋلاد بىئولوگىيىلىك ئۇرۇش ئاگېنتى دەپ قارىلىپ، ئۈچ تۈرگە بۆلىنىدۇ: كېسەللىك پەيدا قىلىدىغان ياكى دورىغا قارشى مىكروئورگانىزىم،ئىنسانىيەتكە ھۇجۇم قىلىدىغان «ھايۋان ئەسكەر» شۇنداقلا ئېرق گېن قورالى. يادرو قورالى، خىمىيىلىك قورالغا سېلىشتۇرغاندا، گېن قورالىنىڭ كۈچ- قۇدرىتى ناھايىتى زور بولۇپ تۆۋەندىكىدەك ئالاھىدىلىككە ئىگە. ^?RH
tC|?Kl7
بىرىنچى، تەننەرخى تۆۋەن، قىرىش كۈچى زور، داۋاملىشىش ۋاقتى ئۈزۇن. مۆلچەرلەشلەرگە ئاساسلانغاندا، ئەگەر بىر يادرو قوراللىرى ئامبىرى قۇرۇشقا توغرا كەلسە 5 مىليارد ئامېرىكا دوللىرى سەرپ قىلىنىدىكەن، لېكىن بىر گېن قورالى ئامبىرى قۇرۇش ئۈچۈن پەقەت توغرىسى 50 مىليون ئامېرىكا دوللىرى سەرپ قىلىنىدىكەن. ئىككىسىنىڭ ئادەمگە نىسبەتەن قىرىش كۈچى بىر –بىرىدىن قېلىشمايدۇ، بولۇپمۇ گېن قورالىنىڭ قىرىش ئۈنىمى ھەتتا يادرو قورالىنىڭكىدىنمۇ چوڭ. مەسىلەن: ئادەتتىن تاشقىرى ئاققان قاندىكى ئىسسىق باكتىرىيەنىڭ گېن قورالى دۈشمەننىڭ سۇ تەمىنلەش سېستىمىسىغا كىرگەندە، پۈتكۈل ۋادىدىكى ئاھالىلەرنى ھاياتىدىن ئايرىيدۇ. خەۋەرلەرگە قارىغاندا، مەلۇم بىر دۆلەت بىر خىل ناھايىتى كۈچلۈك زەھەر چىقىرىدىغان « زەھەرلىك توكسىن»دىن گېن زەھىرىنى چىقارغان بولۇپ، ئۇنىڭدىن ئون مىڭدىن بىر مىللىگرام ئىشلەتكەندە، 100 دانە مۈشۈكنى ھەزەرلەپ ئۆلتۈرگىلى بولىدىكەن. ئەگەر 20 گرام ئىشلەتكەندە، 6 مىليارد ئادەم بىر دەمدىلا ئۈلىدىكەن. =Rx4ZqTI|
uGz)Vz&3
ئىككىنچى، ئىشلتىش ئۇسۇلى ئاددىي ۋە ئەپلىك، تارقىتىش ئۇسۇلى كۆپ خىل. گېن قورالى بولسا ئالاھىدە بىر تەرەپ قىلىشتىن ئۆتكەن بولۇپ، قايتا قۇراشتۇرغان باكتىرىيە، ۋىروس ۋە كېسەللىك پەيدا قىلغۇچى گېندىن تەركىب تاپقان كۆپ خىل مىكوئورگانىزىمدىن گاز، سۇيۇقلۇق،دانە ؟ قاتارلىقلارنى ياسىغىلى بولىدۇ، ئادەم كۈچى ، ئادەتتىكى زەمبىرەك،ئايرۇپىلان، پاراخوت، ھاۋا شارى ياكى باشقۇرۇلىغان سىنارەد قاتارلىق كۆپ خىل قوراللار ئارقىلىق تارقىتىش ئېلىپ بارغىلى بولىدۇ. K +vD&Z^
qI9j =4s.
ئۈچىنچى، مەخپىيەتلىكى كۈچلۈك، ئالدىنى ئېلىش داۋالاش قىيىن. پەقەت ياسىغۇچىلا كېسەللىك پەيدا قىلغۇچى گېننىڭ ئېرسىيەت مەخپى نومۇرىنى بىلىدۇ، باشقىلار قىسقا ۋاقىت ئىچىدە مەخپى نومۇرنى يېشەلمەيدۇ ياكى كونتۇرول قىلالمايدۇ. بۇندىن سىرت، گېن قورالىنىڭ قىرىش جەريانى ناھايىتى مەخپىي ئېلىپ بېرىلىدۇ، خۇددى ھاۋادىكى چاڭ –توزان ئادەم بەدىنىگە كىرگەنگە ئوخشاش ھېچقانداق سەزگۈ بولمىغان ئەھۋال ئاستىدا كىشىگە ئەجەللىك زەربە بېرىدۇ. شۇڭلاشقا، گېن قورالىنى ئاسان بايقىلىپ قالمايدۇ، ئۈنۈملۈك ھالدا مۇداپىئەلىنىش ئېلىپ بارالايدۇ، ئەگەر ئۇنىڭ زىيانكەشلىكىگە ئۇچرىغانلىقىنى ھېس قىلغاندا ئاللىقاچان كېچىككەن بولىدۇ. "qq$i35x
}PK4
KRn
تۆتىنچى، ئادەمنى زەخمىلەندۈرۈپ، نەرسىلەرگە زىيان سالمايدۇ، جەڭ قىلىش خىراجىتى بىر قەدەر تۆۋەن. ئاتوم قورالىغا قارىغاندا تىجەشلىك. M
_<
|n
>97YK =
ئىنسانىيەت غايەن زور ئاپەتكە (بالا- قازاغا) دۈچ كەلمەكتە. dYISjk@
Se!w(Y&
باشقا قوراللار بىلەن سېلىشتۇرغىلى بولمايدىغان دەرىجىدە ھازىرلىغان خۇسۇسىيەتنى ھازىرلىغان گېن قورالى كەلگۈسىدىكى ئۇرۇشلار ئۈچۈن ئىنتايىن چوڭقۇر تەسىر كۆرسىتىدۇ. ئالدى بىلەن، ئۇرۇش ئۇقۇمىدا ئۆزگىرىش بولىدۇ. دۈشمەنلەشكۈچى ئىككى تەرەپ چوڭ كۆلەملىك « قاتتىق ئۆلتۈرۈش» قوراللىرىنى ئىشلىتىش ئارقىلىق قان تۆكۈپ بىر چوڭ ھەربىي قىسىم ياكى بىر شەھەرنى ۋەيران قىلىدىغان ئۇرۇشلارنى ئېلىپ بارمايدۇ، بەلكى بىر پاي ئوق ئىشلەتمەيلا قارشى تەرەپنى بويسۇندۇرىدۇ. ئاندىن كېيىن، يېڭى تىپتىكى ھەربىي تەشكىلىي قۇرۇلما بارلىققا كېلىدۇ. ئالدىنقى سەپتىكى ۋە ئارقا سەپتىكى خادىملارنىڭ نىسبىتىدە « ئالدىنقى سەپتە يىنىك، ئارقا سەپتە ئېغىر » بولۇش ھالىتى شەكىللىنىپ، جەڭ قىلىش قىسىملىرى چوڭلۇقتىن كىچىكلەيدۇ، گېن قورالىغا ئىگە بولغان كىچىك قىسىملار تېخىمۇ كۆپ ئارقا سەپكە كاپالەتلىك قىلىدىغان ۋە قۇتقۇزۇش خادىملىرىغا ئېھتىياجلىق بولىدۇ. ئەڭ ئاخىرىدا، پىسخىكا ئۇرۇشى تىخىمۇ گەۋدىلىك بولىدۇ. گېن قورالى ئاتوم قورالى ۋە خىمىيىلىك قوراللىرىغا قارىغاندا تېخىمۇ كۈچلۈك تەھدىت سېلىش كۈچىگە ئىگە، ھەتتا « جەڭ قىلمايلا ئەسكەرلەر باش ئىگىدىغان » ،« ئارمىيە جەڭ قىلمايلا تەسلىم بولىدۇ». ئاخىرىدا، ئۇرۇشنىڭ تەرەققى قىلىش يۈزلىنىشى كونتورول قىلغىلى بولمايدىغان دەرىجىگە ئۆزگىرىدۇ. 12 #yHsk
/95z1 e
ھەتتا ئەنگىلىيىلىك بىئولوگشۇناسلارنىڭ ھۆكۆم قىلىشىچە، گېن قورالىنىڭ دۇنياغا كېلىشى 2010يىلدىن كېيىنگە قالمايدىكەن. شۇنىڭ ئۈچۈن، ئۇلار پۈتۈن دۇنياغا جىددى مۇراجەت يوللاپ، ھەرقايسى دۆلەتلەرنىڭ ئۈنۈملۈك تەدبىر قوللىنىپ، گېن قورالىنىڭ تەتقىق قىلىپ ياسىلىشى ۋە تارقىلىشىنى توسۇشنى تەلەپ قىلدى. ئىنسانىيەت ھەرگىزمۇ گېن قورالىدىن ئىبارەت بۇ «پاندورا قۇتۇسى» ئاچماسلىقى كېرەك، گېن قورالى ئەگەردە دۇنياغا تارقالسا، ئىنسانىيەت غايەت زور ئاپەتكە ئۇچرايدۇ. Y `22DFO
& <*M{GW'&
{ ئۇلىنىش زەنجىرى } m# W XZr
ih)\P0wed
گېن قورالى بولسا، گېن قۇرۇلۇش تېخنىكىسىدىن پايدىلىنىپ تەتقىق قىلىپ ياساپ چىققان يېڭى تېپتىكى بىئولوگىيىلىك ئۇرۇش قورالى. ئۇ گېن قۇرۇلۇشى ئاساسىدا، ئېرسىيەت ئۇسۇلىدىن پايدىلىنىپ، گېننى قايتا گۇرۇپپىلاش ئارقىلىق ئالاھىدە كېسەللىك پەيدا قىلغۇچى گېننى مىكروئورگانىزىمنىڭ بەدىنىنىڭ ئىچكى قىسمىغا كۆچۈرۈپ، بىر خىل يېڭى تىپتىكى بىئولوگىيىلىك قورالنى تەتقىپ قىلىپ ياساشنى كۆرسىتىدۇ. بىئولوگىيىلىك قوراللارنىڭ تەرەقىياتىدىن قارىغاندا، گېن قورالى بەلكىم ئۈچۈنچى ئەۋلاد بىئولوگىيىلىك ئۇرۇش قورالى بولۇپ قېلىشى مۇمكىن. FP &Ykx~
WscNjWQ^TD
نۆۋەتتە، بىر قىسىم دۆلەتلەر ماشىنا ئادەم قىسمىنى قۇرۇۋاتىدۇ. بىر قىسىم ھەربىي قوشوندىكى ماشىنا ئادەم رازۋېتكا قىلىش ۋە نازارەت قىلىش ۋەزىپىسىنى ئۈستىگە ئېلىپ، ئەسكەرلەرگە ۋەكالىتەن پوستتا تۇرۇپ قاراۋۇللۇق قىلىش، مىنانى تازىلاپ بومبىنى چۇۋۇش قاتارلىقلارنى ئىجرا قىلىشنى باشلىۋەتتى. ئەنگىلىيە شېفىلد ئۈنىۋېرسىتىتىنىڭ ئۇچۇر تېخنىكا فاكولتىتىدىكى پروفىسسور شياجى نىڭ قارىشىچە، ماشىنا ئادەمنىڭ تەننەرخ ئەسكەرلەرنىڭ تەننەرخىنىڭ ئوندىن بىرگە تەڭ كېلىدىكەن، ئۇ ئىنسانىيەتنىڭ ئۆز- ئارا قىرىشىدىغان جەڭ مەيدانىنىڭ ئورنىنى ئالىدىكەن. بۇ تېخنىكا بەلكىم ئون يىلدىن كېيىن ئەمەلگە ئېشىشى مۇمكىن. نۆۋەتتە، دۇنيا بىلىپ – بىلمەي ماشىنا ئادەم ھەربىي ھازىرلىقلار مۇسابىقىسى ئىچىگە كىرىپ قالدى. قايسى ۋاقىتتا كىمگە قارىتا ئۆلتۈرۈشنى بەلگىلەيدىغان قۇرالغا ئىگە ماشىنا ئادەمنى تەتقىق قىلىپ ياساپ چىقىش، بەلكىم بۇندىن كېيىنكى ئون يىل ئىچىدە بولىشى مۇمكىن .
h q& 2o
nXuoRZ
تەرجىمە قىلغۇچى: كۆكبىليارتئاي /*8Ms`
كېلىش مەنبەسى: دەرستىن سىرتقى ئوقۇشلۇق ژورنىلى 2011- يىل 2- ئاي ئالدىنقى يېرىم ئايلىق سان 53- بەت |
