查看完整版本: [-- ئۆمەر ئۆلدى (دەرس تېكىستى) --]

تەۋپىق مۇنبىرى -> تولوق ئوتتورا ئەدەبىياتىدىكى دەرىس تىكىسىتلىرى -> ئۆمەر ئۆلدى (دەرس تېكىستى) [打印本页] 登录 -> 注册 -> 回复主题 -> 发表主题

tunyukuk 2012-04-15 09:00

ئۆمەر ئۆلدى (دەرس تېكىستى)

ئۆمەر ئۆلدى ,`+y4Z6`W2  
  .(9IAAwKn  
 Y<#7E;aL  
ئۆمەر مۇھەممىدى `34[w=Zm  
  [+GQ3Z\  
  qLYv=h$,  
ئاچچىقمۇ قىلمايمەن ساڭا، D"1ciO8^I]  
ناھايىتى ئاچچىققىلدىم ئۆزۈمگىلا ... YVW!u6W'[6  
چۈنكى، ساقىلىمغېرىچ كەلدى، 6oUT+^z#  
بەڭۋاشلىقىمبار مېنىڭ تېخىلا. ZTS*E,U%  
  C5sV-UMR  
شائىرلىققىلدىم دەپ ناخشامدا، n}MG  
«مۇھەببەتمۇ» ساتقان ئىكەنمەن؛ dd4yS}yBlR  
بەڭۋاش كۆڭلۈمنى دەپ، Y}f%/vu s  
كوچىدا كۆرگەن بىرىگە [9+M/O|Vs  
چالمىمۇ ئاتقان ئىكەنمەن. `pcjOM8u  
ئەمدى بىلدىم، + qS$t  
(توۋا، توۋا!) pCg0xbc`  
ئارتۇق بەڭۋاشلىققىلماسمەن ئەمدى. 2+?M(=4  
چۈنكى، 8o4 vA,  
بەڭۋاشلىق بىلەن ئۆتتى، DsFrA]  
زىلۋا ياشلىقىمنىڭ Pp.X Du  
تەڭدىن تولىسى − تەڭدىن. =RQ>q  
سەنمۇ بەلكى ھەر يازدا lR-4"/1|y  
«ئۆمەر كېلەر» دەپ "dkvk7zCP  
سېغىنىپ، تاڭ بىلەن كۈتىدىغانسەندۇر ... 5B@&]- '~  
كىم بىلىدۇ، بەلكى، (F#Qunze  
بىز ئوينىغان بۇلاق تۈۋىدىن \vpUl  
ھەر تاڭدا بىرئۆتىدىغانسەندۇر. 1[mX_ }K  
  $M#G;W5c  
كۈتمە جېنىم! ovdJ[bO  
زىلۋا ياشلىقبىلەن ساراڭلانغان M2O_kO eZ  
بەڭۋاش ئۆمەر ئۆلدى ئەمدى ... z3Q&O$5\  
ئۇنۇتقىن ئەمدى. 8]ZzO(=@{  
مېنىڭ بەڭۋاش ئويلىرىمنى، 9} (w*>_L  
  Smr{+m a  
تاڭدا چېلىنغان گۈدۈك يەڭدى. xN1P#  
بەڭۋاش ئۆمەرنىڭئورنىغا Lo%n{*if  
گاڭ مەيدىلىك LeKovt%  
يېڭى ئۆمەر بولۇپ تۇغۇلدۇم، /jY u-H+C  
قىزىلكۆڭۈللۈك يىگىت چىقتى، #b/qR^2qW  
توشقان قوغلاپ ئۆسكەن ئوغۇلدىن. 1Kg0y71"  
− 1930 - يىل p4`1^}f&Ie  
ئىزاھات:  2w 2Bc+#o  
 ئۆمەر مۇھەممىدى (1906 − 1931)، قازاقىستان جۇمھۇرىيىتىدە تۇغۇلغان. يازغۇچى ۋە شائىر. بۇ شېئىرئۇنىڭ 1988 - يىلىشىنجاڭ ياشلار - ئۆسمۈرلەر نەشرىياتىنەشر قىلغان «ئېغىركۈنلەردە» ناملىق توپلىمىدىنئېلىندى. %TB(E 
مۇھاكىمە  ۋە مەشىق: %y1!'R:ZW  
1. «ئۆمەر ئۆلدى» دېگەن شېئىردا قانداق ئۆمەر «ئۆلۈپ»، قانداق ئۆمەر «تۇغۇلدى؟» ساۋاقداشلىرىڭىزبىلەن قارىشىڭىزنىئورتاقلىشىڭ. j8Z,:op  
2. «ئۆمەر ئۆلدى» دېگەن شېئىر چاچما (ئەركىن) شېئىردۇر. سىزبۇ خىل  شېئىرلارنىڭتۈزۈلۈش جەھەتتىكى ئالاھىدىلىكىنىبىلىۋېلىڭ.
(مەنبە: تولۇق ئوتتۇرا تىل-ئەدەبىيات زۆرۈر دەرسلىك 1-كىتابتىن ئېلىندى.  2012-يىلى 15-ئاپرىل )

tunyukuk 2012-04-15 10:09
تەۋپىق ئەپەندى: يېقىنقى كۈنلەردە سۈرەت يوللىسام، زادى يوللانماي تۇرىۋېلىۋاتىدۇ. قانداق ئەھۋالدۇ؟

tawpek 2012-04-15 10:40
مۇنبەردىن بىۋاستە دىتال يوللاش ئىقتىدارىنى ئاچاي دەپ يوللانغان ماتىرىيالنى ئامبار قىلىدىغان بوشلۇققا ئۇلاپ باققانتىم، ئوڭوشلۇق بولمىدى، 6opin  
 01kRe  
ئەمدى ئەسلىگە كەلتۈرىۋەتتىم، يوللىنىدۇ.

tunyukuk 2012-04-15 10:44
ئۆمەر مۇھەممىدى«ئېغىر كۈنلەردە» p#4*:rpq4  
پاتىگۇل سابىتوۋا   (قازاقىستان) |t$%kpp  
مەن ئۈرۈمچى شەھىرى بىلەن 1955-يىلى خوشلىشىپ، پەقەت 1987-يىلى قايتا كۆرۈشتۈم. ئارىدا 32 يىل ئۆتۈپتۇ، بۇ قېتىم مەن ئۆزەم ئوقۇغان ۋە ئوقۇتقۇچىلىق قىلغان شىنجاڭ ئونۋېرىستېتىدا بولدۇم، كونا دوستلار بىلەن ئۇچراشتۇق. ئەمما مەن ۋە ئېرىم رابۇك ئىسمايىلوۋ ئىككىمىز ئۈچۈن بۇ يەردە يازغۇچىلار ۋە ئالىملار بىلەن دىدارلىشىش ۋە سۆھبە تلىشىش ئالاھىدە ئەھمىيەتكە ئىگە ئىدى. بىزگە بولۇپمۇ زۇنۇن قادىرى، تېيىپجان ئېلىيوۋ ۋە ئابدۇرېھىم ئۆتكۈرلەرنىڭ ئۆيلىرىدە بولۇپ، ئۇلار بىلەن داستىخان ئەتراپىدا ئۇزاق پاراڭلىشىش ئۇنتۇلماس دەقىقىلەرنى ھەدىيە قىلدى. زۇنۇن ئاكىنىڭ ئۆيىدە بولسا، تاڭ ئاتقىچە سۆھبەتلەشتۇق. ئۇ، ئوتتۇزىنچى يىللىرى، ئۆزىنىڭ يېزىش ئىشىغا قانداق كىرىشكە نلىگى ھەققىدە سۆزلەۋېتىپ، بۇنىڭغا كۆپ جەھەتتىن كېڭەش(سوۋېت) ئۇيغۇر يازغۇچىلىرى ئۆ. مۇھەممىدى، ن. ئىسرائىلوۋنىڭ سەۋەب بولغانلىقىنى ئېيتتى. مەن ئۇنىڭغا: «زۇنۇنكا، ئۆمەر ھەم نۇر ئالدى بىلەن شائىرلارغۇ؟» دېسەم. سۆھبەتدىشىم، ئۆمەرنىڭ بارلىق ھېكا يىلىر ىنىڭ ناملىرى ۋە نۇرنىڭ «كۈنلەر» پوۋېستىنىڭ مەزمۇنىنى ئېيتىپ بەردى. ياشانغان كىشىنىڭ بۇندىن يېرىم ئەسىر ئىلگىرى ئوقۇغان ئەسەرلەرنى مۇشۇ كەمگىچە ئېسىدە ساقلاپ يۈرگەنلىكىگە قارىغاندا، ئۇلار ھەقىقەتەن كەلگۈسى ئەدىپكە تەسىر قىلىپ، قەلبىدە چوڭقۇر ئىز قالدۇرغان ئوخشايدۇ. بۇ مەن ئۈچۈن تامامەن كۈتۈلمىگەن يېڭىلىق ئىدى. چۈنكى مەن شىنجاڭ ئونۋېرىستېتىدا خىزمەت قىلغان ۋاقتىمدا ل. مۇتەللىپ ئىجادىيتى بىلەن تونۇشۇپ ئۇنىڭ كېڭەش (سوۋېت) ئەدەبىياتىدىكى ئۇستازلىرى قاتارىدا ئۆمەر مۇھەممىدىنى تىلغا ئالغانلىقىنى بىلەتتىم. دېمەك، زۇنۇن قادىرىمۇ ئۆمەر مۇھەممىدى ئىجادىيتىدىن ئىلھام ئالغان ئىكەن. ]>+ teG:4  
 [@$t35t~  
ئاباي نامىدىكى قازاق پېداگوگىكا ئېنىستىتوتىغا ئوقۇشقا كىرىشىمىز بىلەن بىز، ئۇيغۇر بۆلۈمىنىڭ سىتودېنىتلىرى، ئۆتمۈش ئەدەبىياتى بىلەن بىللە كېڭەش (سوۋېت) ئۇيغۇر ئەدە بىياتى بويىچىمۇ لېكسىيەلەر تىڭشىدۇق. ئەمما بۇ دەۋر ئەدەبىياتىنىڭ دائىرىسى پەقەت ئۆمەر مۇھەممىدى، ئىسمايىل ساتتاروۋ ۋە قادىر ھەسەنوۋلارنىڭ ئىسىملىرى بىلەنلا چەكلىنەتتى.  بىز ئوقۇشنى تاماملىغىچە، ئوتتۇز يەتتىنچى يىلى تۇتۇلۇپ كەتكەنلەر ئاقلاندى ھەم خىزمەت ئابدۇللىن، جامالىدىن بۇساقوۋ، ئىليار بەختىيار ۋە باشقىلارنىڭ ئىجادىيىتىمۇ لېكسىيىلەرنىڭ مەزمۇنىغا كىردى. بىزنىڭ كېڭەش (سوۋېت) ئۇيغۇر ئەدەبىياتى توغرىسىدىكى چۈشەنچىلىر ىمىزمۇ خېلىلا كېڭەيدى. 20-يىللاردىكى يازغۇچى-شائىرلىرىمىزنىڭ ئىجادىيتى ۋە ئۇرۇشتىن كېيىنكى دەۋر بىلەن تونۇشتۇق. 20-ئەسىر ئەدەبىياتىمىزنىڭ بارلىققا كېلىشى ۋە ئۇنىڭ شەكىللىنىش يوللىرى، ھەم ئۇنىڭ تەرەققىيات باسقۇچلىرى ھەممە تەرەپتىن ئايان ھەم ھەر بىر يازغۇچى-شائىرنىڭ ئورنى ۋە رولى روشەن بولدى. مۇشۇ نوقتىئىي نەزەردىن قارىغا ندا، يەنى 20-، 30-يىللار ھەققىدە سۆز قىلغاندا، باشقىلارغا نىسپەتەن ئۆمەر مۇھەممىدى ئالاھىدە پەرىقلىنىپ تۇراتتى. ,\ z x4 *  
 t/(rB}  
ئۆمەر مۇھەممىدى بارى-يوقى يىگىرمە بەش يىل ھايات كەچۈرگەن ئەدىب، ئەسەرلىرىنىڭ ھەممىسىنى يىغىپ كەلسەك ئارانلا ئوتتۇرىھال بىر كىتاپقا يىتىدۇ. شۇنىڭغا قارىماستىن، ئۇنىڭ دەسلەپكى شېئىرلىرى مەتبۇئاتتا يۇرۇق كۆرگەندىن بېرى ئىسمى خەلقىمىز ئېغىزىدىن چۈشمەي كېلىۋاتىدۇ. 9 kLA57  
 h}4yz96WD  
راسىت، ئۇ ئىنتايىن ئاز يازدى، شۇنداق بولسىمۇ ئۇ ئۆزىدىن كېيىنكىلەرگە ئىجادىيەت ۋە يېزىش جەھەتتىن ھەقىقى ئۇستازغا ئايلاندى. 30-يىللاردا ئەدەبىياتىمىزغا كىرىپ كەلگەنلەرنىڭ ئاساسىي قىسمى ئۇنىڭدىن ئۈگۈنىپ ئۆتتى. ئۆ. مۇھەممىدى مۇشۇ تەۋەدىكىلەرگىلا ئەمەس، شىنجاڭ زېمىندىكىلەر ئۈچۈنمۇ ئۇستاز بولغان، ئۇ يەردىكىلەرگىمۇ ئۆز تەسىرىنى ئۆتكۈزگەن. يۇقۇرىدا بىز ئەنە شۇنىڭغا بىنائەن ز.قادىرى، ل.مۇتەللىپنىڭ ئىسىملىرىنى ئاتاپ ئۆتتۇق. شۇلارنىڭ قاتارىغا بىز مەشھۇر يازغۇچىمىز زىيا سەمەدىينىمۇ قوشۇ شىمىز مۇمكىن. ئۇ، ئۆ.مۇھەممىدىنى ئۇستازىم دەپ بىلگەن، مانا زىيا ئاكىنىڭ سۆزلىرى: «1920-يىلىدىن 1930-يىلىغىچە زەرۋات مەكتىپىدە ئۆتكەن ئوقۇغۇچىلىق ھاياتىم، مېنىڭ بالىلىق-ياشلىق چاغلىرىمنىڭ ئەڭ پارلاق مەزگىلى ھىساپلىنىدۇ. مۇئەللىملەر ئىچىدە يالقۇنلۇق ئۇيغۇر شائىرى ئۆمەر مۇھەممىدىنىڭ ماڭا نىسپەتەن تەسىرى ناھايتى زور بولدى. ئۆمەرنىڭ ئەدەبىيات دەرىسىنى چوڭقۇر ئىشتىياق بىلەن تىڭشايتتىم، ئۆمەر شۇچاغدىن تارتىپ ماڭا بىۋاسىتە ئۇستاز بولۇپلا قالماي، تەپەككۇرۇمدا ئۇلۇغ ئىنسان قىياپىتىدە شەكىللەنگە نىدى»(زىيا سەمەدىي «ئەسىردىن ئەسىرگە» ناملىق تاللانما ئەسەرلەر توپلىمى، مۇقەددىمى. ئالمۇتا «يازغۇچى»نەشرىياتى 1974-يىل نەشرى) . ji.T7wn1u  
 ~'F.tB  
ئۆمەر مۇھەممىدىنىڭ شائىر ۋە يازغۇچى سۈپىتىدە باشقىلارغا تەسىر كۆرسىتىپ، ئۇلارنىڭ قەلەم تەۋرىتىشىگە ئۈلگە بولۇشىنىڭ سەۋەبى، ئۇ كېڭەش(سوۋېت)  ئىلىدە بارلىققا كېلىشكە تېگىشلىك ئۇيغۇر ئەدەبىياتىغا بىرىنچى ئۇلنى سالغان ئەدىب. ئۇنىڭ ئۈستىگە، ئۇنىڭ دەسلەپكى شېئىر، ھېكايىلىرى ئۆز قابىلىيتىنى ئىجادىيەتتە سىناشقا باشلىغان شەخسنىڭ قەلىمىدىن چىققان پىشمىغان نەرسىلەر ئەمەس، بەلكى يېزىش قابىلىيتىگە ئىگە، ئىستىداتى ئوچۇق سېزىلىپ تۇرىدىغان ئەدىپنىڭ ئەسەرلىرى ئىدى. يەنە بىر تەرەپتىن قارىغاندا، ئۇنىڭ ھېكايىلىرى ئەدەبىياتيىمىز ئۈچۈن يېڭىلىق، ئىلگىرى بىزدە بولمىغان ژانىردۇر. ئەدىپنىڭ شېئىرلىرىغا كەلسەك، بۇلارمۇ شەكلى بويىچە ئەدەبىياتىمىزدىكى ئارۇز شەكلىدە ۋە خەلق ئېغىز ئەدەبىياتىدىكى قوشاقلارغا ئوخشىمايتتى. بۇ تەرەپتىن ئالغاندىمۇ، ئۆمەرنى باشلامچى-دەپ ئاتاشقا بولىدۇ. مۇشۇلارنىڭ ھەممىسىنى ئېتىبارغا ئالغان ھالدا، تەتقىقاتچىلار ھەقلىق تۈردە ئۇنى كېڭەش(سوۋېت) ئۇيغۇر ئەدەبىياتى ئاساسچىلىرىدىن بىرى دەپ ئېتىراپ قىلدى ھەم قازاقىستان پەنلەر ئاكادېمىيىسىنىڭ ئۇيغۇر بۆلۈمىدىن چىققان ئىلمىي ئەمگەكلەردە، شۇنداقلا مەكتەپلەر ئۈچۈن نەشىر قىلىنغان دەرىسلىكلەردە ئۇنىڭ ئىجادىيتىگە كەڭ ئورۇن بېرىلدى… ix$ ^1(  
 4>OS2b`.;  
ئۆمەر مۇھەممىدى 1906-يىلى ئالمۇتا ۋىلايىتىنىڭ ھازىرقى ئەمگەكچى قازاق ناھىيىسىگە قاراشلىق يېڭى شەھەر يېزىسىدا دۇنياغا كەلگەن. دەسلەپ ئانىسىدىن، كېيىن ئاتىسىدىن ئايرىلغان بالا يىتىمچىلىكتە، ئىنتايىن ئېغىرچىلىقتا ئۆسىدۇ. بۇنىڭ ھەممىسىنى ئۇ كېيىنچىرەك ئۆزىنىڭ شېئىرلىرى، بولۇپمۇ، «ئېغىر كۈنلەردە»ھېكايىسىدە ئەكس ئەتتۈرىدۇ. زامان ئۆزگەرمىگەندە، ئۇ ئاتا كەسپى بولغان ئوتۇنچىلىق بىلەن شۇغۇنلانغان بولىشى مۇمكىن ئىدى ياكى بايلارنىڭ خىزمىتىنى قىلاتتى. يېڭى تۈزۈم بولسا، ئۆمەرگە ئوخشاشلا ئوقۇش ئۈچۈن ئىمكانىيەت يارىتىپ بېرىدۇ. ئۇ باشلانغۇچ بىلىمنى ئالغاندىن كېيىن، شۇ يىللىرى كۆپچىلىكنىڭ ھەممىسى ئىنتىلىدىغان تاشكەنتكە ئاتلىنىدۇ ۋە شۇ يەردە بەش يىل مابەينىدە ئاز مىللەتلەر بىلىم يۇرتىدا ئوقۇيدۇ. شۇنىڭدىن كېيىن قازاقىستاندىن كەلگەن مەخسۇس چاقىرىق بويىچە ئۇ ئالمۇتاغا قايتىدۇ ۋە زەرۋات مەكتىپىدە خىزمەت قىلىدۇ. شۇ يىللىرى ئاتالمىش مەكتەپتە بىلىم ئالغان ۋە ئۇيغۇر زىيالىلىرىنىڭ دەسلەپكى تىپىنى تەشكىل قىلغانلار ئۆمەر مۇھەممىدىنىڭ قولىدا ئوقۇيدۇ. 5*+DN U@  
 O2?yI8|Jn  
ئۇزاق ئۆتمەي بۇ ئۈلگىلىك مۇئەللىم چىلەك يېزىلىرىغا ئەۋەتىلىدۇ ھەم شۇ يەردىكى مەكتەپتە مۇدىر، مۇئەللىم بولۇپ ئىشلەيدۇ. ئەمدى 1929-يىلى ياركەنتتە مۇئەللىملەرنى يىتىشتۈرىدىغان پېداگوگىكا كۇرۇسى ئېچىلغاندا، ئۆمەرنى شۇ ياققا يۆتكەيدۇ. ئۇ مۇشۇ يەردە خزمەت قىلىپ يۈرگەندە، ئۇنىڭ ئېغىر بالىلىق چېغىنىڭ ئاقىۋىتى ھىساپلانغان ئاغرىقى كۈن ساناپ كۈچىيىشكە باشلايدۇ ۋە 1931-يىلى دۇنيادىن ئۆتىدۇ. s.rQiD  
 T+~&jC:{  
ئۆمەر مۇھەممىدى تۇنجى شېئىرىدىن باشلاپ، ئۆزىنىڭ ئاتا-ئانىسىغا ئوخشىغان كەمبە غىللەرگە ئازادلىق ئېلىپ كەلگەن يېڭى تۈزۈمنى،بايلار ئىشىگىدە تىنەپ-تەمتىرەپ يۈر گەنلەرگە ئوقۇش ئىمكانىيىتى بەرگەن ئۆكتەبىر ئىنقىلابىنى، ئىشچى ۋە دېھقانلارنى كۈيلە يدۇ. بىز ئۇنىڭ «تۆمۈردىن چېچەك»، «تاڭ ناخشىلىرى»، «ئويلىما»، «ئەمدى تىلغىما يمەن» سەرلەۋىيلىك شېئىرلىرىنى ئوقۇغاندا ئەنە شۇنى بايقايمىز. T"3LO[j+  
 | B$JX'_  
ئاتا-ئانىسىنىڭ ئەمگەكتىكى ئېغىر جاپاسىنى ئۆز كۆزى بىلەن كۆرگەن، ئۆزىمۇ كىچىگىدىن تارتىپ ھەرخىل ئىشلارنىڭ جاپاسىنى يەتكىچە تارتقان يىگىت ئېتىزلاردا تىراكتۇرلار پەيدا بولغاندا دېھقانلاردىنمۇ بەكراق خۇشال بولىدۇ، يېزا ھاياتىدىكى بۇ يېڭىلىقنى شائىر تۆۋەندىكىچە ئىپادىلەيدۇ: jt323hHth  
 -~\7ZRP8  
ئېيتىڭلار قېنى، 3)&rj 7  
 .1J`>T?=Q  
ئىشنىڭ بۈگۈن ئويۇندىن ov!L8 9`[u  
 &\/}.rF  
قانچىلىكراق پەرقى بار؟ X)9|ZF2`  
 )MM(HS  
تىراكتۇر بىلەن ئىشلەش بىزدە P'Jb')m  
 a4 !6K  
ئويۇن دىيىشكە (( _v>{  
 V0 OT_F  
ھەر باتراقنىڭ ھەققى بار. }+f@$L  
 <%rG*vzi  
ساۋاتسىزلار بالىسى ئۆمەر، بىلىم ئېلىش ئارقىلىق ئۆزىنىڭ سەۋىيىسىنى كۆتۈرىدۇ، كۆپلىگەن نەرسىلەر بىلەن تونۇشۇپ، نۇرغۇنىنىڭ سىرىغا چۆكىدۇ، بىراق ئۇنىڭغا ئوخشاش بىلىمگە ئىنتىلگەنلەر بىرەر يېرىملا بولۇپ، كۆپچىلىك ياشلارنىڭ ئوقۇشقا قولى يەتمەيتتى. مۇشۇنى ئېتىبارغا ئالغان ھالدا شائىر ئوقۇتقۇچىلار، مۇئەللىملەر ئىشىغا ئالاھىدە ئېتىبار بېرىدۇ. مىسا لغا، ئۇ «ئوقۇتقۇچى» ناملىق شېئىرىدا مۇنداق دەيدۇ: xpVYNS{c+|  
 52#@.Qa  
سەن شۇ قىشلاقنىڭ cS ;hyLd  
 W%.Kr-[?`o  
بېشى، يۈرىگى،دوختۇرى. F,`y_71<  
 Ah28D!Gor  
قىزىرىپ ئېچىلغان قىزىل چېچىگى. 3ePG=^K^  
 4 r5?C;g  
شۇنداق قىلغىن، B3]q*ERAo  
 M;,Q8z%  
سەن ئۇ يەرگە kcVEE)zb  
 lZ|+.T!g?  
قىزىل ئۇرۇقلارنى تەرگىن. )` ~"o*M  
  
ئاتالمىش مىسرالار ھەقىقەتەن ئۇستازنىڭ يېزىدىكى ئورنىنى بەلگىلەيدۇ. مۇئەللىپ ئوقۇتقۇچىنى ئوبرازلىق ھالدا؛ «قىشلاقنىڭ بېشى، يۈرىگى، دوختۇرى» دەيدۇ. ئەمدى ئۇنىڭ ئەمگىكىنى بولسا، «يەرگە قىزىل ئۇرۇقلارنى تېرىغان» بىلەن سېلىشتۇرىدۇ. «قىزىل ئۇرۇق تېرىش» بۇ يېڭىنى تەشۋىق قىلىش، بالىلارنى ئوقۇتۇپ ئۇلارنىڭ كۆزىنى ئېچىشتۇر. s0r::yO  
 Q1kZ+b&  
كۈن ساناپ يۈز بېرىۋاتقان يېڭىلىقلار، كىشىلەرنىڭ خۇددى ئۇيقۇدىن ئويغانغاندەك، ئىلھام بىلەن ئەمگەك قىلىشى، كۆپ نەرسىلەرنىڭ ئۆزگۈرىشى شائىرنىڭ ئىلھامىغا ئىلھام قوشىدۇ. ئۇ ئازاتلىققا ئىگە بولغان خەلقنىڭ قولىدىن زور ئىشلار كېلىدىغانلىقىغا كۆز يەتكۈزۈدۇ ھەم شۇلارنىڭ ھەممىسىنى ئۇ «ئويلىما» شېئىرىدا كۈتىرەڭگۈ روھتا تۆۋەندىكىچە ئېيتىدۇ: M./1.k&@  
 SA{noM  
ئادەم بارمىغان جاڭگاللارنى QsX`IYk  
 =qvn? I^/  
بېسىپ ئۆتتۇق بىز. e= XC$Jv  
 0h kZ  
مىڭ چامدام يەتكۈدەك يەرگە de9e7.(2  
 EkOn Rm_hn  
ئىككىلا چامداپ يەتتۇق بىز. LMYO>]dg  
 ,P9q[  
شۇڭلاشقا ئېغىر بىزنىڭ يۈكلەر،  
 mew,S)dq!  
چۈنكى باشتا شۇنداق 5dE@ePO[/9  
 [Q2"OG@Q  
ئۆزىمىز ئېغىر تۇتقان ئىدۇق. [Cx'a7KWL  
 z Mf .  
يىراق يولغا چىقىش ئۈچۈن %&RF;qa2xu  
 s?8vs%(l  
باشتىلا يۈكنى ئېغىر ئارتقان ئىدۇق… 1gwnG&  
 9Q<8DMX^  
بىز باشتا ئۆمەر مۇھەممىدىنىڭ «ئېغىر كۈنلەردە» ھېكايىسىدە ئۇنىڭ بالىلىق چېغىنىڭ ئېغىر كۈنلىرى ئەكس ئەتتۈرۈلگەن، دەپ ئېيتتۇق، «باتۇر يىللار» ھېكايىسىنى مەلۇم رەۋىشتە ئۇنىڭ داۋامى دىيىشكە بولىدۇ. چۈنكى ئۇنىڭ بۇ ھېكايىسىدە يېڭى زاماننىڭ قەھرىمانى، دەۋر ئۆزى ئالغا سۈرگەن كىشىنىڭ ئوبرازى گەۋدىلەندۈرۈلگەن. ئۆمەر ئۆزى بېسىپ ئۆتكەن يىللارنى ئاتالمىش ھېكايە قەھرىمانىمۇ بېسىپ ئۆتىدۇ. ئەمدى ئەدىپنىڭ «تۆۋەندىن»، «تاڭدا ساز» ۋە باشقىمۇ ھېكايىلىرى زامان ياشلىرىنىڭ ھاياتىغا بېغىشلانغان. .K=r.tf~  
 ZH:-.2*cj  
ئۆمەر مۇھەممىدىنىڭ ئىجادىيتى شۇنى كۆرسىتىدۇكى؛ ئۇ بىزنىڭ كۆز ئالدىمىزدا چىن دىلى بىلەن يېڭى تۈزۈمگە ئىشەنگەن، ئۇنى بار كۈچى، پۈتۈن ئىلھامى بىلەن كۈيلەشكە تىر ىشقان ۋە ئۆز ئىستىداتىنى شۇنىڭغا بېغىشلىغان شەخس سۈپىتىدە گەۋدىلىنىدۇ. كېڭەش (سوۋېت) دەۋرىدە ھەرقانداق ئەدىب، بىرىنچى نۆۋەتتە ئۆز ئىجادىيتىنىڭ ماناشۇ تەرەپلىرى بىلەن باھالىناتتى. مۇشۇنى ئېتىبارغا ئالغاندا، بىزنىڭ ئۆمەر مۇھەممىدىنى كېڭەش (سوۋېت) ئۇيغۇر ئەدەبىياتى ئاساسچىلىرىدىن بىرى دىيىشىمىزمۇ تاسادىپى ئەمەس. H\Y5Fd9)  
 tx*L8'jlN  
ھازىر زاماننىڭ ئۆزگىرىشگە باغلىق، ئۆتمۈشتىكى كۆپ نەرسىلەرگە بولغان كۆزقاراشمۇ ئۆزگەردى. سوتسىيالىستىك ئىدولوگىيە ئۆز كۈچىنى يوقۇتۇش بىلەن ئۇ بارلىققا كەلتۈرگەن روھىي بايلىقلارغا تامامەن باشقىچە باھا بېرىىلىشكە باشلىدى. كومۇنىستىك تۈزۈمنى، ئۇنىڭ ئاساسىنى سالغۇچىلارنى مەدىھلىگەن، ئۆز ئىجادىيتىنى تولۇقى بىلەن سوتسىيالىزىمنىڭ ئارتۇقچىلىقلىرىنى كۆرسىتىشكە بېغىشلىغان ئەدىپلەر بىر-بىرلەپ تەخىتتىن چۈشتى. ئەگەر بىز مۇشۇ پىرىسىپنى ئۇيغۇر ئەدىپلىرىگە، ئۆتكەن ئەسىرنىڭ 20-30-يىللىرىدىكى ئەدەبىياتىمىزغا نىسپەتەن قوللىنىلىدىغان بولساق، ئۇ چاغدا بىز پۈتۈن سۈرۈك بىر دەۋىردىن ۋاز كېچىپ ئەدەبىياتىمىز تارىخىنى پەقەت ئۇلۇغ ۋەتەن ئۇرۇشىدىن كېيىنكى يىللاردىن باشلىشىمىز كېرەك. ئەمما بۇنىڭ بىلەن كېلىشىشكە، بۇنداق تەۋەككۈلچىلىككە يول قويۇشقا بولمايدۇ. ئەلۋەتتە، 20-30-يىللاردىكى ئەدەبىياتىمىز ئۆز دەۋرىنىڭ كۆز ئالدىدا يۈزبېرىۋاتقان ۋەقەلەرنى كۈيلەپ«باتۇر يىللار» دەپ ئاتىغان شۇ دەۋر قەھرىمانلىرىنى گەۋدىلەندۈرۈش ھەم ئۇلار قولغا كەلتۈرگەن ئۇتۇقلار بىلەن مەغرۇرلىنىشى تەبىئى ھال بولغان. شۇنىڭ ئۈچۈن بىز ئۆمەر مۇھەممىدىنىڭمۇ ھەم ئۇنىڭدىن كېيىنكى ئەدەبيات سېپىگە كىرگەن يازغۇچى-شائىرلىرىمىزغىمۇ شۇ دەۋر، ئۇنىڭ تەلەپلىرى نۇقتىئى نەزىرىدىن باھا بېرىپ، ئۇلارنىڭ ئەدەبىياتىمىزنىڭ بىرىنچى باسقۇچتىكى شەكىللىنىشى ۋە تەرەققىياتىغا قوشقان ئۈلۈشىنى يوققا چىقارماسلىقىمىز كېرەك. ئۆمەر مۇھەممىدىگە ئوخشاش ئەدىپلەرنىڭ كېيىنكى ئەۋلاد يازغۇچى-شائىرلىرىمىز ئۈچۈنمۇ ئۈلگە، ئۇستاز بولغانلىقىنى ئۇنۇتماسلىقىمىز لازىم. ? K,d  
 &tvtL  
يەنە بىر ئېيتىپ ئۆتىدىغان نەرسە، بىز ئىجادكار ئىستىداتىنى ئۇنىڭ كۆزقاراشلىرىنى بەلگىلەيدىغان ئىدولوگىيىدىن ئايرىۋېلىشىمىز كېرەك. مۇشۇ نوقتىدىن ئېلىپ ئېيتقاندا، بىز ئۆمەر مۇھەممىدىگە ئوخشاش يازغۇچى-شائىرلىرىمىزغا ئۇلار كېڭەش(سوۋېت) ھاكىمىيىتىنى، سوتسىيالىستىك تۈزۈمنى كۈيلىگىنى ئۈچۈن باھا بېرىمىزمۇ ياكى ئۇلارغا تەبىئەت ھەدىيە قىلغان قابىلىيەتنىڭ ئىپادىسىنى نەزەردە تۇتىمىزمۇ دېگەن سوئال ئۆز-ئۆزىدىن تۇغۇلىدۇ. ?}v/)hjp=?  
 {J izCUo_'  
ئۆمەر مۇھەممىدى، نۇر ئىسرائىلوۋ، ئىسمايىل ساتتاروۋلار يارقىن ئىستېدات ئىگىلىرى بولغان، بۇنى ئۇلارنىڭ ئىنتايىن قىسقا ئىجادىي ھاياتى نامايىش قىلىدۇ. بۇ ئەدىپلىرىمىزنىڭ ھەر بىرى قەلەم كۈچىنى ئەمدىلا كۆرسۈتۈپ، ئۆز يولىنى بەلگىلەش ئالدىدا تۇرغاندا، ئىككىسى ئېغىر ئاغرىقتىن، بىرى تۇتقۇنغا ئېلىنغاندىن كېيىن دۇنيادىن ئۆتتى. ئەمما ئۇلار قالدۇرۇپ كەتكەن مىراس تەقىپلىنىش دەۋرىنى باشتىن كەچۈرىۋاتقان ئەدەبىياتىمىزغا قوشۇ لغان چوڭ تۆھپىدۇر. M;Pry 3J  
 P{UV3ZA%  
ئۆمەر مۇھەممىدىنىڭ ھېكايىلىرى بىرىنچى نۆۋەتتە، ئەلۋەتتە، «ئېغىر كۈنلەردە» ھېكا يىسى پىروزىمىزدا تا 20-ئەسىرنىڭ 60-يىللىرىغىچە كۆپ جەھەتتىن، ئۇنىڭدىكى ھېكايە ژانېرىنىڭ ئۈلگىسى بولۇپ كەلدى. شەكلى ۋە تىلى ئاددى بۇ ئەسەرنى ئوقۇغان ھەرقانداق كىشى تەۋرىنىدۇ، قەھرىماننىڭ بېشىدىن كەچۈرگەنلىرى ئۇنى بىپەرۋا قالدۇرمايدۇ. ھەممە نەرسە، گويا سېنىڭ كۆز ئالدىڭدا يۈز بېرىۋاتقاندەك. بەدىئىي ئەسەرنىڭ ئالاھىدىلىكى ئەنە شۇنىڭدا ئەمەسمۇ؟ قىزىقىپ ئوقۇشلا ئەمەس، بەلكى ئۇنىڭدىن تەسىرلىنىشتە. يازغۇچى زۇنۇن قادىرى ئۆمەرنى ئەسلىگەندە ئەدىب ھېكايىلىرىنىڭ ئەنە شۇ تەرەپلىرىنى نەزەردە تۇتقان بولسا كېرەك. ]b; m~|9  
 ih/E,B"  
ئۆمەر مۇھەممىدى ئىجاد قىلغان دەۋر، ئەڭ ئالدى بىلەن رۇس ئەدەبىياتىدا ۋە ئۇنىڭغا ئەگىشىپ، مىللىي ئەدەبىياتلاردا كىلاسسىك مىراسلاردىن ۋاز كېچىش ۋە يېڭى شەكىل-تۈرلەرنى ئويلاپ تېپىش ئورۇن ئالغاچقا، ئەركىن ۋەزىن كەڭ تارقىلىدۇ. ئۇنىڭ شېئىرلىرىنىڭ شەكلى ئەنەشۇ ۋەزىننىڭ ئالاھىدىلىكىگە ئىگە. ئۆمەر قاپىيىلەر ۋە شېئىرنىڭ ئىچكىي رېتىملىرىغا دېگۈدەك كۆڭۈل بۆلمەي، ئەسەرنىڭ تېمىسى، ئۇنىڭ مەزمۇنىنى بىرىنچى ئورۇنغا قويىدۇ. YmaS,Q-  
 jw =PeT|  
ئۇزاقتىن ئەمدى، uO LShNo  
 [z2UfHpt~  
مېنىڭ بەڭۋاش ئويلىرىمنى  &Q~W{.  
 {owuYVm  
تاڭدا چېلىنغان گۈدۈك يەڭدى… tj@ (0}pi4  
 F =e9o*z  
بەڭۋاش ئۆمەرنىڭ ئورنىغا lJu^Bcrv  
 } 
گاڭ مەيدىلىك w7U]-MW6A*  
 $gBQ5Wd  
يېڭى ئۆمەر بولۇپ تۇغۇلدۇم، $5&%X'jk  
 0!|d .jZI  
قىزىل كۆڭۈللۈك يىگىت چىقتى VyxYv-$Y  
 n(F!t,S1i  
توشقان قوغلاپ ئۆسكەن يىگىتتىن. ,5n!a.T  
 te+}j7SU  
ئۇنىڭ«ئۆمەر ئۆلدى»شېئىرىدىن كەلتۈرۈلگەن بۇ پارچىدا قاپىيە («ئەمدى-يەڭدى» نى ھىساپقا ئالمىغاندا) يوقنىڭ ئورنىدا. ئەمما يەتتە مىسرا شېئىردا شائىر مۇنداقچە ئېيتقاندا، بىر كىشىنىڭ ئۆمىرىنى گەۋدىلەندۈرۈپ بېرىدۇ. ANhtz1Fl  
 ;28d7e}  
ھەي، مانا، كۆرسەڭلار ئىدى، n1f8jS+'}  
 ! ;t\lgMl  
تىراكتۇرلارنىڭ ناخشا ئېيتىپ ئىشلىشىنى. Wo 1x ZZ  
 Jb QK$[z"  
راھەتلىنىپ كۈلەر ئىدىڭلار، X-c|jn7  
 YB38K(  
ھەر ئەسلىگەندە U#jz5 
 r,6~%T0  
ساپان ئېتىڭنىڭ كىشنىشىنى. tFmB`*!%  
 =7 l uV_5  
مەزكۇر ئۈزۈندىدە («تۆمۈردىن چېچەكلەر») قاپىيىلەر ئوچۇق بىلىنىپ تۇرسىمۇ، بۇغۇملار تەرتىپسىز ئېلىنغان. ئەمما شۇنىڭغا قارىماستىن، شائىر ئۆتمۈش ۋە بۈگۈننى ئېنىق تەسۋىرلەپ بېرىشكە مۇۋەپپەق بولالىغان. ,^/Wv!uPE  
 zL"e.  
ئۆمەر مۇھەممىدىنىڭ يېزىلغان ۋاقتىغا كۆزتاشلاپ باقساق، ئۇلار ئاساسەن 1930-يىلى بىلەن بەلگىلەنگەن، ئاز بىر قىسمىدىلا بىز 1929-يىلىنى بايقىيالايمىز. ئەمدى، 1927- 1928-يىللار بولسا ساناقلىقلا. دېمەك، ئەدەىپ ئاران ئىككى-ئۈچ يىللا ئىجاد قىلغان. ئەنەشۇ جەرياندا ئۇ قەلەم تەۋرىتىشكە باشلاپ، ئۆزىنىڭ يولىنى ئىزدىگەن شائىر پىروزائىك سۈپىتىدە كۈچ سىناپ، ئەدىب رېتىدە شەكىللىنىشنىڭ دەسلەپكى باسقۇچلىرىنى بېشىدىن كەچۈرگەن. شۇنىڭغا قارىماستىن، ئۇ ئۆز دەۋرىنىڭ روھىنى ئەكس ئەتتۈرۈشكە، كۆز ئالدىدا يۈز بېرىۋاتقان ۋەقەلەر مەنزىرىسىنى تەسۋىرلەشكە مۇۋەپپەق بولغان. بۇنداق ئىشنىڭ ھۆددىسىدىن پەقەت يارقىن ئىستېدات ئىگىسى، زور ئىجادىي قابىلىيەتكە ئىگە شەخسلا چىقالىشى مۇمكىن ئىدى. ئۆمەر مۇھەممىدى ئەنە شۇنداقلاردىن بولغاچقا، ئۇنىڭ نادىر ئەسەرلىرى مۇشۇ كەمگىچە ئۆز ئەھمىيىتىنى يوقاتماي كېلىۋاتىدۇ. kWr1>})'  
 9g6$"',H  
  +X WTu!  
 ;[y( 14g  
ئاپتۇر پاتىگۇل سابىتوۋا -يازغۇچى، شائىرە، ئەدەبىياتشۇناس. قازاقىستان يازغۇچىلار ئىتتىپاقىنىڭ ئەزاسى، ئادىمىيەت پەنلىرىنىڭ نامزاتى، قازاقىستان يازغۇچىلار ئىتتىپاقى خەلقار ا «ئالاش» مۇكاپاتىنىڭ ئىرىشكۈچىسى. u`v&URM  
 ct\msG }b:  
2005-يىلى ئالمۇتادا نەشىر قىلىنغان «20-ئەسىر نامايەندىلىرى» ناملىق كىرىل يېزىقىدىكى كىتاپتىن ئۇيغۇر كونا يېزىقىغا ئاغدۇرۇلدى. "L.k m  
 t av@a)  
(مەنبە:    http://blog.elqut.cn/blog/index.php?file=viewlog&uid= c#x~ x  
 |47t+[b   
1&id=21 )    =x+1A)Q  
2<*"@Vj  
| #a{1Z)  

tunyukuk 2012-04-15 10:49
[attachment=455]   

tawpek 2012-04-15 10:57
H5>?{(m  
"S H=|5+  
مانا بۇ ئۆمەر مۇھەممىدىنىڭ تولوقسىز ئەدەبىياتىغا كىرگۈزۈلگەن <<ئىغىر كۈنلەردە>>ناملىق ئەسىرىنىڭ تور بىكىتىمىز تەرپىدىن ئاۋازغا ئىلىنغان نۇسخىسى.


查看完整版本: [-- ئۆمەر ئۆلدى (دەرس تېكىستى) --] [-- top --]


Powered by phpwind v8.7 Code ©2003-2011 phpwind
Gzip enabled