ئۇيغۇر تىلدىكى شەكىلداش سۆزلەر
ئۇيغۇر تىلدىكى شەكىلداش سۆزلەر w+($= n~
(ئېلىپبە تەرتىپى بويىچە تىزىلدى) ,!, tU7-H
نۇرگۈل ھېيت :V5 Co!/+
( يەكەن ناھىيە كونا شەھەر مەكتەپ ) XJPIAN~l
يېزىلىش شەكلى ئوخشاش ئەمما ئوقۇلۇشى ياكى تەلەپپۇزدا پەرق قىلىدىغان، ئاڭلاتقان مەنىسىمۇ ئوخشاش بولمايدىغان سۆزلەر شەكىلداش سۆزلەر دەپ ئاتىلىدۇ. ئۇيغۇر تىلىمىزدا شەكىلداش سۆزلەر بىر قەدەر كۆپ. شەكىلداش سۆزلەر ئۇيغۇر ئانا تىل بايلىقىمىزنىڭ ئۆزگىچە بىر ئالاھىدىلىكى ۋە مۇھىم بىر تەركىبى قىسمى ھېسابلىنىدۇ. كەڭ ئۇيغۇر ئانىلار، ئانا تىل ئۆگەنگۈچىلەر، ئوقۇغۇچىلار، ئوقۇتقۇچىلار ۋە ئەدىبلەرنىڭ تىل ئۆگىنىش، ئىشلىتىش جەريانىدا ئاز- تولا پايدىسى بولۇپ قالار دېگەن نىيەتتە ئۇيغۇر تىلىدىكى شەكىلداش سۆزلەرنى توپلاپ چىقتىم. zeQ~'ao<
XchD3p+uB
ئۇيغۇر تىلىمىزدا شەكىلداش سۆزلەر ئىنتايىن كۆپ بولۇپ، ھەممىسىنى تىزىپ كەلسەك توم بىر لۇغەت بولۇشى مومكىن. بۇ تىزىملىككە ئىخچام بولۇش، ئەمىلى قوللىنىش ئۈنۈمىنى نەزەرگە ئىلىپ ئەمەلىي تۇرمۇشىمىزدا كۆپرەك قوللىنىلىدىغان سۆزلەرنى تاللاپ تىزدىم. شۇنداقلا كونىرىغان،ئىشلىتىشتىن قىپ قالغان بىر قىسىم سۆزلەرنى تىزىملىككە تىزمىدىم. شۇنداقلا يەرلىك شېۋە، تەقلىد سۆزلەر، يەر- جاي ناملىرى، ئادەم ئىسىملىرىنىمۇ شەكىلداش سۆزلەر قاتارىغا تىزمىدىم. بىر ئانا سۆزنى تۇتقا قىلىپ، ئۇنىڭ ھەر خىل ۋارىيانتلىرى، ھەرخىل شەخس، زامان تۈستە تۈرلىنىش شەكىللىرىنىمۇ كىرگۈزمىدىم. سۆز تومۇرىدىكى پەرقنى ئىگىلىۋالسا قالغانلىرىنى چۈشىنىۋالغىلى بولىدۇ دەپ قارىدىم. بۇ تىزىملىكنى تۈزۈشتە شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 1999-يىلى 10-ئايدا نەشر قىلغان «ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى» ئاساس قىلدىم. !K*3bY `#
md{1Jn"
بۇ تىزىملىك ئېلىپبە تەرتىپى بويىچە تىزىلدى. ھەر بىر سۆز ئاۋۋال قىسقىچە ئىزاھلاندى، ئاندىن جۈملە ياكى سۆز بىرىكمىسى ئارقىلىق مىساللار بېرىلدى. كۆچمە مەنىدە قوللىنىلىدىغان سۆزلەر شەكىلداش سۆزلەر قاتارىغا كىرگۈزۈلمىدى. پايدىلىنىش ماتېرىياللىرىم چەكلىك، ئىلمى ئەمگىكىم يىتەرسىز بولۇشى تۈپەيلىدىن نۇرغۇن خاتالىقلار سادىر بولغان بولۇشى مومكىن. ئۇستازلارنىڭ، كەڭ دوستلارنىڭ تەنقىدى پىكىر بېرىشىنى ، كەم قالغان جايلىرىنى بىرلىكتە تولۇقلاپ، بۇ ئەمگىكىمنىڭ مۇكەممەل لۇغەتتە ھالەتكە كېلىشى ئۈچۈن تەكلىپ، پىكىرلىرىنى ئايىماسلىقىنى سەمىمىي ئۈمىد قىلىمەن. ;+f (1=x
PL \4\dXB
ئا kaf
j?F
1 . ئات توم تۇياقلىقلارغا مەنسۇپ سۈت ئەمگۈچى يىرىك ئىش ھايۋىنى: ئات مىنىش، ئات ھارۋىسى UUgc >
oJ}$ /_
ئات ئادەم ياكى نەرسىلەرگە قويۇلغان مەخسۇس نام،ئىسىم: ئات قويۇش KA0_uty/T
=dI2j@}c
ئات « ئېتىش» پېئىلىنىڭ Ⅱشەخس بىرلىك بۇيرۇق رايى: ئاپتوماتنى ئات! M)CE%
/P
VM [Vh k[
2 . ئاتا بالىلىق ياكى بالىسى بار ئەر كىشى: ئاتا بولماي ئاتا قەدرىنى بىلمەس.(ماقال ) wf xg@
Xr@]7: ,
}0P5~]S<5A
9w Pc03a
ئاتا «قىلماق» پېئىلى بىلەن قوشۇلۇپ «نېسىپ ئەتمەك، بەرمەك، بەخش ئەتمەك» دېگەن مەنىلەرنى بىلدۈرىدۇ: e[HP]$\
DL5`A?/
ۋەتەن ئۈچۈن بارىڭنى ئاتا قىل، ئوغلۇم! f -N:
Y%v?ROql
3 . ئاتلىق ئاتقا مىنگەن، ئېتى بار كىشى: ئاتلىق ئەسكەر \$ Xo5f<
.
: Q[Z
ئاتلىق ئىسىملىك، ناملىق، ....دەپ ئاتىلىدىغان؛ E/mp.f2!
xc[Lb aBG
داۋانچىڭدا بىر يارىم بار قەمبەرخان ئاتلىق. QI*Y7R~<
3*8m!gq7s
4 . ئاچ قورسىقىدا يېگەن نەرسىسى قالمىغان، تاماق يېمىگەن، ئېچىرقىغان: ئاچ قورساق lZ'ZL*
N"[r_!
ئاچ «ئىچىش» پېئىلىنىڭ Ⅱ شەخس بىرلىك بۇيرۇق رايى: ئىشىكنى ئاچ! bbG!Fg=qQ?
/P[ @o
ئاچ سۇس مەنىسىدە : ئاچ يېشىل، ئاچ سېرىق 91oAg[@4G
+8 }p-
5 . ئاچا بىر تۇغقان قېرىنداشلار ئىچىدىكى ئۆزىدىن چوڭ ئايال قېرىنداش: ئۇ مېنىڭ ئاچام. gV N&?`k*?
YnwP\Arfq
ئاچا بىر گەۋدىدىن ئاجرىلىپ چىققان، بۆلۈنگەن، پۇتاق: ئاچا ياغاچ، دەرەخنىڭ ئاچىسى P P!} w
S#f}mb0,
6 . ئارا ئىككى نەرسە ياكى ئىككى نۇقتا ئوتتۇرىسىدىكى مۇساپە، ئارىلىق، ئوتتۇرىسىدا: ئىككى ئارىدا، ئۆز ئارا، ئىككى شەھەر ئارىسى Z*M-PaU}
\1AtB c&
ئارا دېھقانچىلىقلا ئىشلىتىلىدىغان تۆمۈر ياكى ياغاچتىن ياسالغان سايمان: ئۈچ چىشلىق ئارا، ياغاچ ئارا QJ|@Y(KV0
c 1 YDln
7 . ئارتماق كۆپەيمەك، ئاشماق، چەكتىن ئېشىپ كەتمەك: بىلىمى ئارتماق، خۇشاللىقى ئارتماق m: @y_:X0
a3 }V/MY
ئارتماق يۈكنى بىرەر نەرسىنىڭ ئۈستىگە ، ئىچىگە يۈكلىمەك: ئېشەككە يۈك ئارتماق، مەسئۇلىيەتنى باشقىلارغا ئارتىپ قويماق )K[\j?
'vNju1sfk
8 .ئارىچى كىشىلەر ئارىسىدا بولۇۋاتقان جېدەل ماجىراغا ئارىلاشقۇچى: ئارىچىغا ئالتە تاياق. (ماقال ) ] o!#]]
&}Y_EHj}
ئارىچى ئارا ياسايدىغان ھەم ئۇنى ساتىدىغان كىشى: ئۇنىڭ بوۋىسى ئارىچى. fgxsC7P$
K7Vr$,p
9 . ئاسارەت چەكلىمە، بويۇنتۇرۇق: ئۇنىڭ ئىدىيىسى تېخى كونا ئىدىيىنىڭ ئاسارىتىدىن قۇتۇلالمىدى. f5-={lUlIS
O5?Eb
ئاسارەت تېبابەتتە تەسىر، ئىز، بەلگە، ئاقىۋەت مەنىسىدە ئىشلىتىلىدۇ. ئۇنىڭدا ھېچقانداق كېسەللىك ئاسارىتى قالماپتۇ. w1b
<>A?87
_@;N<$&
10 . ئاش قازاندا پىشۇرۇلغان تاماق، غىزا، يېمەكلىك. ئىش بار يەردە ئاش بار.(ماقال) x TZ5q*Hqx
QR'g*Bro
ئاش تېرىنى ئاشلاش ئۈچۈن ئۇن، تۇز ۋە سۇنى ئارىلاشتۇرۇپ، ئېچىتىپ تەييارلانغان ئۇماچ. gEsR-A!m
y~jIA p
ئاش «ئېشىش» پېئىلىنىڭ Ⅱشەخس بىرلىك بۇيرۇق رايى: داۋان ئاش. چوڭىيىش مەنىسىدە . ئۇنىڭ يېشى 40 تىن ئاشتى. UGt7iT<`8
pQ{t< >
11 . ئاقسىل بىئولوگىيىلىك ئاتالغۇ. كۆپ خىل ئامىنو كىسلاتاسىدىن تەركىب تاپقان ، يۇقىرى مولېكۇلىلىق تەبىئىي ئورگانىك بىرىكمە. NG UGN~p
8v
1%H8
تۇخۇم تەركىبىدە ئاقسىل ئىنتايىن كۆپ. Y j\yO(o/
D .R
ئاقسىل زوئولوگىيىلىك ئاتالغۇ. ئاچا تۇياقلىق ھايۋانلاردا بولىدىغان ئۆتكۈر يۇقۇملۇق كېسەللىك: كالا ئاقسىل كېسىلى *+4iBpyiB
bnu0*Zg>
12 . ئالما مېۋىسى يۇمىلاق،تەمى تاتلىق، يوپۇرماق تاشلايدىغان دەرەخ ۋە ئۇنىڭ مېۋىسى: ئالما كۆچىتى، قىزىل ئالما <#
r.}T .l
nvVsO>2{ o
ئالما «ئىلىش» پېئىلىنىڭ Ⅱشەخس بىرلىك، بولۇشسىز بۇيرۇق رايى: خەقنىڭ نەرسىسىنى سورىماي ئالما! 6_K#,_oZ
.r %|RWs6W
13 . ئالماق نەرسىنى ئوچۇملاپ،سىقىملاپ ياكى كۆتۈرۈپ ئورنىدىن يۆتكىمەك: چېلەكتىن سۇ ئالماق dS_)ll.6z
E(kb!Rz
ئالماق مال، تاۋارنى ھەق تۆلەپ ئۆز ئىلىكىگە ئۆتكۈزمەك: گۆش ئالماق `Mp7 })
2$W,R/CLh
ئالماق قانۇن بويىچە ئەر – خوتۇن بولۇپ، قىزنى ئەمرىگە ئالماق: خوتۇن ئالماق 7RC096 ?}
rjQhU%zv
ئالماق بىرەر نەرسىنى ئۆز تەۋەلىكىگە، ئۆز ئىلىكىگە ئۆتكۈزمەك؛ بانكىدىن پۇل ئالماق، مائاش ئالماق bd
P,Zqd
KW7 ? : x
14 . ئاينىماق تۈسى، رەڭگى ئۆزگىرىپ بۇرۇنقى ھالىتىنى، بۇرۇنقى رەڭگىنى، خىسلىتىنى يوقاتماق: ئەخلاقى ئاينىپ كەتكەن مىللەت، ئاينىپ كەتكەن دوست V52C,]qQH
9C)3
b3
ئاينىماق كۆڭلى ئىلىشماق: كۆڭلى ئاينىماق 1H,tP|s
$FusDdCv3
ئاينىماق تۇتماق، ئاۋۇماق، كۆپەيمەك: كۆچەتلەر تازا ئاينىپتۇ. ئالمىلار ئاينىدى. *zVLy^L_8
|!?WQ[
15 . ئاق پاختا ياكى سۈت رەڭگى: ئاق قەغەز
$S=~ YzO
rx6-~0!eI=
ئاق «ئېقىش» پېئىلىنىڭ Ⅱشەخس بىرلىك بۇيرۇق رايى: سۇ ئاقتى. ئۆز ئېلىڭنىڭ ئوتىدا كۆيۈپ، سۈيىدە ئاق، بالام! (e8G
(
"\/^/vn?
16 . ئارىلاشما «ئارىلىشىش» پېئىلىنىڭ Ⅱشەخس بىرلىك بۇيرۇق رايى: سەن تولا مېنىڭ ئىشىمغا ئارىلاشما! V'"I9R'1
S~k*r{?H})
ئارىلاشما ئىككىدىن ئارتۇق ئوخشاش بولمىغان نەرسىدىن تۈزۈلگەن: ئارىلاشما ماددا، ئارىلاشما گاز | /;U)M
kYxl1n v
17 . ئاقلاش ئەھدىسىدىن چىقماق: بىز ئاتا ئانىمىزنىڭ بىزدىن كۈتكەن ئۈمىدىنى ئاقلاش ئۈچۈن تىرىشىپ ئۆگىنىشىمىز كېرەك. ^Ue0mC7m
,{ ?q^"
ئاقلاش ئاق تۈسكە كىرگۈزمەك: ئۆي ئاقلاش F&QTL-pQW
gEv-> pc
ئاقلاش گۇناھسىز ئىكەنلىكىنى ئىسپاتلىماق: جىنايەت گۇماندارىنى ئاقلاش \Z)#lF|^
JbE?a[Eg?
ئاقلاش دەرەخلەرنىڭ پوستى، قوۋزىقى، داننىڭ قاسىرىقىنى ئاجراتماق: شال ئاقلاش، دەرەخ ئاقلاش CQdBf 3q
F`!TV(,bY
18. ئالدى بىرەر نەرسىنى سېتىۋېلىپ، ئۆز ئىلىكىگە ئۆتكۈزمەك.«ئىلىش» پېئىلىنىڭ Ⅲ – شەخس بىرلىك، ئۆتكەن زامان تۈسى: ئۇ كىتابخانىغا بېرىپ ئىككى پارچە كىتاب ئالدى. K7IyCcdB
fr+@HUOxsl
ئالدى بىرەر نەرسىنىڭ قارىغۇچىغا نىسبەتەن كۆرۈنۈپ تۇرغان قىسمى، ئىچىگە نىسبەتەن سىرتى : ئىشىك ئالدى، مەكتەپ ئالدى `f@{Vcr% i
{ |s/]W
19. ئايلىنىش بىرەر دائىرە ئىچىدە ھەرىكەت قىلماق، سەيلە قىلىش: دوقمۇشتىن ئايلىنىش، بازار ئايلىنىش X E 9)c
=f>HiF
ئايلىنىش ھوشىدىن كېتىش: ئۇ توساتتىنلا ئايلىنىپ كەتتى. O@s{
uZ|A6
2B^~/T<\
20 . ئالامەت بەلگە، نىشان، ئىپادە، ئىشارەت: كۆپەيتىش ئالامىتى، بۇ نېمە ئالامەت؟ Rp0|zP,5
a5a1'IVq
ئالامەت ناھايىتى، ئاجايىپ: ئالامەت كېلىشكەن، ئالامەت قىزىق H'EY)s Hi
Z'Q*L?E8M
21. ئاي يەر شارىنى ئايلىنىدىغان سەييارە: ئاي شارى ئەڭ گۈزەل سەييارە. ئاي چىقتى. <c+K3P'3?
%hc 'dZ
ئاي ۋاقىت بىرلىكى. بىر يىلنىڭ 12 دىن بىرى: بىر ئاي، ماي ئېيى. ]d G\j^e|
ئە DI,K( _@G
1. ئەت يېپىش، تاقاش مەنىسىدە. «ئېتىش» پېئىلىنىڭ Ⅱشەخس بىرلىك بۇيرۇق رايى: ئىشىكنى مەھكەم ئەت! h%TLD[[/jr
/ZW &0 E
ئەت ھەر خىل خام يېمەكلىكلەرنى پىششىقلاپ ئىشلىمەك: تاماق ئەت! "'a* [%
pzhl*ss"6
ئەت مۇسكۇل، گۆش: ئەت قونماق، ئورۇق ئەت 7LCp7$Cp
aXY -><
2 . ئەسىر ۋاقىت بىرلىكى، ھەر يۈز يىل بىر ئەسىر بولىدۇ: 21- ئەسىر 0 [8=c&F
F[Q !d6
ئەسىر دۈشمەنلەرنىڭ قولىغا تىرىك چۈشۈپ قىلىپ، ئەركىنلىكىدىن ئايرىلغان كىشى: ئەسىرلەرنى خارلاش ئىنسانپەرۋەرلىككە يات قىلمىش. iiG f'@/
BqH]-'1G
ئەسىر بىرەر كىشى ياكى بىرەر ئىشقا شەيدا بولماق: دۇتارنىڭ مۇڭلۇق كۈيىگە ئەسىر بولماق A8DFm{})c
bAwl:l\`
ئەسىر كۈن پېتىشتىن بىر سائەت ئىلگىرىكى ۋاقىت: ئەسىر ۋاقتى بىلەن }u Y!(4Rw
o)Z=m:t,lK
3 . ئەسەر بەلگە، ئالامەت، دېرەك: ئۇنىڭغا بىر مۇنچە تەربىيە قىلغان بولساقمۇ، ئۇنىڭدا ئۆزگىرىشتىن ئەسەر يوق. en*d/>OVJ
?rYT4vi
ئەسەر ئىجادى مېھنەت مەھسۇلى: ئەدەبىي ئەسەر، ئەسەر يازماق MXD4|r(
o@bNpflb`
4 . ئەمەل ماتېماتىكىلىق ئاتالغۇ. تۆت ئەمەل. قوشۇش ئەمىلى Gi2$B76<
`D$Jv N
ئەمەل مەنسەپ، ھوقۇق: ئەمەل تۇتماق، ئەمىلى ئۆسمەك n(seNp%_
e4>"92hX
ئەمەل كۈندىلىك پائالىيەت، ئەمەلىيەت: ئېغىزدا بار ، ئەمەلدە يوق.(ماقال) 7nq 3S
\b=Pj!^gwb
5 . ئەن بەلگە، نىشان؛ كالىغا ئەن سالماق eB> s=}|
u j> WgU
ئەن رەخت ۋە باشقا نەرسىلەرنىڭ كەڭلىكى: بۇ رەختنىڭ ئېنى كەڭ ئىكەن. ئەن رەخت 7\]E~/g
tGA :[SP
ئەن سۇ ئىتتىك، راۋان ئاقىدىغان: ئەن ئېرىق m5mu:
p G1WXbqW
ئەن ئۆزلەشكەن، كۆنگەن، ھوسۇللۇق: ئەن يەر، يېرى ئەن جاي q9w~A-Oh`1
|@NiW\O
6 . ئەلەم جىسمانىي ئازاب، غەم قايغۇ، دەرد، ھەسرەت: بۇ ئىش ئۇنىڭغا تولىمۇ ئەلەم بولدى. pym!U@$t
SBA?^T
ئەلەم بايراق، تۇغ: جەڭ مەيدانىدا ئەلەملەر لەپىلدەپ، دۇمباقلار گۈمبۈرلەپ تۇراتتى. ODZ|bN0>
\&U>LwZd?
ئەلەم شەرىئەت يولى بىلەن چىقىرىلغان پەتىۋالارنى تەستىقلايدىغان ياكى ئىنكار قىلىدىغان دىننى زات: ئەلەم ئاخۇنۇم (vT+IZEI
95e l'K[R
7 . ئەللىك ئوننىڭ بەش قېتىم قوشۇلۇشىدىن ھاسىل بولغان سان: ئەللىك ياش ;!(
!47n[Z s
ئەللىك بىرەر دۆلەتكە مەنسۇپ: چەت ئەللىك مۇخبىر m * JaXa
X&kp;W
8 . ئەل بىرەر جاينىڭ ئادەملىرى،ئاھالىسى، خەلقى: ئەل ئىچى ئالتۇن بۆشۈك.(ماقال) KC s[/]
!r
ئەل تەسلىم بولۇش، ئەل بولۇش: قورال تاپشۇرۇپ ئەل بولۇش 7
qS""f 7
v/ _
9 . ئەنسىز ئەن سېلىنمىغان: ئەنسىز كالا 9-
# R)4_
w! XD/j N
ئەنسىز ئېنى تار، كەڭ ئەمەس: ئەنسىز رەخت r mOj
SS 2%q v
ئەنسىز ئەندىشىلىك، تەشۋىشلىك، خاتىرجەم ئەمەس: ئەنسىز يىللار، ئەنسىز كېچە R|Q?KCI&
ب } GI t!PG
1 . باپ كىتاپ، ئەسەر، ماقالىلەرنىڭ ئايرىم بۆلەكلىرى: بىرىنجى باپ 2t,zLwBdnJ
K,UMqAmk
باپ مۇناسىپ، توغرا، لايىق: باپ كەلمەك :gC#hmm^
bPMhfK2 %
2 . باچكا كەپتەرنىڭ ئۇچۇرۇم بولمىغان بالسى: باچكا كاۋىپى E\$W_Lmr
g=I})s:CTp
باچكا جۇۋازنىڭ يۈك يانچىپ، ماي چىقىرىدىغان ئىچى كاۋاك قاچىسى: جۇۋازنىڭ باچكسى }1xo-mUg,
"w _aM7x_
3 . باخشى دۇئا ئوقۇپ، دەم سىلىپ كىسەل داۋالىغۇچى ئادەم: تۈگمەن بىشىدا غوجى ئاتلىق بىر باخىشى بار. 4.( 4x&
SY8C4vb'h
باخشى بۈركۈت، قارچۇغا، لاچىن قاتارلىق قۇشلار بىلەن ئوۋ ئوۋلايدىغان، ئۇلارنى كۆندۈرىدىغان ئادەم: قۇش باخشىسى 4/)k)gLI
Np)lIGE
4 . بارماق پۇت قول پەنجىلىرىنىڭ ھەر بىرى: بەش بارماق yppo6 HGD
d5l UGRg
بارماق بىرىش: بارماق ئىرادە، يانماق ئىجازەت.(ماقال) 8.~kK<)!
bJ;'`sw1
5 . باسماق ئۇششاق قۇشلارنى تۇتۇشقا ئىشلىتىلىدىغان قاپقان: باسماق قۇرۇپ قۇچقاچ تۇتماق >"
eGH aY4|
باسماق قاچىلىماق، يۈكلىمەك: ماشىنىغا يۈك باسماق، بارماق باسماق E+w
ox (%5c)b|
6 . باشاق بۇغداي،ئارپا قاتارلىق زىرائەتلەرنىىڭ دان تۇتقان قىسمى: باشاق تىرىش w)Qp?k
d
NPe% F+X
باشاق ئوقيا ئوقىنىڭ بېشى، ئۇچ قسىمى: ئوقيا باشىقى v-_e) m ^
1^(ad;BC y
7 . باشقا « بېشىغا» دىگەن مەنىدە. باشقا كەلگەندە باتۇر.(ماقال) $@"g^,n
|2n4QBH!
باشقا ئايرىم: مەن بۇ سىنىپتا ئوقۇمايمەن، باشقا سىنىپتا ئوقۇيمەن. cP_.& !T
ieCEo|b
8 . باغ مىۋىلىك دەرەخلەر ئۆستۈرۈلگەن جاي: ئالمىلىق باغ YdC6k? tzS
{|_M
# w~&
باغ باغلاش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدىغان نەرسە: ئىشتان باغ zFw s:_ i
j9 4=hJVKi
باغ مىقدار سۆز. بىر باغ بىدە، بىر باغ پالەك lC("y'
::
# 9}D4i.`}
باغ تۇتقۇچ، ساپ: چەينەكنىڭ بېغى، سومكىنىڭ بېغى ag#S6E^%S
cAqLE\h
9 . بال ھەسەل: بال يىغىش، بال ھەرىسى c|B('3h
UWJ8a mA
بال يەر تەۋرەش ۋە شامال قاتارلىق تەبىئى ھادىسىلەرنىڭ كۈچىنى بىلدۈرىدىغان ئۆلچەم بىرلىكى: بەش بال شامال، ئۈچ بال يەر تەۋرەش W "{N Bi
YoFxW5by
10 . بالا ئاتا -ئانىنىڭ پەرزەنتى: قىز بالا، ئوغۇل بالا WcGS9`m/
T)_hpt.
بالا باشقا كەلگەن ئاپەت، پالاكەت، خەۋپ خەتەر: بالا كەلسە قوش كەپتۇ.(ماقال ) COlaD"Y
\~ wMfP8
11 . بەل ئادەم ئورگانىزىمىنىڭ نامى: بەل ئاغرىقى |y!A&d=xYn
% & bY ]w
بەل تامچىلىقتا ئىشلىتىلدىغان ئۇزۇن ساپلىق تۆمۈر سايمان، يۈزى ئادەمنىڭ ئىككى ئالقىنىدەك چوڭلۇقتا بولىدۇ. =2x^nW
9gZ $
12 . بوز كۆككە مايىل ئاق رەڭ: بوز ئات، بوز ئىشەك |wj?ed$
f
0m ? )ROaJ
بوز ئىچىلمىغان، ئۆزلەشتۈرۈلمىگەن: بوز يەر، بوز توپا T[A 69O]v
Y6d@h? ht
13 . بۇرۇن ئادەم ۋە ھايۋانلارنىڭ پۇراش، نەپەسلىنىش ئەزاسى. بۇرۇن ياللۇغى، n'w.;
q
GuL
بۇرۇن ئىلگىرى، ئىلگىرىكى چاغلار: بۇرۇن بۇرۇندىكەن، تىرىق تۇلۇمدىكەن. f y8Uk;
WMg~Y"
W
14 . بۇلىماق زورلۇق كۈچى بىلەن تارتىۋالماق: ئاشلىق بولىماق Ecx
7v_8_K
بۇلىماق بۇغداي ئۇنى بىلەن شىكەردە ئىتىلىدىغان بوۋاقلار يىمەكلىكى: بولىماق ئەتمەك، بولىماق يىمەك 5E_ YEBO/
dnu u&Rv
بۇلىماق پاتۇرماق، تۈگۈرمەك، مىلىمەك: لازىغا بۇلىماق، توپىغا بۇلىماق Nl1D o: PY
]jRfH(i
15 .بەلگە نىشان: بىز بۇ دەرەخنى بەلگە قىلايلى! q6X1P" %.
Jqi%|,/] N
بەلگە ئادەمنىڭ بېلىگە كىلىدىغان: دەريا سۈيى بەلگە كېلىدىكەن.
1ZB"EQ
?#Q #u|~
16 . بىلەكلىك بىلېكى بار: ئۇزۇن بىلەكلىك مايمۇن '(jG[ry&T
VTHH&$ZNq
بىلەكلىك بىلەي بىلەن بىلەپ قويۇلغان: بىلەكلىك پىچاق، بىلەكلىك ئورغاق yyy|Pw4:Z
Tc3y S(aq
17 . بۇرغا كالا، قوتازنىڭ مۇڭگۈزىدىن ياسىلىدىغان، جەڭ مەيدانىدا چىلىىنىدىغان بىر خىل ئەسۋاپ: بۇرغا چالماق l0i^uMS
/fV ;^=:8c
بۇرغا بۇرمىسىمان شەكىلدە تىشىدىغان ئەسۋاپ: بۇرغا بىلەن تەشمەك، نېفىت بۇرغىلاش ئەترىتى PXNh&N
'K,:j 388
18 . بېغىر ئىچ ئەزا، جىگىرى: قوينىڭ بىغىرى q;)JISf.
2x0<&Xy#P
بېغىر بىر خىل رەڭنىڭ ئىسمى: بېغىر رەڭ Q^txVUL
)U{Qj5W+F
19 . بېنا بىر قانچە قەۋەتتىن تەركىپ تاپقان ئۆي، ئىمارەت: بەش قەۋەتلىك بېنا f|a DTWF
/ = #~
بېنا بەرپا بولماق، مەۋجۇت: بېنا قىلدۇق چۆللەردە\ يېشىل بوستان باغلارنى EZ(^~k=
I
qG >DTKIU
20 . بىلەي پىچاق قاتارلىق تىغلىق ئەسۋاپلارنى سۈركەپ ئىتتىكلىتىشكە ئىشلىتىلىدىغان كىچىك تاش: بىلەي تاش، قۇم بىلەي T
"E( F
qq+MBW*
بىلەي «بىلىش» پىئىلىنىڭ 1 – شەخس بىرلىك كىلىدىغان زامان رايى: RyRqH:p)3
:?r*p>0$
- مەكتەپكە نىمە دەپ كەلدىڭ، بالام؟ It
2U
fW
wt7.oKbW
- بىلمىگەننى بىلەي دەپ. 'rV2Bt,
=O^7TrM
I>m;G
`
@bQ!zCI
|