| tawpek |
2010-09-23 19:03 |
تىلدىكى فونىتىكىلىق ئۆزگىرىشلەر
تىلدىكى فونىتىكىلىق ئۆزگىرىشلەر =~ GE?}.o
kq) +@p
تىلدىكى فونىتىكىلىق ئۆزگىرىش تارىخى فونىتىكىلىق ئۆزگىرىش ۋە نۇتۇق ئېقىمىدىكى فونىتىكىلىق ئۆزگىرىش دەپ ئىككى تۈرگە بۆلىنىدۇ . M!eo e5
, vY)n6
تىلنىڭ ئۇزاق تارىخى تەرەققىياتى جەريانىدا يۈز بەرگەن ھەر خىل فونىتىكىلىق ئۆزگىرىشلەر – تارىخى فونىتىكىلىق ئۆزگىرىش دېيىلىدۇ . ?TvQ"Y}k
GY oZ$p" C
تىل تاۋۇشلىرىنى بىر-بىرىگە ئۇلاپ تەلەپپۇز قىلغاندا ئۆز-ئارا تەسىر قىلىش نەتىجىسىدە ھاسىل بولغان فونىتىكىلىق ئۆزگىرىش – نۇتۇق ئېقىمىدىكى فونىتىكىلىق ئۆزگىرىش دەپ ئاتىلىدۇ .
,\ BVV,
./5jx2V
ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدا نۇتۇق ئېقىمىدا يۈز بېرىدىغان مۇھىم فونىتىكىلىق ئۆزگىرىش ھادىسىلىرى – ئاسسىمىلاتسىيە ، دېسسىملاتسىيە ، جاراڭلىقلىشىش ،جاراڭسىزلىشىش ، تاۋۇشلارنىڭ ئاجىزلىشىشى ، چۈشۈپ قېلىشى ، قوشۇلۇپ قېلىشى قاتارلىقلاردىن ئىبارەت . \n[
392
H H"$#T^-
تاۋۇش چىقىرىش ئورنى بىلەن تەلەپپۇز قىلىش ئۇسۇلى ئوخشاش بولمىغان ئىككى فونىمىنى ئارقىمۇ-ئارقا تەلەپپۇز قىلغاندا بىر فونىما ئۆزگىرىپ يەنە بىر فونىمىغا ئوخشاپ قالىدۇ . نۇتۇق ئېقىمىدىكى بۇ خىل ئۆزگىرىش ئاسسىمىلاتسىيە دېيىلىدۇ . z )5S^{(
M(qxq(#{U
ئاسسىملاتسىيىنىڭ تۈرلىرى : %PzQ\c
{T&v2u#S
ئاسسىملاتسىيە ئۆزىنىڭ دەرىجىسىگە قاراپ تولۇق ئاسسىملاتسىيە ، قىسمەن ئاسسىملاتسىيە دەپ ئىككى تۈرگە بۆلىنىدۇ . 0Qm"n6NQ
xS"$g9o0
نۇتۇق جەريانىدا ئوخشىمايدىغان ئىككى تاۋۇشنىڭ ئۆز-ئارا تەسىرى نەتىجىسىدە بىرىنىڭ يەنە بىرىنى تاۋۇش چىقىرىش ئورنى ۋە ئۇسۇلى جەھەتتە ئۆزىگە ئوخشاش قىلىۋېلىشى – تولۇق ئاسسىملاتسىيە دەپ ئاتىلىدۇ . l
mG_BM/$
مەسىلەن : 1.مەنمۇ بارىمەن ، سەنمۇ بارغىن . ( يېزىقتا ) .!i0_Rv5x
Ivsb
مەممۇ بارىمەن ، سەممۇ بارغىن . ( جانلىق تىلدا) >\Z R*CS
]` ]g@ v
2 .كۆرۈپباق—كۆرۈپپاق \DA$6w\\
j
'G tgT
3 .ئونيەتتە –ئوييەتتە f v LC_'M
E'c%d[:H,
تاۋۇش چىقىرىش ئورنى ۋە تاۋۇش چىقىرىش ئۇسۇلى جەھەتتىن ئوخشىمايدىغان ئىككى قوشما تاۋۇشنىڭ بىرىنىڭ يەنە بىرىنى قىسمەن ئوخشىتىۋىلىشى – قىسمەن ئاسىملاتسىيە دېيىلىدۇ . }!)F9r@\
0 ^~\COa
مەسىلەن : ئونبىر (يېزىقتا) – ئومبىر (نۇتۇقتا ) E \{< ;S
n56;m`IU
يانغىچە(يېزىقتا)—ياڭغىچە (نۇتۇقتا) h I|)u4q
^O6* e]C$
ئاسسىملاتسىيە ئۆزىنىڭ يۆنىلىشىگە قاراپ ئوڭ ئاسسىملاتسىيە ۋە تەتۈر ئاسسىملاتسىيە دەپ ئىككى تۈرگە بۆلىنىدۇ . .mxTfP=9
w1|Hy2D`0
نۇتۇقتا ئاۋۋال ئېيتىلغان تاۋۇشنىڭ كېيىن ئېيتىلغان تاۋۇشنى ئۆزىگە ئوخشىتىۋىلىشى ئوڭ ئاسسىملاتسىيە دەپ ئاتىلىدۇ . :q+N&j'3
`M@Ak2gcR+
مەسىلەن : 1. دەپباق –دەپپاق ؛ &M"ouy Zo9
fCUT[d +H
2. كۆرۈپباق – كۆرۈپپاق.... ^toAw8A=@0
m( 47s
نۇتۇقتا كېيىن ئېيتىلغان تاۋۇشنىڭ ئاۋۋال ئېيتىلغان تاۋۇشنى ئۆزىگە ئوخشاش قېلىۋىلىشى –تەتۇر ئاسسىملاتسىيە دېيىلىدۇ . OtUr GQP
l ";'6;g
مەسىلەن : 1 . تەمىنلەش—تەمىللەش 1'KishHK=
4zc
2. ئونيەتتە—ئوييەتتە.... kU*{4G|6
8L {u}|{
نۇتۇق ئېقىمىدا بىر فونىما بىلەن شۇ فونىمىغا مۇناسىپ يەنە بىر فونىمىنىڭ تەلەپپۇز جەھەتتىن ئۆز-ئارا ماسلىشىپ كېلىشى فونىمىلارنىڭ نۆۋەتلىشىشى (ئاجىزلىشىشى) دەپ ئاتىلىدۇ . +V8b
+1`t}hO
سۆز تەركىبىدىكى بەزى فونىمىلارنىڭ سۆزلەرنى ئايرىم- ئايرىم تەلەپپۇز قىلغاندا ئېيتىلسىمۇ ، ئەمما نۇتۇق ئېقىمىدا ئېيتىلماي قېلىشى فونىمىلارنىڭ چۈشۈپ قېلىشى دېيىلىدۇ . Px;Cg
6
M7dU@ Ag
بەزى سۆزلەرنىڭ يىلتىزىدا ئەسلىدە يوق فونىما شۇ سۆز نۇتۇق ئېقىمىدا كەلگەندە ياكى تۈرلەنگەندە پەيدا بۇلۇپ قالىدۇ . بۇنداق ھادىسە فونىمىلارنىڭ كۆپىيىپ قېلىش ھادىسىسى دېيىلىدۇ . NoDZ5Z
e3(<8]`b[
جاراڭلىق فونىمىنىڭ نۇتۇق ئېقىمىدا جاراڭسىز تەلەپپۇز قىلىنىشى فونىمىلارنىڭ جاراڭسىزلىشىشى دېيىلىدۇ . .9M.|
Pl
جاراڭسىز فونىمىنىڭ نۇتۇق ئېقىمىدا جاراڭلىق تەلەپپۇز قىلىنىشى فونىمىلارنىڭ جاراڭلىقلىشىشى دېيىلىدۇ . optBA3@e!
IN !02`H
Sb"2I m >
ئاخىرى داۋاملىق يوللىنىدۇ. |
|
