تەۋپىق مۇنبىرى - Powered by phpwind

«ئوۋچى ئەسلىمىلىرى» (توختى ئايۇپ)

2.　ئوۋچى　ئەسلىمىلىرى
(ھېكايە)

توختى　ئايۇپ
9

1
يېشىل　ياپراقلار　ئارىسىدا　دەسلەپتە　سۇس　قىزىل،　بىنەپشە　رەڭ　ياقۇت　ئۈزۈكتەك　تاۋلىنىپ،　كېيىن　ئاستا　-　ئاستا　قاتقان　قان　رەڭگىنى　ئالغان　قارا　ئۈجمە!　مانا،　ياز　داستىخىنى　بەخش　ئەتكەن　بۇ　تۇنجى　نېمەت　مېنىڭ　شادلىق،　ھاياجان　ئىچىدە　تاقەتسىزلىك　بىلەن　كۈتۈپ　كەلگەنلىرىم　ئىدى.
قارا　ئۈجمىنىڭ　پىشقان　ۋاقتى　دەل　جەرەن　ئوۋلاشنىڭ　ياخشى　پەيتى.　ئېنىقراق　قىلىپ　ئېيتقاندا،　قالجاقنىڭ　پاكار　تاغ　ئارىلىرىدا　تۇغۇشقا　باشلىغان　مەزگىلى　ئىدى.　بۇنداق　چاغلاردا　قالجاقلار　يېڭى　تۇغۇلغان　ئوغلىقىنى　تاشلاپ　كېتىپ　قالماي،　يېقىن　بىر　دائىرە　ئىچىدە　چۆرگىلەپ　ئوتلاپ　يۈرەتتى.　بىرەر　يات　تىۋىشنى　سەزگەن　ياكى　پۇراقنى　ھىدلىغان　ھامان　بۇرۇنقىغا　ئوخشاش　ساداقتىن　ئۇچقان　ئوقتەك　تېز　قېچىپ　كەتمەيتتى.　شۇڭا،　بۇنداق　مەزگىلدە　ھاۋا　ياخشى　بولسىلا،　ئۇنىڭ　قانچىسى　ئۇچرىسا　شۇنچىسىنى　ھېچبىر　قىينالمايلا　ئېتىۋېلىش　مۇمكىن　ئىدى.
مەن　تاڭ　يورۇماستا　ئورنۇمدىن　تۇرۇپ،　ئالدىراپ　ناشتا　قىلدىم　-　دە،　ئوق　-　دورىنى　بېلىمگە　باغلاپ،　مىلتىقنى　ئۆشنەمگە　ئېسىپ،　تاغقا　قاراپ　يۈرۈپ　كەتتىم.　مېنىڭ　تاغ　دەۋاتقىنىم،　ئۆيۈمدىن　10　−　15　چاقىرىمچە　يىراقلىقتىكى　ئۇششاق　شېغىل　تاشلىق،　توپا　رەڭ،　تاقىر،　ئېگىز　-　پەس　ئېدىرلىق　ئىدى.　ئۇنىڭ　نېرىقى　تەرىپى　بارغانسېرى　ئېگىزلەپ،　تاشلىرى　قىزغۇچ،　قارامتۇل　تىك　تاغقا　بېرىپ　تۇتىشاتتى.　مەن　كۈن　بىلەن　تەڭ　تاغقا،　توغرىراقى،　ئېدىرلىق　ئارىسىغا　يېتىپ　كەلدىم.　ئېگىز　-　پەس،　ئوڭغۇل　-　دوڭغۇل　تاغدىن　ئېتىلىپ　چۈشكەن　يامغۇر　سۈيى　قىلىچتەك　كېسىپ　يالاپ،　يول　-　يول　قىلىۋەتكەن　بۇ　ئېدىرلىق　قۇياشنىڭ　تۇنجى　نۇرلىرى　ئارىسىدا　ئاجايىپ　جازىبىدار،　سىرلىق،　باشقىچە　بىر　دۇنيا　بولۇپ　كۆرۈنەتتى:　دۆمبەللەرنىڭ　بىرلىرى　يىراققا　كۆز　تىكىپ　چەكچىيىپ　تۇرغان　ئارسلان،　يولۋاسقا،　بىرلىرى　يەرگە　چۆككىنىچە　پوم　كۆشەۋاتقان　نار　تۆگىلەرگە،　يەنە　بىرلىرى　ئوغلاقلىرىنى　ئەگەشتۈرۈپ　ئوتلاپ　يۈرگەن　قالجاقلار　توپىغا　ئوخشايتتى　…　مەن　ئەتراپقا　سىنچىلاپ　قارىدىم:　ئۇيەر　-　بۇيەردە　يەر　بېغىرلاپ　ئۆسكەن　تۆگىتاپىنى،　بېلىق　قىلتىرىقىدەك　قاتتىق　ئىنچىكە　غوللىرى　كۆكىرىپ،　باراقسانلاپ　تۇرغان　شىۋاق،　چاكاندا　…　ئۇنىڭ　چۆرىسىدە　جەرەن　مايىقى،　ئۇ　قۇرۇغان　-　كونىرىغان　…　ئىزلارنى　چاڭ　باسقان.　دېمەك،　بۇ　يەرگە　يېقىنقى　كۈنلەردە　جەرەنلەرنىڭ　ئاياغ　باسمىغانلىقى　ئېنىق.　مەن　يەنە　يۇقىرىلاپ　ماڭدىم.　بارغانسېرى　تىكلىنىۋاتقان　ئېگىز　-　پەس　ئېدىرلىق،　يامغۇر　سۈيى　يالاپ　ئۆتكەن　قۇرۇق　ئېقىن…　
مەن　ئېڭىشكىنىمچە　ھەربىر　قەدىمىمنى　ئاۋايلاپ　ئېلىپ　ئېدىرلىق　ئارىسىدا　يىلاندەك　شەپىسىز　كېلىۋاتىمەن،　ئايىغىم　ئاستىدا　شېغىل　تاشنىڭ　شىرىق　قىلغان　ئاۋازىمۇ　ئاڭلانمايدۇ.　تەجرىبىلىك　ئوۋچىنىڭ　پۇتلىرى　قەدەمنى　ئاشۇنداق　ئېلىشقا　ئادەتلەنگەن.　مەن　جىرا　ياقىلاپ　كېتىۋېتىپ،　ئاخىر　كەڭلىكى　تۆت　غۇلاچچە　كېلىدىغان　قۇرۇق　ئېقىن　ئىچىدە　جەرەن　ئىزىنى　بايقاپ　قالدىم.　جەرەنلەر　ھەر　كۈنى　چۈشلۈكى　پەستىكى　بۇلاقتىن　سۇ　ئىچىش　ئۈچۈن　چوقۇم　مۇشۇ　يەردىن　ماڭغان.
مەن　ئۇلارنىڭ　ماڭغان　يولىغا　يات　ئىزلارنى　چۈشۈرۈپ　قويماسلىق　ئۈچۈن　دەرھال　كەينىمگە　ياندىم　ۋە　پايلاپ　يېتىپ،　ئۇلارنىڭ　كېلىشىنى　كۈتمەكچى　بولدۇم.　ئەتراپتا　يامغۇر　سۈيى　يالىۋەتكەن　چوڭقۇر　جىرالار　كۆپ　بولۇپ،　يوشۇرۇنۇۋېلىشقا　تولىمۇ　باب　كېلەتتى.　ئەمدىكى　گەپ　شامالنىڭ　يۆنىلىشىنى　بىلىۋېلىشتىلا　قالغانىدى.　كۈن　نەيزە　بويى　كۆتۈرۈلگەن　بولۇپ،　شېغىل　تاشلىق　ئاستا -　ئاستا　قىزىۋاتاتتى.　مەن　ئېدىرلىق　ئۈستىگە　پەم　بىلەن　يامىشىپ　چىقىپ،　بىر　سىقىم　توپىنى　سورۇپ　كۆردۈم،　ئۇخلاۋاتقان　بوۋاق　تىنىقلىرىدەك　كۈچسىز　شامال　شەرق　تەرەپتىن　بىلىنەر　-　بىلىنمەس　سوقۇۋاتاتتى.　مەن　شامالنىڭ　قارشى　تەرىپىگە　−　جەرەن　يولىنىڭ　ئۇ　چېتىدىكى　ئېدىرلىق　ئارىسىغا　ئۆتتۈم.　ئەمدى　جەرەننىڭ　مېنىڭ　ھىدىمنى　پۇرىيالىشى　ئەسلا　مۇمكىن　ئەمەس　ئىدى.　يوشۇرۇنۇش　ئۈچۈن　ئىككى　دۈمبەل　ئارىسىدىن　ئەپلىك　بىر　جاينى　تاللىدىم.　بۇ　يەر　بىلەن　جەرەن　ماڭىدىغان　يولنىڭ　ئارىلىقى　كۆپ　بولغاندىمۇ　15　غۇلاچتىن　ئاشمايتتى،　يول　ئالدىمدا　ئاپئاشكارا　كۆرۈنۈپ　تۇراتتى.　مەن　ئوقنى　بۇنداق　جايدىن　جەرەننىڭ　كۆزلىگەن　يېرىگە　ھېچ　خاتاسىز　تەگكۈزەلەيتتىم.　مىلتىقنى　ئوقلاپ　ئالدىمغا　قويدۇم　-　دە،　دۈمبەل　ئارىسىدا　تۈگۈلگىنىمچە　جەرەنلەرنىڭ　كېلىشىنى　تاقەتسىزلىنىپ　كۈتۈپ　ياتتىم.
ئۈمىد،　تەقەززالىق،　ئىزتىراپلىق،　يەنە　ئاللىقانداق　ھاياجانلىق　خىيال　…　شېغىل　ئۈستىدە　قانچىلىك　ياتقىنىمنى　بىلمەيمەن،　كۈن　ئېدىرلىق　ئۈستىگە　تىك　كۆتۈرۈلگەن،　ئەتىگەنكى　كۈچسىز　شامال　ئاستا　-　ئاستا　ئۇلغىيىپ،　يۈز　-　كۆزلىرىمگە　قىزىغان　تونۇرنىڭ　تەپتىدەك　يالىلداپ　ئۇرۇلۇشقا　باشلىدى.　كۆزلىرىم　بىر　نۇقتىغا　مىختەك　قادىلىۋېرىشتىن　ھارغان،　تاماقلىرىم　ئۇسسۇزلۇقتىن　چاڭقاپ　قۇرۇپ　كېتىۋاتاتتى.　بىر　چاغدا　ئۇشتۇمتۇت　ئېدىرلىق　ئارىسىدىن　«ئۆئ　…　ئۆئى…　»　قىلغان　ئۈزۈك،　بوغۇق　ئاۋاز　ئاڭلاندى.　شۇ　ھامان　يۈرىكىم　ھاياجاندىن　دۈپۈلدەپ　كەتتى.　بۇ　قالجاقنىڭ　ئاۋازى　ئىدى!　مەن　ئۇلارنىڭ　ئادەتتە　ئوغلىقىنى　چاقىرىۋاتقاندا　ياكى　يولدا　بىرەر　شەپىنى　سېزىۋالغان　چاغدا　شۇنداق　ئاۋاز　چىقىرىدىغانلىقىنى　بىلەتتىم.
ئاپلا!　ئاياغ　ئىزىمنى　بايقاپ　قاپتۇ　-　دە!؟　مەن　دېمىمنى　ئىچىمگە　يۇتۇپ،　يەرگە　تېخىمۇ　چىڭ　چاپلىشىۋالدىم.　جەرەن　ھايال　ئۆتمەي　ئالدىمغىلا　چىقىپ　كەلدى.　ئۇ　بېشىنى　تىك　كۆتۈرۈپ،　قاپقارا　دۈگىلەك　كۆزلىرىنى　چەكچەيتكەن،　قۇلاقلىرىنى　دىڭ　قىلغان　ھالدا　ئۇياق　-　بۇياققا　قاراپ،　ئەتراپنى　ھوشيارلىق　بىلەن　كۆزەتمەكتە،　پۇرىماقتا　ئىدى.　ئۇ　شۇ　تاپتا　كىچىككىنە　يات　تىۋىش　ياكى　پۇراق　سەزگەن　ھامانلا　ئالدىمدىن　ساداقتىن　ئېتىلىپ　چىققان　ئوقتەك　ئۇچۇپ　كېتىشكە　تەييار　تۇراتتى.　مەن　ئۇنىڭغا　قاراپ　تۇرۇۋېرىشكە　تاقەت　قىلالمىدىم.　ئۇنىڭ　يۈرىكىنى　−　ئالدى　پۇتىنىڭ　تاغاق　قىسمىنى　نىشانغا　ئالدىم　-　دە،　تەپكىنى　بېسىۋەتتىم.　گۇم　قىلغان　ئاۋاز　بىلەن　تەڭ　جەرەن　بىر　غۇلاچچە　ئېگىزگە　قاڭقىپ　كەتتى.　ئاندىن　خۇددى　نېمىگىدۇر　پۇتلاشقاندەك　جايىغا　گۈلۈپ　قىلىپ　يىقىلدىيۇ،　شۇ　ھامان　يەنە　چاچراپ　ئورنىدىن　تۇرۇپ،　كۆزنى　يۇمۇپ　-　ئاچقۇچە　ئالدىمدىن　غايىب　بولدى.　ئۇنىڭ　ئوق　تەگكەن　چاغدىكى　ھېلىقى　ھالىتى　ئالدىمدا　كۆپ　قېتىم　يۈز　بەرگەن　ئىشلار　ئىدى.　مەن　ئۇنىڭ　مۇنچە　تېز　قېچىپ　كەتكىنى　بىلەن　ئانچە　ئۇزۇنغا　بارمايلا　قانسىراپ　يىقىلىپ　قالىدىغانلىقىنى　بىلەتتىم.　مەن　جەرەنگە　يېتىشىۋېلىپ،　تېزرەك　بوغۇزلىۋېتىش　ئىستىكىدە　بەلۋېغىمغا　ئېسىقلىق　غىلاپنى　سىلاپ　قويدۇم.　ئاندىن　ئورنۇمدىن　تۇرۇپ،　مىلتىقنى　كۆتۈرگىنىمچە　بايا　جەرەن　يىقىلغان　جايغا　يۈگۈرۈپ　باردىم.　جەرەن　گەۋدىسىنى　تېشىپ　چىققان　ئوق　بىلەن　بىللە　ئېتىلىپ　چىققان　قىپقىزىل　قان　قۇرۇق　ئېقىننىڭ　تىك　قاپتىلىغىچە　چاچراپ　بارغانىدى.　مەن　جەرەن　قاچقان　يۆنىلىش　بويىچە　ئېقىننى　بويلاپ　يۇقىرىلاپ　يۈگۈرۈپ　كەتتىم.　ئالدىمدا　جەرەننىڭ　خۇددى　قوزۇق　قېقىپ　سۇغۇرۇۋالغاندىكىدەك　چوڭقۇر　پاتقان　ئاياغ　ئىزلىرى　كۆرۈنۈپ　تۇراتتى.　مەن　جەرەننىڭ　شۇنچە　ئارىلىققىچە　يىقىلىپ　قالمىغانلىقىدىن　ھەيران　بولدۇم.　ئوق　دەل　نىشانغا　تەگمەي　قالغانمىدۇ　-　ھە؟　ئۇنداق　بولسا　قان　مۇنچىلىك　كۆپ　ئېقىپ　چىقارمىدى؟　ياق،　ئوقنىڭ　ئۇنىڭ　ئەجەللىك　يېرىگە　تەگمەسلىكى　مۇمكىن　ئەمەس،　ئۇ　چوقۇم　ئۇزۇنغا　بارالمايدۇ.
قۇرۇق　ئېقىن　يانتۇ　جىراغا،　ئاندىن　ئېدىرلىققا　تۇتاشتى.　مەن　ئەمدى　جەرەن　ئىزىدىن　كۆرە،　شېغىللىق　ئۈستىدە　تانابتەك　ئىنچىكە　ئىز　قالدۇرۇپ،　ئاققان　قاننى　نىشانلاپ　يۈگۈرۈپ　كېتىۋاتاتتىم.　شېغىل　ئۈستىدىكى　قان　تېخى　قاتمىغانىدى.　مەن　يۈگۈرۈپ　كېتىۋېتىپ　ئىچىمدە　ئوۋ　خۇشاللىقى　بىلەن　ئۇنىڭغا　ئارىلىشىپ　كەتكەن　يەنە　ئاللىقانداق　كۆڭۈلسىزلىك　ۋە　غەشلىك　ھېس　قىلىپ　قالدىم.　يارىلانغان　جەرەننى　ئارقىسىدىن　قانچىلىك　ۋاقىت،　قانچىلىك　يەرگىچە　قوغلاپ　بارغانلىقىم　ئېسىمدە　يوق.　ئۇنىڭ　ماڭا　قالدۇرۇپ　كېتىۋاتقان　قان　ئىزىدىن　باشقا　ئالدىمدا　ئۇنىڭ　چېكىتتەك　قارىسىمۇ　كۆرۈنمەيتتى.　ئۈستۋېشىمدىن　ئاچچىق　تەر　قۇيۇلۇپ،　ماغدۇرسىزلىقتىن　بىر　قەدەم　چامدىغۇدەك　ماجالىم　قالمىدى.　ئوۋنىڭ　ئەتىگەندە　كۆڭلۈمدە　ئويغاتقان　راھەتبەخش　پەيزى　ئەمدى　ئاللىقاياقلارغا　ئۇچۇپ　كەتكەنىدى.　لېكىن،　بۇنىڭلىق　بىلەن　ئالىقىنىمغا　كىرىپ　بولغان　تەييار　ئولجىدىن　ۋاز　كېچىشكە　كۆڭلۈم　زادىلا　ئۇنىمايتتى.　مەن　چىشىمنى　چىشىمغا　بېسىپ،　ئالدىمدىكى　قان　تامچىلىرىنى　بەلگە　قىلىپ　يۈگۈرۈپ　مېڭىۋەردىم.　مېنىڭ　نەزىرىمدە　ھاياتلىق　بىلەن　ئۆلۈم،　تىركىشىش　بىلەن　جان　تالىشىش،　تەر　بىلەن　قان　ئاداققى　جەڭگە　چۈشكەنىدى.　مەن　غالىبلىقنىڭ　ئۆلۈمگە　ئەمەس　ھاياتلىققا،　جان　تالىشىشقا　ئەمەس　تىركىشىشكە،　قانغا　ئەمەس　تەرگە　تالىق　بولۇشىنى　تىلەيتتىم.　ئەمما،　قېرىشقاندەك　تامچىلاۋاتقان　قاننىڭ　ئۇزۇنلۇقتا　چېكى　يوقتەك،　ئۇ　مەڭگۈ　ئېقىپ　تۈگىمەيدىغاندەك،　غالىبلىق　ئاخىر　جەرەنگە　تالىق　بولۇپ،　ۋۇجۇدۇمدىكى　تەييار　ئولجىغا　بولغان　ئۈمىد　تەر　ئىچىگە　غەرق　بولىدىغاندەك،　ئاخىر　مېنىمۇ　ھالاك　قىلىدىغاندەك　ئىدى.　مەن　ھەرقانچە　ئويلاپمۇ،　يارىلانغان　جەرەندىن　ئېقىۋاتقان　قاننىڭ　نېمە　ئۈچۈن　ھازىرغىچە　تۈگىمەيۋاتقانلىقىنى،　ئۇنى　شۇنچە　قەيسەر　ۋە　باتۇرلۇق　بىلەن　ئالدىغا　ئىنتىلدۈرۈپ　كېتىۋاتقان　كۈچنىڭ　نېمە　ئىكەنلىكىنى　بىلەلمىدىم.　يۈگۈرۈۋېرىپ　ئاخىر　بولالماي،　دەرمانسىزلىقتىن　يىقىلىپ　چۈشەر　ھالغا　يەتكەن　چېغىمدىلا　جەرەننى　قۇرۇق　ئېقىن　ئىچىدە　−　قېشىنىڭ　بىر　چېتىنى　يامغۇر　يالاپ　كەتكەن　چوققا　ئاستىدا　كۆردۈم،　ئۇ　قالجاق　ئىدى.　پۇتلىرىنى　ئالدىغا　سوزغىنىچە　بىر　يېنىنى　بېسىپ　ياتاتتى.　ئالدىدىكى　تۇغۇلغىنىغا　بىر　-　ئىككى　كۈنچە　بولغان　ئۈچ　ئوغلىقى　ئالدى　تىزلىرىنى　پۈككىنىچە　ئانىسىنىڭ　ئەمچىكىنى　تۇمشۇقى　بىلەن　ئىتتىرىشىپ،　تالىشىپ　ئەممەكتە　ئىدى.　مەن　شۇ　چاغدىلا　ئاتقان　ئوقۇمنىڭ　ئۇنىڭ　كۆكسىگە　ئەمەس،　ئارقا　پۇتىنىڭ　تاغاق　سۆڭىكىگە　تەگكەنلىكىنى　بىلدىم.　يارا　ئېغىزىدىن　ھېلىمۇ　قان　ئېقىۋاتاتتى.　قان　ئۇنىڭ　ساغرىسىدىكى　سارغۇچ　تۈكلىرى　ئارىسىدىن　ئەمچەكلىرى　ئۈستىگە　سىرغىماقتا،　ئېچىرقاپ　كەتكەن　ئوغلاقلار　ھېچنېمىدىن　خەۋەرسىز　ئۇنى　سۈت　بىلەن　قوشۇپ　ئەممەكتە　ئىدى.　قالجاق　بېشىنى　دەرمانسىزلىق　بىلەن　تەستە　كۆتۈرۈپ،　ئوغلاقلىرىغا　پات　-　پات　قاراپ　قوياتتى.　ئۇلارنى　يالىماقچى،　پۇرىماقچى،　ئەركىلەتمەكچى　بولاتتى.　ئەمما،　ماغدۇرى　يەتمەيتتى …　
مەن　شۇ　چاغدا　قالجاقنىڭ　ياش　قۇيۇلۇۋاتقان　ھەسرەتلىك،　مۇڭلۇق　كۆزلىرىدىن　ئايرىلىپ　كەتكىنىگە　ئۇزۇن　يىل　بولغان　بالىسىنىڭ　دىدارىنى　كۆرۈپ　مۇراد　-　مەقسىتىگە　يەتكەن　مېھرىبان　ئانىنىڭ　كۆزلىرىدەك،　بەخت،　خاتىرجەملىك　ۋە　چەكسىز　شادىيانىلىكنىڭ　يارقىن　نۇرىنى　كۆرۈپ　قالدىم.　ئۇ　تۇيۇقسىز　مېنى　كۆرۈپ　قېلىپ،　چەكچىيىپ　قارىدى.　لېكىن،　ئۇ　ئورنىدىن　مىت　قىلىپ　تەۋرەپمۇ　قويمىدى.　قورقۇش　ئەمدى　ئۇنىڭغا　ئەبەدىي　يات　بولۇپ　كەتكەندەك،　كۆزىنىڭ　ماڭا　خاتىرجەم،　مەسخىرىلىك　ۋە　ئۆچمەنلىك　ئىچىدە　تىكىلىپ　قاراشلىرى　بىلەن　ئۆلۈۋاتقان　ۋۇجۇدىدىكى　ئۆلمەس　غالىبلىقنى　نامايان　قىلماقتا　ئىدى.　مەن　ئۇنىڭ　كۆزلىرىدىكى　مېھىر　ۋە　قىساسكارانە　نۇرنىڭ　ئاشۇ　ئۆتكۈر　چاقنىشى　بىلەن　يۈرىكىمگە　خەنجەردەك　سانجىلغان　چاغدىكى　دەھشەتلىك　ئاغرىقىغا　بەرداشلىق　بېرەلمىدىم　-　دە،　كۆزۈمنى　يۇمۇۋالدىم.
　− ھەي　…　ئانا…　

2

مانا　تۇنجى　قار،　ماڭا　ئوۋ　خۇشاللىقى　نېسىپ　بولىدىغان　كۈن!　بىر　كېچە　ياغقان　قار　ئەتىگەندە　روھىمنى　بۆلەكچىلا　كۆتۈرۈۋەتتى.　تاغ　قاپتىلىدىكى　كەڭ　يايلاقنى　قېلىن　قار　كۆمۈپ　تاشلىغان،　ئەمدى　مالچىلارغا　قويلىرىنى　يايلاققا　ھەيدەپ　چىقىش　نەدە؟　ئۇلارنى　لاپاسقا　بېسىۋالغان　زاپاس　قۇرۇق　چۆپ　بىلەن　باقماي　باشقا　ئامال　يوق.　قويلار　مەرىشەتتى،　شاخشا　ئالدىغا　تىقىلىپ،　مالچىلارغا　ئۈمىد　بىلەن　تەلمۈرۈشەتتى.　مالچىلار　ئەمدى　كۈزدە　قاياققىدۇر　تاشلىۋەتكەن　ئارىلارنى　ئىزدەش　بىلەن　ئاۋارە　ئىدى.　مەن　ئېتىمنى　لاپاس　ئاستىدىن　يېتىلەپ　چىقىپ،　ئېگەر　توقۇشقا　كىرىشتىم.

بىر كۈنى ئوۋچى ئۆز ئوغلىنى ئوۋغا بىللە ئېلىپ چىقىدۇ. بالا ئالا بويناقنى ئەگەشتۈرىۋالىدۇ. ئالا بويناق شامال يەلپۈپ تۇرغان ياپ-يېشىل ئوتلاقتا يۈگۈرىدۇ، بالا ئىتىغا ئەگىشىپ يۈگۈرۈپ ناھايىتى خۇشال بولىدۇ. ئۇلار بىر يەرگە كەلگەندە، كۆل بويىدىكى بىر توپ تۈرنىنى كۆرىدۇ. ئاتىسى تۇرنىلاغا قارىتىپ ئوق چىقىرىدۇ. ئارىدىن بىر تۈرنا پالاقلاپ يېقىلىدۇ. باشقا نۇرنىلار پالاقشىپ ئۇچۇپ كېتىدۇ.

كەچتە ئوۋچى دادىسىنى مېھمانغا چاقىرىدۇ. پېشقەدەم ئوۋچى گۆشنىڭ پۇرىقىدىن بىر نەرسىنى سېزىپ، بۇنىڭ نېمىنىڭ گۆشى ئىكەنلىكىنى سورايدۇ. ياش ئوۋچى تۇرنىنىڭ گۆشى ئىكەنلىكىنى ئېيتىدۇ. پېشقەدەم ئوۋچى گۆشتىن قۇلىنى تارتىپ، مۇنداق دەيدۇ:

－تۇرنا ئەڭ ۋاپادار قۇش، ئۇ جۈپتىدىن ئايرىلسا، قىرىق يىلغىچە باشقا تۈرنا بىلەن جۈپ بولمايدۇ. شۇڭا تۇرنىنى ئېتىشقا بولمايدۇ.

ياش ئوۋچى ئۆز ئىشىدىن قاتتىق ئۆكىنىدۇ. سەبى بالا بوۋىسىنىڭ گەپلىرىدىن چوڭقۇر تەسىراتقا ئىگە بولىدۇ.

ئارىدىن مەلۇم ۋاقىت ئۆتۈپ، بالا تۇرنا ئاتقان يەرگە بارىدۇ. قارىسا، بىر تۇرنا يالغۇز يۈرگەن...

ئارىدىن خېلى يىللار ئۆتىدۇ. بالا ھازىر ياشلىق دەۋرىگە قەدەم قويغان ئىدى. ئۇ بوۋىسىنىڭ گەپلىرى راستمىدۇ دەپ، يەنە ئاتقان يەرگە بارىدۇ. قارىسا، ھېلىقى تۇرنا يەنىلا يالغۇز يۈرگەن... ئۇنىڭ تۈكلىرى چۈشۈپ، ئورۇقلاپ، ئاجىزلاپ كەتكەن...