查看完整版本: [-- ئۇيغۇر تارىخىدىكى مۇھىم يىل ، ئاي ، كۇنلەر --]

تەۋپىق مۇنبىرى -> تارىخ ۋە مەدەنىيەت -> ئۇيغۇر تارىخىدىكى مۇھىم يىل ، ئاي ، كۇنلەر [打印本页] 登录 -> 注册 -> 回复主题 -> 发表主题

koksangun 2011-02-22 01:16

ئۇيغۇر تارىخىدىكى مۇھىم يىل ، ئاي ، كۇنلەر

ئۇيغۇر تارىخىدىكى مۇھىم يىل ، ئاي ، كۇنلەر pEY zB;  
u+ 8wBb5!  
    ئۆز مىللىتىنى ۋە ئۆز مىللىتىنىڭ تارىخىنى چۈشىنىش ناھايىتى مۇھىم . بىز ئۆز تارىخىمىزنى سۇدەك يادقا بىلەلمىسەكمۇ ، يۈزەكى بولسىمۇ بىر تونۇشقا كېلىپ قالغىنىمىز ياخشى . مىلادىدىن بۇرۇن ۋە كېيىن ئۇيغۇرلارنىڭ قەدىمكى ئاتا - بوۋىسى بولغان تۇغلۇقلار شەرقىي ۋە غەربىي قىسىمغا بۆلۈنگەن بولۇپ ، ئۇلار ئالتۇن تاغ ( ئالتاي تېغى ) نىڭ ئىككى تەرىپىدىكى جايلارغا ئورۇنلاشقان ئىدى . بۇ زىمىننىڭ شەرقىي قىسمى بايقال كۆلىنىڭ جەنۇبى تەرىپىدە ، غەربى قىسمى بولسا بايقال كۆلى بىلەن ئېرتىش دەرياسى ئارىلىقىدىكى جايلارنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ . مىلادى 4 - ئەسىرلەردە تۇغلۇقلار جەنۇپقا پىيادە يۈرۈش قىلدى . شەرقى تۇغلۇقلار ئورخۇن دەرياسى ۋادىسىدا ، غەربى تۇغلۇقلار تىيانشاننىڭ شىمالىي ۋە غەربى قىسمىدىكى يايلاقلاردا كۆچمەنلىك بىلەن تۇرمۇش كەچۈردى . بۇ چاغقا كەلگەندە تۇغلۇقلار دىگەن نامنىڭ ئورنىنى تۇرالار دىگەن نام ئېگەللىدى ، شۇنداقلا ئۇلارنىڭ ھارۋىسىنىڭ چاقى ئىگىز بولغانلىقتىن ، ئىگىز قاڭقىللار( ئىگىز ھارۋىلىقلار ) دەپمۇ ئاتالدى . ئون ئوغۇز دىگەن نام بارلىققا كەلدى . بىر قىسىم قاڭقىللار سىلىنگا دالاسىدا ياشىدى . مىلادىنىڭ 429 - يىلى  بايقال كۆلى ئەتىراپىدىكى ئىگىز قاڭقىللارنىڭ شەرقىي قىسمىدىكىلەردىن نەچچە ئونمىڭ كىشى ۋېي سۇلالىسىگە ئەل بولدى . UZo[]$"Q`  
مىلادىنىڭ487 - يىلى  ئىگىز قاڭقىلار بوركلى قەبىلىسىنىڭ باشلىقى ئاۋۇزلۇ چوڭچىلار ئۆزقەۋمىدىن 100 مىڭدىن ئارتۇق ئادەمنى باشلاپ ئىگىز قاڭقىلارنىڭ غەربىي شىمالىغا كۆچۈپ بېرىپ ، ئۆز ئالدىغا خانلىق تىكلىدى. 9w-;d=(Q  
مىلادىنىڭ 490 - ، 508 - يىللىرى يەنى مىلادى 490 - يىلى ئاۋۇزلۇ سودىگەر خۇيۇ جېنى شىمالىي ۋېي سۇلالىسىنىڭ پايتەختىگە ئەۋەتىپ ئىككى دانە ئوقيا تەغدىم قىلدى . I9YMxf>nI  
مىلادىنىڭ 951 - يىلى قۇجۇ ئۇيغۇر خانلىقى كىيىنكى جۇ سۇلالىسى پادىشاھىغا تۇتۇق ئەۋەتىپ ، ئىچكىرى بىلەن بولغان  ئىقتىسادى ، مەدەنىي مۇناسىۋەتنى ئەسلىگە كەلتۈرگەن . كىيىنكى جۇ سۇلالىسى ھۆكىمىتى تەدبىر قوللىنىپ ، ئۇيغۇرلار بىلەن بولغان خەلق ئوتتۇرىسىدىكى سودىنى كەڭ قويۇۋەتكەن . ئۇيغۇر سودىگەرلەر ئاساسلىقى قاش تېشى ، يۇڭ ، تېرە ، دورا - دەرمەكلەرنى ئالتۇن - كۆمۈشكە ئالماشتۇرغان . P?zL`czWd  
مىلادىنىڭ 956 - يىلى  سۇلتان سۇتۇق بۇغراخان ئالەمدىن ئۆتتى . ئۇنىڭ جەسىتى ئاتۇشقا دەپنە قىلىندى . ئوغلى بايتاش ( مۇسا بىننى ئابدۇكېرىم ) خانلىققا ۋارىسلىق قىلدى ۋە ئۆزىنى « ئارىسلانخان » دەپ ئاتىدى ۋە قەشقەردە تۇردى . سۇتۇق بۇغراخاننىڭ 2 - ئوغلى سۇلايمان بالا ساغۇنغا ھۆكۈمرانلىق قىلدى . AZnFOS  
مىلادىنىڭ 960 - يىلى 200 مىڭ ئۆيلۈك تۈرك خەلقى ئىسلام دىنىغا كىردى . مۇسا ئىبنى ئابدۇكېرىم ئارىسلانخان ئسلام دىنىنى دۆلەت دىنى دەپ جاكارلىدى .     ,9W!cD+0  
  مىلادىنىڭ 981 - يىلى ئىدىقۇت ئۇيغۇر پادىشاھى ئۆزىنى شىجۇدىكى جىيەن شىر ئارسلانخان دەپ ئاتاپ ، موسوۋىنى سۇڭ سۇلالىسىغا ئەۋەتتى . سۇڭ سۇلالىسىمۇ ، جاۋابەن ۋاڭيەندى قاتارلىقلارنى سۇجۇغا ئەۋەتتى . *-@@t+3  
مىلادىنىڭ 982 - يىلى ۋاڭ يەندى بەشباللىقتا ئۇيغۇر خانى بىلەن كۆرۈشتى . ئىدىقۇت ئۇيغۇر خانلىقىغا تارتۇق تەقدىم قىلدى . 983 - يىلى ۋاڭ يەندى قايتىدىغان چاغدا ، ئىدىقۇت پادىشاھى 100 كىشىلىك ئەلچىلەر ئۆمىكىنى سۇڭ سۇلالىسىغا ئەۋەتتى . BUXlHh% 
مىلادىنىڭ 990 - يىلى قارا خانىلار سۇلالىسىنىڭ پادىشاھى بۇغراخان ھەسەن لەشكەر تارتىپ ئىسىپىجان شەھىرىنى ئالدى . Q'rX]kk_  
مىلادىنىڭ 992 - يىلى  بۇغراخان ھەسەن ماۋرا ئۈنھەرىگە ھۇجۇم قىلىپ سەمەرقەند بىلەن بۇخارانى ئشغال قىلدى . شۇنىڭدىن تارتىپ سامانلار خانلىقى زەئىپلىشىشكە يۈزلەندى . مىلادىنىڭ 999 - يىلى  قارا خانلار سۇلالىسىنىڭ پادىشاھى ئەلىك ناسىرى سامانلار خانىلىقىنى ئۇزۇل - كېسىل يوقاتتى . VQbKrnX  
مىلادىنىڭ 1069 -  1070 - يىللىرى بالاساغۇنلۇق يۈسۈپ خاس ھاجىپ « قۇتادقۇ بىلىك » داستانىنى يېزىپ چىقتى . _J0(GuG=~  
مىلادىنىڭ 1072 - 1074 - يىللىرى قەشقەرلىك مەھمۇت قەشقىرى « تۈركى تىللار دىۋانى » نى يېزىپ چىقتى . KXcE@q9  
مىلادىنىڭ 1141 - يىلى  غەربىي لياۋ لەشكەرلىرى سەمەرقەندنىڭ شىمالىدىكى كاتۋان يايلىقىدا سالجۇقلارنىڭ لەشكەرلىرى بىلەن ئۇرۇشتى ، سالجۇقلارنىڭ لەشكەرلىرى يېڭىلىپ قالدى . ماۋرا ئۈنەھرى رايونى لياۋنىڭ قولىغا ئۆتۈپ كەتتى . شۇنىڭ بىلەن غەربىي قاراخانىيلار سۇلالىسى غەربىي لياۋغا قارام بولدى . hho\e 8  
مىلادىنىڭ 1211 - يىلى  نايمانلار خانى كۈچلۈك گورخان غەربىي لياۋ پادىشاھى چورۇقنىڭ خانلىق ئورنىنى تارتىۋالدى. غەربىي لياۋ سۇلالىسى مۇنقەرىز بولدى .   SKJ'6*6  
مىلادىنىڭ 1212 - يىلى خارەنزىم شاھى مۇھەممەت بىننى مەسئۇد سەمەرقەندنى ئىشغال قىلىپ ، غەربىي قاراخانىلار سۇلالىسىنىڭ سۇلتانى ئوسمان بىننى ئىبراھىمنى ئۆلتۈردى . غەربىي قاراخانىلار سۇلالىسى مۇنقەرىز بولدى . v#9Uy}NJ9  
مىلادىنىڭ 1219 - يىلى چىڭگىزخان لەشكەر تارتىپ چىقىپ غەرىبكە يۈرۈش قىلدى . قوجۇ ئۇيغۇرلىرىنىڭ ئىدىقۇتى تۈمەنمىڭ لەشكەر بىلەن چىڭگىزخانغا قوشۇلدى .    8%;]]{(B  
مىلادىنىڭ 1225 - يىلى   چىڭگىزخان ئۆزى بويسۇندۇرغان جايلارنى ئوغۇللىرىغا تەقسىم قىلىپ بەردى . 2 - ئوغلى چاغاتايغا ۋە 3 - ئوغلى ئوگدايغا غەربتىكى كەڭ زىمىننى بەردى .  قوجۇ ئىدىقۇت مۇڭغۇللارغا ھەممىدىن بۇرۇن قارام بولدى . شۇڭا قۇجۇ رايونى يەنىلا ئۆزىنىڭ قارمىقىدا بولىۋەردى .   #wF6WxiG  
مىلادىنىڭ 1251 - يىلى مۇڭغۇللار بەشباللىق قاتارلىق جايلاردا ئۆلكە دىۋان ۋازارىتى تەسسىس قىلىپ ، غەربىي رايوننىڭ ھەربىي ، مەمۇرىي ئىشلىرىنى باشقۇرىدىغان ئەمەلدارلارنى تەيىنلىدى . بۇ تارىختا غەربىي رايون بويىچە ھەممىدىن ئاۋال تەسسىس قىلىنغان ئۆلكە ۋازارىتى ئىدى . s+a#x(7{  
مىلادىنىڭ 1274 - يىلى يۈەن سۇلالىسى ئودۇن ، يەركەنلەردە 13 سۇلۇق ئۆتەڭ قۇردى ۋە خوتەن قاش تېشى ئىشچىلىرىنى ھاشارغا تۇتۇشنى كەچۈرۈم قىلدى . "O%xQ N  
مىلادىنىڭ 1275 - يىلى  چاغاتاينىڭ نەۋرىسى دۇۋا قاتارلىقلار 12 تۈمەن لەشكەر تارتىپ چىقىپ ، قۇجۇنى ئالتە ئايغىچە مۇھاسىرە قىلۋالدى . مۇھاسىرە تۈگىگەندىن كىيىن ئىدىقۇت قۇجۇنىڭ جەنۇبىدىكى قۇمۇلدا بوز يەر ئاچتى . |L6 +e *  
مىلادىنىڭ 1324 - 1328 - يىللىرى ئۇيغۇرلار زىمىنىغا كىيىنكى چاغاتاي خانلىقى ھۆكۈمرانلىق قىلدى . 8b $e)  
مىلادىنىڭ 1346 - يىلى مۇڭغۇل قەبىلىلىرىدىن دوغلات قەبىلىسىنىڭ باشلىقى پىداجى چاغاتاي جەمەتىدىن بولغان تۇغلۇق تۆمۈرنى خانلىققا كۆتۈردى ( ئاقسۇدا ). /z4n?&tM  
مىلادىنىڭ 1370 - يىلى چاغاتاي خانلىقى مۇنقەرىز بولدى . I_ na^s h*  
مىلادىنىڭ 1383 - يىلى تۇغلۇق تۆمۈرنىڭ ئوغلى قىدىر خوجا بەشباللىقنىڭ چاغاتاي خانىلىقىغا كۆتۈرۈلدى . }M${ _D  
مىلادىنىڭ 1391 - يىلى قىدىرخان خوجا ئەلچى تەيىنلەپ مىڭ سۇلالىسىگە تارتۇق ئەۋەتتى . مىڭ سۇلالىسى پادىشاھىمۇ ئەلچى تەيىنلەپ قىدىرخان خوجىغا نامە يوللاپ مىڭ سۇلالىسىنىڭ سىياسىتىنى ئىزاھلىدى . شۇنىڭدىن كىيىن تاكى مىڭ سۇلالىسىنىڭ يوڭلار يىلىغا قەدەر قىدىر خوجا ھەر يىلى دىگۈدەك مىڭ سۇلالىسىغا تارتۇق ئەۋەتتى . xOc&n 0}%  
مىلادىنىڭ 1403 - يىلى قۇمۇل ۋاڭى ئوڭغۇ تۆمۈر مىڭ سۇلالىسىگە ئەلچى ئەۋەتىپ 4700 ئات تارتۇق قىلدى . مىڭ سۇلالىسىمۇ پۇل قايتۇردى . تارتۇق قىلىنغان ئاتلارنىڭ مۇتلەق كۆپ قىسمىنى چىگرا قوغدۇغۇچى ئاتلىق ئاتلىق ئەسكەرلەرگە تارقىتىپ بەردى . +  $/mh  
مىلادىنىڭ 1404 - يىلى مىڭ سۇلالىسى ھۆكۈمىتى قۇمۇل ۋاڭنى ئوڭغۇ تۆمۈرنى ساداقەتلىك ، ئىتائەتمەن دەپ ئاتىدى ھەم ئالتۇن مۆھۈر ئىنھام قىلدى . 8LlWXeD9  
مىلادىنىڭ 1680 - يىلى 17 - ئەسىرنىڭ باشلىرىدا جەنۇبى شىنجاڭدىكى مۇسۇلمان خوجىلار « ئاق تاغلىق » ، « قارا تاغلىق » ، « ئاق تاقىيە » ، « قارا تاقىيە » دەپ ئىككگە بۆلۈندى ، ۋە ئۆز - ئارا ھوقۇق تالاشتى . 17 - ئەسىرنىڭ ئوتتۇرىلىرىغا كەلگەندە بۇلار ئوتتۇرىسىدىكى زىدىيەت كۈندىن - كۈنگە كەسكىنلەشتى . يەركەن خانلىقىنىڭ سۇلتانى ئىسمايىل خان قارا تاغلىقلارنى قوللاپ ، ئاق تاغلىقلارنىڭ غوجىىسىنى قەشقەردىن قوغلاپ چىقاردى . ئاپئاق غوجا دالايلاما ۋە جۇڭغارلارنىڭ خانى غالدان بىلەن كۆرۈشۈپ ، جەنۇبى شىنجاڭدىكى سەئىدىيە دۆلىتىنى يوقىتىش ئۈچۈن ھەربىي ياردەم سورىدى . شۇ يىلى غالدان قوشۇپ بەرگەن ئەسكەرلەرنى باشلاپ كېلىپ يەكەن سەئىدىيە خانلىقىنى ئاغدۇرۇپ تاشلىدى . ئاپئاق خوجا جەنۇبى شىنجاڭنىڭ قورچاق خانى بولدى . بۇ قورچاق خانلىق ھەر يىلى جۇڭغارلارغا 100 مىڭ سەر كۈمۈش خىراجەت ، 100 مىڭ ئۇلاغ ماتا چەكمەن تۆلىدى. S[RVk=A1  
مىلادىنىڭ 1696 - يىلى جۇڭغارلارنىڭ خانى غالدان ئۆلدى . ئۇنىڭ ئورنىغا چىۋان ئاراپتان ۋارىسلىق قىلدى . جەنۇبىي شىنجاڭدىكىلەر بۇ پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ جۇڭغارلارنىڭ ھۆكۈمرانلىقىدىن قۇتۇلدى .   Ce_l\J8G  
مىلادىنىڭ 1700 - يىلى چىۋان ئاراپتان لەشكەر تارتىپ كىلىپ ، جەنۇبىي شىنجاڭنى قايتا بويسۇندۇردى ، جەنۇبىي شىنجاڭنىڭ ھۆكىمرانلىق ھوقۇقى ئاق تاغلىقلار قولىدىن قارا تاغلىقلار قولىغا ئۆتتى . جۇڭغار خانى چىۋان ئاراپتان قارا تاغلىقلارنىڭ ئاقساقىلى دانىيال خوجىنى جەنۇبىي شىنجاڭنىڭ خانى قىلىپ تەيىنلەپ ، ھەر يىلى جۇڭغارلارغا ئون تۈمەن كۈمۈش پۇل ئولپان تاپشۇرۇشنى بەلگىلەپ ئىلىغا قايتىپ كەتتى . &MGM9 zm-]  
مىلادىنىڭ 1755 - يىلى چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتى جۇڭغار خانلىقىنى يوقىتىپ ، ئۇنىڭ 70 نەچچە يىللىق ھۆكۈمرانلىقىغا خاتىمە بەردى . 4z,n:>oH  
مىلادىنىڭ 1759 - يىلى چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتى لەشكەر تارتىپ ، جەنۇبىي شىنجاڭدىكى چوڭ- چوڭ خوجا ( بۇرھاندىن خوجا ۋە خوجا جاھان ) لارنىڭ توپىلىڭىنى تىنجىتىپ شىنجاڭ رايونىنى يېڭىباشتىن بىرلىككە كەلتۈردى. \_|r>vQ  
مىلادىنىڭ 1762 - يىلى چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتى شىنجاڭغا قارىتا ھەربىي مەھكىمە تۈزىمىنى يولغا قويۇپ ، پۈتۈن شىنجاڭنىڭ ھەربىي ، مەمۇرىي ئىشلىرىنى باشقۇرىدىغان ئىلى جاڭجۈن مەھكىمىسىنى تەسس قىلدى . جاڭجۈن مەھكىمىسى ئىلىدىن كۈرەدە تۇردى . ئۇنىڭ قارمىقىدا مەسلىھەتچى ئامبال ، دوتۇڭ ، ئىش باشقۇرغۇچى ئامبال ، لەشكەر بېشى ، ئامباللار بېكىتىلدى . ئۇيغۇرلار رايونىدىكى بەگلەرنىڭ نەسەپ بويىچە ۋارىسلىق قىلىش تۈزۈمى بىكار قىلىنىپ ، بەگلەرنىڭ ھۇقۇقىنى چەكلىدى ۋە تارقاقلاشتۇردى . c 4L++ u#  
مىلادىنىڭ 1765 - يىلى ئۈچتۇرپان ئۇيغۇرلىرى چىڭ سۇلالىسىنىڭ مۇستەبىت ھۆكۈمرانلىقىغا ، يەرلىك فېئوداللارنىڭ ئىزىشىگە قارشى قوزغىلىپ ئۈچتۇرپاننى ئازات قىلدى . قوزغۇلاڭ يېرىم يىلدىن ئارتۇق داۋام قىلدى . چىڭ سۇلالىسى ھۆكۈمىتى قەشقەر ، ئاقسۇ ۋە شىمالىي شىنجاڭدىن ئەسكەر يۆتكەپ بۇ قوزغىلاڭنى باستۇردى . ;h7O_|<%  
مىلادىنىڭ 1815 - يىلى قەشقەر ئۇيغۇرلىرى زىياۋۇدۇنىڭ رەھبەرلىكىدە چىڭ سۇلالىسى ھۆكۈمىتىگە قارشى قوزغۇلاڭ كۆتۈردى ، بۇ ۋەقە چىڭ سۇلالىسى ۋاقتىدا يېزىلغان كىتابلاردا « زىياۋىدىن ۋەقەسى » دەپ ئاتالدى . >2K:O\&  
مىلادىنىڭ 1822 - 1828 - يىللىرى بۇرھاندىن خوجىنىڭ نەۋرىسى جاھانگىر خوجا  جەنۇبىي شىنجاڭ ئۇيغۇرلىرىنىڭ چىڭ سۇلالىسى ھۆكۈمرانلىقىغا قارشى قوزغۇلىڭىغا باشچىلىق قىلدى .1826 - يىلى چىڭ سۇلالىسى ھۆكۈمىتى لەشكەر يۆتكەپ چىقىپ ئۇلارنى باستۇردى . 1828 - يىلى جاھانگىر خوجىنى ئەسىر ئېلىپ بېيجىڭغا باردى ۋە دارغا ئېسىپ ئۆلتۈردى .   f_ UwIP  
مىلادىنىڭ 1848 - يىلى  جاھانگىر خوجىنىڭ جىيەنى مۇھەممەت ئىمىن ( كاتتا خوجا ) بىلەن ۋەلى خان قاتارلىقلار باشچىلىقىدىكى يەتتە خوجا قوقەندىن لەشكەر تارتىپ كېلىپ قەشقەر ، يىېڭىسار ، يەكەن قاتارلىق شەھەرلەرنى ئىشغال قىلدى . چىڭ سۇلالىسى ھۆكۈمىتى ئەسكەر يۆتكەپ چىقىپ ئۇلارنىڭ توپىلىڭىنى تىنچىتتى . جەنۇبىي شىنجاڭدا ئېغىر قىرغىنچىلىق يۈز بەردى . خەلق بۇلاڭ - تالاڭغا ئۇچرىدى . =%9j8wHX  
مىلادىنىڭ 1857 - يىلى ۋەلىخان تۆرە يەنە بىر  قېتىم توپىلاڭ كۆتۈردى ، بۇ بىر قانچە قېتىملىق خوجىلار توپىلىڭىنىڭ كېڭىيىشى ئىدى . توپىلاڭ تۆت ئاي داۋاملاشتى . چىڭ سۇلالىسى توپىلاڭنى ئاخىر تىنجىتتى . ئۇزاق ئۆتمەي كۇچاردىكى ئۇيغۇرلار ئېغىر ئالۋاڭ - ياساققا ، خورلۇققا قارشى قوزغۇلاڭ كۈتۈردى . قوزغىلاڭ قاتتىق باستۇرۇلدى . چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتى جەنۇبىي شىنجاڭغا قاراتقان سىياسىتىدە بىر ئاز يول قويۇشقا مەجبۇر بولدى . {_]<mwd  
مىلادىنىڭ 1864 - -يىلى كۇچاردىكى ئۇيغۇر ، خۇيزۇ خەلقلىرى ئالۋاڭ - ياساق ، خورلۇق ، مۇستەملىكىگە قارشى ئۇمۇميۈزلۈك قوزغۇلاڭ كۆتۈردى . قوزغۇلاڭ يالقۇنى تەڭرى تېغىنىڭ جەنۇبى ۋە شىمالىدىكى رايونلارغا كېڭىيىپ ، شىنجاڭنىڭ يېقىنقى زامان تارىخىدىكى زور كۆلەملىك دېھقانلار قوزغىلىڭى بۇلۇپ شەكىللەندى . ]f3R;d  
مىلادىنىڭ 1865 - يىلى قوزغۇلاڭ نەتىجىسىدە چىڭ سۇلالىسىنىڭ شىنجاڭدىكى مۇستەبىت ھۆكۈمرانلىقى ئاغدۇرۇلۇپ ، بىر -بىرىگە بېقىنمايدىغان بەش ھاكىمىيەت شەكىللەندى . ئۈرۈمچىدە خۇيزۇ تودىلىن ھاكىمىيىتى ، كۇچاردا راشىدىن خوجا ھاكىمىيىتى ، قەشقەردە سىدىق بەگ ھاكىمىيىتى ، جىڭ شاڭيىڭ خۇيزۇ ھاكىمىيىتى ، ئىلىدا مىزامزات ھاكىمىيىتى مەيدانغا كەلدى . قەشقەردىكى سىدىق بەگ بىلەن شاڭيىڭ ئۆز ھۆكۈمرانلىقىنى مۇستەھكەملەش ۋە كېڭەيتىش ئۈچۈن قوقەند خاندانلىقىدىن ياردەم سورىدى . قوقەند خاندانلىقى جاھانگىر خوجىنىڭ ئوغلى بۇزرۇك خوجا بىلەن قوقەندنىڭ قۇر بېشى ياقۇپ بەگنى لەشكەر بىلەن جەنۇبى شىنجاڭغا ئەۋەتتى . X8( WsN  
مىلادىنىڭ 1865 - 1867 - يىللىرى ياقۇپ بەگ قەشقەر ، يەكەن ،خوتەن ، ئاقسۇ ، ئۈچتۇرپان ، كۇچار ، كورلا ، قاتارلىق جايلارنى ئشغال قىلىپ ، ئۆزىنى « بەدۆلەت» دەپ ئاتاپ قەشقەردە يەتتە شەھەر خانلىقىنى قۇردى .   (W_U<~`t  
مىلادىنىڭ 1870 - يىلى ياقۇپ بەگنىڭ ئەسكەرلىرى تۇرپان ، ئۈرۈمچى قاتارلىق جايلارنى ئشغال قىلدى . شىمالىي شىنجاڭدا ئۇنىڭ تەسىر دائىرىسى ماناسقىچە كېڭەيدى . تەڭرى تېغىنىڭ جەنۇبى ۋە شىمالىدىكى بىر قىسىم رايونلىرى ئۇنىڭ ھۆكۈمرانلىقىغا ئۆتتى . D,, x 
مىلادىنىڭ 1875 - يىلى چىڭ سۇلالىسى ياقۇپ بەگ ھاكىمىيىتىنى يوقىتىش ئۈچۈن ، زوزۇڭتاڭنى چىنچەي داجىن ھەم شىنجاڭنىڭ ھەربىي دوبەنى قىلىپ تەيىنلىدى .   b "5WsJ:'#  
مىلادىنىڭ1876 - يىلى زوزۇڭتاڭ قوماندانلىقىدىكى چىڭ سۇلالىسىنىڭ ئەسكەرلىرى ئۈچ يولغا بۆلۈنۈپ  ، ياقۇپ بەگكە ھۇجۇم قىلدى . فۇكاڭ ، كومودى، ئۈرۈمچى ، قاتارلىق جايلانى قايتۇرۇۋىلىپ داۋاملىق جەنۇبقا قاراپ ئىلگىرلىدى . ^I6GH?19>e  
مىلادىنىڭ1877 - يىلى چىڭ سۇلالىسى ئەسكەرلىرى تۇرپان ، توقسۇن ، داۋانچىڭ قاتارلىق جايلارنى ئىشغال قىلدى . ياقۇپ بەگ كورلىدا باشقىلار تەرىپىدىن زەھەرلەپ ئۆلتۈرۈلدى . چىڭ ئەسكەرلىرى داۋاملىق ئىلگىرلەپ كورلا ، كۇچار ، باي ، ئاقسۇلارغا كىردى . ياقۇپ بەگ  14 يىل ئىشغال قىلغان قەشقەر ، يېڭىسار ، يەكەن ، خوتەنلەرنىمۇ ئىشغال قىلدى . ياقۇپ بەگكە قارشى تۇرۇش بىر يېرىم يىل داۋام قىلىپ ، 1878 - يىلى 1 - ئايدا غەلىبە بىلەن ئاخىرلاشتى .     TS;?>J-  
مىلادىنىڭ 1884 - يىلى چىڭ سۇلالىسى ھۆكىمىتى شىنجاڭنى مەمۇرى ئۆلكىگە ئۆزگەرتىشنى تەستىقلاپ ، ليۇ جىڭتاڭنى پاششاپ بەگلىككە ، خې كوڭتاڭنى شىنجاڭنىڭ سىياسىي ئامباللىقىغا تەيىنلىدى . 1885 - يىلى ليۇ جىڭتاڭ قاتارلىقلار ئارقا - ئارقىدىن ئۈرۈمچىگە كىلىپ ۋەزىپىگە ئولتۇردى . L@8C t  
مىلادىنىڭ 1911 - يىلى جۇڭگودا سۈن جۇڭشەن رەھبەرلىكىدىكى شىنخەي ئىنقىلابىي پارتىلىدى . ليۇ شەنجۈن باشچىلىقىدىكى ئىنقىلابچىلار ئۈرۈمچىدە قوراللىق قوزغۇلاڭ كوتۈردى .  قوزغۇلاڭغا « گېلاۋخۇي » جەمئىيىتىنىڭ ئەزالىرىدىن 100 دىن ئارتۇق ئادەم قاتناشتى .     firiYL"=44  
مىلادىنىڭ 1912 - يىلى ياڭ زەيشۈي قاتارلىقلار باشچىلىقىدىكى ئىنقىلاپچىلار ئىلىدا قورالىق قوزغۇلاڭ كۆتۈردى . ئىلى چىگرا مۇداپىئەسىدە تۇرىۋاتقان چىڭ سۇلالىسى چىرىكلىرىنى تېزلا تارمار قىلىپ ئىلىنى ئىشغال قىلدى . ئىلى جاڭجۈنى ئۆلتۈرۈلدى . ئۇيغۇر ، خەنزۇ ، مانجۇ ، مۇڭغۇل ، زاڭزۇلاردىن ئىبارەت « بەش مىللەت ئورتاق ئىلگىرلەش جەمئىيىتى » ۋە « يېڭى ئىلى چوڭ دودو مەھكىمىسى » قورۇلدى . ئىلى ئىنقىلاپچىلىرى  قوشۇنى شەرىققە قاراپ داۋاملىق ئىلگىرلەپ ، جىڭ ناھىيەسىدە چىڭ سۇلالىسى چىرىكلىرىنى تارمار قىلدى . شىنجاڭنىڭ پاششاپ بېگى يۈەن داخۇ جۇمھۇرىيەت ئېلان قىلىشقا مەجبۇر بولدى . شۇنىڭ بىلەن چىڭ سۇلالىسىنىڭ شىنجاڭدىكى ھۆكۈمرانلىقىغا خاتىمە بىرىلدى . شىنجاڭنىڭ ئەدلىيە ئامبىلى قوشۇمچە ئۈرۈمچىنىڭ ۋالىسى ياڭ زىشىن دودولىققا تەيىنلەندى . شۇ يىلى قۇمۇلدا تۆمۈر خەلىپە ، خوجىنىياز ھاجىم باشچىلىقىدىكى ياڭ زىشىن ھۆكۈمرانلىقىغا قارشى قوزغۇلاڭ كۆتۈرۈلدى . خوتەندە چىرىيە ناھىيىسىدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ چار روسىيەنىڭ تاجاۋۇزچىلىقىغا قارشى ۋەتەنپەرۋەرلىك كۈرىشى يەنى « چىرا ۋەقەسى » پارتىلىدى . IP l]$j>N  
مىلادىنىڭ 1928 - يىلى بىر قەدەر ئىلغار ئىدىيىگە ئېگە بولغان ، كونا سىياسەتنى ئسلاھ قىلىشنى تەلەپ قىلىدىغان فەن ياۋنەن باشچىلىقىدىكى بەزى ياش ئەمەلدارلار 7 - ئاينىڭ 7 - كۈنى سىياسى ئۆزگىرىش قىلىپ ، ياڭ زىشىننى ئۆلتۈردى . بۇ ۋەقە  شىنجاڭدا « 7 -ئىيۇل سىياسىي ئۆزگىرىش» دەپ ئاتالدى . سىياسىي تېزلا بېسىقتۈرۈلدى . شىنجاڭ مەمۇرى ئىشلار نازارىتىنىڭ سابىق نازىرى جىڭشۇرىن پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ  شىنجاڭنىڭ ھۆكۈمرانلىق ھوقۇقىنى قولىغا كىرگۈزۈۋالدى . 5`[B:  
مىلادىنىڭ1931 - يىلى قۇمۇلدا خوجىنىياز ھاجىم باشچىلىقىدىكى ئۇيغۇر خەلقىنىڭ قوراللىق قوزغىلىڭى پارتىلىدى . گەنسۇدىكى خۇيزۇ ماجۇڭيىڭ بىلەن بىرلىشىپ جىڭشۇرىن قىسىملىرىغا زەربە بەردى . ئۇزاق ئۆتـمەي بۇ قوزغىلاڭ شىنجاڭنىڭ ھەر قايسى جايلىرىغا كېڭەيدى .   GYN Lyd)  
مىلادىنىڭ 1933 - يىلى 4 - ئاينىڭ 12 - كۈنى جىڭشۇرىن ھۆكىمىتىدىكى ياش ئەمەلدار تاۋمىڭيۇ ئۈرۈمچىنى مۇداپىئە قىلىۋاتقان ئاق ئورۇس سالداتلىرى بىلەن بىرلىشىپ ، ھەربىي ئۆزگىرىش قىلىپ جىڭشۇرىننى ھەيدىۋېتىپ ، ليۇۋىنلۇڭنى ۋاقىتلىق ھۆكىمەتنىڭ رەئىسى ، شىڭ شىسەينى چىگرا مۇداپىئە دوبەنى قىلىپ تەيىنلەيدۇ . شۇ يىلى 11 - ئايدا قەشقەردە سابىت داموللا « شەرقىي ئىسلام جۇمھۇرىيتى » قۇرۇلغانلىقىنى جاكارلىدى . ئەمما جۇڭگودىن ئايرىلىش مەقسىتى ئەمەلگە ئاشمىدى . $#d.@JWi  
مىلادىنىڭ 1935 - يىلى مۇشۇ يىلى 6 - ئايدا يوشۇسۇڭ قاتارلىق كىشىلەر شىنجاڭغا كىلىپ تەشۋىقات ، تەشكىللەش خىزمەتلىرىنى كەڭ قانات يايدۇرۇپ كومپارتىيەنىڭ تەسىرىنى كېڭەيتتى . شىڭ شىسەي ھۆكۈمرانلىقىنى مۇستەككەملەش ئۈچۈن سىياسىي جەھەتتە سوۋىت ئىتتىپاقى بىلەن دوست بولۇش ، كومپارتىيەنى ھىمايە قىلىش پوزىتسىيىسىنى بىلدۈردى . ئۇ جۇڭگو كومىنىستلىرىنىڭ تۈرتكىسىدە ۋە تەسىرى ئاستىدا ، « جاھانگىرلىككە قارشى تۇرۇش'» ، « سوۋېت بىلەن دوست بۇلۇش » ، « مىللەتلەر ھوقۇقى باراۋەر بۇلۇش » ، « تىنىچلىقنى ساقلاش » ، « شىنجاڭنى ئىسلاھ ۋە تەمر قىلىش » دىگەن ئالتە بۈيۈك سىياسەتنى ئوتتۇرىغا قويدى . {-)*.l=  
مىلادىنىڭ 1937 - يىلى 9 - ئايدا جۇڭگو كوممۇنىستىك پارتىيەسى ئۈرۈمچىدە 9 - يۆنىلىش ئارمىيىسىنىڭ باشقارمىسىنى قۇردى . بۇ  دەسلەپ قۇرۇلغاندا چىڭ يۈن مەسئول بولغان ئىدى ، كىيىن دىڭفا ، چىڭ تىيەنجۈلەر مەسۇل بولدى .   J9yB'yE8  
مىلادىنىڭ 1942 - يىلى شىڭ شىسەي ئۆزىنىڭ ئەكسىيەتچىل قىياپىتىنى ئاشكارلىدى . شۇ يىلى 9 - ئايدا چىڭ تىيەنجۇ ، ماۋزىمىن ، لىن جىلۇ قاتارلىق يولداشلارنى قولغا ئالدى ۋە 150 نەپەر كىشىنى نەزەربەند قىلىپ كىيىن ئۇلارنى تۈرمىگە قامىدى .   P0XVR_TJf  
مىلادىنىڭ 1943 - يىلى چىڭ تىيەنچۇ ، ماۋزىمىن ، لىن جىلۇ قاتارلىق كوممۇنىستلار شىڭ شىسەي تەرىپىدىن مەخپى ئۆلتۈرۈلدى . '7TT4~F  
مىلادىنىڭ 1942 - يىلى شىڭ شىسەي گومىنداڭ ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن دېھقانچىلىق ، ئورمانچىلىق ۋازارىنىڭ ۋازىرلىقىغا  تەيىنلىنىپ ، شىنجاڭدىن كەتتى .  شۇ يىلى 9 - ئايدا نىلقا ناھىيىسىنىڭ خەلقى ئات تەقدىم قىلىشقا قارشى تۇرۇپ ، قوراللىق قوزغىلاڭ كۆتۈردى . 11 - ئايدا خەلىقمۇ قوزغىلاڭ كۆتۈرۈپ غۇلجىنى ئىشغال قىلدى ۋە ۋاقىتلىق ھۆكىمەت قۇردى . قوزغۇلاڭ ناھايىتى تېزلا ئىلى ، تارباغاتاي ، ئالتايدىن ئىبارەت ئۈچ ۋىلايەتكە كېڭەيدى ۋە « ئۈچ ۋىلايەت ئنقىلابىي » دەپ ئالدى . B5fF\N^  
مىلادىنىڭ 1946 - يىلى گومىنداڭ ھۆكۈمىتى 1945 - يىلى 10 - ئايدىن باشلاپلا  ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىي ھۆكىمىتى بىلەن سۆھبەت ئۆتكۈزدى . 1946- يىلى 6 - ئايدا تىنىچلىق بىتىمى ئمزالىنىپ ، شىنجاڭدا مىللىي بىرلەشمە ھۆكىمەت قۇرۇلدى . مەسئۇد سەبۇرى ئۆلكە رەئىسى ، ئەخمەتجان ئەپەندى ئۆلكىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى ، ئابدۇكېرىم ئابباسوف باش كاتىپ بولدى . 1rQKHC:|  
مىلادىنىڭ 1947 - يىلىمۇ شۇ يىلى 2 - ئاينىڭ 25 - كۈنى گومىنداڭ ئەكسىيەتچىلىرى «25 - فېۋرال » ئەكسىيەتچىلىك ۋەقەسىنى پەيدا قىلىپ ، «تىنىچلىق» بىتىمىنى يىرتىپ تاشلىدى ۋە بىرلەشمە ھۆكىمەتنىڭ بۇزۇلۇپ كېتىشىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى . ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابى رەھبەرلىرى ئىلىغا قايتىپ كەتتى . 5 - ئايدا مەسۇد سەبۇرى شىنجاڭ ئۆلكىلىك ھۆكمەتنىڭ رەئىسى بولدى . RTRi{p  
مىلادىنىڭ 1949 - يىلى شىنجاڭ ئۆلكىلىك ھۆكىمەت ئۆزگەرتىپ تەشكىل قىلىندى . بۇرھان شەئىدى ئۆلكىلىك ھۆكىمەتنىڭ رەئىسى بولدى . 8 - ئاينىڭ 22 -كۈنى ئۈچ ۋىلايەت ئىنقىلابىنىڭ رەھبەرلىرىدىن ئەخمەتجان ئەپەندى ، ئابدۇكېرىم ئابباسوف ،ئېسھاق بېك ، دەلىلقان سۈرگۈن بايوف ۋە لوجىسلار جۇڭگو خەلق سىياسىي مەسلىھەت يىغىنىغا قاتناشماقچى بولۇپ يولغا چىقتى . ئۇلار سوۋېت ئىتتىپاقى تەۋەسىدىن ئۆتۈپ كېتىۋاتقاندا ۋەقەگە ئۇچراپ  مىللەتنىڭ ئازاتلىقى ۋە خەلق دىموكراتىيە ئىنقىلابى ئىشلىرى يولىدا شەرەپ بىلەن قۇربان بولدى . شۇ يىلى 9 - ئاينىڭ 25 - 26 - كۈنلىرى ئاۋسىيۆ ، بۇرھان شەھىدىلەر تېلىگىرامما يوللاپ ھەقىقەتكە قايتتى ... 1949 -يىلى 10-ئايدىن 1951-يىلى 1 - ئايغىچە خەلق ئازاتلىق ئارمىيەسى 600 چاقىرىم يول يۈرۈپ  شىنجاڭغا  يۈرۈش قىلىش ۋەزىپىسىنى تاماملىدى . g tV*`g  
مەنبە :   http://www.makanim.cn/read.php?tid=718

tawpek 2011-02-22 13:36
مىلادىنىڭ 956 - يىلى  سۇلتان سۇتۇق بۇغراخان ئالەمدىن ئۆتتى . ئۇنىڭ جەسىتى ئاتۇشقا دەپنە قىلىندى . ئوغلى بايتاش ( مۇسا بىننى ئابدۇكېرىم ) خانلىققا ۋارىسلىق قىلدى ۋە ئۆزىنى « ئارىسلانخان » دەپ ئاتىدى O F CA~sR  
{#'M3z=  
@*rED6zH  
قەشقەردىكى ئارىسلانخان قەبرىستانلىقى دەل مۇشۇ ئارىسلانخاننىڭ ئەمەستۇ؟

tawpek 2012-05-12 00:32
مەزكۇر يازما چڭراق تەرپىدىن تەكرار يوللانغاچ كىيىنكىسى ئۆچۆرۆلدى. /NDuAjp[@  
VF 
تىما تەكرارلىقىدىن ساقلىنايلى.

بابۇر0725 2014-03-05 00:56
نۇرغۇن  تارىخى بىلىملەر بىلەن تەمىنلىگەنلىكىڭىزگە تەشەككۇر

ياسىنجان510 2014-03-05 14:21
مەن ئىھتىياجلىق قىممەتلىك يىلنامە ئىكەن،سىزگە رەھمەت.

شۈكۈر 2014-03-18 01:18
   TKc&yAK  
مەن ئىھتىياجلىق قىممەتلىك يىلنامە ئىكەن،سىزگە رەھمەت. );h\0w>3  

تارىم 2014-03-18 12:33
بەك ئىسىل ماتىرىيال بىلەن تەمىنلەپسىز،رەھمەت سىزگە!!!

پاراسەت 2014-03-19 13:43
tawpek:مەزكۇر يازما چڭراق تەرپىدىن تەكرار يوللانغاچ كىيىنكىسى ئۆچۆرۆلدى.تىما تەكرارلىقىدىن ساقلىنايلى. (2012-05-12 00:32) 
~+np7  
سىماچيەن تارىخ ئىجادىيىتى جەھەتتە يىگانە ئۈلگە ياراتتى .ئۇ راست-يالغاننى ئارىلاشيۇرۇپ،بەزىلىرىنى يېڭىدىن ئىجاد قىلىپ نۇرغۇن مىللەتلەرنىڭ يۈزىگە قارا سۈركىدى.شۇڭا جۇڭگو مەنبەلىرىدىن ئېلىنغان ھەرقانداق پاكىتقا ئازىراقمۇ ئىشەنگىلى بولمايدۇ.

قەدىر 2014-05-06 18:03
كۆپ جاپا تارتىپسىز .پايدىلىنش ققىمتى بار ئىكەن .

پاراسەت 2014-05-08 12:54
پاراسەت:سىماچيەن تارىخ ئىجادىيىتى جەھەتتە يىگانە ئۈلگە ياراتتى .ئۇ راست-يالغاننى ئارىلاشيۇرۇپ،بەزىلىرىنى يېڭىدىن ئىجاد قىلىپ نۇرغۇن مىللەتلەرنىڭ  .. (2014-03-19 13:43) 
n?e@):  
جۇڭگودىكى ئوردا تارخچىلىرى تا بۈگۈنگىچە بۇ ئەنئەنىنى داۋاملاشتۇرۇۋاتقان بولۇشى مۈمكىن


查看完整版本: [-- ئۇيغۇر تارىخىدىكى مۇھىم يىل ، ئاي ، كۇنلەر --] [-- top --]


Powered by phpwind v8.7 Code ©2003-2011 phpwind
Gzip enabled