koksangun

2011-01-29 19:20

قۇچۇ خانلىقى دەۋرىدىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتى

قارا قۇچۇ خانلىقى دەۋرىدىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتى

1. 9ـــــــــ13-ئەسىر لەردىكى ئۇيغۇرئەدەبىياتىنىڭ قىسقىچە تارىخىنى سۆزلەپ بېرىڭلار.

جاۋاب: ئەسىرلەردىكى ئۇيغۇر مەدەنىيىتى ۋە ئەدەبىياتى ئۆزىگە خاس ئالاھىدە بىر دەۋرنى تەشكىل قىلىدۇ . بۇنىڭ تارىخىي ۋە ئىجىتمائى سەۋەبى شۇكى – كېيىنكى تاڭ خاندانلىقىنىڭ ئاخىرقى يىللىرىدا مەملىكىتىمىزدە ياشىغۇچى تۈركىي خەلىقلەر جۈملىدىن ئۇيغۇرلار ھاياتىدا چوڭ ئۆزگىرىشلەر يۈز بەردى . ھازىرقى موڭغۇلىيىدە قۇرۇلغان ئۇيغۇر خانلىقى يىمىرىلگەندىن كېيىن ، قارا بالغاسۇننى مەركەز قىلىپ ئۆتۈكەن يايلاقلىرىدا ياشىغۇچى ئۇيغۇر ۋە باشقا تۈركىي خەلقلەر غەربىي رايۇنغا كۆپلەپ كۆچتى ۋە تاڭ خاندانلىقى يىمىرىلىپ (907-يىلى)، بىگىنكى كىچىك بەگلىكلەرگە بۆلۈنۈپ كەتتى. مۇنداق ئاھۋالدا شىنجاڭ رايۇنىدا ، يەتتە سۇ ۋە ئوتتۇرا ئاسىيانىڭ بىر قىسىمنى ئۆز ئىچىگە ئالغان كەڭ زېمىنىدا ئىككى ئۇيغۇر خانلىقى، يەنى تۇرپان ۋە جىمىسارنى مەركەز قىلغان قۇچۇ (گاۋچاڭ) ئۇيغۇر خانلىقى بىلەن قەشقەر ۋە بالاساغۇنلارنى مەركەز قىلغان قاراخانىلار خانلىقى قۇرۇلغانىدى. بۇ ئىككى خانلىقتىكى ئىجىتمائىي ھايات ئۆزىگە خاس ئالاھىدىلىككە ئىگە بولغانلىقتىن ، ئۇيەردە مەدەنىي ھاياتمۇ ئۆزئارا پەرقلىنەتتى. بولۇپمۇ قاراخانىلار ئىسلام دىنىنى قۇبۇل قىلغاندىن كېيىن، پەرق چوڭىيىپ ئىككى خىل مەدەنىيەت ۋە ئىككى خىل ئەدەبىيات شەكىللىنىپ تەرەققىي قىلىشقا باشلىغان. شۇڭا مۇشۇ دەۋردىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنى بۇددا، مانى دىنلىرى ھەم قەدىمكى يەرلىك مەدەنىيەت تەسىرىدىكى ئۇيغۇر ئەدەبىياتى ھەمدە ئىسلام دىنى تەسىرىدىكى قەشقەر قاراخانىلار ئۇيغۇر ئەدەبىياتى دەپ ئىككى قىسىمغا بۆلىشكە بولىدۇ. بىر پۈتۈن ئۇيغۇر ئەدەبىياتىنى تەشكىل قىلىدۇ.

2.قۇچۇ ئۇيغۇر خاندانلىقىدىكى مەدەنىي ھايات ۋە ئەدەبىيات قانداق تەرەققىياتلارغا ئېرشىكەن؟ ئۇلارنىڭ ئىلغار مەدەنىيەت ۋە گۈزەل ئەدەبىياتقا ئىگە ئىكەنلىكىنى تارىخىي پاكىتلار بىلەن چۈشەندۈرۈپ بېرىڭلار.

جاۋاب: تۇرپان يىپەك يولى بويىغا جايلاشقان بولۇپ، قەدىمدىن تارتىپلا شەرق ۋە غەربنىڭ سودا، مەدەنىيەت ئالماشتۇرۇشىدىكى بىر تۈگۈن بولۇپ كەلگەنىدى، شۇڭا بۇ رايۇن ئىقتىساد ۋە مەدەنىيەت جەھەتتە يۈكسەك تەرەققىياتقا ئېرىشىپ، ئەسەرگە كەلگەندە غەربىي رايوندىكى مەدەنىيەت ئوچاقلىرىدىن بىرگە ئايلانغان، ئۇيغۇرلار بۇ رايوندا قۇچۇ ئۇيغۇر خانلىقىنى قۇرغاندا، قۇچۇ بۇ خانلىقىنىڭ قىشلىق پايتەختى بولغانىدى، كېيىنرەك بۇ ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ زېمىنى قاراشەھەر ۋە كۇچاغىچە كېڭەيگەندىن كېيىن ، ئىشلەپچىقىرىش ئىشلىرىنىڭ تەرەققىياتىغا ئەگىشىپ، بۇ خاندانلىقىنىڭ ئىقتىساد يۈكسەلدى ، مەدەنىيىتىمۇ گۈللەندى ، مىلادى 981- 982- يىللىرى تۇرپانغا كەلگەن خەنزۇ سەيياھى ۋاڭ يەندى ، تاڭ دەۋردىكى مەشھۇر راھىب شۈەنجۇاڭ قۇچۇ ئۇيغۇرلىرىنىڭ ئەينى ۋاقىتتىكى مەدەنىي ھاياتى ھەققىدە، جۈملىدىن قۇچۇ ئۇيغۇر خانلىقىنىڭ پايتەختى تۇرپان ھەققىدە كۆپلىگەن ماتېرىياللانى يېزىپ قالدۇرغان.

ھەقىقەتەن، شۇ دەۋرلەردە قۇچۇ ئۇيغۇر خانلىقىنڭ پايتەختى تۇرپان جۇڭخۇا مىللەتلىرىنىڭ باي مەدەنىيىتى ھەم رىم ، ئىران ، ھىندىستانغا ئوخشاش قەدىمىي ئەللەرنىڭ مەدەنىيىتى تەسىر كۆرسەتكەن ئورۇن بولغاچقا ، بۇ يەردە ھەر خىل دىنلار تەڭلا مەۋجۇت بولۇپ تۇرغان ۋە شۇ دىنلارغا ئائىت مەدەنىيەتلەرمۇ ئۆز ئارا تەسىر كۆرسىتىپ، ئەسىرلەردىكى يۈكسەك تەرەققىي قىلغان رەڭمۇرەڭ ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنى بارلىققا كەلتۈرگەن. بۇ ۋاقىتتكى تارىخىي يادىكارلىقلار- نەپىس سەنئەت ئەسەرلىرى ، تام رەسىملىرى ، ھەيكەلتاراشلىق ، مېمارچىلىققا ئائىت كۆپلىگەن ماتېرىياللار پارلاق مەدەنىيەتنىڭ گۇۋاھچىسى سۈپىتىدە مەملىكىتىمىزنىڭ ۋە چەتئەللەرنىڭ مۇزېيلىرىنى بېيىتىپ تۇرماقتا. بۇ ماتېرىياللار يالغۇز دىنىي ئەقىدىلەرنىڭلا شاھىدى بولۇپ قالماستىن ، بەلكى شۇ دەۋردە ياشىغان ئۇيغۇر خەلقىنىڭ تۇرمۇش ئەھۋالى، ئۆرپ-ئادىتى ۋە گۈزەل سەنئەت، بەدىئىي تەپەككۇ رسەۋىيىسىنىمۇ ئەكس ئەتتۈرۈپ بەرگۈچى قىممەتلىك مەدەنىي يادىكارلىقلاردۇر.

قۇچۇ خانلىقى دەۋردە ئۇيغۇرلار ئىلگىرى قوللانغان ئورقۇن-يېنىسەي يېزىقى (قەدىمكى تۈرك- رونىك يېزىقى ) ئورنىغا سوغدى يېزىقى ئاساسدا ئىشلەنگەن قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقىنى قوللاندى . بۇ يېزىقى ئىجىتمائىي ھاياتىنڭ ھەر ساھەلىرىدە ناھايىتى كەڭ ئىستىمال قىلىنىش جەريانىدا مۇكەممەللىشىپ، شۇ دەۋردىكى ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلىنىڭ قېلىپلىشىشىغا تۈرتكە بولدى.

كېيىنكى دەۋردە ئېلىپ بېرىلغان ئارخېئولوگىيىلىك تەكشۈرۈشلەر نەتىجىسىدە قۇچۇدىن قەدىمكى ئۇيغۇر ئەدەبىي تىلىدا يېزىلغان مول يازما يادىكارلىقلار تېپىلدى. بۇلارنىڭ بىر قىسىمى گىرمانىيىدە ‹‹تۇرپان تېكىستلىرى›› نامى بىلەن توققۇز توم قىلىپ نەشىر قىلىندى. بۇ يازما يادىكارلىقلار ھەر تۈرلۈك تىللادىن تەرجىمە قىلىنغان كىتابلاردىن باشقا قەدىمكى ئۇيغۇر شېئىر- قوشاقلىرىنى، شۇنداقلا كۆپلىگەن قانۇن ۋەسىقىلىرىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. بۇيازما يادىكارلىقلارئەينى زاماندىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ھاياتى، جەمئىيەت تۈزۈمى ، مەدەنىيەت ۋە ئەدەبىياتى ھەققىدە بىزگە بىر قەدەر تولۇق مەلۇمات بېرەلەيدۇ . بۇ ئەدەبىياتقا ئائىت خاتىرىلەر ۋە قوليازمىلار بىزگە يازما ئەدەبىياتنىڭ شەكىللەنگەنلىكىنىلا ئەمەس، بەلكى خېلى ئۇزاق بىر جەرياننى بېشىدىن كەچۈرۈپ، يۈكسەك بىر سەۋىيىگە كۆتىرىلگەنلىكىدىنمۇ دېرەك بېرىدۇ.

‹‹ئوغۇزنامە›› قىسىىسىنىڭ تۇرپاندا خاتىرىگە ئېلىنغان نۇسخىسى قۇچۇ ئۇيغۇر خانلىقى يازما ئەدەبىياتىنڭ پارلاق نەمۇنىلىرىدىن بىرىدۇر.

يانداش مەشىقلىرى

تاللاش سوئاللىرى

1.ئۇيغۇرلارنىڭ يېزىقى قوللانغان ۋاقتى :

Ａ. مىلادىيەدىن بۇرۇنقى 3—4-ئەسىرلەرگە توغرا كېلىدۇ ؛Ｂ.مىلادىيەدىن كېيىنكى 3—4- ئەسىرلەرگە توغرا كېلىدۇ ؛ Ｃ. مىلادىيە 7- ئەسىرگە توغرا كېلىدۇ ؛Ｄ.مىلادىيە 7- ئەسىردىن خېلى ئىلگىرىكى دەۋرلەرگە توغرا كېلىدۇ.

2. ئۇيغۇر تىلى ھەققىدە تۆۋەندە ئېيتىلغانلاردىن خاتاسى: ( )

Ａ. ئۇيغۇر تىلى ئالتاي تىللىرى سىستېمىسىنىڭ تۈركىي تىللار تۈركۈمىگە تەۋە بولۇپ، قەشقەرىيە تىلى تارمىقىغا كۈرۈدۇ؛

Ｂ.ئۇيغۇر تىلى 15-ئەسىرگىچە ئوتتۇرا ئاسىيا رايونىدىكى بارلىق تۈركىي خەلقلەرنىڭ ئومۇمىي ئەدەبىي تىلى بولۇپ خىزمەت قىلدى ؛

Ｃ.ئويغۇر تىلى 14—20-ئەسىرنىڭ باشلىرىغىچە ‹‹ چاغاتاي تىلى ››نامى بىلەن شەرقى تۈركىي خەلقلىرىنىڭ ئەدەبىي تىلى سۈپىتىدە قوللىنىلدى ؛

Ｄ. ئۇيغۇر تىلى 13-ئەسىردىن باشلاپ ھەممە تۈرك قەبىلىلەر چۈشىنىدىغان ئورتاق ئەدەبىي تىلىغا ئايلانغان .

3. ئۇيغۇر يېزىقى ھەققىدىكى خاتا ھۆكۈم: ( )

Ａ. ئورخون-يېنىسەي يېزىقى ئاساسىدا بارلىققا كەلگەن ؛ Ｂ.ئۇيغۇرلار بۇ يېزىقىنى مىلادىيە 7-ئەسىردە ئىجاد قىلغان ؛Ｃ.ئورخون- يېنىسەي يېزىقى شەرق ئۇيغۇرلىرى غەربكە كۆچكەندىن كېيىن قوللىنىشتىن قالغان؛ Ｄ.ئۇيغۇرلار قوللانغان ئىستىدىن ئاستىغا يازغىلى بولىدىغان يېزىقى قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى.

4.ئۇيغۇر تىلى ھەققىدە ئئيتىلغان ھۆكىملەردىن خاتاسى : ( )

Ａ.ئۇيغۇرلار ئۇزاق مۇددەتلىك تارىخىي تەرەققىيات جەريانىدا ئۇيغۇر تىلىنى ئۆزىنىڭ ئالاقە قۇرالى قىلىپ كەلدى؛ Ｂ.ئۇيغۇر تىلى ئۇزاق تارىخىي دەۋرلەردىن بۇيان ھەر جەھەتتىن تەرەققىي قىلىپ،بېيىپ،تاكاممۇلىشىپ مۇكەممەل تىلغا ئايلاندى؛Ｃ.ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى ھەر قانداق تىلدىكى نازۇك،ئىنچىكە مۇرەككەپ چۈشەنچىلەرنى گۈزەل تىل ۋاستىسى بىلەن بىمالال ئىپادىلىيەلەيدۇ؛ Ｄ.گەرچە ئۇيغۇر تىلى تۈركىي تىللار ئىچىدىكى ئەڭ تەرەققىي قىلغان تىل ھېسابلانسىمۇ، بەزى تىللاردىكى چۈشەنچىلەرنى تولۇق ئىپادىلەپ كېتەلمەيدۇ.

5. ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىنى تەرەققىي قىلغان مۇكەممەل تىل دېيىشىمىزنىڭ ئاساسىي:

Ａ.ئۇيغۇر تىلىنىڭ تۈركىي تىللار ئىچىدىكى قەدىمكى تىل بولغانلىقى؛ Ｂ.مەدەنىيەتكە ناھايىتى بۇرۇنلا قەدەم قويغان ئۇيغۇرلارنىڭ تىلى بولغانلىقى؛Ｃ.ھازىرقى زامان ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ ئالاقە ئىشلىرى ئۈچۈن ئۈنۈملىك خىزمەت قىلىۋاتقانلىقى؛ Ｄ.ئۇيغۇر تىلىنىڭ سۆزلەشكە قۇلاي تىل بولغانلىقى.

6. ئەرەپ ھەرپلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېزىقى ھەققىدىكى ھۆكۈملەرنىڭ خاتاسى:

Ａ. ئۇيغۇرلار ئىسلام دىنىنى قۇبۇل قىلغاندىن كېيىن بۇ دىننىڭ تەسىرىدە قۇبۇل قىلغان.

Ｂ. ئىسلام دىنى دۇنياسىدىكى ھۆكۈمران مىللەت ئەرەبلەرنىڭ مەجبۇرلىشى بىلەن قۇبۇل قىلغان.

Ｃ. ئەرەپ ھەربلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېزىقى قۇبۇل قىلىنغان دەسلەپكى دەۋرلەردە مۇقەددەس يېزىقى دەپ ھېچقانداق ئۆزگەرتىش كىرگۈزۈلمەي قوللىنىلغان.

Ｄ. ئەرەپ ھەرپلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېزىقى قوللىنىش تارىخىي ئەڭ ئۇزاق،تۆھپىسى ئەڭ زور يېزىقى ھېسابلىنىدۇ.

7. ئۇيغۇرلار قاراخانىيلار خانلىقىنىڭ كېيىنكى مەزگىلىدە ئىشلەتكەن يېزىقى ۋە ئېتىقاد قىلغان دىن :

Ａ. قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى،بۇددا دىنى Ｂ. ئورخۇن-يېنىسەي يېزىقى، ئىسلام دىنىＣ.قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى،ئىسلام دىنى Ｄ. ئەرەپ ھەرپلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېزىقى، ئىسلام دىنى

8. لاتىن ھەرپلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېڭى يېزىقى( )

Ａ. لاتىنلىقلار قوللانغان يېزىقتىن قوبۇل قىلىنغانلىقى ئۈچۈن شۇنداق دەپ ئاتالغان؛ Ｂ. 37ھەرپ بولۇپ ھەرپلەر تۆت خىل شەكىلگە ئىگە ئوڭدىن سولغا يېزىلىدۇ؛ Ｃ.ئىلگىرىكى يېزىقىلارغا ئوخشىمايدىغان ئالاھىدىلىكىكە ئىگە بولۇپ،سولدىن ئوڭغا يېزىلىدۇ،تۆت قوشما ھەرپ بار Ｄ.ئەسلىدە يېزىقى تارىخىمىزدىكى ئەڭ ئىلغار يېزىقى بۇلۇپ،ئەمەلدىن قالدۇرۇش خاتا بولغان.

9.ھازىرقى زامان ئۇيغۇر يېزىقى ( )

Ａ. ئەسلى ئەرەپ ھەرپلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېزىقى پەقەت ئەسلىگەكەلتۈرۈلگەندىن كېيىن شۇنداق ئاتالغان؛ Ｂ. بۇ يېزىقىنىڭ قوللىنىلغان ۋاقتى ئۇزۇن بولغاچقا،ئىلگىركىسىدىن پەرقلەندۈرۈش ئۈچۈن شۇنداق ئاتالغان ؛ Ｃ.ئىلگىركىگە قارىغاندا يەنىمۇ ئۆزگەرتىپ،تۇلۇقلاپ،مۇكەممەللەشتۈرۈلگەنلىكى ئۈچۈن شۇنداق ئاتالغان؛ Ｄ.ھازىرقى زامانغا لايىقلاشتۇرۇپ،يېڭىدىن ئىجاد قىلىنغانلىقى ئۈچۈن شۇنداق دەپ ئاتالغان.

10.چاغاتاي ئۇيغۇر يېزىقىدا يېزىلغان ئەسەر ۋە ئاپتۇرلىرىنىڭ توغرا گۇرۇپپىلانغىنى:

Ａ.‹‹مۇھاكىمە تۇل لۇغەتەيىن››،ئەلشىر نەۋائىＢ. ‹‹شاھ نامەئى تۈركىي››،مەھمۇد قەشقەرى Ｃ.‹‹تەزكىرەئى ئەزىزان››،مۇھەممەت سىدىق كاشفەرى؛ Ｄ.‹‹پەرھات-شىرىن››،‹‹لەيلى-مەجنۇن››،ئۆمەر باقى.

11.ئۇيغۇرلارنىڭ تارىخىدا كۆپ خىل يېزىقلارنى قوللانغانلىقىدىكى ئەڭ تىپكى سەۋەپ( )

Ａ.ئۆزلىرىنىڭ تىل ئالاھىدىلىكىگە ماس كېلىدىغان يېزىقنى تاپالمىغانلىقى:Ｂ. شۇ يېزىقىلارنى كەڭ دائىرىدە ئۇمۇملاشتۇرۇپ بۇلالمىغانلىقى؛Ｃ.ھەر قايسى تارىخىي دەۋىرلەردە يېڭىچە يېزىقىلارنى قوللىنىپ مەدەنىيەت تارىخىنى بېيىتىپ مېڭىشقا ماھىر بولغانلىقى؛؛ Ｄ.باشقىلارنىڭ تالانت-تاراج قىلىشى بىلەن ئۆزلىرىنىڭ يېزىقىلىرىدىن ئايرىلىپ قالغانلىقى؛

توغرا-خاتالىقىغا ھۆكۈم قىلىڭ:

1.ئەرەپ يېزىقىنى ئۇيغۇرلار مىلادىيە IVئەسىردە ئىسلام دىنىنى قۇبۇل قىلغاندىن كىيىن ئىسلام دىنىنىڭ تەسىرى ببىلەن قۇبۇل قىلغان.

2.ئەرەپ ھەربلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېزىقى 30ھەرپ ۋە بىر قانچە شەرتلىك بەلگىلەردىن تەركىپ تاپقان.

3. چاغاتاي ئۇيغۇر يېزىقى چاغاتاي خان دەۋرىدە ئۇيغۇرلار قوللانغان ئايرىم بىر يېزىق.

4. مەدەنىي يادىكارلىقلىرىمىز ئىچىدە چاغاتاي ئۇيغۇر يېزىقىدا يېزىلغان مەدەنىي يادىكارلىقلار نىسبەتەن كۆپ سالماقنى ئىگىللەيدۇ.

5. لاتىن ھەرپلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېڭى يېزىقىدا تۆت قوشما ھەرپ بولۇپ،بۇنىڭ ئىچى خەنزۇ تىلىدىن كىرگەن سۆزلەرنى يېزىشتا قوللىنىلاتتى.

6. ھازىرقى زامان ئۇيغۇر يېزىقىنىڭ ئەسلىي مەنبەسى ئەرەپ ھەربلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېزىقى.

بوش ئورۇننى تولدۇرۇڭلار:

1. ئەرەپ ھەربلىرى ئاساسىدىكى ئۇيغۇر يېزىقى ــــــــــــــــــــــــــــــــ دەپ ئاتالغان.

2.چاغاتاي ئۇيغۇر يېزىقى ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ قوللىنىلغان.

3. ھازىرقى زامان ئۇيغۇر يېزىقىدا ـــــــــــــــــــــــــــــ بولۇپ، بۇنىڭ سەككىزى ـــــــــــــــــــ 24 ـــــــــــــــــــــــــــــــــ- دەپ ئاتىلىدۇ.

4. ئۇيغۇرلار ئۆز تارىخىدا ئاساسلىقى ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ قاتارلىق يېزىقىلارنى قوللانغان.

5. ئۇيغۇرلارنىڭ مەدەنىيەت تارىخىدا ئاساسىي ئورۇندا تۇرىدىغان،ئەڭ كۆپ ۋە ئۇزاق قوللىنىلغان يېزىقى ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ يېزىقىدىن ئىبارەت.

6. ئۇيغۇر تىلى ــــــــــــــــــــــــــ تىلى تارمىقىغا كىرىدۇ.

7. قەدىمكى ئۇيغۇر يېزىقى ـــــــــــــــــــــــــــــــ يېزىقىدىن ئۆزلەشتۈرۈلگەن ئېلىپبەلىك يېزىق.

8. ئورخۇن-يېنىسەي يېزىقى ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ئورخۇن –يىنسەي يېزىقى دەپ ئاتالغان.

مۇلاھىزە قىلىڭ :

1. بىرەر مىللەت ياكى مەلۇم دائىرە ئىچىدە مەلۇم بىر خىل يېزىقىنى ئومۇمىلاشتۇرۇش ھەقىقەتەن مۇشەققەتلىك ئىش،ئۇيغۇرلار ئۆز تارىخىدا شۇنچە كۆپ يېزىقىلارنى قوللانغان. يۇقىرىقى پىكرىمىزگە ئاساسەن تۆۋەندىكى سۇئاللارنى مۇلاھىزە قىلىڭ:

2.ئۇيغۇرلار ئۆز تارىخىدا شۇنچە كۆپ يېزىقى قوللانغانلىقىغا قارىتا بەزىلەر يېزىقى تارىخىدىكى زور مەدەنىيەت دېسە،بەزىلەر مەدەنىيەت توسقۇنلۇق قىلىدۇ دەپ قارايدۇ.سىزنىڭچە قايسى پىكىر توغرا؟ نېمە ئۈچۈن؟

3. ئۇيغۇر يېڭى يېزىقى توغرىسىدا بەزىلەر :‹‹ ئۇچۇر ۋە كومپيۇتېرغا يۈزلەنگەن كيىنكى دەۋردە كومپيۇتېردا قوللىنىشقا ،دۇنياغا يۈزلىنىشكە ئەپلىك بۇ يېزىقىنى ئەسلىگە كەلتىرىش كېرەك›› دېگەن بۇ تەشەببۇسنى ئوتتۇرىغا قويدى.

بەزىلەر بولسا: ‹‹ بىگىنكى مەدەنىيەتلىك دۇنيادىمۇ بىر يېزىقىتىن يەنە بىر يېزىققا كۆچۈپ يۈرۈش ئەخمىقانىلىق، مەدەنىيەت جەھەتتىكى زور چىكىنىش دەپ قاراۋاتىدۇ.سىزنىڭچە بۇ پىكىرلەرنىڭ قايسىسى توغرا ؟ تۇنۇشىڭىزنى سۆزلەپ بېقىڭ.

③ يېزىقى ئۆزگەرتىش راستىنلا مىللەتنىڭ تەرەققىياتىغا توسقۇنلۇق قىلامدۇ؟ نېمە ئۈچۈن؟