تەۋپىق مۇنبىرى - Powered by phpwind

بىر　ئەسىر　ئىلگىرى،　ئامېرىكىلىق　بىر　بۈيۈك　زات② نېگىر　قۇللارنى　ئازاد　قىلىش　خىتابنامىسىنى　ئىمزالىغانىدى.　بۈگۈن　بىز　بۇ　بۈيۈك　زاتنىڭ　ھەيكىلى　ئالدىغا　يىغىلدۇق.　بۇ　مۇھىم　خىتابنامە　ئادالەتسىزلىكنىڭ　ئازابلىق　يالقۇنلىرىدا　جەبىر　تارتىۋاتقان　مىليون -　مىليون　نېگىر　قۇللارغا　ئۈمىد　ئاتا　قىلدى.　خۇددى　خۇشاللىق　ئاتا　قىلغۇچى　سۈبھىدەك　ئۇزاققا　سوزۇلغان　قۇللۇق　زۇلمىتىگە　خاتىمە　بەردى.

ئەمما،　بىر　ئەسىردىن　كېيىنكى　بۈگۈنكى　كۈندە　نېگىرلاردا　يەنىلا　ئەركىنلىك　يوق،　بىز　بۇ　تراگېدىيىلىك　رېئاللىققا　چوقۇم　يۈزلىنىشىمىز　كېرەك.　بىر　ئەسىردىن　كېيىنكى　بۈگۈنكى　كۈندە　نېگىرلار　ئىرقىي　ئايرىمىچىلىق　ۋە　ئىرقىي　كەمسىتىشنىڭ　كىشەنلىرىگە　پاجىئەلىك　ھالدا　بەند　قىلىنماقتا.　بىر　ئەسىردىن　كېيىنكى　بۈگۈنكى　كۈندە　نېگىرلار　يەنىلا　ماددىي　پاراغەت　بىلەن　تويۇنغان　ئوكيان　ئىچىدىكى　نامرات،　تەنھا　ئارالدا　ياشىماقتا.　بىر　ئەسىردىن　كېيىنكى　بۈگۈنكى　كۈندە　نېگىرلار　ئۆز　ۋەتىنىدىمۇ　سەرسانلارغا　ئايلىنىپ،　ئامېرىكا　جەمئىيىتىنىڭ　قىسىلچاقلىرىدا　ئازاب　چەكمەكتە.　شۇڭا،　بىز　بۈگۈن　بۇ　جايغا　كېلىپ،　ئادەمنى　شۈركەندۈرىدىغان　بۇ　خىل　ھالەتتىن　شىكايەت　قىلماقچىمىز.

مەلۇم　مەنىدىن　ئالغاندا،　بىزنىڭ　پايتەختكە　كېلىشىمىز　بىر　ۋەدىنى　نەقلەشتۈرۈش　ئۈچۈندۇر.　جۇمھۇرىيىتىمىزنىڭ　پېشۋالىرى　ئاساسىي　قانۇن　ۋە　مۇستەقىللىق　خىتابنامىسىنىڭ　ئۆلمەس　قۇرلىرىنى　يېزىۋاتقاندا،　ئۇلار　بارلىق　ئامېرىكا　پۇقرالىرىنىڭ　دەخلى　-　تەرۇزسىز،　ئەركىنلىك　ۋە　بەخت　ئىزدەش　ھوقۇقىدىن　بەھرىمەن　بولۇشىغا　ۋەدە　قىلغانىدى.

ناھايىتى　روشەنكى،　باشقا　ئىرقلارغا　نىسبەتەنمۇ　ئامېرىكا　بۇ　ۋەدىنى　نەقلەشتۈرگىنى　يوق.　ئامېرىكا　بۇ　مۇقەددەس　بۇرچقا　ھۆرمەت　قىلماقتا　يوق،　ئەكسىچە　»مەبلەغ　يېتىشمەيدۇ«　دەپ　تامغا　بېسىلغان　بىر　دانە　قۇپقۇرۇق　چەكنى　نېگىرلارغا　تۇتقۇزۇپ　قويدى.　ئەمما،　بىز　ئادالەت　بانكىسىنىڭ　ۋەيران　بوپكېتىشىگە　ھەرگىز　ئىشەنمەيمىز.　پۇرسەت　بىلەن　تولغان　بۇ　دۆلەتنىڭ　غايەت　زور　خەزىنىسىنىڭ　قۇرۇپ　كېتىشىگە　ھەرگىز　ئىشەنمەيمىز.　شۇڭا،　بۈگۈن　بىز　بىزگە　ئەركىنلىك　ۋە　ھەققانىيەت　ئاتا　قىلىدىغان　بۇ　چەكنى　نەقلەشتۈرۈشكە　كاپالەت　بېرىشنى　　تەلەپ　قىلىمىز.　

بىز　بۈگۈنكى　ۋاقىتنىڭ　تولىمۇ　تەخىرسىزلىكىنى　ئامېرىكىنىڭ　سەمىگە　سېلىپ　قويۇش　ئۈچۈن　بۇ　مۇقەددەس　جايغا　كەلدۇق.　ھازىر　سوغۇق قانلىق　ياكى　سۈلھىچىلىك　قاتارلىق　تىنچلاندۇرۇش　دورىسىنى　ئىشلىتىدىغان　چاغ　ئەمەس.　ھازىر　دېموكراتىيە　ھەققىدىكى　ۋەدىنى　ئەمەلگە　ئاشۇرىدىغان　چاغ.　ھازىر　ئىرقىي　ئايرىمچىلىقنىڭ　زۇلمەتلىك،　قاقاس　جىلغىلىرىدىن　ئىرقىي　باراۋەرلىكنىڭ　قۇياشلىق　داغدام　يولىغا　قەدەم　باسىدىغان　چاغ.　ھازىر　پەرۋەردىگارنىڭ　بارلىق　ئوغۇل　-　قىزلىرىغا　پۇرسەت　ئىشىكىنى　ئاچىدىغان،　دۆلىتىمىزنى　ئىرقىي　باراۋەرسىزلىكنىڭ　قۇم　-　شېغىللىرىدىن　قۇتقۇزۇپ،　قېرىنداشلارچە　دوستلۇقنىڭ　مۇستەھكەم　گرانت　تاشلىرىغا　ئايلاندۇرىدىغان　چاغ.

بۈگۈنكى　كۈننىڭ　تەخىرسىزلىكىگە　سەل　قاراش　ۋە　نېگىرلارنىڭ　ئىرادىسىنى　سەل　چاغلاش　ئامېرىكىغا　نىسبەتەن　بەك　خەتەرلىك.　ئەركىنلىك　ۋە　باراۋەرلىككە　تولغان　راھەتلىك　كۈز　كۈنلىرى　كېلىشتىن　بۇرۇن،　نېگىرلارنىڭ　ھەققانىي　نارازىلىقلىرى　بىلەن　تولغان　دىمىق　ياز　ھەرگىز　كەتمەيدۇ.　1863ىل　كۈرەشنىڭ　ئاخىرلاشقانلىقىدىن　ئەمەس،　بەلكى　باشلانغانلىقىدىن　دېرەك　بېرىدۇ.　نېگىرلارغا　پۇقرالىق　ھوقۇقى　بېرىلمەيدىكەن،　ئامېرىكا　تىنچ　ۋە　ئارامخۇدا　بولالمايدۇ.　ئادالەتكە　تولغان　يورۇق　كۈنلەر　كەلمەيدىكەن،　قارشىلىق　بورانلىرى　دۆلىتىمىزنىڭ　ئۇلىنى　توختاۋسىز　تەۋرىتىپ　تۇرىدۇ.

ئادىللىق　ئوردىسىغا　تۇتىشىدىغان　خاسىيەتلىك　بوسۇغىدا　تىت　-　تىت　بولۇپ　تۇرۇۋاتقان　قېرىنداشلىرىمغا　دەيدىغان　يەنە　بىرمۇنچە　گەپلىرىم　بار.　قانۇنىي　ئورنىمىزنى　قولغا　كەلتۈرۈش　داۋامىدا　قانۇنسىز　ھەرىكەتلەر　بىلەن　ئۆزىمىزنى　جىنايەت　يولىغا　ئىتتەرمەسلىكىمىز　كېرەك.　ئۆچمەنلىكنىڭ　ئاچچىق　شارابى　بىلەن　ئەركىنلىككە　بولغان　تەشنالىقىمىزنى　باسساق　بولمايدۇ.　بىز　كۈرىشىمىزنى　ئىنسانىي　غۇرۇر　ۋە　ئىنتىزام　ئاستىدا　مەڭگۈ　ئېلىپ　بېرىشىمىز　كېرەك.　ئىجادچانلىققا　باي　بولغان　بۇ　كۈرىشىمىزنى　جىسمانىي　ئوبيېكتقا　قارىتىلغان　زوراۋانلىق　ھەرىكىتىگە　ئايلاندۇرۇپ　قويماسلىقىمىز　كېرەك.　بوشاشماي　تىرىشىش　ئارقىلىق　روھىي　كۈچ　جىسمانىي　كۈچ　ئۈستىدىن　غالىب　كېلىدىغان　مۇقەددەس　ئورۇنغا　چىقىشىمىز　كېرەك.

نۆۋەتتە　پۈتكۈل　نېگىرلار　رايونىنى　ئاجايىپ　قالتىس　يېڭىچە　كۈرەش　روھى　قاپلاپ　كەتتى،　لېكىن　شۇنىڭلىق　بىلەن　بارلىق　ئاق　تەنلىكلەرگە　ئىشەنمەس　بولۇپ　كەتسەك　قاملاشمايدۇ.　چۈنكى　بىزنىڭ　نۇرغۇن　ئاق　تەنلىك　قېرىنداشلىرىمىزنىڭ　بۈگۈن　بۇ　يەرگە　كېلىشى،　ئۇلارنىڭ　تەقدىرى　بىلەن　بىزنىڭ　تەقدىرىمىز　ھەم　ئەركىنلىكىمىزنىڭ　چەمبەرچاس　باغلىنىپ　كەتكەنلىكىنى　تونۇپ　يەتكەنلىكىنى　ئىسپاتلاپ　تۇرۇپتۇ.　بىز　ھەرگىز　تەنھا　ھەرىكەت　قىلالمايمىز.

بىز　ھەرىكەتكە　ئۆتكەن　ۋاقىتتا　مەڭگۈ　ئىلگىرىلەشكە،　زادىلا　چېكىنمەسلىككە　جەزمەن　كاپالەتلىك　قىلىشىمىز　كېرەك.　بەزىلەر　پۇقرالىق　ھوقۇق　ھەرىكىتىگە　ئۆزىنى　بېغىشلىغانلاردىن:　«ىلەر　زادى　قاچان　قانائەت　قىلىسىلەر؟»دەپ　سورىشىدۇ.　

پەقەت　نېگىرلار　داۋاملىق　ساقچىلارنىڭ　ئېيتقۇسىز　زورلۇقلىرىغا　ئۇچراپلا　تۇرىدىكەنمىز،　بىز　ئەبەدىي　قانائەتلەنمەيمىز.　

پەقەت سەپەرلەردە　چارچاپ　قالغانلىرىمىزدا　يول　بويلىرىدىكى　ۋە　شەھەرلەردىكى　مېھمانخانىلاردىن　قونالغۇ　تاپالمىساق،　بىز　ئەبەدىي　قانائەتلەنمەيمىز.　

پەقەت　نېگىرلارنىڭ　ئاساسلىق　ھەرىكەت　دائىرىسى　ئاز　سانلىق　مىللەتلەر　ئولتۇراقلاشقان　ئاشۇ　كىچىك　نامرات　رايوندىن　چوڭ　رايونغا　ئۆزگىرىدىغانلا　بولسا،　بىز　ئەبەدىي　قانائەتلەنمەيمىز.　

مىسسىسىپىدىكى　نېگىرلار　سايلامغا　قاتنىشالمايدىكەن،　نيۇيوركتىكى　نېگىرلار　سايلامنىڭ　قىلچە　پايدىسى　يوق　دەپلا　قارايدىكەن،　بىز　مەڭگۈ　قانائەتلەنمەيمىز.

ياق،　ياق،　ئادىللىق　خۇددى　دەريا　دولقۇنلىرىدەك　تاشقىنلاپ　كەلمىگۈچە　بىز　ھەرگىز،　ھەرگىز　قانائەتلەنمەيمىز.

بىلىپ　تۇرۇۋاتىمەنكى،　بۈگۈن　بۇ　يىغىلىشقا　كەلگەنلەر　ئىچىدە　ئازاب　-　ئوقۇبەتنى　يەتكۈچە　تارتقانلارمۇ،　تار،　قاراڭغۇ　تۈرمىلەردىن　ھېلىلا　چىققانلارمۇ،　يەنە　ئەركىنلىك　تەلەپ　قىلغانلىقى　ئۈچۈن　ئۆز　ماكانىدا　رەھىمسىزلەرچە　زىيانكەشلىك　ۋە　زەربىگە　ئۇچرىغانلارمۇ　ھەمدە　ساقچىلارنىڭ　زوراۋانلىق　قۇيۇنلىرى　دەستىدىن　خانىۋەيران　بولغانلىرىمۇ　بار.　سىلەر　ئادىمىيلىكنى　دەپ　ئۇزاقتىن　بۇيان　ئازاب　تارتىپ　كەلدىڭلار.　چىداملىق　بولۇڭلار　ھەم　شۇنىڭغا　ئىشىنىڭلاركى،　ئورۇنسىز　دەرد　-　ھەسرەتلەرگە　چىداشلىق　بېرىشمۇ　گۇناھىنى　يۇيغانلىق　ھېسابلىنىدۇ.

مىسسىسىپىغا،　ئالاباماغا،　كارولىناغا،　جۇرجىئاغا،　لۇئىسئاناغا　ھەمدە　شىمال　شەھەرلىرىدىكى　نامراتلار　رايونى　ۋە　ئاز　سانلىق　مىللەتلەر　ئولتۇراقلاشقان　رايونلارغا　قايتقان　چېغىڭلاردا　شۇ　ئېسىڭلاردا　بولسۇنكى،　بۇ　خىل　ھالەتنى　چوقۇم　ئۆزگەرتىش　كېرەك　ھەم　بۇنىڭ　ئىمكانىيىتىمۇ　بار.　بىز　ئۈمىدسىزلىك　ئىچىدە　ئۆزىمىزنى　يوقىتىپ　قويساق　بولمايدۇ

دوستلار،　بۈگۈن　سىلەرگە　شۇنى　دېگۈم　كېلىدۇ،　گەرچە　شۇ　تاپتا　تۈرلۈك　قىيىنچىلىق　ۋە　ئوڭۇشسىزلىقلار　بولسىمۇ،　مەندە　يەنىلا　بىر　ئارزۇ　بار.　بۇ　«امېرىكا　چۈشى» گە　چوڭقۇر　يىلتىز　تارتقان　ئارزۇ.　

مەن　بۇ　دۆلەتنىڭ　ھامان　بىر　كۈنى　ئورنىدىن　دەس　تۇرۇپ،　ئۆزى　ئېتىقاد　قىلىپ　كېلىۋاتقان: «بىز　بارلىق　ئادەملەر　تۇغۇلۇشىدىنلا　باراۋەر　دېگەن　سۆزنى　شەكسىز　ھەقىقەت　دەپ　قارايمىز»دېگەن　ئاشۇ　ئەقىدىنى　ئەمەلگە　ئاشۇرسىكەن،　دەپ　ئارزۇلايمەن.

مەن　ھامان　بىر　كۈنى　جورجىئا　شتاتىدىكى　قىزىل　تاغلاردا　قۇللارنىڭ　بالىلىرى　بىلەن　قۇلدارلارنىڭ　بالىلىرى　بىر　ئۈستەلدە　قېرىنداشلارچە　بىللە　ئولتۇرالىسا،　دەپ　ئارزۇ　قىلىمەن.

مەن　مىسسىسىپىغا　ئوخشاش　ئادالەتسىزلىك　ۋە　بېسىمنىڭ　ناخۇش　ھارارىتى　بىلەن　قاپلانغان　قاقاس　جاينىڭ　ئەركىنلىك　ۋە　ئادالەتنىڭ　بوستانىغا　ئايلىنىشىنى　ئارزۇ　قىلىمەن.

مەن　ھامان　بىر　كۈنى　تۆت　بالامنىڭ　تېرىسىگە　قاراپ　ئەمەس،　پەزىلىتىگە　قاراپ　باھالايدىغان　ئاشۇنداق　بىر　دۆلەتتە　ياشىشىنى　ئارزۇ　قىلىمەن.

بۈگۈن　مەندە　شۇنداق　بىر　ئارزۇ　بار.

مەن　ئالاباما　شتاتىنىڭ　ۋەزىيىتىدە　ئۆزگىرىش　بولۇپ،　نېگىرلارنىڭ　ئوغۇل　-　قىزلىرى　ئاق　تەنلىك　ئوغۇل　-　قىزلار　بىلەن　قېرىنداشلارچە　قول　تۇتىشىپ،　تەڭ　ماڭسا　دەپ　ئارزۇ　قىلىمەن.

بۈگۈن مەندە شۇنداق بىر ئارزۇ بار.

جىلغىلار　ئېگىزلەپ،　تاغلار　پەسلەپ،　چوڭ　-　كىچىك　ئېدىرلار　تەپتەكشى　بولۇپ،　پەرۋەردىگارنىڭ　نۇرى　جىلۋە　قىلغاندا،　جېنى　بارلىكى　جانلىقلارنىڭ　بىرلىكتە　بۇ　مەنزىرىنى　كۆرۈشىنى　ئارزۇ　قىلىمەن.

بۇ　بىزنىڭ　ئۈمىدىمىز.　بۇ　دەل　مەن　جەنۇبقا　بىللە　ئەكېتىدىغان　ئېتىقاد.　مۇشۇ　ئېتىقاد　بولغاچقىلا،　ئۈمىدسىزلىك　تاغلىرىدىن　ئۈمىد　تاشلىرىنى　پارچىلاپ　چىقالايمىز.　مۇشۇ　ئېتىقاد　بولغاچقىلا،　دۆلىتىمىزدىكى　ئەسەبىي　داشقايناق　سادالارنى　دوستلۇقنىڭ　گۈزەل　سىمفونىيىسىگە　ئايلاندۇرالايمىز.

مۇشۇ　ئېتىقاد　بولغاچقىلا،　بىز　بىرلىكتە　خىزمەت　قىلالايمىز.　بىرلىكتە　دۇئا　قىلالايمىز،　بىرلىكتە　كۈرەش　قىلالايمىز،　بىرلىكتە　تۈرمىدە　ياتالايمىز،　بىرلىكتە　ئەركىنلىكنى　قوغدىيالايمىز،　چۈنكى　بىز　ھامان　ئەركىنلىككە　ئېرىشىدىغانلىقىمىزنى　بىلىمىز.

ئاشۇ　كۈن　كەلگەندە،　پەرۋەردىگارنىڭ　بارلىق　بالىلىرى　ھاياتىي　كۈچكە　تولغان　مۇنۇ　خورنى　بىللە　ياڭرىتىدۇ:

ئەي　گۈزەل　ۋەتەن،

ئەركىنلىككە　تولغان　ئانا　يۇرت.

سېنىڭ　ئۈچۈن　ئېيتىمەن　ناخشا،

ئەجدادلىرىم　كۆمۈلگەچ　ساڭا.

ئەڭ　دەسلەپكى　كۆچمەنلەرنىڭ

پەخرى　ئۆزۈڭ، بۈيۈكسەن شۇڭا.

ئەركىنلىكنىڭ　شوخ　سادالىرى،

ياڭرىسۇن مەڭگۈ　تاغلار　ئارا!

ئەگەر　ئامېرىكا　ئۇلۇغ　دۆلەتكە　ئايلانماقچى　بولىدىكەن،　بۇ　ئارزۇنى　چوقۇم　ئەمەلگە　ئاشۇرۇشى　كېرەك.　شۇڭلاشقا　ئەركىنلىك　سادالىرى　يېڭى　ھامپىشىردىكى　بۈيۈك　چوققىلاردا　ياڭرىسۇن!　ئەركىنلىك　سادالىرى　نيۇ　يورك　شتاتىدىكى　تىك　قىيالاردا　ياڭرىسۇن!　ئەركىنلىك　سادالىرى　پىنسىلۋانىيىدىكى　بۇلۇتقا　تاقاشقان　ئالگىنىس　تاغلىرىدا　جاراڭلىسۇن!

ئەركىنلىك　سادالىرى　كولورادودىكى　قارلار　بىلەن　قاپلانغان　روكىز　تاغلىرىدا　جاراڭلىسۇن!　ئەركىنلىك　سادالىرى　كالىفورنىيىدىكى　ئۇزاقلارغاسوزۇلغان　تاغ　ئېدىرلىرىدا　جاراڭلىسۇن!　شۇنىڭ　بىلەنلا　توختاپ　قالماي،　يەنە　ئەركىنلىك　سادالىرى　جورجىئادىكى　ستون　تېغىدا　ياڭرىسۇن!　ئەركىنلىك　سادالىرى　تېننېسسىدىكى　لوكوت　تاغلىرىدا　ياڭرىسۇن!

ئەركىنلىك　سادالىرى　مىسسىسىپىدىكى　ھەربىر　جايدا،　ھەربىر　چوققىدا　ياڭرىسۇن!　ھەربىر　تاغدىن　ئەركىنلىك　سادالىرى　ياڭرىغاي!

بىز　ئەركىنلىك　سادالىرىنى　ياڭراتقان　ۋاقتىمىزدا،　بىزنىڭ　سادالىرىمىز　ھەربىر　بۇلۇڭ،　ھەربىر　قىشلاق،　ھەربىر　شتات،　ھەربىر　شەھەردە　ياڭرىغاندا،　پەرۋەردىگارنىڭ　بارچە　بالىلىرى،　مەيلى　ئۇ　نېگىر،　ئاق　تەنلىك،　يەھۇدىي　دىنىدىكىلەر　ۋە　ئەمەسلەر،　غەيرىي　يەھۇدىي،　پروتسېتانت　مۇرىتلىرى　ياكى　كاتولىك　مۇرىتلىرى　بولسۇن،　قولنى　قولغا　تۇتۇشساق　نېگىرلارنىڭ:　«ئاخىر　ئەركىن　بولدۇق!　ئاخىر　ئەركىن　بولدۇق!　پەرۋەردىگار　رەھمەت　ساڭا!　بىز　ئاخىر　ئەركىن　بولدۇق!»دېگەن　ناخشىسىنى　تەڭ　توۋلايدىغان　ئاشۇ　خاسىيەتلىك　كۈننىڭ　كېلىشىنى　تېخىمۇ　تېزلىتەلەيمىز.
ئىزاھات:
① مارتىن　لۇتېر　كىڭ (1929-1968) 　ئامېرىكا　نېگىرلار　ھەرىكىتىنىڭ　داھىيسى.　1964ىلى　نوبېل　تىنچلىق　مۇكاپاتىغا　ئېرىشكەن،　1968ىل　3 - ئايدا ئىرقىي　ئايرىمىچىلار　تەرىپىدىن　ئېتىپ　ئۆلتۈرۈلگەن.　1968ىلى　ئامېرىكا　ھۆكۈمىتى　ھەر　يىلى　1　-　ئاينىڭ　ئۈچىنچى　دۈشەنبىسىنى　مارتىن　لۇتېر　كىڭنى　خاتىرىلەش　كۈنى　قىلىپ　بېكىتكەن.　مارتىن　لۇتېر　كىڭ　بۇ　مەشھۇر　نۇتقىنى　1963ىل　8　-　ئاينىڭ　28-كۈنى　ئىككى　يېرىم　مىليون　نېگىر　ۋاشىنگتوندىكى　لىنكولن　خاتىرە　سارىيىنىڭ　ئالدىدا　پۇقرالىق　ھوقۇقىنى　قولغا　كەلتۈرۈش　يۈزىسىدىن　يىغىلىش　قىلغاندا　سۆزلىگەن.

② ئاپتور　بۇ　يەردە　ئامېرىكىنىڭ　16-نۆۋەتلىك　زۇڭتۇڭى　لىنكولننى　دېمەكچى.

① دۇنيادىكى　سان　-　ساناقسىز　ئادەم　ئامېرىكىنىڭ　ئەركىن　پۇقراسى　بولۇشنى　ئارزۇ　قىلىدۇ.　بۇ　«ئامېرىكا　چۈشى»دەپ　ئاتالغان.

«مېنىڭئارزۇيۇم» (مارتىن لۇتىر كىڭ)