تەقلىد سۆزلەرنىڭ پېئىللارغا ئايلىنىش يوللىرى
· ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدىكى تەقلىد سۆزلەرنىڭ پېئىللارغا ئايلىنىش يوللىرى ۋە ئۇنىڭ ئالاھىدىلىكى خېيەن /#I~iYPe
شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتى فىلولوگىيە ئىنىستېتوتى *3]_Huw<
بۇ ماقالىنى مېنىڭ شىنجاڭ ئۇنىۋېرسىتېتىدىكى ئاسپىرانت ساۋاقدىشىم يازغان. ئۇ ساۋاقدىشىمنىڭ مىللىتى خەنزۇ، كەسپى ئۇيغۇر تىلى تەتقىقاتى. بىر خەنزۇنىڭ ئۇيغۇر تىلى توغرىسىدا مۇشۇنچىلىك ماقالە يازالىشى ھەقىقەتەن ماختىغۇدەك ئىش. بۇ ماقالە شىنجاڭ ئۇنۋېرسىتېتى ئىلمىي ژۇرنىلىدا ئېلان قىلىنغان. B (h%>mT[
قىسقىچە مەزمۇنى: بۇ ماقالىدە ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدىكى تەقلىد سۆزلەردىن پېئىللارنىڭ ياسىلىش يوللىرى تونۇشتۇرۇلۇپ، «ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىزاھلىق لۇغىتى» (قىسقارتىلمىسى)غا كىرگۈزۈلگەن تەقلىد سۆزلەردىن ياسالغان پېئىللار تۈرگە ئايرىلىپ سىتاستىكا قىلىنىدۇ. 6#DDMP8;I
ئاچقۇچلۇق سۆز: تەقلىد سۆز، ئارقا قوشۇمچە، پېئىل r>ca17
بىرىنچى مۇقەددىمە \olYv!f
ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىدا تەقلىد سۆزلەر مۇستەقىل سۆزلەرگە تەۋە بولۇپ، ئۇ ئىش – ھەرىكەت ياكى شەيئىلەرنىڭ ئاۋازلىرىغا، ھەرخىل ھالەت ۋە قىياپەتلەرگە شۇنىڭدەك بەدەن ئەزالىرىنىڭ سەزگۈلىرىگە تەقلىد قىلىنغان سۆزلەرنى كۆرسىتىدۇ. `4kVe= {
مەسىلەن:
J_rb 3
1. شامال گۈر – گۈر چىقىپ تۇراتتى. c 1 aIZ
2. ئۇنىڭ كۆزى پال – پال قىلىپ تۇراتتى. b:t|9 FE%
3. ماۋۇ يېرىم لوق – لوق قىلىپ ئاغرىيدۇ.
«ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىسى» 9mRP%c#(
تەقلىد سۆزلەر ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى لىكسىكىسىدا خېلى زور سالماقنى ئىگەللىگەن بولۇپ، ئۇلارنىڭ سۆز ياساش ئىقتىدارى كۈچلۈك، ھەمدە جانلىق ئىشلىتىلىدۇ. مەيلى جانلىق تىلدا بولسۇن، ياكى ئەدەبى ئەسەرلەردە بولسۇن، تەقلىدىي سۆزلەر تىلىنى جانلىق، ئوبرازلىق تۈسكە كىرگۈزۈپ، كىشىلەرنىڭ كۆز ئالدىدا جانلىق ئوبرازلارنى نامايەن قىلىدۇ.
5V ZZk%oy
مەسىلەن: 1=z6m7@'-
1. باغدىن غارت – غارت ھەرە ئاۋازى تاڭ – تۇڭ پالتا ئاۋازى كېلىشكە باشلىغاندا... v@ifB I
2. قىز بېشىنى دادىسىنىڭ كەڭ كۆكرىكىگە قويدى. ئۇ دادىسىنىڭ دۈپ – دۈپ قىلىپ سالماق بىلەن ۇرۇۋاتقان يۈرىكىدىن چوڭ ئىشەنچ ساداسىنى ئاڭلىماقتا ئىدى. p!>DA?vF
«ئاۋرال شاماللىرى» ;:obg/;uJ
يۇقارقى مىساللاردىن تەقلىدىي سۆزلەرنىڭ ئوبرازلىق، رېتىمى كۈچلۈك ئىكەنلىكىنى ھېس قىلالايمىز. }?^]-`b
ئىككىنچى . تەقلىدىي سۆزلەردىن پېئىللارنىڭ ياسىلىش يوللىرى. 7!/ !a*z g
سۆز ياساش ئىقتىدارى كۈچلۈك بولۇش ئۇيغۇرتىلى لېكسىكىسىنىڭ كۆرۈنەرلىك ئالاھىدىلىكلىرىنىڭ بېرى. بۇ خىل ئالاھىدىلىك خېلى كۆپ سۆز تۈركۈملىرىدە كۆرۈلىدۇ. مەسىلەن: كۆپىنچە ئىسىملار «-لىق» ياكى «- لىك» قوشۇمچىسىنىڭ قوشۇلۇشى بىلەن سۈپەتلەرگە ئايلىنىدۇ. نۇرغۇنلىغان پېئىللار قوشۇمچىلارنىڭ قوشۇلۇشى بىلەن ئىسىمغا ئۆزگۈرىدۇ. تەقلىد سۆزلەرنىڭ سۆز ياساش ئىقتىدارىمۇ كۈچلۈك بولۇپ، ھەرخىل ئارقا قوشۇمچىلارنىڭ قوشۇلۇشى بىلەن ئىسىم، سۈپەت، رەۋىش، پېئىل قاتارلىق سۆز تۈركۈملىرىنى ھاسىل قىلالايدۇ. O;+
sAt
بۇ ماقالىدە ئۇيغۇر تىلىدىكى تەقلىد سۆزلەرگە سۆز ياسىغۇچى قوشۇمچىلانىڭ قوشۇلۇشى ئارقىلىق پېئىللارنى ياساشنىڭ بىر قانچە خىل يولىنى تونۇشتۇرىمىز. بۇنىڭ ئۇيغۇرتىلىنى ئىككىنچى خىل تىل سۈپىتىدە ئۆگەنگۈچىلەرگە ئازراق ياردەم ۋە تۈرتكە بولغۇسى. g&I|@$\
بىز «ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىزاھلىق لوغىتى» (قىسقارتىلمىسى» نى ئەستايىدىل كۆرۈپ چىقىپ، جەمئىي 300دىن ئارتۇق تەقلىد سۆزنى رەتلەپ چىقتۇق ھەمدە بۇ سۆزلەرنى تۈرگە ئايرىپ، تەھلىل يۈرگۈزگەندىن كېيىن، ئۇنىڭغا قوشۇلغان سۆز ياسىغۇچى قوشۇمچىلارنىڭ ئوخشىماسلىقىغا ئاساسەن تەقلىد سۆزلەردىن ياسالغان پېئىل شەكىللىرىنى تۆۋەندىكى ئالتە تۈرگە بۆلدۇق. ek 1<9" y
1. تەقلىد سۆزلەرگە سۆز ياسىغۇچى قوشۇمچە «-لا» ياكى «-لە» نىڭ قوشۇلۇشى ئارقىلىق ياسالغان پېئىللار. بۇ تۈرگە تەۋە سۆزلەر كۆپىنچە ئىككى بوغۇملۇق تەقلىدىي سۆزلەردۇر. بۇ خىل ئۇسۇلدا ياسالغان پېئىللارنىڭ سانى بىر قەدەر كۆپ بولۇپ، تۆۋەندىكى مىسالدىكى 76 سۆز ئەنە شۇنداق ئىككى بوغۇملۇق تەقلىدىي سۆزلەرگە «-لا» قوشۇمچىسىنىڭ قوشۇلۇشى بىلەن ياسالغان. ئىككى بوغۇملۇق تەقلىد سۆزلەرگە «-لە» قوشۇمچىسىنىڭ قوشۇلۇشى بىلەن ياسالغان پېئىللار پەقەتلا تۆت سۆز. بۇ ئىككى بۇغۇملۇق تەقلىد سۆزلەر ئىچىدە ئىككىنچى بۇغۇمىدىكى سۇزۇق تاۋۇش ئارقا سوزۇق تاۋۇشتىن تۈزۈلگەن تەقلىد سۆزلەرنىڭ كۆپ ئىكەنلىكىنى چۈشەندۈرىدۇ. W:>XXUU
مەسىلەن: m:6*4_!
بولدۇق +لا بۇلدۇقلىماق بۇلۇق +لا بۇلۇقلىماق !v.
پاراس +لا پاراسلىماق پاراق +لا پاراقلىماق [ J4n%
پارت +لا پارتلىماق پالاس +لا پالاسلىماق $ 8}'h
پالاق +لا پالاقلىماق پايپاس +لا پايپاسلىماق Irui{%T
پۇرۇق +لا پۇرۇقلىماق پۇسۇر +لا پۇسۇرلىماق 7(d#zu6 n
پولتۇق +لا پولتۇقلىماق پولتۇڭ +لا پولتۇڭلىماق $WXO1o(O
پوسۇر +لا پوسۇرلىماق پۇلاڭ +لا پۇلاڭلىماق rl ,i,1t
پىتىر +لا پىتىرلىماق پىتىق +لا پىتىقلىماق g C(@]%
پىلتىڭ +لا پىلتىڭلىما ق پىچىر +لا پىچىرلىماق A7 6H M@Q
پىلدىر +لا پىلدىرلىماق تاراق +لا تاراقلىماق bFSs{\ zE
تاراس +لا تاراسلىماق |w+
O.%=
تاراڭ +لا تاراڭلىماق H%>^_:h
تاق +لا تاقلىماق تاقىر +لا تاقىرلىماق Ahc9HA2
تاكاس +لا تاكاسلىماق تۇپۇر +لا تۇپۇرلىماق {u+=K-Bj
تۇرۇك +لا تۇرۇكلىماق تورۇڭ +لا تورۇڭلىماق $ w+.-Tr
توكۇر +لا توكۇرلىماق توكۇس +لا توكۇسلىماق &;~?\>?I
بولدۇق +لا بۇلدۇقلىماق بۇلۇق +لا بۇلۇقلىماق mZM,"Wq,
توڭ +لا توڭلىماق تىپىر +لا تىپىرلىماق @|5B}%!
تىرىق +لا تىرىقلىماق تىرىڭ +لا تىرىڭلىماق 8]oolA:^4s
جاراق +لا جاراقلىماق جاراڭ +لا جاراڭلىماق i"x V=.
جاڭگىر +لا جاڭگىرلىماق جالاق +لا جالاقلىماق q#SEtyJL
جالداق +لا جالداقلىماق جالدىر +لا جالدىرلىماق k DXQpe
جىلدىر +لا جىلدىرلىماق جىمىر +لا جىمىرلىماق v~yw-}fk%
چاراس +لا چاراسلىماق چولتوك +لا چولتوكلىماق IUDH"~f
چۇرۇق +لا چۇرۇقلىماق چۇۋۇر +لا چۇۋۇرلىماق !t cz_%
چىرىق +لا چىرىقلىماق خولۇپ +لا خولۇپلىماق r
d-yqdJ
داراڭ +لا داراڭلىماق دىرىڭ +لا دىرىڭلىماق wy8Q=X:vP
دىڭگىر +لا دىڭگىرلىماق شاراق +لا شاراقلىماق 4
شالاق +لا شالاقلىماق شالدىر +لا شالدىرلىماق ,Q3OQ[Nmh
شىپىر +لا شىپىرلىماق شىتىر +لا شىتىرلىماق s^SU6P/ ]
شىلدىر +لا شىلدىرلىماق شىلىق +لا شىلىقلىماق Yh!=mW!OY
شىۋىر +لا شىۋىرلىماق غاچىر +لا غاچىرلىماق 5S2 j5M00
غالداڭ +لا غالداڭلىماق غولدۇر +لا غولدۇرلىماق \Vroz=IT:
غىچىر +لا غىچىرلىماق غىلدىر +لا غىلدىرلىماق P+ CdqOL
قاراس +لا قاراسلىماق قاقاق +لا قاقاقلىماق J(@" 7RX
كاراس +لا كاراسلىماق كۇسۇر +لا كۇسۇرلىماق %8|lAMTY7/
كىتىر +لا كىتىرلىماق گۇدۇڭ +لا گۇدۇڭلىماق YY :{/0?
گۇمباڭ +لا گۇمباڭلىماق گىچىر +لا گىچىرلىماق 0kj5r*qA
لىغىر +لا لىغىرلىماق ۋاراس +لا ۋاراسلىماق |LZ{kD|
ۋاراق +لا ۋاراقلىماق ۋىچىر +لا ۋىچىرلىماق F-rhxJd
ۋىلىق +لا ۋىلىقلىماق V 0Oqq0\
دۈكۈر +لە دۈكۈرلىمەك گۈپۈر +لە گۈپۈرلىمەك @ ~hy'6/
لىڭگىر +لە لىڭگىرلىمەك F?2UHcs
تەقلىد سۆزلەرنىڭ كەينىگە ۇلدا / ۈلدە/ ىلدا / ىلدە قوشۇمچىلىرى قوشۇلۇپ پېئىل ياسىلىدۇ. بۇ خىلدىكى سۆزلەرنىڭ كۆپىنچىسى ئاخىرىقى بوغۇمى ئۈزۈك تاۋۇشلار بىلەن ئاخىرلاشقان بىر بۇغۇملۇق سۆزلەر بولىدۇ. "|(.
W3f1
بوڭ + ئۇلدا بوڭۇلدىماق بۇژ + ئۇلدا بۇژۇلدىماق @*
vVc`;
پوك + ئۇلدا پوكۇلدىماق پۇڭ + ئۇلدا پۇڭۇلدىماق k vZ w4Pk
پۇر + ئۇلدا پۇرۇلدىماق پۇس + ئۇلدا پۇسۇلدىماق \12G,tBH
پۇش + ئۇلدا پۇشۇلدىماق جۇغ + ئۇلدا جۇغۇلدىماق 3\}u#/V b
چوك + ئۇلدا چوكۇلدىماق چۇك + ئۇلدا چۇكۇلدىماق {K+f& 75
چۇڭ + ئۇلدا چۇڭۇلدىماق خور + ئۇلدا خورۇلدىماق }y*D(`
دوق + ئۇلدا دوقۇلدىماق سوك + ئۇلدا سوكۇلدىماق w.58=Pr
شۇۋ + ئۇلدا شۇۋۇلدىماق غور + ئۇلدا غورۇلدىماق mhrF9&s
غۇرت + ئۇلدا غۇرتۇلدىماق غۇژ + ئۇلدا غۇژۇلدىماق #b*4v &<
غۇي + ئۇلدا غۇيۇلدىماق كور + ئۇلدا كورۇلدىماق 9soEHG=P
لوك + ئۇلدا لوكۇلدىماق لوق + ئۇلدا لوقۇلدىماق vC>2% Zgf-
موس + ئىلدا موسۇلدىماق \& +Y;:6
پاژ +¬¬¬¬¬¬ ئىلدا پاژىلدىماق پاق + ئىلدا پاقىلدىماق 6
bUP]^d
پاڭ + ئىلدا پاڭىلدىماق پىخ + ئىلدا پىخىلدىماق -4+'(3qr
پىر + ئىلدا پىرىلدىماق پىژ + ئىلدا پىژىلدىماق mZB:j]T
تارت + ئىلدا تارتىلدىماق تارس + ئىلدا تارسىلدىماق 8D`+3
تىرىس+ ئىلدا تىرىسلدىماق جارت + ئىلدا جارتىلدىماق W=A0+t% XC
جاغ + ئىلدا جاغىلدىماق جاق + ئىلدا جاقىلدىماق @1'OuX^
جاڭ + ئىلدا جاڭىلدىماق جىغ + ئىلدا جىغىلدىماق Pq<43
:*?
پارس+ ئىلدا پارسىلدىماق چاك + ئىلدا چاكىلدىماق < w}i
چىك + ئىلدا چىكىلدىماق تارت + ئىلدا تارتىلدىماق eD7\ ,}O
داڭ + ئىلدا داڭىلدىماق /Z*$k{qIR&
دوڭ + ئىلدا دوڭىلدىماق دىر + ئىلدا دىرىلدىماق 9nQyPb6
دىڭ + ئىلدا دىڭىلدىماق زىڭ + ئىلدا زىڭىلدىماق 4J,6cOuW4
سىم + ئىلدا سىمىلدىماق شاپ + ئىلدا شاپىلدىماق zx "EAF{
شارت + ئىلدا شارتىلدىماق شاق + ئىلدا شاقىلدىماق bZWR.
شىپ + ئىلدا شىپىلدىماق شىڭ + ئىلدا شىڭىلدىماق h\#4[/
غاچ + ئىلدا غاچىلدىماق غارت + ئىلدا غارتىلدىماق '}Y8a$(;V
غارس + ئىلدا غارسىلدىماق غاژ + ئىلدا غاژىلدىماق zj)[Sn tn?
غاس + ئىلدا غاسىلدىماق تاق + ئىلدا تاقىلدىماق 5~?
J
غىپ + ئىلدا غىپىلدىماق غىچ + ئىلدا غىچىلدىماق 3WVHI$A9
غىر + ئىلدا غىرىلدىماق غىرت + ئىلدا غىرتىلدىماق Vqr&)i"b$
غىرىس + ئىلدا غىرىسلدىماق غىژ + ئىلدا غىژىلدىماق "8X+F%
غىق + ئىلدا غىقىلدىماق قارس + ئىلدا قارسىلدىماق "869n37
قاس + ئىلدا قاسىلدىماق قاق + ئىلدا قاقىلدىماق Lsz`nD5
قىرىس + ئىلدا قىرسىلدىماق كارت + ئىلدا كارتىلدىماق ^pP
14y*go
كاژ + ئىلدا كاژىلدىماق كاس + ئىلدا كاسىلدىماق VGq]id{*$
كاڭ + ئىلدا كاڭىلدىماق كىرت + ئىلدا كىرتىلدىماق )em.KbsPPF
كىژ + ئىلدا كىژىلدىماق گاچ + ئىلدا گاچىلدىماق +*q@= P,
گاژ + ئىلدا گاژىلدىماق گىچ + ئىلدا گىچىلدىماق ihVQ,Ct h
گىرت + ئىلدا گىرتىلدىماق گىژ + ئىلدا گىژىلدىماق =.c"&,c?L
گىڭ + ئىلدا گىڭىلدىماق لاغ + ئىلدا لاغىلدىماق ?+\,a+46P_
لاق + ئىلدا لاقىلدىماق لوڭ + ئىلدا لوڭىلدىماق p rgjU
لىغ + ئىلدا لىغىلدىماق ماچ + ئىلدا ماچىلدىماق $ EIkk= z
مارت + ئىلدا مارتىلدىماق مىچ + ئىلدا مىچىلدىماق o{p_s0IX;S
مىژ + ئىلدا مىژىلدىماق مىخ + ئىلدا مىخىلدىماق Bl] ;^W^P
ۋراس + ئىلدا ۋراسىلدىماق ۋاژ + ئىلدا ۋاژىلدىماق r
`dU
(T!
ۋاس + ئىلدا ۋاسىلدىماق ۋاش + ئىلدا ۋاشىلدىماق r.;i O0[/
ۋاق + ئىلدا ۋاقىلدىماق ۋىژ + ئىلدا ۋىژىلدىماق ;g
jp&g9Q
ۋىش + ئىلدا ۋىشىلدىماق ۋىق + ئىلدا ۋىقىلدىماق [udV }
ۋىڭ + ئىلدا ۋىڭىلدىماق دۈپ + ئۈلدە دۈپۈلدىمەك J
* ?_SnZ
دۈت + ئۈلدە دۈتۈلدىمەك دۈر + ئۈلدە دۈرۈلدىمەك Cl!jK^AbG
دۈك + ئۈلدە دۈكۈلدىمەك گۈپ + ئۈلدە گۈپۈلدىمەك ZS]f+}0/}
دىك + ئىلدە دىكىلدىمەك @!3^/D3
يۇقارقى كۆپلىگەن مىساللاردىن بىز ئۈزۈك تاۋۇش بىلەن ئاخىرلاشقان بىر بوغۇملۇق تەقلىد سۆزلەر ئاز ئەمەسلىكىنى، ھەتتا بۇ بۇغۇمنى ھاسىل قىلغۇچى سوزۇق تاۋۇش بولسا كۆپىنچىسى ئارقا سوزۇق تاۋۇش ئىكەنلىكىنى كۆرۈۋالالايمىز. }tO<_f))
(3) تەقلىد سۆزلەرگە سۆز ئارقا قوشۇمچىسى را // رە نىڭ قوشۇلۇشى ئارقىلىق پېئىل ياسىلىدۇ. بۇ خىل تەقلىد سۆزلەر دائىم سوزۇق تاۋۇش بىلەن ياكى ئۈزۈك تاۋۇش / ڭ / بىلەن ئاخىرىلىشىدۇ. ھەمدە جانلىق نەرسىلەرنىڭ چىقارغان ئاۋازىغا تەقلىد قىلىنغان سۆزلەر بولىدۇ. iGVb.=)
گۇڭ + را گۇڭرىماق ھاڭ + را ھاڭرىماق 6F/
OlK<
ھۆڭ + رە ھۆڭرىمەك مە + رە مەرىمەك U_}A{bFG
مۆ + رە مۆرىمەك VmOFX:j!,
(4) تەقلىد سۆزلەرگە سۆز ئارقا قوشۇمچىسى // شى // نىڭ قوشۇلۇشى ئارقىلىق پېئىل ياسىلىدۇ. aa0`y
بۇ خىلدىكى تەقلىد سۆزلەر ئاساسەن ئۈزۈك تاۋۇش //ڭ// ، //م//، ياكى //ۋ// بىلەن ئاخىرلاشقان بىر بوغۇملۇق سۆزلەردۇر. \Ul.K!b7
داقاڭ + شى داقاڭسىماق |:(23O
غوڭ + شى غوڭشىماق pe!dm}!h[
ھاۋ + شى ھاۋشىماق $p0 /6c
(5) تەقلىد سۆزلەرگە سۆز ئارقا قوشۇمچىسى // كىرە// ، //قىرا// نىڭ قوشۇلۇشى ئارقىلىق پېئىل ياسىلىدۇ. [j=,g-EOA
بۇ خىلدىكى تەقلىد سۆزلەر ئاساسەن ئۈزۈك تاۋۇش // ر// بىلەن ئاخىرىلاشقان بىر بوغۇملۇق سۆزلەردۇر. Y[ iDX#
چۇر + قىرا چۇرقىرىماق چىر + قىرا چىرقىرىماق up3?$hUc.
خار + قىرا خارقىرىماق خىر + قىرا خىرقىرىماق 0o=!j3RjH
شار + قىرا شارقىرىماق شۇر + قىرا شۇرقىرىماق U?bG`. X
غار + قىرا غارقىرىماق غۇر + قىرا غۇرقىرىماق wA?@v|,dZ
كار + كىرە كاركىرىماق كۇر + كىرە كۇركىرىمەك 7^ 4jc fJH
(6) بۇ تۈردىكى سۆزلەر ناھايىتى ئالاھىدە بولۇپ، ھازىرقى زامان ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىسدا، ناھايىتى ئاز بىر قىسىم تەقلىد سۆزلەر ئىككى خىل قوشۇمچە قوشۇش ئارقىلىق پېئىلنىڭ ئىككى خىل شەكلىنى ياسايدۇ. A#<vG1
شالاپ + شى شالاپشىماق شالاپ + لا شالاپلىماق \CcmePTN#x
شىر + قىرا شىرقىرىماق شىر + ئىلدا شىرىلدىماق ~eDI$IO
گۈر + ئۈلدە گۈرۈلدىمەك گۈر + كىرە گۈركىرىمەك 0z/h+,
غىڭ + ئىلدا غىڭىلدىماق غىڭ + شى غىڭشىماق S#k{e72 *
لۆم + شى لۆمشىمەك لۆم + ئۈلدە لۆمۈلدىمەك */nuv
k
لىڭ + شى لىڭشىماق لىڭ + ئىلدا لىڭىلدىماق F#s u5
ۋاڭ + شى ۋاڭشىماق ۋاڭ + ئىلدا ۋاڭڭىلدىماق
=^Th[B
خۇلاسە: L;3aZt,#O
ئۇيغۇر تىلىدىكى تەقلىد سۆزلەرنىڭ سانى كۆپ ، ئوبرازلىق، جانلىق لېكىن بىزنىڭ ئۇنى تەتقىق قىلىشىمىز تېخى يېتەرلىك ئەمەس. نۆۋەتتە، كۆپلىگەن تەتقىقاتچىلار تەقلىد سۆزلەرنىڭ گرامماتىكىلىق ئالاھدىلىكى ۋە سۆز ياساش ئالاھىدىلىكىنىڭ مەلۇم بىر قىسىملىرىنى تەتقىق قىلدى. لېكىن تېخى چوڭقۇرلاپ تەتقىق قىلىنغىنى يوق. بۇ ماقالىدە تەقلىد سۆزنىڭ قۇرۇلمىسى ھەمدە ئۇنىڭ پىئىل ياساش شەكلىنىڭ جەريانلىرىنى تۈرگە ئايرىپ، سىتاستىكا قىلىنىپ، مىساللار بىلەن چۈشەندۈرۈلدى. شۇنىڭ بىلەن بىرگە ئوقۇرمەنلەرنىڭ ئۇيغۇر تىلىدىكى تەقلىد سۆزلەرگە بولغان چۈشۈنچىسىنى چوڭقۇرلاشتۇرۇش، قىزىقىشىنى قوزغاش ھەمدە تېخىمۇ بىر قەدەم ئىلگىرىلىگەن ھالدا ئۆگۈنۈش ۋە تەتقىق قىلىش ئاساسىي مەقسەت قىلىندى. "J& (:(:
_%%yV
ئىزاھات: X'@'/[?
(1) يى كۈنشىيۇ، گاۋ شىجىي « ئۇيغۇر تىلى گرامماتىكىسى» مەركىزى مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى نەشرىياتى، 1998- يىل EL7T'zJ$
(2) م ئابباس «ئۇيغۇر تىلىدىكى تەقلىد سۆزلەر توغرىسىدا » ( «تىل ۋە تەرجىمە» 1987 – يىل 3- سان ، 50 – بەت. 1q]c7"
(4) ھەممە مىساللار «ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىزاھلىق لوغىتى» دىن ئېلىندى. " s]y!BLk
پايدىلانغان ماتىرىياللار: DJP 6TFT&G
(1) يى كۈنشىيۇ، گاۋ شىجىي «ئۇيغۇر تىلىنىڭ گرامماتىكىسى» مەركىزىي مىللەتلەر ئۇنىۋېرسىتېتى نەشرىياتى، 1998- يىل. k/lFRi-i
(2) لىياۋ زېيۈ ، ماجۈنمىن «ئۇيغۇرچە – خەنزۇچە لوغەت» شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى 2000- يىل D;js.ZF
(3) ئۇيغۇر تىلىنىڭ ئىزاھلىق لوغىتى ( قىسقارتىلمىسى) شىنجاڭ خەلق نەشرىياتى ، 1999- يىل. qtzRCA!9(Z
بۇ ماقالىنى يېزىشتا يېتەكچىلىك قىلغان خالىق نىياز مۇئەللىم ۋە خۇيى مۇئەللىملەرگە ئالاھىدە رەھمەت ئېيتىمەن. ("Dv >&w9
Q$=*a UU%G
x /
XkD]Hq
7 g6RiH} Iql5T #K+ 8wIK: kO ![X ^V f7+Cz>R ;<-7*}Dj
$ D_HZ"ytu
|