查看完整版本: [-- ئۇيغۇر يېزىق ئىملاسىدىن ئەسلەتمە --]

تەۋپىق مۇنبىرى -> ئۇيغۇرتىلى بىلىملىرى -> ئۇيغۇر يېزىق ئىملاسىدىن ئەسلەتمە [打印本页] 登录 -> 注册 -> 回复主题 -> 发表主题

تىلداش 2014-06-23 18:14

ئۇيغۇر يېزىق ئىملاسىدىن ئەسلەتمە

ئۇيغۇر يېزىق ئىملاسىدىن ئەسلەتمە 1O{67Pf  
ئانا تىلىمىز بىزنى مۇنبەرلەردە تىلداشلىقتىن دىلداش قىلىپ،چەكلىك ھاياتىمىزنىڭ يەنە بىر ئېليازما سەھىپىسىنى چوڭقۇر مەزمۇنلار بىلەن بېيىتماقتا. گەرچە، يېزىقىمىزنىڭ يازما ئۆلچىمى ھەققىدە نۇرغۇنلىرىمىز ساۋاتلانغان بولساقمۇ، يەنىلا بەزى تەخىرسىز، سەزگۈر نۇختىلاردا يېزىق ئىملاسىغا سەل قاراپ،<<كىچىك ئىش>> پەتۋاسىدا <<كېسەك ئىملا>>لارغا يول قويۇش بىلەن بىرگە، ئېسىمىزگە كەلسە قاخشاپلا قويۇۋاتىمىز. مەيلى قانداقلا بولسۇن، يازمىلىرىمىزدىكى <<كېسەك ئىملا>> يۇقۇمىنىڭ سەۋەبىنى ئىككى تەرەپتىن كۈرۈشكە بولىدۇ. يەنى، بىر بولسا، ئىملا قائىدىسىنى بىلىپ تۇرۇپ، بىخەستەلىك قىلىدىغان ياكى سەل قارايدىغان؛ يەنە بىرى ئىملا قائىدىسىدىن تولۇق خەۋىرى بولماسلىقتىن بولىدۇ. ئەلۋەتتە يېزىق قوللىنىۋاتقانلارنىڭ كۆپۈنچىسى <ھەممىدىن خەۋەردار>لاردۇر. M QI=  
مۇنبەرلەردە ئۇيغۇر تىلىدا يازما يولاۋاتقانلار ئانا تىلىمىزنىڭ ئەلچىلىرىدۇر. ئۇلار تىل جەۋھەرلىرىمىزنى قەلىب رىشتى بىلەن باغلاپ، ئانا تىل يۈرەك قېنى بىلەن يۇغۇرۇپ، قۇرغاق تەپەككۈرلەرگە ئانا سۈتى ھىدىنى سىڭدۈرسە، مۇڭلۇق قەلىبلەرگە ئۈمىد ئاتايدۇ. ھەقنى تونۇغانلارغا قايىللىق ئاتا قىلسا،قاششاقلارنىڭ ئىبرىتىنى ئەقلى يېتىلىۋاتقان ئەۋلادلىرىمىزغا مەڭگۈلۈك ئۈگۈت سوۋغىسى قىلىدۇ.مانا بۇنىڭ ھەممىسى بۈيۈك ئانا تىلىمىزنىڭ شاپائىتىدۇر.شۇڭا تىلداش بولغان بىزلەرنىڭمۇ ئانا تىل تەخىرسىزلىكىگە ھەمدەم بولماسلىققا ھەددىمىز يوق. شۇ ۋەجھىدىن ئانا تىل توغرىسىدا يۈزە بولسىمۇ ئەسلەتمە يوللاشقا يۈزلەندۇق... 4K,&Q/Vdd7  
مۇنبىرمىزدە تىلشۇناسلار بولۇشى ئېنىق. ئۇلارنىڭ قىممەتلىك ۋاقتىنى ئېلىشقا رايىمىز بارمايدۇ، شۇڭا ئانا تىلىمىزنى«قايتا ئىزدەش»كە مۇھتاجلارنىڭ تولۇقلاش ئېھتىياجى بىلەن كۈرۈپ بېقىشىنى تەۋسىيە قىلىمىز. 3 g!h4?^  
مۇنبەرداشلىرىمىزنىڭ يولانمىلىرىدىكى ئىملا ۋە تىنىش بەلگىلەردىكى خەت بېسىش تاختىسىدا كەتكۈزگەن بەزى مەسىلىلەرنى توغرا چۈشىنىشكە بولىدۇ. ئەمما ئىملاغا مۇناسىۋەتلىك تەلەپلەرنى تولۇق ئىگىلىمەي تۇرۇپ، مەشغۇلات قىلىش ئانا تىلىمىزغا بولغان ھۆرمەتسىزلىك، ھەتتا ئۆز قولىمىز بىلەن يوقىتىشقا ھەمتاياق بولغان بولىمىز. z}|'&O*.F  
تىلىمىز ئىپادىلىنىش ئالاھىدىلىكىدىن قارىغاندا، ئۈنسىن(فونېتىكا)، سۆزسىن (لېكسىكا)، تىلسىن (گرامماتىكا: 1.مورفولوگىيە_سۆزتۈس، 2.سىنتاكسىس_ئويسىن)، يېزىق، ئۈنتۈس (ئىنتوناتسىيە)،بەدەن تىلى(ساغلام بەدەن تىلى ۋە گاچا بەدەن تىلى) دىن ئىبارەت ئالتە تەركىپتىن باشقا، تىنىش بەلگە ۋە شەرتلىك بەلگىلەردىن ئىبارەت غەيرىي تىل ئامىللىرىنىمۇ ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. Cr"hu;  
ئېليازما تىل ئالاقىسىدە، يۇقىرقى يەتتە خىل ئامىلنىڭ ئىچىدىكى بەدەن تىلى بىلەن  ئۈنتۈستىن باشقىلىرى تولۇق ئىپادىسىنى تاپىدۇ. شۇڭا بىز ئالدى بىلەن ئىملاغا باغلىنىشلىق نۇقتىلار ئۈستىدە ئەسلەتمە بايانىمىزنى قويۇپ ئۆتەيلى: $xwF;:)  
1.سۆزلەرنىڭ تەلەپپۇزى بىلەن يېزىق نورمىسىدا ئىملا مەسىلىسىنى تەكشۈرۈش ئۈچۈن شۇ قۇرۇلمىدىكى(ئۈنسۈنلۈك_فونېتىكىلىق قۇرۇلمىدىكى) سۆزنىڭ تومۇرى (قوشۇمچىسىز تۈپ شەكلى)  بىلەن يىلتىزى (قوشۇمچىلىق شەكلى_سىنتىتىك شەكلى)غا نەزەر ئاغدۇرۇشنى ئادەتكە ئايلاندۇرۇش. يەنى،«بەدى، بادى»دېگەن سۆزلەرنىڭ تومۇرىنىڭ «بەر، بار»ئىكەنلىكى قاتارلىق ئاددىي چۈشەنچىلەردىن باشلاپ، «ئىرغاڭلىتىپ، ئىرغىتىپ»قاتارلىق سۆزلەرنىڭ  تەلەپپۇزىغا بولغان «ئىغاڭلىتىپ، ئېغىتىپ»ھالىتىدىكى يېزىش ئادەتلىرنى تۈگىتىشكە ئۆزىمىزگە ئەسكەرتىش بېرىشنى ئادەتكە ئايلاندۇرۇشىمىز ھەمدە باشقىلاتنىڭ تۈزىتىش نەسىھىتىنىمۇ سوغۇققانلىق بىلەن(رەنجىپ كەتمەي) قوبۇل قىلىشقا ساپالىنىشىمىز كېرەك. ئىملاغا مۇناسىۋەتلىك بۇ خىل مەسىلىلەر  تىل ئەمىليىتىمىزدە كۆپ ئۇچرايدۇ. شۇڭا ئازراقلا سەرگۈر بولساقلا خاتالىقلاردىن ساقلىنالايمىز. DtX{0p 
2.تىلىمىزدىكى سۆزلەر ئۈنسىنلىق(فونېتىكىلىق) ئۆزگىرىش قىلغاندا، تاۋۇشلارنىڭ ئالمىشىشى، قوشۇلۇشى، چۈشۈپ قېلىشى قاتارلىق ئۈچ خىل ھالەت شەكىللىنىدۇ. دەل مۇشۇ تۈردە كۆپچىلىكىمىز ئىملا خاتالىقى سادىر قىلمىز. بەزىدە بۇ خىل خاتالىقنى «ھىچنىمە بولمايدۇ، كىچىك ئىشقۇ، نىمانچىلا مۇرەككەپ ئويلاپ كەتتىڭ، شۇنداق يازساق نېمە بولاتتىكەن...»قاتارلىق پاسسىپ ئىنكاسلار ئارقىلىق پەردەزلەپ ئۆكۈزۈۋېتىمىز. QX/`s3N  
تاۋۇشلارنىڭ ئالمىشىشى_ «ئا، ئە، ئۇ»لارنىڭ «ئې،ئى»لارغا ئاجىزلىشى، نۆۋەتلىشىشى ۋە ئايرىم سۆزلەردىكى تاۋۇشلارنىڭ قىسمەن ۋە پۈتۈنلەي ئۆزگىرىشىدە كۆرۈلىدۇ. بۇنىڭ ئىچىدىكى «تاۋۇشلارنىڭ ئۆزگىرىشى» ،«نۆۋەتلىشىشى»،«قوشۇلۇپ قېلىشى»قاتارلىقلاردا ئىملا خاتالىقى كۆپ سادىر بولمايدۇ. يەنى «مەنگە_ماڭا، سەنگە_ساڭا، ئۇنىڭغا_ئاڭا، شۇنىڭ ئۈچۈن_شۇڭا...» قاتارلىقلار بىلەن «يېزىپ+ئال_يېزىۋال، ئوقۇپ+ئا_ئوقۇۋال...» قاتارلىق ئۈنسىنلىق ئۆزگىرىشلەردە ئىملا خاتالىقى كۆپ سادىر بولمايدۇ. jk?(W2c#{  
تاۋۇشلارنىڭ چۈشۈپ قىلىشى_ «مەن، سەن» دىن ئىبارەت ئىككى سۆزگە «-نىڭ»قوشۇلغاندا 3- ئۈزۈك تاۋۇش«ن»نىڭ چۈشۈپ قېلىشى بىلەن ئىككى بوغۇملۇق بەزى سۆزلەرنىڭ 2- بوغۇمىدىكى «ئى، ئۇ، ئۈ»لەرنىڭ شەخس قوشۇمچىلىرىنىڭ قوشۇلۇشى بىلەن چۈشۈپ قېلىشىدىن ئىبارەت بولۇپ، «ن»نىڭ چۈشۈپ قېلىشىدا ئىملا خاتالىقى يۈز بەرمەيدۇ. ئەمما بەزىلەر يۇقىرقى «ئى، ئۇ، ئۈ»لەرنىڭ چۈشۈرۈلۈپ يېزىلىشىغا سەل قاراپ_چۈشۈرمەي يېزىپ، ئىملا خاتالىقىنى سادىر قىلىدۇ.يەنى، «ئورۇن_ئورنۇم، ئورۇنۇم ئەمەس، سىڭىل_سىڭلىم، سىڭىلىم ئەمەس...» pwQ."2x  
ئاساسلىق ئىملا مەسىلىسى يەنىلا «ئا،ئە» تاۋۇشلىرىنىڭ ئاجىزلىشىشدا كۆپ كۆرۈلىدىغان بولۇپ، بىر بوغۇملۇق سۆزلەردىكى «ئې»غا ئاجىزلىشىشقا تېگىشلىق سۆزلەرنى «ئى»قىلىپ يېزىش يۈز بېرىدۇ. يەنى، ئال_ئېلىپ(ئىلىپ ئەمەس، چاچ_چېچىپ (چىچىپ ئەمەس). r>OE[C69  
بۇ شەكىلدىكى پېئىلارغا  «ئا،ئە»دىن باشلانغان ياردەمچى پېئىللار قوشۇلغاندا، «پ» تاۋۇشى «ۋ» تاۋۇشىغا ئالمىشىش_نۆۋەتلىشىش  بىلەن بىرگە، ئۇنىڭغا ئۇلانغان«ئا،ئە»دىن باشلانغان ياردەمچى پېئىللاردىكى «ئې»غا ئاجىزلىشى ئىملادا ساقلىنىدۇ. يەنى، ئېلىپ+ئال+ىپ_ئېلىۋېلىپ،... چېچىۋېلىپ ... / ffWmb_4  
3.تىلىمىزدىكى «يېڭى، كېرەك، تېخنىكا، يېزا، قېرىن، قېرى، ھېس، تېخى، ئېرىق، پېئىل..»قاتارلىق سۆزلەردىكى «ئې» تاۋۇشىنى «ئى» غا ئالماشتۇرۇپ قويۇشتىن ساقلىنىشقا ئادەتلىنىش. NH!! .Z"  
4.«ئاساسىي، ئالىي،  ئىلمىي، قەدىمىي، ئاددىي، ماددىي»قاتارلىق «ي»لىق سۈپەتلەردىمۇ بۇ تاۋۇشنى چۈشۈرۈپ قويۇشتىن (ئاساسى، ئىلمى، قەدىمى... قىلىپ قويۇشتىن )ساقلىنىشقا ئادەتلىنىش. -8: @xG2  
5. بىرەر تاۋۇشى ۋە بىرەر  سىزىق شەكلى پەرقلىنىدىغان سۆزلەرنىڭ ئىپادىلىنىشىنى_يېزىلىشىنى ئالماشتۇرۇۋېلىشتىن ساقلىنىشقا ئادەتلىنىش. يەنى، «سېغىنىپ_ سىغىنىپ، ئۆگەت _ئۆگۈت،  نوپۇز_ نوپۇس، كېلىن_لېكىن، تېز_تىز،باغغا_باققا، ئولتۇرۇپ_ئۆليۈرۈپ...»  قاتارلىقلاردىكى قوشنا سۆزلەر ئايرىم-ئايرىم ئۇقۇملارغا تەۋە بولۇپ، سەللا دىققەت قىلىنمىسا نۇرغۇنلىغان ئۇقۇشماسلىقلارنى كەلتۈرۈپ چىقىرىدۇ. ^YV[1~O  
6.تىلىمىزدىكى بەزى سۆزلەرنىڭ جانلىق تىلدىكى تەلەپپۇزىنى ئاساس قىلۋالىدىغان ئادەتنى تۈگىتىشكە ئەھمىيەت بېرىش. يەنى، «ئىگە، ئۆگەن» قاتارلىق سۆز تومۇرلىغا قوشۇمچە قوشقاندا تەلەپپۇز سالمىقىغا يانداپ كېتىپ،«ئىگەللەش، ئۈگىنىش، ئۈگۈنۈش، ئۈگۈنىش، ئۆگۈنۈش، ئۆگۈنىش...»قاتارلىق بىرقاتار خاتا يېزىش ئادەتلىرىنى سادىر قىلىپ تۇرىمىز. تىلىمىزدا «ئىگە» سۆزىگە «-لەش» ماسلىشىدىغان بولۇپ، «-للەش» شەكلىدىكى قوشۇمچە مەۋجۇت ئەمەس؛ «ئۆگەن»سۆزىگىمۇ «-ىش» ماس كەلگەچكە ، يۇقۇردىكى تەلەپپۇز ئەگەشمىلىرىدە پەيدا قىلىدىغان خاتالىقلاردىن ساقلىنىشقا ئادەتلىنىش كېرەك. G#>nOB  
قىسقىسى، ئانا تىلىمىزنىڭ ھۆرمىتى ئۈچۈن بىر-بىرىمىزنىڭ ئىملا جەھەتتىكى سەۋەنلىكلىرىنى تۈزىتىشكە توغرا قاراپ، نۆۋەتتىكى يېزىق ئىمتىيازلىرىمىزنى قەدىرلەيلى. 6{ Eh={:b  
 '>8N' *  
#';r 0? |  
ئەسكەرتىش: ماتىريالدىكىى تىل ئاتالغۇلىرىنىڭ «ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇلغان ناملىرى» پەقەت ئۆزۈمنىڭ  شەخسەن چۈشەنچىسىى بويىچە لايىھىلەنگەن ناملاردۇر. تېخى ئومۇملاشمىغان. شۇڭا ، بۇلارنى بىرلىككە كەلگەن دەپ چۈشىنىپ قالماسلىقىڭلارنى ئۈمىد قىلىمەن. H3b`)k sFr  
مەنبە: «ئىملا ئەسلەتمىلىرى»خاتىرەمدىن ~PHG5?X  

كۈسەنىم 2014-06-24 01:37
ياخشى يىزىلىپتۇ ، بۇ ھەممىمىز ئويلىنىشقا تىگىشلىك مەسىلە ئەلۋەتتە ! قىسمەن سۆزلەردە ئىملادا خاتالىق بار ،گاچچا بەدەن تىلى ئەمەس ، گاچا بەدەن تىلى دەپ يىزىلسا توغرا بولىدۇ .

تىلداش 2014-06-24 09:45
كۈسەنىم:ياخشى يىزىلىپتۇ ، بۇ ھەممىمىز ئويلىنىشقا تىگىشلىك مەسىلە ئەلۋەتتە ! قىسمەن سۆزلەردە ئىملادا خاتالىق بار ،گاچچا بەدەن تىلى ئەمەس ، گاچا بەدەن  .. (2014-06-24 01:37) 
r>5,U:6Q/  
نېمىلا بولسۇن، ئىملاغا نەزەر ئاغدۇرىدىغانلار چىقىپتۇ...

ئارزۇيۇم 2014-06-24 17:59
تىلداش ئەپەندىم،ناھايىتى كۆپ ئەجىر سىڭدۈرۈپسىز.قولىڭىزغا دەت بەرمىسۇن.

ئارزۇيۇم 2014-06-24 18:00
ئۇيغۇرتىلىدىن موھىم بىلىملەرنى بىلىۋالدىم.

كامالىدىن 2014-06-25 11:53
خېلى جېنى بار پىكىر قىلىپسىز. كۆپرەك پىكىر ئالماشتۇرۇپ تۇرساق بولغىدەك. a=Pl3Uo  
چ چ  1261406569 ar }F^8Ku  
بولسا  پىكىرداشلار  چ چ نومۇرىمىزنى قالدۇرۇپ قويساق  پىكىر ئالماشتۇرۇشقا پايدىسى بولاتتى.

تىلداش 2014-06-25 12:01
كامالىدىن:خېلى جېنى بار پىكىر قىلىپسىز. كۆپرەك پىكىر ئالماشتۇرۇپ تۇرساق بولغىدەك.چ چ  1261406569بولسا  پىكىرداشلار  چ چ نومۇرىمىزنى قالدۇرۇ .. (2014-06-25 11:53) 
A*b>@>2  
مۇڭداش توپىغا كىرسىڭىز بولىدۇ

كۈسەنىم 2014-06-26 22:22
تىلداش:نېمىلا بولسۇن، ئىملاغا نەزەر ئاغدۇرىدىغانلار چىقىپتۇ... (2014-06-24 09:45) 
&i{>Li  
ئىملاغىلا ئەمەس ، مەزمۇنغىمۇ قارىدىم ، ئەلۋەتتە . يېڭى كىرىپلا ئاتىكاچىلىق قىلدى ، دەپ خاپا بولماسسىز -ھە ؟!

توغراق 2014-06-29 17:32
نېمىلا بولمىسۇن، ئۆز تىلىمىزغا مەسئۇلىيەتچان بولساقلا ھەممە ئىش ياخشىلىنىپ كېتىدۇ.

ئەكبەرنىياز 2014-07-01 03:06
P+2@,?9#  
بەكلا مۇھىم مەزمونلار ئىكەن ، تىلداش ئۇستازنىڭ ئەجرىگە كۆپ رەھمەت !!!

tawpek 2014-07-07 17:37
مەيلى مۇنبەرگە يوللىغان تېمىللىرىڭىز ئارقىلىق بولسۇن ياكى مۇڭداشقۇدىكى بايانلىرىڭىزدىن بولسۇن  سىزنىڭ بىر تىل تەتقىقاتچىسىغا خاس سالاھىيەتكە ئىگە ئىكەنلىكلىز ھەممىمىزگە ئايان q>5 K:5  
QFX/x  
سورىغۇم كەلدى: (J I[y"2  
~Kiu " g  
سىز ئانا تىل تەتقىقاتىغا مۇناسىۋەتلىك بىرەر خىزمەتكە مەسئۇلمۇ ياكى بۇلار ئۆزىڭىزنىڭ خالىس ئىزدىنىشلىرىڭىزنىڭ نەتىجىسىمۇ؟


查看完整版本: [-- ئۇيغۇر يېزىق ئىملاسىدىن ئەسلەتمە --] [-- top --]


Powered by phpwind v8.7 Code ©2003-2011 phpwind
Gzip enabled