| گۈلنىھال |
2014-05-26 23:16 |
ئىدىيەۋى تەربىيە بېرىشنىڭ نەمۇنىسى ــ «ئۇلۇغ ئانا ھەققىدە »
ئوقۇغۇچىلارغا ئىدىيەۋى تەربىيە بېرىشنىڭ ئېسىل نەمۇنىسى ــ «ئۇلۇغ ئانا ھەققىدە چۆچەك» oj ,;9{-
G('UF1F
/c7jL4oD
ھۈسەيىن تەلئەت d%p{
l)Hd
HisH\z/i5)
(يەكەن ناھىيە يېڭىئۆستەڭ ئوتتۇرا مەكتەپتىن ) jd}~#:FUr*
A[:(#iR5-E
%Bg>=C)^(1
un)PW&~E
قىسقىچە مەزمۇنى: بۇ ماقالىدە مەرھۇم ئالىمىمىز ئابدۇرېھىم ئۆتكۈرنىڭ تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپ 9-يىللىق 2-قىسىم تىل-ئەدەبىيات دەرسلىكىگە كىرگۈزۈلگەن «ئۇلۇغ ئانا ھەققىدە چۆچەك» ناملىق تېكىست مەزمۇنىنىڭ ئوقۇغۇچىلارغا ئىدىيەۋى تەربىيە بېرىشتىكى ئېسىل ئۈلگە ئىكەنلىكى، بولۇپمۇ ئوقۇغۇچىلارغا ئادىمىيلىك تەربىيەسى، ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربىيەسى بېرىشنىڭ ئىنتايىن مۇھىملىقى توغرىسىدىكى مەسىلىلەر ئۈستىدە بىرقەدەر ئەتراپلىق مۇلاھىزە يۈرگۈزۈلگەن. )k4&S{ =
+.xK`_[M
ئاچقۇچلۇق سۆزلەر: ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر؛ «ئۇلۇغ ئانا ھەققىدە چۆچەك»؛ ئىدىيەۋى تەربىيە؛ ئادىمىيلىك تەربىيەسى؛ ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربىيەسى؛ ئېسىل نەمۇنە FbW$H ]C$
LO38}w
hXD/
مېنىڭچە، بىر جەمئىيەت مائارىپىنىڭ مۇھىم ۋەزىپىسى ياش-ئۆسمۈرلەرنى ئومۇميۈزلۈك ئىختىساس ئىگىلىرى قىلىپ يېتىشتۈرۈش بولۇپلا قالماستىن، بەلكى ئەڭ مۇھىمى ئادەم قىلىپ يېتىشتۈرۈشتىن ئىبارەت. پەقەت شۇنداق بولغاندىلا، بۇنداق مائارىپتىن ئالىممۇ چىقىدۇ ۋە باشقا ئالاھىدە شەخسلەرمۇ چىقىدۇ. مېنىڭ بۇ يەردە «ئادەم قىلىپ يېتىشتۈرۈش» دېگىنىم ھەرگىزمۇ ئاددىي مەنىدىكى ئادەمنى بىلدۈرمەيدۇ. جۈملىدىن، تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپ باسقۇچىدىكى ياش-ئۆسمۈرلەرگە نىسبەتەن ئېيتقاندا، ئادىمىيلىك تەربىيەسى تولىمۇ مۇھىم تەربىيە، بالىلارنىڭ ئىدىيەسىگە كىچىكىدىن باشلاپ ئادىمىيلىك تەربىيەسىنى سىڭدۈرۈپ ماڭغاندىلا، ئاندىن ئۇلارغا قانداق ئادەم بولۇشنىڭ پارلاق مەنزىلىنى كۆرسىتىپ بەرگىلى بولىدۇ. شۇڭا، بالىلارنى ئۆزىگە ئىشىنىدىغان، مەسئۇلىيەتچان ۋە ئوڭۇشسىزلىقلارغا تاقابىل تۇرالايدىغان كۈچكە ئىگە قىلىپ تەربىيەلەش تېخىمۇ مۇھىم. ئائىلە تەربىيەسى ئىنتايىن مۇھىم. لېكىن مەكتەپ تەربىيەسىنىڭ ئۈنۈمىگە سەل قاراشقا بولمايدۇ، جەمئىيەت تەربىيەسىنىڭ رولىنىمۇ نەزەردىن ساقىت قىلماسلىق كېرەك. بۇلار ئەلۋەتتە ھەممىمىز بۇرۇندىن باشلاپ دەپ كېلىۋاتقان، ئەمما مۇناسىۋىتى ۋە پەرقىنى تازا ئېنىق ئايرىيالمايۋاتقان مەسىلىلەر. ئەمەلىيەتتە، بۇ ئۈچ خىل تەربىيە بىر-بىرىنىڭ ئورنىنى باسالمايدىغان ئۈچ خىل تەربىيە سىستېمىسى. بۇيەردە، يىگىرمە نەچچە يىللىق ئوقۇتۇش ئەمەلىيىتى جەريانىدا ئوقۇغۇچىلارغا ئىدىيەۋى تەربىيە بېرىشتە ئالاھىدە ئۈنۈمى بولدى دەپ قارىغان بىر مەسىلە ئۈستىدىلا توختىلىپ، كەڭ كەسىپداشلىرىم بىلەن ئورتاقلىشىپ باقماقچىمەن. l}D /1~d
يېڭى دەرس ئىسلاھاتى يولغا قويۇلۇپ، دەرس لايىھەسىنىڭ مەزمۇنى بېيىتىلغاندىن كېيىن، يېڭى بىر مەزمۇن قوشۇلدى، ئۇ بولسىمۇ ھېسسىيات نىشانى. ھېسسىيات نىشانى دېگىنىمىز، شۇ سائەتلىك دەرس مەزمۇنىنىڭ ئالاھىدىلىكىگە ئاساسەن، ئوقۇغۇچىلارغا مەلۇم جەھەتتىن ئىدىيەۋى تەربىيە ئېلىپ بېرىش دېگەننى كۆرسىتىدۇ. ئىدىيەۋى تەربىيە ئېلىپ بېرىشتىكى مەقسەت، ئوقۇغۇچىلارنى يالغۇز كىتابىي بىلىم بىلەنلا تەربىيەلەپ قالماي، بەلكى ئۇلارغا ئىدىيەۋى ھالەت جەھەتتىنمۇ تەربىيە ئېلىپ بېرىش ئارقىلىق، كىتابىي بىلىم بىلەن ئىدىيەۋى تەربىيەنى ئۆزئارا بىرلەشتۈرۈپ، بىر پۈتۈنلۈك ھاسىل قىلىشتىن ئىبارەت. G"Hj$
گەرچە ئىدىيەۋى تەربىيەنىڭ تۈرى بىر قەدەر كۆپ، شەكلى ھەرخىل بولسىمۇ، لېكىن تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپ باسقۇچىدىكى ئوقۇغۇچىلارغا نىسبەتەن ئېلىپ ئېيتقاندا، غايە تەربىيەسى، ئادىمىيلىك تەربىيەسى، ئىنسانپەرۋەرلىك تەربىيەسى، ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربىيەسى، ئىتتىپاقلىق تەربىيەسى... قاتارلىق بىر نەچچە تۈرلۈك تەربىيە بىرقەدەر مۇھىم دەپ قارايمەن. بۇلارنىڭ ئىچىدە ئادىمىيلىك تەربىيەسى بىلەن ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربىيەسى كەم بولسا بولمايدىغان مۇھىم تەربىيەلەر ھېسابلىنىدۇ. ئوقۇتقۇچىلارنىڭ ئوقۇغۇچىلارغا ئىدىيەۋى تەربىيە بېرىش ۋەزىپىسى بولسىمۇ، لېكىن بەزى دەرس ۋە بەزى تېكىستلەر ئىدىيەۋى تەربىيە بېرىشكە ئانچە مۇۋاپىق كەلمەيدۇ، بۇنداق ئەھۋالدا ئوقۇتقۇچى تېخىمۇ ياخشى ئىزدىنىپ، ئۈنۈملۈك چارە-تەدبىرلەرنى تېپىپ چىقىپ، شۇ سائەتلىك دەرس مەزمۇنىغا بىرلەشتۈرۈپ، ئىدىيەۋى تەربىيە بېرىش نىشانىغا چوقۇم يېتىشى كېرەك. ھەرگىزمۇ دەرس مەزمۇنى ئىدىيەۋى تەربىيە بېرىشكە ماس كەلمىدى، دەپ ئاتلاپ ئۆتۈپ كېتىشكە بولمايدۇ. يەنە شۇنداقمۇ تېكىستلەر باركى، ئوقۇغۇچىلارغا ئىدىيەۋى تەربىيە بېرىشكە شۇنچىلىك ماس كېلىدۇ، بۇنداق تېكىستلەرنى ئۆتكەندە، ئوقۇتقۇچى تېكىستنىڭ ئۆزىنى راۋۇرۇس ئۆتۈپ، ئوقۇغۇچىلارغا جايىدا ئۆزلەشتۈرەلىسىلا، بۇ سائەتلىك دەرستە ئوقۇتقۇچى ھەم كىتابىي بىلىم بېرىش ئۈنۈمىگە ھەم ئىدىيەۋى تەربىيە بېرىش ئۈنۈمىگە ئېرىشىپ، «بىر چالمىدا ئىككى پاختەك سوقالايدۇ.» تولۇقسىز ئوتتۇرا مەكتەپ 9-يىللىق 2-قىسىم تىل- ئەدەبىيات دەرسلىكتىكى «ئۇلۇغ ئانا ھەققىدە چۆچەك» ناملىق تېكىست دەل مەن يۇقىرىدا ئېيتقان ئوقۇغۇچىلارغا ئىدىيەۋى تەربىيە بېرىشنىڭ ئېسىل نەمۇنىسى. y
QGd<(
«ئۇلۇغ ئانا ھەققىدە چۆچەك» ناملىق بۇ تېكىست ئاتاقلىق ئالىم، تىلشۇناس، جامائەت ئەربابى، شائىر، يازغۇچى، تەتقىقاتچى مەرھۇم ئۇستاز ئابدۇرېھىم ئۆتكۈرنىڭ ئۆتكەن ئەسىرنىڭ 70-يىللىرىنىڭ ئاخىرىدا يازغان داستانى بولۇپ، ئەسەرنىڭ ۋەقەلىكى مەنىلەرگە، پىكىر-ئىدىيەلەرگە ناھايىتى باي بولۇپ، ئوقۇغان كىشىدە چوڭقۇر تەسىرات شەكىللەندۈرمەي قالمايدۇ. ئەسەرنى ئوقۇغۇنىمىزدا ئىشق-مۇھەببەت، شەخسىيەت، ئەقىل، ئادىمىيلىك پەزىلەت، ۋەتەن... قاتارلىق تېمىلار ھەققىدە بىۋاسىتە ياكى ۋاسىتىلىك ھالدا ئاجايىپ ئېسىل پىكىر يۈرگۈزۈلگەنلىكىنى ۋە ئىپادىلىگەنلىكىنى ھېس قىلىمىز، بىز ئەسەرگە تېخىمۇ ئىچكىرىلەپ نەزەر سالساق، بۇ داستان مۇقەددىمە ۋە خاتىمە قىسمىنى قوشقاندا، جەمئىي ئون چوڭ بۆلەككە بۆلۈنگەن بولۇپ، ئۇنىڭدا ئاساسلىقى ئانىسى بار، دادىسى يوق بىر نامرات ئوغۇلنىڭ پادىشاھنىڭ قىزىغا كۆيۈپ قالغانلىقى؛ شاھ قىزىنىڭ ئوغۇلغا ئانىسىنىڭ يۈرىكىنى ئېلىپ كېلىش شەرتىنى قويغانلىقى؛ ئانىنىڭ ئوغلى ئۈچۈن جان پىدا قىلىپ ئادەمنىڭ يۈرىكىنى جىغىلدىتىۋەتكىدەك ھالدا مېھرىبانلىق يەتكۈزگەنلىكى، ئوغلىنىڭ بولسا، ئۆز نەپسى ۋە ئارزۇسىنى دەپ، دۇنيادىكى ئەڭ ئۇلۇغ، ئەڭ مۇقەددەس ئادىمى ھېسابلىنىدىغان ئانىسىنىڭ يۈرىكىنى ئۆز قولى بىلەن سۇغۇرىۋېلىپ، پادىشاھنىڭ قىزىغا سوۋغا قىلىش ئۈچۈن يۈگۈرگەنلىكىدەك ئادەم قەلبىنى ئۆرتەيدىغان تەپسىلات ئارقىلىق، ئوغۇلنىڭ ئادەم ئەقىلگە سىغدۇرۇپ بولالمىغۇدەك، تىل بىلەن تەسۋىرلەپ تۈگىتەلمىگۈدەك ھالدا رەزىللىك قىلغانلىقى؛ بۇ ئېچىنىشلىق مەنزىرىگە ياراتقۇچىمۇ سەۋر قىلىپ بولالماي، ئانىغا يېڭى بىر ھاياتلىق بەرگەنلىكى؛ ئوغۇلنىڭ دۈشمەنگە سېتىلىپ، ياۋ قوشۇنلىرىنى ئۆز ۋەتىنىگە باشلاپ كەلگەنلىكى؛ ئانىنىڭ ئۆز قولى بىلەن ئوغلىنى ئۆلتۈرۈپ، ۋەتىنى، خەلقىنى تاجاۋۇزچىلارنىڭ تۆمۈر تاپىنىدىن ساقلاپ قالغانلىقىدەك بىر قاتار تەسىرلىك ۋەقەلىكلەر شېئىرىي يول بىلەن بايان قىلىنىپ، ئادەمنى ئادەم قىلىپ تۇرىدىغان نەرسىنىڭ زادى نېمىلىكىنى، ئادەمدە ئادىمىيلىك سۈپەتلەر بولمىسا، ئۇنىڭ ھېچ نەرسىگە تەڭلەشتۈرۈپ بولمايدىغان دەرىجىدە ۋەھشىيلىشىپ كېتىدىغانلىقىنى كۆرسىتىپ بەرگەن. بۇ قاراشلىرىمغا دەلىل سۈپىتىدە بىر نەچچە مىسال كەلتۈرۈپ قويۇشنى لايىق كۆردۈم: f#gV>.P;h\
«ياغسىمۇ دەھشەتتە يامغۇر كەينىدىن، r5N H* \Q
شۇندا ھەم بۇ قاتىل يانماي پەيلىدىن، F;BCSoO4
ئاخىرى قانلىق يۈرەكنى سۇغۇرۇپ، F#.ph?W
ئوردىغا ئوقتەك ئۇچۇپتۇ يۈگۈرۈپ...» v3
.................... A>_,tt
«ۋاي ئىسىت، نېمە دەپ سېنى تۇغقاندىمەن!؟ QuC_sFP10
نېمىدەپ ئاق سۈت بېرىپ باققاندىمەن!؟ )UyJ.!Fl y
شۇمىدى سەندىن يېتەر ئەلگە ۋاپا؟ _CBMU'V
بالا ئەمەس، بولدىڭغۇ يۇرتقا بىر بالا!» kO$n0y5e
ئەسەردە يەنە ئوغۇلنىڭ ياۋ قوشۇنلىرىغا باش بولۇپ، ئۆز ۋەتىنىنى، خەلقىنى باشقىلارغا مۇنقەرز قىلىپ بېرىدىغان جەڭدە «قەھرىمانلىق» كۆرسەتكەنلىكىدەك مۇناپىقلىقى - ۋەتەن ساتقۇچلىقى بۆرىنىڭ تىلى ئارقىلىق مۇنداق بېرىلىدۇ: [a?bv7Kz
ئەي رەزىل ئەبلەخ، سېنىڭ ھالىڭغا ۋاي، zL'S5'
ئادىمىدىن سەندىكى ھېچ چىقمىغاي. b~@+6 ?
مەن چېغىمدا ئۆڭكۈرۈم-ئىنىم سايان، .tQ(q=#
باشلىمايمەن دۈشمىنىمنى ھېچقاچان. 1GB]Yi [>
گەرچە قان ئىچمەي تاپالماسمەن ئارام، T8Q _JQ
ئۆز قېرىندىشىم قېنى مۇتلەق ھارام. iyXd"O
شۇمىدى سەندە ئادەملىك خىسلىتى، Cpy&2o-%v
ياغسۇن ئەمدى مەڭگۈ ھەقنىڭ لەنىتى. b#R$P]dr=
يۇقىرىقىلاردىن شۇنى كۆرۈۋېلىشقا بولىدۇكى، بۇ تېكىستتىكى ئانا ئېسىل پەزىلەتلىك، مېھرىبان، ۋەتەن، خەلق بەختىنى ھەممىدىن ئەلا بىلىپ يۇقىرى ئورۇنغا قويالايدىغان بىر ئۇلۇغ ئانا، چۈنكى ئۇ ئوغلىنىڭ بىر قىزنى دەپ ئۇنى ئۆلتۈرمەكچى بولغاندا بۇنىڭغا خۇشاللىق بىلەن رازى بولۇپ، جان پىدالىق كۆرسىتىدۇ. لېكىن، ئوغۇل قىزنى دەپ ئۆز ۋەتىنىنى ياۋلارغا مۇنقەرز قىلىپ بەرمەكچى بولغاندا، ئۆز قېرىنداشلىرىغا رەھىمسىزلىك بىلەن ھۇجۇم قىلغاندا، بۇنىڭغا چىداپ تۇرالماي، قەلبىدە ۋەتەن مېھرى ئويغانمىغان، خائىن، مۇناپىق ئوغلىنى ئۆز قولى بىلەن ئۆلتۈرىدۇ، بۇ ئىشتا ئۇ دادىللىق قىلىدۇ. ئۆز جېنىغا كەلگەن خەۋپنى ئېتىبارغا ئېلىپ كەتمەيدۇ، ئۆزىمۇ ئۆلۈمنى تاللىۋالىدۇ. ئەمما، خەۋپ، مۇنقەرزلىك ۋەتەن، خەلق بېشىغا كەلگەندە، بۇنىڭغا ئېتىبار سىز قارىمايدۇ. ۋەتەن، خەلقنىڭ تىنچلىقى، ئازادلىقى، بەختى ئۈچۈن ئۆز ئوغلىنى ئۆلتۈرۈشكە جۈرئەت قىلىپ، ياۋغا قارشى جەڭنىڭ ئالدىنقى سېپىدە كۈرەش قىلىپ، يالغۇز ئوغۇلنىڭلا ئانىسى ئەمەس، بەلكى ۋەتەن، خەلقنىڭمۇ ھامىيسى ئىكەنلىكىنى نامايان قىلىدۇ. بۇ داستاننىڭ شەكلى، قۇرۇلمىسى، بەدىئىيلىكى جەھەتتىكى كاتتا مۇۋەپپەقىيىتى ھەققىدە سۆزلەشكە تىلىم ئاجىزلىق قىلىدۇ، ئەمما مەن ئوقۇغۇچىلارغا گەرچە بىرىنچى يىللىقتىن باشلاپ، غايە، ئادىمىيلىك، ۋەتەنپەرۋەرلىك، ئىتتىپاقلىق، ۋاپادارلىق قاتارلىق جەھەتلەردە ئىزچىل ھالدا ئىدىيەۋى تەربىيە ئېلىپ بارغان بولساممۇ، لېكىن ئوقۇغۇچىلارغا بۇ تېكىستنى ئۆتكەن ۋاقىتتىكىدەك ئۇنداق قاتتىق تەسىر قىلغىنىنى كۆرمىگەن. ئەڭ مۇھىمى بۇ تېكىستتىكى مەزمۇننىڭ ئوقۇغۇچىلارغا ئادىمىيلىك، ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربىيەسى ئېلىپ بېرىشتىكى رولى ۋە ئەھمىيىتى ھەرقانداق كۆرسەتمىلىك، ئېلېكتىرلىك، كۆپ ۋاسىتىلىك شەكىلدە ئۆتكەن دەرسلەردىنمۇ چوڭقۇر بولدى دەپ ئويلايمەن. يەنە، داستاننىڭ ئەڭ ئاخىرقى مۇنۇ مىسرالار ھەربىر ئادەم بالىسىنى ئويغا سالماي قالمايدۇ: leI ]zDk=
جان نېمە، جانان نېمە، ۋەتەن نېمە؟ o=
K9\ l
ھەر كىشىنى ئادىمى ئەتكەن نېمە؟ \sf
c!5G
يانمىسا كۆڭۈل ئۆيىدە بىر چىراغ، {2q0Ko<
گۆش-تېرە، سۆڭەك بىلەن بۇ تەن نېمە؟ Ei\>gXTH1-
گەرچە دەرسلىكلىرىمىزدە، غايە، ئادىمىيلىك، ۋەتەنپەرۋەرلىك، ۋاپادارلىق، قەھرىمانلىق قاتارلىقلارغا ئائىت بىرمۇنچە تېكىستلەر بولسىمۇ، ئادىمىيلىك ۋە ۋەتەنپەرۋەرلىك تەربىيەسى ئېلىپ بېرىشتا، ھېچقايسىسى «ئۇلۇغ ئانا ھەققىدە چۆچەك»كە يەتمەيدۇ. شۇڭا، بۇ تېكىستنى مەن ئوقۇغۇچىلارغا ئىدىيەۋى تەربىيە ئېلىپ بېرىشتىكى ئەڭ ئېسىل، ئەڭ نەمۇنىلىك تېكىست، دەپ قارايمەن ۋە مۇشۇ تېكىستكە بىرلەشتۈرۈپ، ئوقۇغۇچىلارغا چوڭقۇر ۋەتەنپەرۋەرلىك، ئادىمىي پەزىلەت ۋە باشقا تەرەپلەردىكى تەربىيەنى كەڭ قانات يايدۇرۇشقا بولىدۇ. 6sQ;Z |!Pz
-PGxG 8S
8wOscL f:
C58o="L3S
学生思想教育的优秀典范——《伟大母亲的故事》 ha=2isq
J` GL_@$q
玉赛音•艾赛提 3Wv^{|^
Rk #'^ }
0+@:f^3]!
摘 要：本文主要分析了初中九年级二册语文课本上的由阿布都热依木吾提库尔著写的《伟大母亲的故事》是作为学生思想教育的优秀典范，尤其是对学生人文教育和爱国教育方面具有重要意义。 ,@?9H ~\
l7^^Mnk C
关键词：阿布都热依木吾提库尔；伟大母亲的故事；思想教育；人文教 UWV% y P
%,02i@Fc
育；爱国教育；典范 *Ic^9njt
|
|
