| mamatjan74 |
2014-03-27 16:37 |
7-يىللىق 2-قىسىم ئەدەبىيات تەكرار ماتىرىيالى(2-بۈلەك)
ئىككىنچى بۆلەك: ھايۋانات دۇنياسى Y? (kE` R
4. قوش لوككىلىق ياۋا تۆگە .................. ساتتار سالىغ s0 ZF+6f
5. بۈركۈت ...................... ) x/Spb
ئۇيغۇر تىلى مۇنبىرى 9 wun$!>&
سۆزنىڭ ئەسلى مەنىسى ۋە كۆچمە مەنىسى ................... B&~#.< 23:
مەشھۇر ئەسەرلەر بىلەن تونۇشۇش H uPw?8w=
كەلىمە ۋە دېمنە............................ Fb&Xy{kt1
1. مۇھىم مەزمۇنلار tiZ5
:^$b4
(1) قوش لوككىلىق ياۋا تۆگە w-%V9]J1
ساتتار سالىخ (1945-1992) _ مىلللىتى تاتار، تۆگە تەتقىقاتچىسى، ئىللى چارۋىچىلىق ، مال دوختۇرلۇق مەكتىپىنىڭ دوتسىنىتى. بۇ تىكىست ئۇنىڭ «شىنجاڭ تۆگىسى» ناملىق كىتابىدىن ئېلىندى. WoVPp*zlX
ياۋا تۆگىنىڭ ئۆي تۆگىسىدىن پەرقى -}u=tiNG
ياشاش ئادىتى جەھەتتە ۋە سىرتقى قىياپىتى جەھەتتە پەرقلىنىدۇ. ياۋا تۆگىنىڭ ياشاش ئادىتى ناچار مۇھىتتا ياشاش،سىرتقى قىياپىتى جەھەتتە ياۋاتۆگە ئورۇق،ئىگىز،پۇتلىرى ئۇزۇن ھەم ئىنچىكە،تۈكلىرى شالاڭ ھەم يىرىك ،لوكىسىدىكى ياغ ئاز،بېشى كىچىك،قويرۇقى قىسقا،بوينى ئوزۇن، . . . k e'aSD
سېلىشتۇرۇش :6k8\{^9"D
بىر-بىرىگە قارىمۇقارشى بولغان ئىككى خىل نەرسە ياكى ئىككى خىل چۈشەنچىنى ۋە ياكى بىر نەرسىنىڭ ئوخشاش بولمىغان ئىككى تەرىپىنى بىر-بىرىگە سېلىشتۇرۇپ،ئوي-پىكىرنى ئېنىق،ئوبرازلىق ،گەۋدىلىك ئىپادىلەشتە قوللىنىلىدىغان ئىستىلىستىكىلىق ۋاستە سېلىشتۇرۇش دەپ ئاتىلىدۇ . xbbQ)sH&m
مەسىلەن: كەمتەرلىك كىشىنى ئالغا باستۇرىدۇ، تەكەببۇرلۇق كىشىنى ئارقىدا قالدۇرىدۇ . Tm!pAD
سېلىشتۇرۇش ئادەتتە ماقال-تەمسىل ۋە ھېكمەتلىك سۆزلەردە كۆپرەكقوللىنىلىدۇ.شۇنداقلا شېئىرلاردىمۇ كۆپ ئۇچرايدۇ. PtH>I, /
سېلىشتۇرۇش تىلنىڭ ئىپادىلەش ئۈنۈمىنى ئاشۇرۇشتا مۇھىم رول ئوينايدۇ.بۇ ئۇسۇلنى قوللانغاندا ، سېلىشتۇرۇلىدىغان نەرسىلەرنىڭ ماھىيەت جەھەتتىن بىر-بىرىگە قارىمۇقارىشى بولىدىغانلىقىنى ئەستىن چىقارماسلىق كېرەك. ObK-
(2) بۈركۈت 'Z(KE2&?
بۈركۈت تارىختىن بۇيان سەلتەنەت،كۈچ-قۇدرەت ۋە ھۇقۇقنىڭ سىمۋولى بولۇشى بۈركۈتنىڭ باتۇرلۇقى،سەزگۈرلۈكى،ئۆتكۈرلۈكى ئۇنىڭ مۇشۇنداق سىمۋوللۇق مەنىگە ئىگە بولالىشىنىڭ ئاساسى. s Gg=4(D
چۈشەندۈرۈش ماقالىسى دېگەن نېمە ؟ ]q#w97BxiJ
( شەيئىلەرنىڭ ياسىلىشى،ئىشلىتىلىشى،ئىجتىمائىي ۋە تەبىئىي رولى،ئىجتىمائىي مۇھىتتىكى تۈرى،تۈزۈلۈشى،ماھىيىتى قاتارلىقلارنى تونۇشتۇرۇپ يازغان ماقالىلارنى چۈشەندۈرۈش ماقالىسى دەيمىز. قىسقا بىر پارچە چۈشەندۈرۈش ماقالىسى ئوقۇلىدۇ. ) #b u]@/
چۈشەندۈرۈش ماقالىسىدە ئادەتتە كۆپ قوللىنىلىدىغان چۈشەندۈرۈش ئۇسۇللىرى قايسىلار؟ OV@MT^
( ئادەتتە شەيئىلەرنى چۈشەندۈرۈشنىڭ ئۇسۇللىرى ناھايىتى كۆپ بولۇپ ، بۇلاردىن كۆپ قوللىنىلىدىغانلىرى (1) تۈرگە ئايرىش (2)ئېنىقلىما بېرىش (3)مىسال كەلتۈرۈش (4) سانلىق مەلۇماتلارنى كەلتۈرۈش (5) ئوخشىتىش (6) سېلىشتۇرۇش قاتارلىقلاردىن ئىبارەت .) M)m (
ئۇيغۇر تىلى 41-u*$
سۆزنىڭ ئەسلى مەنىسى سۆزلەر ئىپادىلىگەن ئەڭ دەسلەپكى مەنا ئۆزىكى سۆزنىڭ ئەسلى مەنىسى دەپ ئاتىلىدۇ. :6}Z o
سۆزنىڭ ئەسلى مەنىسى ئۇنىڭ باشقا مەنا ئۆزەكلىرىنىڭ بارلىققا كېلىشىنىڭ ئاساسىي. شۇڭا ئۇئادەتتە سۆزنىڭ تۈپ مەنىسى دەپمۇ ئاتىلىدۇ . E#?Bn5-uBs
قىسقىسى، سۆزنىڭ ئەسلى مەنىسى شەيئىلەر توغرىسىدىكى ئوقۇمنىڭ سۆزدە بىۋاستە ئىپادىلىنىشىدۇر . ) $EmKOTt:
سۆزنىڭ كۆچمە مەنىسى سۆزنىڭ ئەسلى مەنىسى ئاساسىدا بارلىققا كەلگەن كېيىنكى مەنىلىرى سۆزنىڭ كۆچمە مەنىسى دېيىلىدۇ . B=?m_4\$m
سۆزنىڭ كۆچمە مەنىسى ئاۋالقى ئوقۇمنىڭ بىرەر ماھىيەتلىك خۇسۇسىيىتىگە ئاساسەن سۆزمەنىسىنىڭ كۆچىشى نەتىجىسىدە پەيدا بولىدۇ . Z.^DJ9E<1
دېمەك،سۆزنىڭ ئەسلى مەنا ياكى كۆچمە مەنىدە كەلگەنلىكىنى ھۆكۈم قىلىشتا ،شۇ سۆز تەۋە بولغان جۈملە ئىچىدە ئىپادىلىگەن مەنىسىگە قاراش كېرەك.بۇ خىلدىكى سۆزلەر تىلىمىزدا كۆپ ئەمەس. oouhP1py,
سۆزنىڭ كۆچمە مەنىسى شەيئىلەرنىڭ ھەر خىل خۇسۇسىيىتىنى جانلىق ئىپادىلەشتە مۇھىم رول ئوينىغاچقا ،شېئىرلاردا كۆپرەك قوللىنىلىدۇ. Ihn#GzM?u
(5) كەلىمە ۋە دېمنە j7 (S=
«كەلىلە ۋە دېمىنە» ناملىق بۇ كىتاب قەدىمى ھىندى ئەدەبىي تىلى بولغان سانسكىرت تىلىدا مىلادىيە 4-ئەسىردە رەسمىي كىتاب بۇلۇپ شەكىللەنگەن. ئۇ مەزگىللەردە بۇ كىتاب«بەش نامە» دەپ ئاتىلىدىغان مەسەل-چۆچەكلەر توپلىمى ئىدى. EDDld6O,
رىۋايەت قىلىنىشىچە ئەينى زامانلاردا ھىندىستاننىڭ پادىشاھى خەلققە زۇلۇم سېلىپ، كەيپ-ساپا بىلەن پۇلنى بۇزۇپ – چېچىپ يۇرۇپتۇ، بىدپاي ئىسىملىك بىر بىلىملىك كىشى بۇ ئەھۋالغا چىداپ تۇرالماي خەلق ئىچىدىكى ئەقىل پاراسەتلەرنى ھايۋانلار ئوتتۇرسىدىكى ئىشلار ۋە سۆھبەت تەرىقىسىدە بايان قىلىپ پادىشاھنى يامان يولدىن ياندۇرغان ئىكەن، شۇنىڭ بىلەن بۇكىتابنىڭ ئانا نۇسخىسى بارلىققا كەلگەن ئىكەن. TPBL|^3K
بۇ كىتاب ئىران پادىشاھى نۇشىرۋاننىڭ بۇيرۇقى بۇيىچە پەھلىۋى تىلى(قەدىمقى پارس تىلى) غا تەرجىمە قىلىنغان. مىلادىيە 8-ئەسىرگە كەلگەندە ئەرەپ تىلىغا تەرجىمە قىلىنغان. مىلادىيە 1717 -يىلىغا كەلگەندە قەشقەر خانى ئىمام مۇھەممەتنىڭ تەۋسىيسى بۇيىچە مۇللا مۇھەممەت تۈمۈر دىگەن ئالىم بۇ كىتابنى پارىس تىلىدىن ئۇيغۇر تىلىغا تەرجىمە قىلىغان. بۇ كىتابنىڭ بۈگۈنكى ئۇيغۇر يېزىقىمىزدىكى تۇلۇق نۇسخىسى شىنجاڭ خەلق نەشىرياتى تەرىپىدىن نېمەتۇللا ئەبەيدۇللانىڭ تەييارلىشىدا 1985-يىلى 1-ئايدا نەشىر قىلىنغان. lH% %iYBM
تەرجىمان توختى ھاجى تىللا ئانا نۇسخا بولغان «بەش نامە»نى ئۆزبېك تىلىدىن ئۇيغۇرچىلاشتۇرۇپ چىقتى.بۇ نۇسخا 2007-يىلى شىنجاڭ ياشلار-ئۆسمۈرلەر نەشرىياتى تەرىپىدىن نەشر قىلىندى . %2 I >0
كىتابنىڭ مەزمۇنى ناھايىتى ياخشى بۇلغاچقا، ھەم كىشىلەرگە پەند-نەسىھەت بەرگەچكە،بۈگۈنگە قەدەر دۇنيادىكى 40 تىن ئارتۇق تىلغا تەرجىمە قىلىنغان. &6@# W]_
بىر پۈتۈن كىتاب كىرىش سۆز ، مۇقەددىمە ۋە 14 بابتىن تەركىپ تاپقان . 0en
Bq>vr
«ۋاپادارلىق ۋە ئىناقلىق ھەققىدە ھىكايىلەر» دە قانداق مەزمۇن بايان قىلىنغان؟ , hVDGif
بۇ ئەسەردە ھەسەل ھەرىسىنىڭ مىننەتسىز ئەمگىكىگە، ئۇلارنىڭ ساداقەت ۋە پاكلىقىغا مەدھىيە ئوقۇش بىلەن بىر ۋاقىتتا ئادەملەر ئارىسىدىكى بىر قىسىم ساداقەتسىزلىك، ۋىجدانسىزلىق، باشقىلار بىلەن ئەپ ئۆتمەسلىكتەك ئىللەتلىرى قاتتىق پاش قىلىنغان شۇنداقلا ھايات پەلسەپىسى ناھايىتى جانلىق ھالدا چۈشەندۈرۈلگەن.
W#bOx0
سۆزلەرنىڭ مەنىسنى چۈشەندۈرۈڭ: FoW|BGA~
ھادىسە:-كىشىلىك تۇرمۇشتا يولۇقىدىغان ئىشلار، روزىغار:-تۇرمۇش ھەلەكچىلىكى، پارە-پارە:- بۆلەك قىلىنغان، ئۇششاق قىلماق، دەرۋىش:- راھەت پاغەتتىن قول ئۈزۈپ، ئىستىقامەت بىلەن كۈن كەچۈرىدىغان ئادەم، غەۋغا:- غەلۋە، پاراڭ، ئىنايىتى:- شەپقەت، پاسىبان:- قوغدىغۇچى، تاۋابىئات:- قەۋمۇ – قېرىنداش، كاساپەت:- ئىش بۇزغۇچى، بەدبۇي:- سېسىق، بىئەدەپ:- ئەدەپسىز، جەمشىت:- پادىشاھنىڭ ئىسمى، بارگاھ:- ۋاقىتلىق تۇرىدىغان جاي. +8.1cDEH\
تىكىستنىڭ ئاۋۋالقى قىسمىدا «ئادەملەر پادىشاھلىق ئىشلىرىنى ھەسەل ھەرىسىدىن ئۈگەنگەن ۋە بېرىپ-بېرىپ كامالەتكە يەتكەن»دىگەن بىر جۈملە سۆز بار، سىز بۇقاراشقا قوشۇلامسىز؟ Je~`{n
قوشۇلىمەن، چۈنكى ئىلگىرىكى پادىشاھلار بۇلارنىڭ ئىشلىرىدىن دۆلەت ئىشلىرىغا ئۆرنەك ئالغان ئىكەن. شۇنداقلا ئۇلارنىڭ تۇرارگاھلىرىدىن ئەقىل - پاراسەتكە ئىگە بولغان ئىكەن. بىزمۇ ئۇلارنىڭ خىسلەتلىرىنى ئۆزىمىزگە ئۆرنەك قىلىشىمىز لازىم. l%# z
|
|
