تەۋپىق مۇنبىرى - Powered by phpwind

مىېھرىما:ئويغۇرلار ھەققىدە ئاجايىپ رىۋايەتلەر

ئويغۇرلار ھەققىدە ئاجايىپ رىۋايەتلەر

1 j

ئىسكەندەر زۇلقەرنەيىن شەرقتىكى نۇرغۇن دۆلەتلەرنى بويسۇندۇرۇپ ،،ئويغۇر ئېلىگە يىقىنلاشقاندا ،تۈرك خاقانى ئۇنىڭغا قارشى تۆت مىڭ ئادەم ئەۋەتكەنىكەن .ئۇلارنىڭ قالپاقلىرىنىڭ قاناتلىرى لاچىن قاناتلىرىغا ئوخشايدىكەن .ئوقىنى ئالدىغا قانداق ئاتسا ،كەينىگىمۇ شۇنداق ئۇستىلىق بىلەن ئاتىدىكەن .زۇلقەرنەيىن ئۇلارغا ھەيران قاپتۇ ۋە ‹‹ئنانخۇز خۇرەند››(يەنى بۇلار باشقىلارغا موھتاج بولماي ،ئۆز ئوزۇقىنى ئۆزى تېپىپ يەيدىغانلار ئىكەن .ئۇلارنىڭ قولىدىن ئوۋ قېچىپ قۇتۇلالمايدۇ ،قاچان خالىسا شۇ چاغ ئېتىپ يىيەلەيدۇ ) دەپتۇ .شۇنىڭدىن تارتىپ بۇ ئەل ‹‹خۇز خور ››دەپ ئاتىلىپ ،،بۇ سۆز بارا-بارا ‹‹ئويغۇر ››غا ئۆزگىرىپ كېتىپتۇ .

2

رىۋايەتتە ئېيتىلىشچە ،ئوغۇز نوھ ئەلەيھىسالامنىڭ ئۈچىنچى ئوغلى ياپەسنىڭ ئەۋلادى بولۇپ ،ئۇ بارلىق تۈركى ۋە مۇڭغۇل قەبىلىلىرىنىڭ ئەجدادى ھېسابلانغان قاراخاننىڭ ئوغلى ئىكەن .
ئوغۇزخاننىڭ بوۋىسى ئەبۇچەلخان (بۇلچەخان )ئەسلىدە ئاۋۇر تاغ بىلەن قىز تاغ ئارىسدىكى ئىنانچ شەھرىدە ياشايدىكەن .ئۇنىڭ قاراخان ،ئۇرخان ،كۆزخان ،گۆرخان ناملىق تۆت ئوغلى بار ئىكەن . كۈنلەرنىڭ بىرىدە قاراخاننىڭ ئايالى ئاجايىپ بىر ئوغۇل تۇغۇپتۇ ..بالا بىر ياشقا توشقاندا يۈزىدىن نۇر يېغىپ تۇرغان چوڭلا بىر يىگىت بولۇپ قاپتۇ .دادىسى ئۇنىڭغا ناھايىتى ھەيران قالىدىكەن .ئۇ پۈتۈن بەگ سانغۇنلىرى ،ۋەزىر -ۋۇزرالىرىنى يىغىپ بالىغا ئات قويماقچى بولغاندا ،تېخى ئەمدىلا بىر ياشقا توشقان بالا :‹‹مېنىڭ ئېتىم ئوغۇز بولسۇن ››دەپتۇ .ھەيران قالغان دادىسى ۋە جامائەت ناھايىتى چوڭ مەرىكە ئۆتكۈزۈپ بالىغا ‹‹ئوغۇز ››دەپ ئات قويۇپتۇ. كىيىنچە ئۇنىڭ ئىنىسى كۆزخاننىڭ قىزىنى ئېلىپ بېرىپتۇ .ئوغۇز ئۇنى ياخشى كۆرمىگەنلىكى ئۈچۈن ،يەنە بىر ئىنىسى گۆرخاننىڭ قىزىنى ئېلىپ بېرىپتۇ .ئوغۇز بۇ ئايالنى ئۆزىگە ئوخشاش مۇسۇلمان قىپتۇ .بۇنى ئاڭلىغان دادىسى بالىغا قارشى لەشكەر تارتماقچى بوپتۇ .بالىسى بۇ خەۋەرنى خوتۇنىدىن ئاڭلاپ ،دادىسىغا قارشى تەييارلىنىپتۇ .ئۇرۇشتا ئوغۇز غەلىبە قىلىپ ،دادىسى قاراخاننى ئۆلتۈرۈپتۇ .دادىسىنىڭ پايتەختى ئىنانچ شەھرى ،شۇنداقلا تالاس ، سايرام ،ۋە بۇخارا شەھرىنى ئىگەللەپتۇ .ئۇزۇن يىللىق ئۇرۇشتىن كىيىن ئۇنىڭ تاغىلىرى ۋە باشقا ئەۋلادى ئوغۇزغا تەسلىم بوپتۇ .تەسلىم بولمىغانلار شەرق تەرەپكە كۆچۈپ ،ئۆز ئالدىغا ياشاپتۇ .ئۇلار كىيىنچە ‹‹موڭ-ئول››(مۇڭغۇل) دەپ ئاتىلىپتۇ .بىر كۈنى ئوغۇز ئالتۇن بارىگاھ تىكتۈرۈپ ،ئۆز غەلبىسىنى تەبرىكلەپ ناھايىتى چوڭ مەرىكە ئۆتكۈزۈپ ،ئۆزىنى ‹‹خان ››دەپ ئېلان قىپتۇ .مەرىكىدە ئۆز ئەتراپىغا ئۇيۇشۇپ جەڭ قىلغانلارنى ‹‹ئويغۇر ››دەپ ئاتاپتۇ .بۇ سۆزنىڭ مەنىسى ‹‹ئۇ بىز بىلەن بىرلەشتى ،بىزگە ياردەملەشتى ››دىگەن بولىدىكەن .كىيىنكى چاغلاردا بۇ سۆز ئاستا-ئاستا شۇ كىشىلەرنىڭ كىيىنكى ئەۋلادلىرىنىڭ مىللەت نامى بولۇپ قاپتۇ .

3

قاراخان ئوغلىنىڭ مۇسۇلمان بولغانلىقىنى ئاڭلاپ ،بەگلىرىنى چاقىرىپ كىڭەش ئۆتكۈزدى .ئۇلار ئوغۇزخاننىڭ ئوۋدا يۈرگەندە ،ئۆلتۈرەيلى دەپ قارار قىلىشتى ۋە ئەلگە كىشى ئەۋەتىپ ‹‹ئۇلار تېز يىنىپ كەلسۇن .مەن ئوۋغا چىقىمەن ››دەپ خەۋەر قىلدى .ئوغۇزخانمۇ بۇ خەۋەرنى ئاڭلاپ ،ئەلگە كىشى ئەۋەتىپ‹‹ئاتام كىشى ئەۋەتىپ ،مېنى ئۆلتۈرمەكچى ،مېنى ياقلايدىغانلار ماڭا كەلسۇن ،ئاتام تەرەپتۇ تۇرىدىغانلار ئاتام تەرەپكە بارسۇن ››دەپ خەۋەر بەردى .ئەلنىڭ كۆپ قىسمى قاراخان تەرەپكە باردى ،ئاز قىسمى ئوغۇزخان قىشىغا باردى .قاراخاننىڭ ئىنىلىرىنىڭ ئوغۇللىرى كۆپ ئىدى .ھېچكىم ئۇلارنى قاراخاندىن يۈز ئۆرىدۇ دەپ ئويلىمايتتى .ئۇلار ھەممىسىلا ئوغۇزخاننىڭ يېنىغا كەلدى .

ئۇغۇزخان ئۇلارغا ‹‹ئويغۇر››دەپ ئات قويدى .بۇ سۆز تۈركچە بولۇپ ،ئۇنىڭ مەنىسى ‹‹يىپىشقۇچى ››،‹‹ئىتائەت قىلغۇچى ››دىگەن بولىدۇ .كىشىلەر ئىچىدە سۈت ئۇيۇيدۇ،ئۇ ئۇيۇشتىن بۇرۇن سۇيۇق ۋە ھېچىلىپ كېتىدىغان ھالەتتە بولىدۇ ،ئۇيۇپ بولغاندىن كىيىن ئۆز ئارا ئۇيۇشۇپ قالىدۇ .ئويغۇر دىگەن سۆز مۇشۇ ‹‹ئۇي››دىن كەلگەن ،دىگەن ئوخشىتىشلار بار .كىشىلەر ئارىسىدا ‹‹ئىمام ››ئۆلچەم قىلىنىشى كېرەك دىيىلىدۇ .‹‹ئىمام ئولتۇرسا بىز ئولتۇرىمىز ،ئىمام قوپسا ،بىز قوپىمىز .بۇ ئۇلارنىڭ ئىمامغا يىپىشقىنى بولمامدۇ .ئۇلار ھەممىسى ئوغۇزخاننىڭ پېشىنى ئىككى قوللاپ تۇتۇپ تىز پۈككەندە ،خان ئۇلارنى ‹‹ئويغۇر ››دەپ ئاتىغان .

4

مۇڭغۇل يۇرتىنىڭ كۈنپىتىشىدا بىر تاغ بولۇپ ،ئۇ ‹‹قۇتتاغ ››دىيىلىدىكەن .بۇ تاغنىڭ ئۇ تەرىپىدە ئون ساي ،يەنە بىر تەرىپىدە توققۇز ساي بولۇپ ،ھەممىسىدە ئۇلۇغ سۇ ئاقىدىكەن .ئويغۇرلار ئېلى ئەنە شۇ سايلارنىڭ ئارىلىرىغا جايلشقان بولۇپ ،ئون ساي تەرەپتە ئولتۇرغانلىرى ئۆزلىرىنى ‹‹ئون ئويغۇر ››دىسە ،،توققۇز سايدا ئولتۇراقلاشقانلىرى ئۆزلىرىنى ‹‹توققۇز ئوغۇز ››دەپ ئاتايدىكەن .ئۇلارنىڭ شەھەرلىرى ئاۋات ،ئېتىز يايلاقلىرى كەڭ ۋە مۇنبەت ئىكەن . ئۇلار بىر يۈز يىگىرمە ئۇرۇقنى تەشكىل قىلىدىكەن .ھەر قايسىسى ئۆز ئالدىغا مۇستەقىل بولۇپ ،بىر پادىشاھلىققا بىرلەشمىگەنىكەن .شۇ سەۋەبتىن ئۇلار ئارىسىدا ئىتتىپاقسىزلىق تۇغۇلۇپ ،قالايمىقانچىلىق يۈز بېرىشكە باشلاپتۇ .كۈنلەرنىڭ بىرىدە ئۇلار يىغىلىپ مەسلىھەتلىشىپتۇ :‹‹بىز ئىككىگە بۆلۈنگەن ئەلمىزھەر قايمىسىمىز بىر كىشىنى ‹‹تۇغران››(خان ) قىلايلى ،كىمكى ئۇنىڭ سۆزىگە كىرمىسە ،شۇ كىشى مال -مۈلۈك ،ۋە بىشىدىن ئايرىلسۇن ،دىيىشىپتۇ شۇنىڭدىن كىيىن ئون ئويغۇرلار ‹‹مەڭگۈ باش ››ئاتلىق كىشىنى تۇغران قىلىپ كۆتۈرۈپ ،‹‹ئەل ئېلتەر ››دەپ نام بېرىپتۇ .توققۇز ئوغۇزلار يەنە بىر كىشىنى تۇغرانلىققا كۆتۈرۈپ ‹‹كۆل ئەركىن ››دەپ نام قۇيۇپتۇ .بۇ ئىككىسىنىڭ ئوغلانلىرى يۈز يىللارچە تۇغرانلىق قىپتۇ ۋە كۆپ يىللارغىچە خاننىڭ نامى شۇ تەقلىتتە يۈرگۈزۈلۈپتۇ .كىيىنرەك ئۇلاردىن كىم تۇغران بولسا ،شۇ كىشىنى‹‹ ئىدىقۇت ›› دىگەن نام بىلەن ئاتايدىغان بوپتۇ .

5

ئېگىز ھارۋىلىقلار قەدىمكى قىزىل تۇرالارنىڭ نەسلىدىن ئىكەن ...ھون تەڭرىقۇتنىڭ ئايالى ئىككى قىز تۇغقان بولۇپ ،بۇ قىزلار ناھايىتى چىرايلىق ئىكەن .بۇ ئەلدىكى ئادەملەر بۇ قىزلارنى پەرىلەر دەپ ئاتايدىكەن .ھون تەڭرىقۇتى ‹‹مۇشۇ قىزلىرىم قانداق كىشىلەرگە جورا بولۇشى مۇمكىن ؟ ئۇلار تەڭرى بىلەن جورىلاشسا بولىدۇ ››دەپتۇ ،شۇنداق قىلىپ تەڭرىقۇت ھونلار ئېلىنىڭ شىمالىدىكى ئادەم قەدىمى يەتمىگەن جايغا ئېگىز قورغان سالدۇرۇپ ،قىزلارنى قورغانغا جايلاشتۇرۇپ ،‹‹ قىزلارنى تەڭرىنىڭ ئۆزى كىلىپ قارشى ئېلىشىنى ئۆتۈنىمەن ››دەپتۇ .ئارىدىن ئۈچ يىل ئۆتكەندە قىزلارنىڭ ئانىسى قىزلارنى كۆرمەكچى بولغاندا ،تەڭرىقۇت :‹‹بۇنداق قىلىشقا بولمايدۇ ، ئۇلارنىڭ بۇ دۇنيا بىلەن ئالاقىسى ئۈزۈلگەن ››دەپتۇ .يەنە بىر يىل ئۆتكەندە بىر قېرى بۆرە پەيدا بولۇپ ،كېچە-كۈندۈز قورغاننىڭ ياقىلاپ ھۇۋلايدىغان بوپتۇ بۆرە قورغان تىمىنىڭ تۈۋىنى كولاپ بىر ئۇۋا ياساپتۇ .كۈنلەر ئۆتىۋېرىپتۇ .بۆرە زادى كەتمەپتۇ .كۈنلەرنىڭ بىرىدە قىزلارنىڭ كىچىكى ئاچىسىغا :دادام مېنى مۇشۇ قورغانغا جايلاشتۇرۇپ قويغاندا ،تەڭرى بىلەن جورا بولۇشۇمنى ئارزۇ قىلغان .بۈگۈنگە كەلگەندە بۆرە پەيدا بولدى . بۇ بىر ئىلاھى مەخلۇق ياكى پەرىشتىنىڭ ئۆزى ››دەپتۇ ۋە قورغاندىن چىقىپ بۆرىگە جورا بولماقچى بوپتۇ .سىڭلىسىدىن بۇ سۆزنى ئاڭلىغان ئاچىسى قاتتىق چۆچۈپ كېتىپ :‹‹ئۇ ھايۋان تۇرسا ،ئۇنىڭغا جورا بولىمەن دىيىش ئاتا-ئانىمىزغا قىلىنغان ھاقارەت !›› دەپتۇ .سىڭلىسى ئاچىسىنىڭ سۆزىگە قۇلاق سالماي ،قورغاندىن چىقىپ بۆرىگە جورا بوپتۇ .بۇلاردىن توققۇز ئوغۇز ،ئون ئويغۇر تۇغۇلۇپتۇ .ئۇلارمۇ بالىلىق بولۇپ كۆپىيىپتۇ .

toghrak: مېنىڭچە مۇھەممەت ئەلەيھىسالام(سەللەلاھۇ ئەلەيھى ۋەسسەللەم)دىن ئېلگىرىمۇ نۇرغۇن پەيغەمبەرلەر كەلگەن ئېكەن، ئۇلارمۇ ئۈممەتلىرىنى بىر .. (2014-03-23 23:16)